Gjallarhorn - 22.12.1910, Qupperneq 2

IV.
OJALLARHORN.
83
• • ••♦♦•• ♦-«■♦♦ ««•««««
Símfrettir.
Botnvörpungur nýstrandaður í
Skaftárósum, óvíst hvort mannbjörg
hefir orðið.
Sjálfstæðisl-postularnir í Reykjavík
hafa sent út um land alt undirskrifta-
skjöl með áskoruu til ráðherra um
að hann sjáí um að konungkjörnu
þingmennirnir eigi sitji næsta þing.
í gærkvöldi var haldinn fundur í
Rvík, umræðuefni: Stofnun innlendra
ábyrgðarfélaga, var kosin nefnd manna
til að íhuga málið og koma með
tillögur er verða lagðar fyrir alþing.
Alberti er nú loks dæmdur í 8
ára fangelsi — mestu hegningu, sem
hægt var að dæma hann í — ekkert
tillit tekið til þess, að hann er bú-
inn að sitja 2 ár í varðhaldi.
Ráðherra hefir nýlega haldið ræðu
í Atlantseyjafélaginu — sem hann í
ísafold kallaði Skrælingjafélagið og
sagði að enginn sannur Islendingur
gæti verið þektur fyrir að mæta á
fundi í því félagi — og afneitar þar
skilnaðarmönnum.
Kyöldskemtun var haldin hér í leikhús-
inu síðastliðið sunnudagskvöld og var venju
fremur vel sótt. —
Þar söng nýr karlakór nokkur lög, und-
ir stjórn Sigurgeirs Jónssonar söngkennara,
tókst það eftir vonum, þegar aðgætt er
að æfingatíminn var stuttur og söngkraft-
arnir sundurleitir. Sigurgéir ætti þökk skil-
ið ef hann gæti haldið saman söngflokk í
vetur — fyrst um sinn — því hingað til
hefir það reynst erfitt hér í bæ. —
Þeir V. Knudsen og Karl Finnbogason
lásu upþ; Knudsen stuttan gamanleik en
Karl kvæði, og þóttust góðir. Hjalti Sig-
tryggsson lék þar >solo< á Cornett en Jón
ívarsson lék uudir á slaghörpu, var það
góð skemtun og væri vel að þeir æfðu það,
og létu heyra til sín oftar.
Loks var sýndur lítill þáttur (nætursen-
an) úr >Æfintýri á gönguför«, og er leitt
að sjá jafn hugnæmri sýningu, og þáttur
þessi er, svo greinilega misþyrmt.
Ekki virðist ástæðulaust að minna áhorf-
endurna á, að temja sér meiri kyrð í leik-
húsinu en nú er venja þeirra, vera t. d
ekki að rápa út og inn í miðju sönglagi.
Veiðibjöllur.
Veiðibjöllur kallast þær stúlkur á
Hafnarstúdentamáli, sem eru seint úti
á kveldin og veiða menn sér til gagns
og gamans. Þess konar veiðibjöllur
eða brelliveiður — eins og þær líka
kallast — eru því nær óþekktar hér
á Akureyri. Það eru heldur ekki þær,
sem neitt er í frásögur færandi um
hér, heldur þær ekta veiðibjöllur, eða
svartbakurinn, sem líka kallast. Veiði-
bjöllurnar koma daglega fljúgandi í
hópum og éta síldina af túnunum þeirra
Laxdals, Magnúsar í Garði, Páls Hrút-
firðings, Sveins Sigurjónssonar o. fl.
Og krafsa svo upp grassvörðinn sum-
staðar, að alt verður að einu flagi.
Eg hafði lengi veitt því eftirtekt
að stórir skarar af veiðibjöllum flugu
daglega til íjalls, og var lítt skiljan-
legt hvað þær væru að sækja upp á
Súlur, þessir sæfuglar sem lítinn land-
búskap stunda, þangað til einhver fræddi
mig á því, að þær mundu vera .að
leita sér bjargar í síld þeirri, sem
borin er á túnin hér upp á höfðanum.
Jú mikið rétt — >sjón er sögu rík-
arú. Eg fór upp á tún og þar gaf á
að líta — þúsundir af veiðibjöllum,
hlökkuðu þar yfir bráð og gogguðu
úldna síldina upp úr freðnum gras-
sverðinum og sungu sinn ámátlega
borðsöng yfir sælgætinu, rifust um
síldarrægsnin, sögðu happ þeim hlýt-
ur og fiæmdu burtu alla veslings
krummana, sem li'ka voru að reyna
að bjarga sér. Þar var sá hræfugla-
vaður, að manni datt strax f hug
hvernig umhorfs var á vígvöllunum
eftír bardagana í fornöld.
