Ingólfur - 03.07.1904, Blaðsíða 1

INGÓLFUR
Reikjavík, suimudaginii 3. jiilí 1904.
28. blað.
II. ÁR.
ÞÝZKAIl BÆKUR OG BLÖÐ
útvegar E. Gunnarsson, Lauí'ásv. 6, Rvík
Ing-ólfur.
Komi firir nokbur vanskil á blað-
inu eru blutaðeigendur vinsamlega beðnir
að segja ritstjóranum til þeirra sem first.
cTo~cTb-crcro~crö cTcT o" o~'o'o o o o
Til kaiento „Bjarla.11
Af árg. Bjarka þ. á. eru nú komin út
4 tölubi. og tilkinnist kaupendum blaðs-
ins með auglísingu þessari, að ég er hætt-
ur útgáfu þess, en hef selt útgáfuréttinn
í hendur hlutafélaginu Ingólfi í Reikjavík.
í stað þess sem óútkomið er af þessum
árg. Bjarka fá kaupendur hans því fram-
vegis vikublaðið Ingólf. og alt firir sama
verð og auglíst var í siðasta tbl. Bjarka
að irði á þessum árg. hans, aðeins kr.
1,30
Eins og sjá má af þessu eru það mjög
góð viðskiftakjör sem hlutafélagið Ingólf-
ur bíður kaupendum Bjarka og vænti ég
því, að þeir taki vel við blaði félagsins.
Reikjavík 1. júlí 1904
Þorst. Gíslason.
Samkvæmt ofanrituðu verður kaupend-
um Bjarka sendur „Ingólfur“ héðan í frá.
Auglísist það jafnframt hérmeð, að þeir
af kaupendum Bjarka, er senda verð ár-
gangsins 1 lcr. 50 a., til gjaldkera Ing-
ólfs, Einars Gunnarssonar, Laufásvegi 6,
Reikjavík innan 1. septcmbermán. þ. á.,
fa í kaupbæti það sem út er komið af
Ingólfi frá 1. mars þ. á. og auk þess sér
prentaðan endann á sögu þeirri erBjarki.
fiutti síðast og en er ólokið.
Hlutafélagið „Ingólfur.11
Huliðslieiiuar.
Eftir Árna Garborg.
Það vorar.
Sólarlag.
Af hafi stíga huldulönd
með hlíð og mó,
þau hvíla út við himinrönd
í helgri ró.
Að úðabaki oft ég sá
þau undralönd;
en aldrei mátti eg þór ná,
þú unaðsströnd.
Langfrjálslindasta lífsábirgðarfélagið á
Islándi er
Umboðsmaður: Jens B. Waage.
Þar sofa fjöllin díran dag
við djúpan ál;
en svo um stund við sólarlag
þau sveipar bál.
Er dagur eins og eldur og blóð
að unnum snír,
þá logar upp slík undraglóð
og æfintír.
Um jökul leikur logi hár
svo ljómar af
og roðnar biminbogi blár
og brennur haf.
En ljóminn hverfur hratt af strönd
og himni og sjó,
og aftur hvíla huldulönd.
i helgri ró.
Og löngum þangað langar mig,
er líður á dag,
en landið first má sína sig
um sólarlag.
Kvað er þá orðið af
I andsréttindum vorum ?
Þegar verið var að svara landvarnarmönn-
um í firra, kveða niður og kæfa kenningu
þeirra um það, hve ríkisráðsákvæðið í stjórn-
arskrárfrumvarpinu .væri hættulegt firir lands-
róttindi Islands, þá var þetta ávalt viðkvæð-
ið, engin sönnunarástæða framborin tíðara
gegn grílu laudvarnarmanna, sem kölluð var,
heldur en þessi: ráðgjafi vor verður skipaður
samkvæmt stjórnarskránni en ekki eftir
grundvallarlögunum. Og þessi setning var
endurtekin og margendurtekin af þeim sem
um málið fjölluðu og hún var útlistuð frekar,
til að taka af allan vafa, svo, að hún þíddi
það, að ráðgjafinn irði skipaður með undir-
skrii’t Islandsráðgjafans.
