Ingólfur - 25.07.1905, Blaðsíða 1

INGÓLFUR
III. ÁR.
lfceykjavík, þriðjudaginn 25. júlí 1905.
29. blað.
STIMPLA, STIMPILPÚÐA (með ýmsum litum)
Kautsctnk-prentkassa útvegar Einar (iunuars-
son, Suðurg’ótu 6.
verzl. Edinborg i Reykjavík:
mianir heiðraða iandsmenn á síuar miklu fjölbreittu og ódýru vöru-
birgðir af öllum tegundum.
Útibú hefir verzlunin á ísafirði, Akranesi og Keflavík, sem einnig hafa
hinar sömu vörur á boðstólum. Á öllum þessum stöðum kaupir verzlunin fisk hæsta
verði, fyrir peninga út i hönd eða vörur eftir samkomuiagi.
Vonar hún að njóta trausts og hylli landsmanna nú i ár,
sem að undanförnu.
Landsréttindamálið.
Alþingi 1903 gat ómögulega skilið það
þó að það hefði áður alt frá dögun? þjóð-
fundarins verið sjálfsagt talið af öllum
og allir verið sammála um það, jafnt ís-
lendingar sem Dmir eða Danastjórn, að
ákvæði í stjórnarskrá vorri um að sérmál
vor ætti að bera undir konung í ríkisráði
Dana, þýddi og hlyti að þýða viðurkenning
um yfirráð grundvallarlaganna og ríkisþings-
ins danska yfir sórraálura vorura og þarmeð
uppgjöf á öllu lagalegu þjóðarsjálfstæði
voru.
Ég ætla ekki hér að fara frekara út i
ástæðurnar til þessa undarlega skiininge-
ieysis alþiagis, sem Ieiddi tii þess að það lét
draga sig til að brjóta bág við aiia undan-
farna stjórnarbaráttu íslendinga með því
að dæma þýðingarlaust það atriði i stjórn-
málakröfum vorum, er þangað til hafði
verið talið hyrningarsteiuninn undir öll-
um sjálfstæðiskröfum vorum.
Það sem ég legg hér áherzlu á er það,
að alþingi 1903 samþykti ríkisráðsá-
ákvæðið 1903 af því að það áleit ekki að
með því væri gefin nein viðurkenning um
gildi grundvallalaganna og- afþvíað það
taldi ekki satnþykkt ákvæöisius geta vald-
ið vafa um það, að „vér eftir sem áður
höldum óskertum sérréttindum þjóðar vorr-
ar og iandsréttindakröfum hennar“.
Og til frekari áréttingar þessuin orðum
sínum lýsti þingið því yfir, að „konungur
gæti ekki,“ þó ákvæðið væri sett inn í
stjórnarskrána, „faiið neinum öðrum en
ráðherra íslands einum að framkvæma
neitt af því æðsta valdi, er honum ber í
löggjöf og landsstjórn íslands eftir Btjóru-
arskrá þess“, og nefndi þingið þar sérstsk-
Iega til skipun ráðherra íslands.
Á þessum skilningi kvað þiagið hsfa
bygða verið eamþykt ákvæðisins 1902
og á þeim sama skiiuingi kvaðst það enn
byggja.
Ég hef áður í þessu biaði tekið það
fram, að engin stjórn í þiugfrjálsu landi
hefði með þennan fyrirvara þingsins fyrir
augum sér, ieyft sér að ieita konungsstað-
festingar á frumvarpi þingsins, nema hún
félliat á skilning þingsins á frv., sem það
tók svo skýrt og fastlega fram.
Eu Aibertí leyfði sér þetti þó. Hanu
iét staðfeata írumvarpið, en fór með yfir-
lýsingu þiogsins sem hégóma einberan, og
fékk þann mann, — sem mest aiira þing-
manua hafði styrkt þingið í þeirri trú, að
fyrirvarinn, sem tekinn var, væti næg
trygging fyrir því að skilningur þingsins
yrði hinn ráðaudi og að ekki yrði lögð
önnur eða frekari þýðing í ríkisráðaá-
kvæðið en þingið vildi vera láta, —
til að vera verkfæri sitt til að
traðka algjörlega fyrirvara þingsins, með
því að taka við skipun sem íslandsráð-
herra úr hendi danska forsætisráðherraus
samkvæmt grundvallarlögunum.