>flugu hjaldr tranar
á hræs íanar
urðust blóðs vanar
benmás granar.«
kvað Egill.
Og þó er nóg af lifandi og nýrri
síld f Pollinum, sem veiðibjöllunni
ætti að vera innan handar að afla sér.
En veiðibjallan er sýnilega vandfísin
um mat og sækist stundum eftir úld-
inni síld, engu síður en sumir mat-
menn eftir úldnum hákarl. Með öllu
þessu athæfi sínu, bakar nú veiðibjall-
an, bæði Laxdal, Magnúsi í Garði,
Sveini og Páli Hrútfirðing o. fl., að
sögn, mesta skaða því með svona
gráðugu áframhaldi er enginn vafi á
að innan skamms verður öll þeirra
síld upp étin, sem átti að frjófga tún-
in og gefa uppskeru margfalda af
ilmandi löðu, sem svo skyldi »kvið-
fylli gerast í nautum og beljum*.
Veiðibjallan vill ekki líða það að
sjáfarafurðir komi landbúnaðinum að
haldi, síldin heyrir sjónum til, sæfugl-
um og sæfarendum, hugsar veiðibjall-
an, og skoðar hana sem sína eigin
eign. Magnús í Garði, Laxdal, Sveinn
og Páll Plrútfirðingur, _ hafa girt tún
sín grandgæfilega, svo þangað kemst
engin óskilarolla, hvað þá heldur hest-
ar eða kýr, svo þeir þóttust geta sofið
án þess að óttast nokkurn ágang; en
á veiðibjöllunni áttu þeir ekki von —
fávísir menn — máttu þó vita, að
engar vfggirðingar né hervirki geta
hept loptfleygum för yfir landamærin
og er þetta dálítið forspil eða lítilfjör-
leg sýnishorn af því hvernig fara muni
þegar aðflutningsbannið er komið á,
og óráðvandir ölgerðarmenn og vín-
salar fara að hella yfir okkur allsgáða
og ódrukkna, óminnisjó af ákavíti og
óbrendum drykkjum, ofan úr loft-
ballónum og flugvélum.
Það er að eins einn ljóspunktur í
öllum ágangi veiðibjallanna, fyrir Magn-
ús, Laxdal, Svein og Pál og fl. og
hann er sá: Veiðibjallan étur síldina,
svo er það, en hún étur bæði og
drítur. Hún gengur ekki eingöngu að
snæðingi á túnunum, heldur meltir
hún þar matinn í mestu makindum
og gengur síðan. örna sinna og álfreka
á þessum sömu túnum, og gefur svo
jörðinni það guano, sem ef til vill er
enn þá betri áburður en úldin síld.
Og væri þar verkefni fyrir marga efni-
lega búfræðinga að rannsaka drít veiði-
bjöllunnar, því hver veit nema þar sé
fjársjóður á við franska gullið sem
ekki fekkst, og gæti þá svo farið að
veiðibjallan yrði meiri aufúsugestur,
en þeir Magnús í Garði, Laxdal, Sveinn
og Páll Hrútfirðingur o. fl., telja hana
vera. Hver veit nema að í framtíðinni
muni máske bændur vorir keppast um
að bjóða veiðibjöiluna velkomna til
að frjófga sín tún. En óefað verður
miklu bleki eytt áður en þær bútræð-
islegu áburðarrannsóknir hata getað
slegið því föstu að veiðibjölludrítur
sé framtíðaráburður íslands,—Magnús
í Garði, Laxdal, Sveinn og Páll hafa
sett upp fuglahræður til að fæla bjöli-
una burtu, og ráðgert hefir verið að
fá stráka til að skjóta á þær úr göml-
um byssuhólkum, en enn þá hafa eng-
ir strákar treyst sér út í stríðið. Að
ofanrituðu íhuguðu getur það verið
mikið áhugamál hvort ekki muni rétt-
ara að leyfa veiðibjöllunum að melta
matinn í friði og mylja áburðinn upp
á eina vísu, líkt og skítamaskfnur
taðið á völlinn. Sannfróðum mönnum
kemur saman um að framtíð landbún-
aðarins og endurreisn ísland, sé und-
ir áburði komin, hagnýtingu áburðar
undan mönnum og skepnum. Því hefir
verið spáð að í framtíðinni mundi á-
burður aliur fást úr loptinu. Er ekki
sá spádómur þegar að rætast? En sízt
J
átti eg von á því að veiðibjallan mundi
leysa spursmálið. Ræktunarfélagið og
búnaðarfélagið ætti strax að hefjast
handa, hvetja Magnús í Garði, Lax-
dal, Svein og Pál Hrútfirðing o. fl.
til að gera ítariegar tilraunir með
drít veiðibjöllunnar og jafnvel veita
þeim ofurlftinn styrk, og senda hing-
að hið bráðasta búfróða ráðunauta til
þess enn betur að kynna sér spurs-
málið og rita um það í búnaðarritin.
