Ingólfur


Ingólfur - 24.11.1907, Qupperneq 2

Ingólfur - 24.11.1907, Qupperneq 2
186 INGOLFUR í Eddukvæðum, þ. e. að aegja, sá sem er hvimleiður'hittir sjaldan á samkvæmi, ölteiti eða glaðværð. Prófessorinn heíir verið hvers manns hugljúfi hér, því að hann hittir ávalt í „líð“. Hann situr biórkvöld hjá Birni Olsen, að þýzkra stúdenta sið, og þar heyrir hann stúdentasöngvana hér. Hann kemur til margra nafngreindra manna, og er þar vel tekið; hann kemur á fjölda staða og fjölda heimila, og aldrei kemur neitt óþægilegt fyrir hann af nokkurs manns hálfu, nema eins ensks ferðamanns, sem hann varast að nefna með nafni. Hann hittir strax í „líð“ þegar hann kemur, því að þá er verið að leika Alt Heidelberg. Hann og tveir Þjóðverjar aðrir sitja þar í röð, allir hafa þeir séð Alt Heidelberg leikið heima, sumir á mörgum stöðum, og alla furðar þá á því, að leiklistin hér á landi sé komin svo langt út úr þokunni, að höfuðpersónurnar Köthie, Karl Heinz og Lutz Asterberg og fleiri séu leiknar með snild. Stúdentaatriðin í II. þætti þótti honum ágæt vegna æskunnar og fjörsins í leiknum. Til lýsingar hans á leiknum verður hér áj landi vitnað lengur en 100 ár, og prófessor Herrmann er heima á því svæði, hann hefir t. d. lagt út Kejser og Galilæer eftir Ibsen, og sumir segja að það sé bezta þýðingin á þýzku, semnokkruaf ritum Ibsens heflr hlotnast. Leikurinn á Alt-Heidelberg er svo einskonar inn- gangur tjl þess, sem Herrmann skrifar um leikhúsið og leikritaskáldskap hér á landi, og er það all-langt mál. í þeim kafla er útdráttur úr leikriti Indr. Einarssonar “Skipið sekkur“. Bókin er full af fróðleik um ísland fyrrum og nú; höfundurinn kemur al- staðar við þar sem eittbvað er að segja. Mun langt að bíða, að 3amin verði ferðasaga er taki henni fram. Sama hugsuðum við þegar ferðabók Baum- gartners var komin út, að lengra mundi engin ferðabók ná, en þessi bók er mikið yflrgrips meiri. Poðstion hve hafa skrifað hingað, að þessi bók skar- aði fram úr öllu, sem Þjóðverjar hefðu ritað um ísland, og mun það vera rétt skoðun. Islendingar álitu þegar bók- mentasaga PoSstions kom út, að hún tæki fram öllu um ísl. bókmentir, en ferðabókin nær yfir ótal önnur efni, og er að því leyti fremri en bók um sérstaka grein. Prófessorinn segir í formálanum að hann unni lslendingum af heilum hug eftir veru sína hér. EDgin setning í allri bókinni bendir á neitt annað. Þeg- ar landsmenn fara að kynna sér bók- ina munu þeir taka hann upp í þýzku heiðursfylkinguna. Engir menn skilja oss betur en Þjóðverjar. — Þeir fyrstu sem í þeirri fjdkingu hafa staðið voru þeir la Motte Lonque og Konráð Maur- er, og síðari nöfn á listanum, sem koma mér helzt í hug eru þau Poéition, Kuchler, Lehmann Filhés og Baum- gartner, nú bætist nafn Pauls Hermanns við. — Islendingar muna lengi eftir vin- um og óviuum, og þess vegna ætla eg að allir þeir sem nú vóru nefndir muni seint gleymast á íslandi. Prófessorsins mun vera von hingað næsta sumar; hann hefir ekki séð alla staði þar sem hann vildi komið hafa. Óskandi væri að vér fengjum að sjá hið fyrirmannlega hámentaða Ijúfmenni sem oftast hér, en litlar líkur eru til þess, að það verði oftar en einu sinni