Þessi herra, íslendingurinn Hannes Haf-
stein, sem Albertí sá að var vel failinn
til sð vinna til fulinustu á þjóðréttindum
vovum, sagði á þingiuu 1903 umstjórnar-
frv. með ríkisráð3ákvæðinu: „verði frv.
undirskrifað af konungi, án þess hann
lýsi yfir öðrum skilningi af sinni hálfu,
hefir hann samþykkt einnig að sínu leyti
ásæður vorar“ (o: þessa yfirlýsiag þings-
ins sem ég hef fyr tilgreint). Og enn
sagði hann: „Þingið verður aldrei uudir
ueiuum kringumstæðum taiið hafa sam-
þykt annað en bersýuilegt er að það
hefir meint, og samrímanlegt er við orð
laganna".
Og þó að vitanlegt sé að konungur
hefir ekki, er hann undirskrifaði frv. „lýst
yfir öðrum skilningi af sinni háifa“, þá
fór Hafstein svo að ráði sínu sem hann
gjörði, suerist algjörlega i lið með Alberti
á móti þinginu, tii að sporna við því að
yfirlýsing þingsins og fyrirvari gæti kom-
ið að gagnT tii að afstýra þeirri hættu,
er laudsréttindunum var stofnað í með sam-
þykkt ríkis?áðsákvæði8ins — til þess að
gjöra landsréttinda uppgjöfina, sem í rík-
isráðsákvæðinu leyndist, en sem þingið
vildi ekki í það leggja, átakanlega og
augijósa og óafturkallanlega.
Hvernig sem á samþykkt ríkisráðsá-
kvæðisius er iitið, þá verður aldrei annað
sagt — og það viðurkendi þiugið með
fyrirvara sínum og öðrum ummæium —, en
að það ákvæði veikti lagalega sérstöðu
vora gagnvart Danmörku, var stuðningur
fyrir skoðun þeirri, er Danir hélda fram
um undiriægjuskap vorn undir ríkisþing
Dana og gruudvaliarlögiu.
Jafufraœt þvi að þingið, af hræðslu við
að verða af aliri stjórnarbót, samþykti
ákvæðið og gaf dönsku stjórninni undir
fótinn með hennar skilning á réttarstöðu
ísiands, þá tok því þingið á sig þá skyldu
gagnvart íslenzku þjóðinni, sem ekki vildi
slaka neitt á þjóðréttindakröfum sínum,
að liafa enn þá meira vakandi auga áþví
en áður, að Danir færðu sig eigi meira
uppá skaftið með sinar undirokunartilraun-
ir. Og þingið iét það greinilega í ljós,
að það hugaaði sér að vera á verði fyrir
réltindum vorum, svo að ekki hiytist tjóa
af þægð þess við Aiberti.
Hvað ætiar þá þingið að gjöra nú, er
það er í fyrsta einn saman komið eftir
að það hafir sýnt sig að fyrirvari þess
hefir verið virtur að vettugi og eftir að
hinn nýi sérmálaráðherra vor, sem átti að
vera sverð vort og skjöldir í baráttunni
við dauska áleitni við þjóðréttindi vor,
hefir sýnt i verkinu, að hann er ekki að-
eins algjörlega samdóma þeirri skoðan
Dana um réttarstöðu vora, sem vér höfum
ávalt barist á móti, heldur ætlar að nota
sér tortryguisleysi ianda sinna við hann
sem íslending tii að lauma henni inn á
oss í framkvæmdinni, svo að vér eigum
oss ekki lengur uppreisnarvoa sem sjálf-
stætt þjóðfélag?
Þjóðiu hefir þegar látið sinn viija í ljós.
Hann er óvenjuiega skýr og eindreginn.
Húa vili ekki þola réttarbrotið. Þing-
máiafundir víðsvegar um iandið hafa skor-
að á þingið að þola ekki ráðherranum,
hvernig hann hefir tr&ðkað viija þingsins
og rótti þjóðarinnar með því að taka við
skipun sem sérmálaráðherra úr hendi bins
danska forsætisráðherra.
Þingið á eftir að gjöra skyldu síaa:
að sýna það nú i verkinu, að það hafi
verið fuii alvara þess með fyrirvaranum
er þ&ð lýsti því yfir 1903, að það væri
ekki tilætlunin með ríkisráðsákvæðinu að
gefa eftir neitt af sjálfstæði íslands eða
laudsréttindum eða þola dönskum ráðgjöf-
um nein afskifti af sérmálum vorum,
hvorki ráðgjafaskipun né önnur.
Gjöri þingið þetta ekki, þeir þingmenu
að minsta koati semvoruá þingiuu 1903,
þá sýna þeir ljóslega að yíirlýsiugar þeirra
þá hafa aðeius verið gjörðar tii að blekkja