Sjál/stœðismaður.
Raddir frjálslyndra klerka.
Flestir fríkirkjuflokkar á Englandi
eiga árlega þing með sér á vorin; eru
þá íramlögð og rædd öll þau skilríki
og nýmæli, sem flokkinn varða. En
merkilegt tákn vorra tíma er það, að
nálega allar kirkjudeildir kvarta yfir
hinu sama: hve bersýnilega hnigni
kirkjurækninni í hinu mikla biflíulandi
og mest þar, sem bókstafstrúin, fjöld-
inn skeyti hvorki um lögmál né evan-
gelium, hvorki um fyrirdæming kirkj-
unnar né hennar friðþægingarkenning,
þvf að vart meir en 16. hver maður
í stóru borgunum ræki kirkjur og
kennilýð. Því miður vita fæstir trúaðir
sitt rjúkandi ráð móti þessu meini,
því að breyta lögfestu formi þora þeir
ekki, enda slá menn oftast nær sök-
inni upp á vantrú og þrjózku aldar-
innar og svo hinu gamla, sem gangi
f kring eins og grenjandi ljón. Þó
fjölgar þeim, sem einurð hafa til að
benda f betri og skynsamari átt.
Á fundi einum hjá Baptistum, komst
forsetinn svo að orði í sumar sem
leið: »Allir kirkjuflokkar á landi voru
virðast orðnir leiðir á kreddum sín-
um og úreltum kenningum írá fyrri
öldum, en þrá í þeirra stað miklu
víðtækari félagsskap í kristilegri breytni
og framkvæmdarsemi. Hinn forni barna-
lærdómur er kominn á forngripasafn
miðaldaguðfræðinnar, eins og hann er
orðaður. En aítur krstjast allir hinir
vitrari menn, að menn ræki og skilji
þá stöðu í lífinu, sem menn eru sett-
ir í. Menn skilja nú betur en áður,
að alfaðírinn hefi boðið öllúm börnum
sínum jafnt til borðs, og ekkert selt
fyrir fé af h'fsins gæðum. Sérréttinda
trúin er að deyja út. Mikill hluti þess
áhuga, sem dró menn áður til prests-
stöðunnar til þess að efla guðsríki og
frelsa sem flesta frá eilifri glötun, sá
áhugi er mjög að dofna og lendir
fremur utan kirkju en innan, til þess
að frelsa menn hérna megin fyrst.
Menn skilja, að það að gera gott, sé
máttur og megin allrar trúrækni. Menn
heimti betri siðmenning, meiri vel-
gengni, meiri jöfnuð, meira réttlæti.
A þá kirkjan — spyr hann — að
steypa sér skilmálalaust út í hringiðu
mannfélagsbaráttunnar, eða standa
fjarri og leggja ekkert til málanna?
Það yrði kirknanna bani. Öll framfara-
mál eru að vísu leyti trúar- og kirkju-
mál. En kirkjan í heild sinni hefir æðra
stefnumark, æðri skildur að rækja en
þær, sem beinlínis snerta veraldar-
málin. Kirkjan á að vera sá staður,
þar sem mannsins andi og hjarta á
helzt að finna hvíld og frið og kenni-
menn eiga að fara varlega með ver-
aldarmálin eða deilur, sem elta öldu-
gang fleygra stunda; hefir sú hlut-
scmi stundum orðið til þess, að þeir
hafa höggvið sárast sem hlífa skyldu.
Hver kirkja á *ð vera helguð hreinni
guðsdýrkun — fjall ummyndunar í
Krists anda, þar sem sálir manna
hefjast yfir hark og þrautir hversdags-
lffsins til samneytis og viðtals við
hina eilífu algæzku.«
(Framh.)
Sigurður Quðmundsson frá Mjóadal í
Húnavatnssýslu hefir lokið meistaraprófi
í norrænu við Kaupmannahafnarháskóla.
Skilnaðarmálið. í næstu blöðum »Gjh.«
birtist löng ritgerð um það efni, eftir Gísla
Sveinsson yfirdómslögmann,
Sjálfstæðislflokkurinn.
og þeir
konungkjörnu.
