Frækorn - 15.01.1911, Page 7

F R Æ K O R N
7
með nautnarmeðulunum, sem svo
eru nefnd.
Eins og það er víst, að það sæm-
ir engum manni, að gera magann að
guði sínurn og verða átvagl eða þó
að ekki sé nema sæikeri, eins víst
er hitt, að viturleg og vandleg með-
ferð, sem gerir matínn bragðgóðan,
er ekki að eins fullkomlega réttbær,
heldur beinlínis áríðandi.
Við verðum að hafa það hugfa»t,
að tilgangurinn ineð því að borða
er að halda líkamanum heilbrigð-
uni og vinnufærum, og það er
sannreynt, að stí þæginda-tilfinning,
,;m kemur af því, að maður neyt-
ir góðs matar, ertir kirtlana í rnunn-
inum, maganum og þörmunum, svo
að þeir gefa frá sér mikið af melt-
ingarvökvanum. Flestir munu hafa
reynt það, að þegar þeir sjáeðaað
að eins finna ilm af ljúffengum
bita, getur það »konrió vatni í
munninn*.
HVERNIG EIGUM VÉR AÐ BORÐA?
Hversu mikið maðurinn þarf af
næringarmeðulum, fer að nokkru
leyti eftir líkamseðlinu, — hraustur
og heilbrigður líkami þarf meira en
sá, sem er óhraustur, — og að uokkru
leyti eftirloftslaginu og líka að nokkru
leyti eftir vinnunni.
Við litla líkamlega eða andlega
áreynslu þarf líkaminn miklu meiri
næringu, en þegar hann hvílist.
A vaxtarárunum ogmeðannianni
er að batna eftir veikindi, er nauð-
synlegt að nærast mikið, af því að
þá á ekki að eins að fá uppbót
fyrir það, sem missist við efnaskift-
inguna, heldur líka að nota efni til
þess að auka sjálfan líkamann.
Sá, sem vinnur örðuga líkams-
virnu, verður að neyta mikillar fitu
og sterkjuefna, þ. e. mjelmatur, til
þess að þessi efni geti við sýring-
una gefið hreyfandi afl og með því
hlíft vöðvavefinum, sem er dýrmæt-
ur.
Af því að líkamshilinn á altaf að
vera eins, er þörfin á meiri fæðu í
köldum löndum en heitum.
Séu næringarmeðulin þess eðlis,
að þau verði notuð alveg, þá næg-
ir líkamanum minna af þeim, en ef
það gagnstæða á sér stað, eða þeg-
ar fæðan er blandin mjög ómeltan-
legum efnum, svo sem gömlu, trjá-
kendu kálmeti, ertubelgjum og slíku.
Það þarf ekki litla athygli og góð-
vana (ii þess að borða svo, að það
komi okkur að góðu gagni. Venju-
lega hættir mönnum við að neyta
meiri fæðu en þeir geta melt, eða
þeir hirða ekki um að laga hana
svo við borðunina, að líkaminn hafi
full not af henni. Maturinn er nú
nógu dýr í raun og veru, að það
er léleg' ánægia, að sólunda hon-
um svo, að við höfum hvorki not
né nautn af honum. Því skal fylgja
ákveðnum reglum.
Öll föst efni, sem við borðurn,
einkum kjöt, á að rnatbúa þannig,
og laga svo lengi í munninum, að
þegar þau koma niður í magann,
geti meltingarvökvarnir, einkum súri
magasafinn, auðveldlega komist gegn
unr þau og leyst þau upp. Því
eiga menn að matast hægt. Flýti
maður sér, blandast maturinn hvorki
nógu miklu munnvatni, né heldur
greinist hann nægilega sundur. Því
grautarlegra eða meira fljótandi, sem
næringarmeðalið er, eða því fyrsem
það kemst f slíkt ástand í nrelting-
unarfærunum, því hægra er að melta
það og draga úr því næringarefn-
in og koma þeim yfir í blóðið.
Meyr kjötbeti, sem er nægilega
soðinn eða steyktur og síðan tugg-
inn svo, að hann et orðinn að
graut, er æði miklu auðmeltanlegri
en seigur og illa tugginn ketbiti.
Þegar föst og óuppleysanleg efni,
sem því eru ómeltanleg, komafyrir
í mat okkar, svo sem belgir, hýði,
korn, blöð og slíkt, þá gera þau
líka erfiðaia, að melta uppleysanlegu
næringarefnin, af því að þau geta
lagst utan um þau í maganum og
hiudrað með því meltingarvökvana
við starf þeirra. Þannig fara ósíað-
ar ertur því nær ómeltar út úr lík-
amanum.
Mjög feitan mat er líka torvelt
að inelta, af því að fifan, sem verð-
ur fljótandi í hitanum í maganum
og :em vatnskendi magasafinn kemst
ekki inn í, legst eins og hylki utan
um uppleysanlegti næringarefnin.
Drekki maður mjólk með hægð
í smá-sopum og borði brauð með,
þá ystir mjólkin niðri í maganum í
örsnráum pörtum, sem magasafinn
á hægt með að komast inn í og
Ieysa upp, en sloki maður í sig
mjólkina eða drekki hana fljótt, hleyp-
ur hún sanran í stórt ost;stykki, sem
magasafanuin veitii all-erfitt að ráða
við.
Þessi dæmi sýna, að það, hvern-
ig maður borðar, er þýðingarmeira,
en menn hyggja venjulega.
Dr. X.
RÁD VIÐ INFLUENZU.
Fyrst takist fótbað svo heitt, sem
hægt er. Oott er að drekka mikið
vatn, og helst citronsaft, þangað til
maður svitnar. Svo á að þurka
fæturna vel. Sjá um, að þeir hald-
ist heitir. Það hefir góð áhrif að
þvo allan líkanrann að morgni, vatn-
ið 18° Cels. Hinn veiki á að liggja
um kyrt, þá kemur batinn miklu
fyr en með því að hann reyni að
hafi fótavist. S.bl.