hér eftir. — Ea fyrst hann er væntan- legur sýnist vel við eiga að ávarpa hann sömu orðunum, sem íslenzkukenn- arinn hans kallaði til hans, þegar hann lét úr landi í Kaupmannahöfn: Heill þú aftur komir, Heill þú á sinnum sér! Gautur frá Gýgjarfos&i. f Frú Maren Lárusdóttir andaðist að heimili sínu hér í bænum 15. þ. m., nær áttræð að aldri. Hún var fædd að Hofsósi 11. des. 1827. Foreldrar hennar vóru Lárus sýslumað- ur Thorarensen, sonur Stefáns amtmanns Þórarinssonar, og kona hans Elín Jak- obsdóttir Havsteen, systir Péturs amt- manns. Var frú Maren einkabarn þeirra. Hún giftist Jóhannesi Guð- mundssyni er fyrst var sýslumaður í Strandasýslu og síðar í Mýrasýslu; bjuggu þau þá í Hjarðarholti í Staf- holtstungum. Hann varð úti 11. marz 1869. FJuttist frú Maren þá að Enni, og bjó þar nokkur ár, en fór síðan til Kvíkur og dvaldi þar til dauðadags. Þeím hjónum varð 10 barna auðið, en ekki komust nema sex þeirra til aldurs: Frú Anna kona Dr. Valtýs Guðmundssonar (lézt 1903); séra Lár- us aðstoSarprestur á Sauðanesi, kvæntur frú Guðrúnu Bjarnardóttur umboðs- manns Skúlasonar; hann dó 1888; Jó- hannes sýslumaður og bæjarfógeti á Seyð. isfirði; Ellert vélastjóri í Ólafsdal; jru Sigríður kona séra Kjartans Helgason- ar í Hruna og Katrín ógift. Frú Maren var flestum konum fremri um marga hluti, gáfuð og mentuð, einkar trygglynd, vinföst og ættrækin og hin mesta rausnarkona í hvívetna. Jarðarför hennar fer fram næsta föstudag. V erkmannasamband Islands. Ingólfnr hefir áður getið þessa félags- skapar og hét þá að skýra betur frá honum síðar. Nú hefir honum borist skýrsla sú, er hér fer á eftir um þessi merkilegu og þarflegu samtök: Hinn 29. f. m. var fyrsta þing verk- mannasambandsins sett í Báruhúsinu og var því slitið 5. þ. m. Samband þetta er stofnað af ýmsum verkmanna- og iðnaðarsveinafélögum hér í bænum, og er ætlast til þess, að það síðar meir nái yfir alt landið. Hvatamenn að stofnun sambandsins vóru formenn nokkurra félaga hér 1 bæ (Dagsbrún, Báran og Prentarafélag- ið), og var fyrsti undirbúningsfundur, þar sém rætt var um mál þetta, hald- inn 17. marz þ. á. og vóru þar staddir 25 menn, er allir vóru stjórnendur ýmsra félaga hér í bæ; þar var kosin nefnd til að semja lög o. s. frv., og síðan hefir málið verið í undirbúuingi hjá félögunum, og lokð komst það svo langt, að sambandið var stofnað og fulltrúar mættu á hinu fyrsta þingi verkmannasambands Islands. Eins og eðlilegt er, þá var mikið af staríinu á þessu þingi falið í lagasmiði fyrir sambandið, en þó vóru mörg fleiri mál afgreidd þar. í 2. gr. laganna er stefnuskrá Verk- mannasambandsins, og sýnir hún Ijós- ast stefnu þess. Hún hljóðar svo: 1. Að vinnan sé móðir allrar vel- megunar og að arðurinn af vinnunni gangi til þeirra, er taka þátt í henni. 2. Að allir menn, karlar og konur, bæði giftar og ógiftar, sem eru 21 árs, hafi óbundinn kosningarétt. 3. Að kvenmenn hafl jafnrétti á viS karlmenn í stjórnmálum, atvinnumálum og mentamálum, 4. Að riki Qg kirkja sé aðskilið, enda sé og hverjum frjálst að hafa þá trú. er honum sýnist og sannfæring hans býðnr. 5. Að uppfræðsla og mentun sésam- eiginleg fyrir allar stéttir fram að vissu aldurstakmarki, og kostuð af almanna fé. 6. Að gjafsóknarréttur sé öllum frjáls. 