Ingólfur - 21.07.1910, Page 2

114
INGÖLFIJR
Sérðu’ ekki hafið?
(Þýtt úr þýzlcu).
Sérðu’ ekki hafið? Ljómmn leikur hýr
um löðrið grátt.
En undir búa perludjáanin dýr
yið dimma nátt.
Ég er aem haflð. Skapið ört og æst,
sem ægis flóð.
Um flötinn leika, iólakins-gulli glæst,
mín gamanljóð.
Á yfirborðið, gáska og ástum gylt,
þann glampa ber. —
En blóðugt hjarta berit og myrkri fylt
í barmi mér.
Hrafn.
Alþýðuvísur.
íslendingar eru vafalauat hagorðasta
þjóð í heimi. Petta er ekki svo að
skilja, að vér eigum, eða höfum átt,
meiri skáld, en aðrar þjóðir, þótt vér
höfum mörg góðskáld átt. En vér höf-
um átt þau fleiri. Af svo fámennri
þjóð, sem vér íslendingar erum, hafa
verið og eru enn svo afarmargir menn
vel hagmæltir, að slíks eru hvergi dæmi
annars staðar.
Það er oft sagt, og munu ekki vera
svo miklar ýkjur, að varla geti nokk-
urn þann íslending, sem komist hefir
til vits og ára, að hann hafl aldrei
reyht að gera vísu. Reyndar takast
tilraunirnar misjafnt; sumum svo illa,
að þeir verða annaðhvort leirskáld eða
engin skáld, það er að segja, hafa vit
á því, að flíka eigi skáidskapnum. En
hitt gegnir þó furðu, hve mörgum hefir
tekist vel, eða sæmilega.
Langmestur hlnti ails þess, sem ort
hefir verið hér á landi, eru lausavísur,
stökur, mæltar fram svo margar að
miljónum skiftir, við öll hugsanleg
tækifæri. Það er ekki mikið, sem
kveðið hefir verið af heillegum kvæðum
í samanburði við allan lausavísnagrúann.
Það er ekkert að marka það, þótt meira
sé til af þeim í bókum, því að höfund-
arnir og aðrir hafa oftast haft það
meira við þau, en stökurnar, að tylla
þeim á pappírinn. Þau hafa geymst,
en þær hafa gleymst — mjög oft.
Að vísu hafa nú margar af þessum
alþýðuvisum ekki átt öunur betri for-
lög skilið, en að gleymast jafnskjótt og
þær voru gerðar. En svo margar hafa
þó lifað langan aldur í manna minnum
þótt hvergi væru þær skráðar, að það
eitt ætti að vera nóg til þess að sýna
hvílíkur mergur I þeim er, Og svo
margar, jafnsnjallar, hafa glatast, að
hörmung er til þess að vita. Nú er
svo að sjá, sem íslendingar séu meir og
meir að semja sig að útlendum skáld-
skap, einkum smlsagnagerð, en hverfa
heldur frá vísnagerðinni, og er það ef
til vill vel farið að sumu leyti, því að
ekki verður því neitað, að skáldskapur
vor hefir verið nokkuð einhliða hingað
til. En þá er einmitt því meiri ástæðan
til þess, að vinda bráðan bug að því,
að grafa upp og safna saman hverri
einustu góðri lausavísu, sem til næst
og ékki hefir verið prentuð, áður en
áhuginn á þeim dofnar enn meira.
Yíst hafa þeir mætu menn, er hafa
geflð sig við þjhðlegum fræðum fyr og
síðar á landi hér, forðað margri góðri
vísu gleymsku, þótt annað hafi verið
aðalmarkmið þeirra, en að safna þeim,
en slíkt er þó ekki nema brota-brot.
Mig minnir ekki betur, en að nokkrir
menn binduat samtökum um þsð hér í
Reykjavík um árið, að safna því, er hver
þeirra fengi yfir komist, en ókunnugt
er mér um árangur af þeim samtök-
um. Á það er að líta, að það, er safna
skal liggur dreift avo víða, sem menn
byggja þetta land, svo að fáir menn
anna litlu, þótt þeir hsfi hirðu á að
halda því saman, sem þeir heyra við
tækifæri. Eini vegurinn til þess, að
þetta gðti tekis nokkurn veginn vel, er
sá, að alþýða ljái til þess lið sitt, þann-
ig, að hver rifji upp fyrir sér það sem
hann kann, og sendi það til þeirra, sem
við það fást, að safna visum.
Ég vil nú nota tækifærið, úr því að
ég er farinn að minnast á þetta, til þess
að hiðja góða menn að segja mér og
senda hverja þá alþýðuvísu, óprentaða,
er þeir vita vel kveðna. Ef unnt er,
verða höfundanöfn að fylgja með, og
upplýsingar um það, hvernig á vísunum
stendur, en auðvitað verður þeim samt
tekið með þökkum, þótt eigi verði þær
ættfærðar. Þær mega vera gamlar sem
ungar, ljótar sem fallegar (að efninu
til), en — vel kveðnar.