Hér birtum vér bréf það frá Sjálf-
stæðis Iflokknum, er umræðir í símfrétt-
inni hér í blaðinu, fengum það rétt
er blaðið var að fara í pressuna. jsján-
ar verður getið um það í næsta blaði.
Skrifsfofa sjálfsfæðismanna
Reykjavik 18. nóv. 1910.
Háttvirti herra!
Eins og yður er kunnugt, hefir konung-
ur nú kallað alþingi saman 15. febrúar
næstkomandi ár, án þess að um Ieið hafi
nokkur skifti verið gerð á konungkjörnum
þingmönnum.
Þingmenn þeir konungkjörnir sem nú
eru, hafa þegar setið á þremur regluleg-
um (fjárlaga-) þingum, og finnast þess ekki
dæmi fyr né síðar í allri sögu þingsins,
að eitt kjörtímabil nokkurs þingmanns hafi
náð yfir meira en 3 regluleg þing.
í 14.gr. stjórnarskrárinnar stendur svo:
>Bæði kosningar hinna þjóðkjörnu alþing-
»ismanna og umboð þeirra sem kvaddir
»eru til þingsetu af konungi, gilda venju-
»lega fyrir 6 ára tímabil.*
Það er einsætt, að þessi ákvæði verður
annaðhvort að skilja nákvæmlega eftir orð-
unum, svo að kjörtímabilið sé hvorki meira
né minna en sex ár, svo að þar skakki
engu, ellegar þá eftir þvf, sem eðlilegast
er að ætla að með þeim hafi meint verið.
Á sex ára fresti gerir stjórnarskráin ekki
ráð fyrir fleiri reglulegum þingum en þrem-
ur, og virðist því Iiggja næst að ætla, að
með þessum ákvæðum sé einungis ætlast
til þess, að þingmenn á hverju kjörtíma-
bili geti ekki átt sæti á fleiri en þrem
þingum, nema aukaþing sé.
Þegar gáð er að hvernig þessi ákvæði
hafa verið skilin hingað til, kemur það
berlega í ljós, að landsstjórninni hefir al-
drei komið til hugar að eftir þeim ætti að
fara bókstaflega. —
Eftir að þingið varð löggefandi eru kon-
ungkjörnir þingmenn fyrst kvaddir til þing-
setu 24. apríl 1875 (stjú 1875 B. bls.
33—34)-
í næsta skifti eru konungkjörnir þing-
menn kvaddir 5. maí ,1881 (stjt. 1881 B.
bls. 36).
Þegarþessar útnefningar urðu, varHilm-
ar Finsen landshöfðingi hér á landi, en
Nellemann þá ráðherra.
Hér má sjá að þeir hinir fyrri konung-
kjörnu þingmenn hafa haldið umboði sínu
frá 24. apríl 1881 til 5. maí sama ár, eða
11 daga fram yfir sex ára timabil.
Næsta skifti eru konungkjörnir þingmenn
kvaddir 15. apríl 1887 (stjt. 1887 B. bls.
60), og hefir þá af þeim fyrri verið tekið
umboðið 20 dögum áður en sex ár voru
liðin frá því er þeir voru tilnefndir.
Því næst eru nýir konungkjörnir kvadd-
ir 14. apríl 1893 (stjt. 1893 B. bls. 56), eða
einum degi áður en 6 ár voru liðin.
Enn eru nýir konungkjörnir þingmenn
kvaddir 10. apríl 1899 (stjt. 1899 B. bls.
68), eða 4 dögum áður en liðin eru sex ár.
Öll þau ár, sem þessar útnefningar fóru
fram, var Magnús Stephensen á lindi hér
og Nellemann enn ráðherra, er tvennar
hinar fyrri fóru fram.
Að Iyktum eru þeir konungkjörnu þing-
menn, sem nú eru, kvaddir til þingsetu 29.
apríl 1605 (stjt. 1905 B. bls. 120). eða 19
dögum eftir að sex ár voru liðin frá úi-
nefning hinna fyrri.
Er því annaðhvort, að umboð hinna fyrri
konungkjörnu hefir verið Iengt þegjandi
um 19 daga, ellegar þá að engir konung-
kjörnir hafa verið til frá 10. apríl 1905 til
29. apríl s. á. — Þessari síðustu útnefningu
réð Hannes Hafstein ráðherra.
Af því, sem nú hefir verið talið, er auð-
sætt að landstjórnin hefir alt til þessa dags
ekki skilið það svo, að ákvæði stjórnar-
skráarinnar um »sex ára tímabiL merkti
bókstaflega það, sem orðin benda á, held-
ur hitt, að átt vœri við setu á þremur
reglulegum þingum.
Þetta kemur þó enn berlegar fram í