Frækorn - 12.10.1910, Blaðsíða 5

F R Æ K O R N
141
í mörgum útríkjum Bretaveldis
er nú komin í lög heimild fyrir
bæjarstjórnir og sveitastjórnir til þess
að banna áfengissölu, hver í sinni
sveit, og heimildin óspart notuð.
Þess konar heimildarlög voru ný-
lega (1908) samþykt í neðri mál-
stofu þingsins í Lundúnum, en feld
í efri málstofunr.i. Sama ár(1908)
var stofnað nýtt alheimsfélag í þeim
tilgangi að vinna að algerðu áfengis-
banni (International Prohibition
Confederation).
Finnar hafa tvisvar samþykt lög
um algert áfengisbann (bann gegn
tilbúningi, innflutnmgi og sölu á-
fengr? drykkja), en Rússakeisari neit-
að um staðfestingu.
Það vakti eftirtekt um allan heim,
þegar alþingi íslendinga 1905 ákvað
að leggja áfengisbann undir atkvæði
þjóðarinnar og selja henni sjálfdæmi;
eg dvaldi í útlöndum veturinn eftir
og varð þess greinilega var. At-
kvæðagreiðslan hér 10. september
1908 fór svo, sem allir vita, að mikill
meiri hluti þjóðarinnar tjáði sig með-
mæltan algerðu áfengisbanni.
Þess vegna samþykti alþingi 1909
lög um aðfíutningsbann á áfengi.
Þessi merku lög — sem þegar eru
orðin heimskunn — staðfesti kon-
ur.gur vor 30. dag jtilímánaðar 1909.
Fám dögum síðar gerðust mjög
markærð tíðindi í Svíþjóð. Þar
hófst um þær mundir geysilegt verk-
fall, eitt hið mesta, sem sögur fara
af; mestur hluti verkamanna í bæj-
unum hætti allri vinnu, heimtaði
kaup sitt hækkað.
Miklum verkföllum fylgir að jafn-
aði miki! óregla; drykkjuskapur eykst,
svo að geðæsingin vex og verður
að tryllingi; þar af gerast ryskingar
og áflog og allskonar hryðjuverk og
loks blóðugir bardagar milli verka-
manna og herliðsins.
Nú er Svíþjóð eitt hið mesta bind-
indisland í heimi. Þar eru inörg
stór bindindisfélög. Ooodtemplar-
reglan ein á þar um 200 þúsund
félaga (íbúatalan er rúmar 5 milj-
ónir). I landssveitum er það víða
mjög lítið um áfengisnautn, af því
að áfengissalan hefir verið heft með
lagahjálp. En í bæjunum er alstað-
ar selí áfengi og þar er mikill drykkju-
skapur þrátt fyrir öll bindindisfé-
lögin.
Þess vegna óttuðust allir, að verk-
fallið mundi nú auka drykkjuskap-
inn og af því leiða blóðugar róst-
ur og borgarstríð.
Þávar það, að bindindismenn fóru
þess á leit við ríkisstjórnina, að hún
bannaði alla sölu áfengra drykkja,
meðan á verkfallinu stæði. Verkmann-
afélögin studdu þessatillögu. Stjórnin
félst á hana.
Svona vildi það til, að fám dög-
um eftir að konungur vor staðfesti
aðflutningsbannlögin, var alt í einu
tekið fyrir alla sölu áfengra drykja
í Svíþjóð.
Þetta bann var í gildi fri 4. ágúst
til 6. sept. 1909.
Og hvernig fór?
Það fór svo, að drykkjuskapur
hætti í einu vetfangi. 1 bæjum þar
sem öflug bindindisstarfsemi hafði
ekki megnað að minka drykkjuskap-
inn neitt að ráði á heilum manns-
aldri, þar gat bannið afmáð hana
svo að segja á einu augnabliki.
Þessar tölur eru talandi vottur: f
Stokkhólmi voru settir í fangelsi fyrir
drykkjuskap.
júlí ágúst september
1908 . . 1167 1549 1581
1909 . . 1171 168 1651
Bannið byrjaði 5. ágúst; fyrstu 4
dagana(l. 4.)voru 152 menn teknir
fastir fyrir drykkjuskaparólæti, en frá
þeiin 5. til mánaðarloka ekki tiema
16. Þessu orkaði bannið. Alstaðar
ríkti friður og spekt.
Allur heimurinn horfði með undr-
un á þennan viðburð.
Þegar bannið var afnumið, hófst
drykkjuskapurinn aftur með öllum
sínum illu afleiðingum.
En þetta mánaðarbann hafði vakið
þjóðina.
í sænska þinginu voru bornar
upp inargar tillögur, þar á meðal
tillaga um undirbúning héraðasam-
þyktalaga og önnur, sem fór fram
á að undirbúa lög um algert áfengis-
bann. Báðar þessar tillögur voru
tafarlaust feldar í efri deild þingsins,
því að þar ráða auðmennirnir einir
öllu. En neðri deild, deild alþýð-
unnar, samþykti í einu hljóði að
taka þær til greina.
í bindindisfélögunum sænsku eru
samtals um 400 þúsund manns,-
Þau gengust nú fyriralmennri at-
kvæðagreiðslu um algerl áfengis-
bann og höfðu til þess mikinn undir-
búning því til tryggingar, að at-
kvæðagreiðslan yrði ekki véfengd.
Hins vegar var nú hafinn hin æst-
asta mótspyrna mót bannlögum af
hendi afturhaldsmanna ogauðmanna,
sem hafa áfengissölu fyrir gróðaveg.
Samkvæmt síðasta fólkstali eru í
Svíþjóð 3,387,964 fulltíða manneskj-
ur 18 ára og eldri. Þær áttu allar
að greiða atkvæði, jafnt konur sem
karlar.
Þessari miklu atkvæðagjeiðslu er
nú lokið.
Hún fór svo, að fullur meiri hluti,
54 af 100, eða samtals 1,845,240
gre'ddu atkvæði meðalgerðit áfengis-
banni, en móti því greiddu atkvæði
16,471. Þeir voru 1,526,244 sem
ekki vildu greiða atkvæði, eða þá að
ekki náðist til þeirra.
Stjórnin hefir nú skipað nefnd til
að íhuga breytingar á skattalöggjöf-
inni til undirbúnings fyrir bannlög,
því að allir búast við aðþeirrageti
nú ekki orðið mjög langt að bíða.
Það er mælt, að konungur þeirra
Svíanna sé hlyntur þessu máli, og
þá ekki síður konungsefnið, Oústaf
Adolf; hann kom fyrir skömmu á
sumarþing goodtemplara í Suður-
Svíþjóð og setti þingið með ræðu,
sem mikla athygli hefir vakið.
Hann sagði þar meðal annars:
»Jag tvekar ieke att pástá, att det
folk, som först befriar sig fran sprit-
ens skadliga indflytelser, det har dár-
með skaffat sig betydligt försteg
fram för andra nationer under den
visserligen öfverviigende íredliga,
men dock intensiva kampen förtill-
varon. |ag hoppas, at det skal bli
várt folk, som först vet att förskaffa
sig det öfvertaget!«
[Á íslenzku:
Eg er þess fullviss, að sú þjóð,
sem fyrst verður til þess að bjarga
sér undan skaðlegum áhrifum áfeng-
isins, hún mun fyrir þá sök standa
miklu betur að vígi en aðrar þjóðir
í baráttunni fyrir lífinu, þessari bar-
áttu, sem að vísu mestmegnis er
friðsamleg,en þó svo hörð. Eg vona