7. Að öll gjöld til þess almenna hvíli að öllu leyti á fasteignum, arði af at- vinnu og peningaforða einstakra manna. 8. Að erfðagjald til landsjóðs fari hækkandi, og hækki því meir, sem arfurinn er stærri. 9. Að arðvænleg fyrirtæki, er miða til almenningsbeilla, svo sem samgöng- ur á sjó og landi, námugröftur o. s. frv., sé rekin með fé hins almenna og undir umsjón þess. 10. Að öryrkjastyrkur sé veittur öllum, er ekki geta séð fyrir sér sjálfir, og án þess þeir missi nokkurs í af réttindum sínum. 11. Að séð verði um, að þeir, er þess óska, geti fengið land til rækt- unar með sem beztum kjörum, og ódýr lán til að rækta með landið. 12. Að aðflutningur og tilbúningur áfengra drykkja sé bannaður. 13. Að sjúkrasjóðir verði stofnaðir og styrktir af almanna fé. 14. Að engir aðrir en búsettir menn í landinu eigi fasteignir, fossaítök, námu, eða reki aðra atvinuu í því eða land- helgi þess. 15. Að fult sjálfstæði íslands sé við- urkent“. En auk þeirra mála, er hér eru talin, þá hefir sambandið mörg fleiri mál til meðferðar (5. gr. Iaganna), og eru þau aðallega þessi: 1. Samtök vinnukaupenda gegn verka- mönnum til að þröngva kosti þeirra. 2. Atvinnuleysi innan sambandsins. 3. Kaupfélagsskapur eða samtök til vörukaupa. 4. Fræðsla og mentun barna og ung- linga verkamanna. 5. Sjóðstofnanír til þarflegra fyrir- tækja og fyrir félögin. 6. Nægilegar húslóðir handa verka- mönnum í kaupstöðum. 7. Kosningar í bæjarstjórnir. 8. Kosningar til alþingis. 9. Útgáfa blaða eða blaðs, er ræði málefni og hugsjónir félagsmanna. Eins og sjá má, eru hugsjónir Sam- bandsins talsvert miklar, og eigi að búast við, að þær komist allar til fram- kvæmda þegar í stað. Þau mál, er þingið nú aðallega hafði með höndum, voru kaupfélagsmál, bæjar- stjórnarkosningar og blaðamálið. Öll- um þessum málum var vísað til Sam- bandsráðsins til framkvæmda og úrslita. Kaupfélagsraálið er komið svo langt á veg, að öll ástæða er til að álíta, að það komist í framkvæmd áðuren langt um líður og er enginn efi á því, að það verður mikill hagnaður að því fyrir marga. Slikur félagsskapur er einkar þarfur, einknm eins og nú stendur á. Lög fyrir vænanlegt félag eru full- samin — vóru útbúin á þinginu — og er meginregla þeirra: engin lán, engar skuldir, hvorki innlendar eða útlendar. Annars er fyrirkomulag þess að nokkru svipað t. d. Yerzlunarfélagi SteÍDgríms- fjarðar og fél. Ingólfur á Stokkseyri. Um bæjarstjórnarkosningu hér í Keykja- vík er það að segja, að Sambandsráð- inu var falið, í samvinnu við stjórnir félaganna í sambandinu, að semja lista fyrir það. Blaðamálið er máske stærsta ogþýð- ingarmesta málið út á við. Það var að öllu falið Sambandsráðinu, og er vonandi, að því takist að hrinda því í framkvæmd, því að undir því er þróun og velgengni þess mikið komin. Annars er verkefni sambandsráðsins allmikið, þannig á það t. d. að leitast við að koma í veg fyrir verkföll og koma á sættum, ef unt er, ef verkfall yerður o. fl. T- J •• Fundur 1 Bárubúð 2. og 4. JJJ fimtudagakveld i mánuði bverj. Á nœsta fundi verður til umrœðu: Stefna stjórnarmanna i sjálfstœðisynálinu. (Máls- liefjandi