Nefndin í neðri deild alþingis í firra stag-
ast einnig á þessari „sönnun“ gegn landvarn-
ar-„grílunni“ og það eftir að hún er búin
framar í áliti sínu, sem Hannes Hafstein
samdi sem kunnugt er, að taka það sama
fram, með almennari en engu síður ákveðnum
og ljósum orðum, þar sem hún segir svo:
„Konungur getur eftir beinum ákvæðum
frumvarpsins ekki falið neinum öðrum en ráð-
herra íslands einum að framkvæma neitt af
því æðsta valdi sem honum ber i löggjöf og
landsstjórn íslands eftir stjórnarskrá þess“.
Þingmenn, og Hannes Hafstein, fundu það
ljóslega þá, þegar þeir með samþikt ríkis-
ráðsákvæðisins voru að ifirgefa fornviður-
kent varnarvígi landsréttindanna, að þeirirðu
að sína þjóðinni fram á, að landsréttindin
væru eigi uppgefin firir það, heldur væri
að eins önnur og ní varnarstöð tekin firir
rétti og sjálfstæði landsins.
Og þeim hugkvæmdist ekkert skírara eða
ótvíræðara merki þess, að sjálfstæðinu væri
borgið þrátt firir ríkisráðssetuna, heldur en
þetta: „Konungur getur ekki falið neinum
öðrum ráðherra en ráðherra íslands einum að
framkvæma neitt af því æðsta valdi sem hon-
um ber í löggjöf og landsstjórn íslands eftir
stjórnarskrá þess“ og „konungur verður að
láta ráðgjafa íslands og engan annan undir-
skrifa skipun íslands ráðherrans“.
Þessi setning var sett upp af þinginu sem
lífakkeri firir landsréttindunum. Hún átti
að sanna hinum vantrúuðu landvarnarmönn-
um og þjóðinni, að þótt ríkisráðsákvæðinu
væri hleift inn i frumvarpið, þá væri alt
hættulaust firir því. Á sannleik setningar
þessarar og gildi var samþikt stjórnarskrár-
frumvarpsins algjörlega biggð. „Á þessum
skilningi var biggt 1902“, sagði nefndin 1903,
„og á þessum skilningi biggir nefndin enn.“
Hvernig fer nú nokkur maður með viti að
þræta firir það, að þingið hafi lagt áherslu á
það atriði, að sérmálaráðherra vor irði skip-
aður án íhlutunar nokkurs annars ráðgjafa
en íslandsráðgjafans eins?
Þingið lagði svo mikla áherslu á atriði
þetta, að það var sett beint sem skilirði fir-
ir samþikt, frumvarpsins að stjórnin aðhiltist
þenna skilning þingsins.
Og það var engin furða þótt þingið gjörði
þetta, setti þetta skilirði — þvf að eftir að
ríkisráðsseta ráðgjafans var samþikt, var
þetta atriði, fullkomin sérstaða ráðherra vors,
fullkomið íhlutunarleisi annara ráðgjafa, orð-
in lífsnauðsiuleg krafa af þeirra hendi, er
einhvers mátu landsréttindi íslands og þingið
lísti því eindregið og skírt ifir, að landsrétt-
indunum vildi það eigi sleppa eða skerða
þau að neinu.
í athugasemdum Albertis við stjórnarskrár-
frumvarpið var komist svo að orði, að hinir
(dönsku) ráðgjafarnir „mindu ekki fara að
skifta sér af málum sem væru islensk sérmál“.
Þingið setti upp á móti þessari „loðnu“ setn-
ingu þá skíru kröfu, að hinir ráðgjafarnir
ættu ekki að geta skift sér af sérmálunum.
Það var þó góðra gjalda vert af þinginu
að takasvo einarðlega til orða, úr því að það
þurfti að láta blekkjast til að samþikkja
rikisráðsákvæðið.
Krafan og firirvarinn síndi greinilega að
þingið vildi hafa landsréttindin óskert, að það
vildi hafa réífartakmörk milli starfsviðs ís-
landsráðherrans og dönsku ráðgjafanna, milli
sórmálasvæðisins og grundvallarlagasvæðisins.
Þó að nokkur bjartsíni og barnaskapur
kæmi fram í aðferð þingsins, einkanlega þar
sem við stjórn var að eiga, sem sat, eins og
síndi sig síðar, á svikráðum við þjóð vora
og réttindi hennar, þá var vilji þingsins og
ifirlísing og krafa í þessu efni ekki til að
villast á.
En krafan var þessi: hinir ráðgjafarnir
eiga ekki að geta skift sér af sérmálunum,
þeir eiga ekki að geta undirskrifað áliktanir