G. H.) í sambandsráðinu eru 7 menn, og er herra Þorvarður Þorvarðsson prentari formaður þess. Fornir siðir. (Frh.) Vér íslendingar erum afskekt þjóð, vér erum fámenn þjóð. og vérer- um enn þá þjóð, sem er að taka tenn- ur hvað menninguna snertir. Vér lif- um í köldu landi, lítið ræktuðu, þar sem baráttan við lífið er hörð og ströng og náttúran horflr á starf vort með vægðarlausu órannsakanlegu steinljóns- andliti. Vér þurfum því að hagnýta oss alla þá rejmslu, alt það góða, sem forfeður vorir hafa skilið oss eftir, jafn- vel frernur en aðrar þjóðir. Hættan er meiri hjá oss en öðrum að daga uppi, ef vér notum ekki öll þau hin góðu öfl úr fortíð og nútíð í lífsbaráttunni, sem vér eigurn kost á. M mnÍDgarstraum- arnir sem til vor koma að utan eru bæði hægfara og magulitlir, og er oss að því hætta búin. Hálf menningunni er gjarnt að kasta fegurð og gæðum fortíðarinnar frá sér eins og ónýtu forngriparusli, en hin sanna menning sér altaf gæði þess sem liðið er, og hagnýtir sér þau, annaðhvort í sinni upphaflegu mynd eða mótar þau með stefnu sinna tíma. Ef eg nú athuga sögu þjóðar vorr- ar og ber hana saman við nútíðina, þá dylst mér ekki að ísleudingar hafa glat- að ýmsu af þvi fagra og nauðsynlega, sem forfeður vorir tömdu sér, og aftur- för hefir átt sér stað í ýmsum efnum, sem getur orðið skaðleg þjóð vorri og komið henni síðar í koll. Eg ætla að nefna nokkur dæmi: Forfeður vorir vóru glœsimenni mik- il og íþróttamenn, en nútíðar íslend- ingar eru margir sorglegir sóðar, og lítt að sér um íþróttir. Forfeðrum vorum duldist ekki nyt- semi þeisara hluta, duldist ekki, að til þess að heilbrigð sál væri í hraustum líkama þurfti þrifnað og líkamsherzlu. Það leið því aldrei sá vetur að þeir eigi temdu sér leika á ísum, og söfnuðust saman úr öllum nálægum bæjum, til þess að taka þátt í þeim leikjum. Nytsemi þessara íþróttavar margvís- leg, og ekbi eingöngu fólgin í því, sem eg þegar hef nefnt, líkamsherzlunni, held- ur vóru áhrif þeirra engu síður víðtæk á andlegt líf þjóðarinnar. Þær glæddu kapp og fjör, gerðu menn harðgerðari og ötulli, og hafa sjálfsagt skerptmjög fegurðartilfinningu manna, að minsta kosti í öllu því er snertir ytri fram- göngu og hreyfingar. En snyrtileg framkoma er oftast tákn innri menningar, þótt undantekningar kunni að vera frá því eins og öllu öðru. Og síðast en ekki sízt hafa íþróttirnar haft mikil ábrif á þrifílað fornmanna sem svo víða er getið um. Iðulega er t. d. talað um að forfeður vorir færu í böð, og var talið sjálfsagt að bera gest- um kerlaugar engu síður en annan beina. Og íþróttirnar, þessi undirstaða ís- lendingasagnanna fornu, mega teljast horfnar, og með þeim fjör og riddara- sbapur forfeðra vorra. Þessvegna eru líka islendingasögur vorra tima það lítilfjörlegri en þær vóru áður, að fæstar þeirra eru skráðar, og flestar ern þess tæplega verðar. Og með íþróttunum hafa svo ótal margir aðrir kostir forferðra vorra lagst niður, að eg sé ekki færi á að telja það Alt upp þér í stuttri blaðagrein,

x

Ingólfur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ingólfur
https://timarit.is/publication/189

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.