Hver maður þekkir meira eðaminna
af þessum perlum í vísnahafinu. Vísum,
sem eru svo fagrar og blátt áfram, að
það liggur við að þær hafi ilm og lit,
eins og blómin — vísum, sem loga eins
og eldur af ásíríðum og keudum —
dvergasmíðum, þar sem hvert orð og
hvert hljóð er hnitiniðað eftir ströng-
ustu reglnm rímlistarinnar, án þess, að
raskað sé réttri hugsun né máli, —
manndrápsvisum, sem hitta menn eins
og eiturörvar — og fleira, sem ekki
verður upp talið. Ef menn að eins
vilja styðja þetta mál, þá má það með
litlum tiikostnaði — einu frímerki að
jafnaði.
Jeg vona því að mér verði vel til.
Andrés Björnsson.
Hljómieikar.
* Schattuek.
Hann „kom, sá og sigraði", eins og
Cæsar forðum. Það fengu færri en
vildu rúm í Bárubúð til þess að hiusta
á hann þ. 14. og 16. þ. m. Það er
þýðingarlaust, að fara að reyna að
dæma um hann. Það yrði, hvort sem
er, .ekfcert annað, en hól. Hann er
svo fimur og smekkvís hljóðfærameist-
ari, að það lá öllum í augum og eyrurn
uppi, enda voru menn efcki annað, en
eftirtektin eintóm, meðan hann iék.
Það er og mælt að honurn hafi líkað
vel við tilheyrendur sína, betur en
hann hafði búist við, og er það vel.
Julius Foss,
organleikarinn danski, er leikið hefir á
kirkjuorgeiið undanfarin kvöld, er vafa-
laust mjög vel að sér í sinni rnent.
Að minsta kosti lýsti leikur hans í
sumum lögunum allmikilli æfingu og
hæfileikum. Organið er svo margbrotið
hljóðfæri, að sízt er að undra, þótt ein-
stöku misfellur kunni að verða. Það
sjá allir og segja, að Foss hefði getað
hitt betar á, en að verða Schattuck
samferða hingað. Hann mun skyggja
á típiri en meðalmenn eina.
Herra Oscar Johansen aðstoðaði hann
með fiðlu sinni og tókst honum vel eins
og vant er. Útlendir menn, sem ekki
eiga von á slíku hér, hafa látið í Ijós
undrun sína yfir leik hans. o
Grestir flýja ,land‘.
Eitt af því, sem vér höfum haft á
móti banulögunum, er það, að þau muni
stórum spilla fyrir, skemtiferðum út-
lendinga hingað. Allir vita að slíkt
væri landinu stórkostlegt peningatjón,
önnur eins skilyrði og það á til þess,
að vera fiölsótt ferðamannaland. Bann-
vinum hefir gengið illa að sansast á
þessu, eins og fleiri réttum rökum, og
væri því, ef til vill, rétt, að benda
þeirn á smásögu, sem gerðist hér í bæn-
um á dögunum.
Þegar snillingurinn Arthur Schattuck
kom hingað til bæjarins, var honum
ætluð gisting hjá templurum á „Hotel
Island“. En er hann vissi hvers konar
staður það var, þakkaði hann fyrir
gott boð og hélt rakleiðis inn á „Hotel
Reykjavík". Hann vildi vera frjáls að
því, að neyta víns, en ekki þurfa
annaðhvort að fara með það eins og
þjófur í bústað sínum, eða vera án
þess ella.
Líkt hafði átt sér stað um eina tvo
eða þrjá útlendinga aðra, sem dvöldu
hér um það leyti.
Þetta er nú ekki annað, en lítill
fyrirboði þess, hvað verða muni, ef
þvingunarlögin komast í fulla fram-
kvæmd.
Menn þeir, sem hér er um að ‘ræða,
eru vanir allt öðrum viðtökum þar sem
þeir koma, en þeim, að farið sé að
rekast í því, hvað þeir láta ofan í sig.
Ef allt ísland verður gert eins og
„Hotel Island“ er nú í þessn tilliti, þá
er trúlegt að mörgum góðum gesti
verði að orði: „Ef ég fæ ekki að lifa
hér eius og frjáls maður, þá held ég
að ég verði að eyða mínum aurum
annars staðar. Það eru nógir til, sem
verða þeim fegnir, og verið þið nú
sælirl“
Þau verða dýr um það er lýkur,
bannlögin.
Árni Jóliannsson
ritar „furðulegan fávizkuvaðalu í 45.
tbl. „ísaf.“ þ. á. Hann hefir nú legið
á lárberjunum," síðau Sigurður Lýðs-
son sýndi hvernig hann fór með tilvitn-
anir og Magnús Einarsson benti á það,
hvílíkir tíma- og peningaþjófar greinar
hans væru. — Eu nú kemur haun aft-
ur, þegar minst varir, „eins og þjófur
á nÓttu“ (1. Þessal. 5. 2.), ogeruallar
líkur til þess, að stúkumælskan muni
ekki verða búin þegar hún er byrjuð.
Ingólfur hefir opt orðið þess var, þeg-
ar spurt var um álit manna á greinum
Halldórs Jónssonar, meðan hann lét
dæluna ganga, að menn svöruðu á þá
letð, að þeir væru alveg hættir að lesa
þær. „Hver haldið þið nenni að lesa
aðra eins endileysu?" var sagt. Þetta
er mjög óbeppilegt, því að það mundi
snúa mörgum bannmönnum frá villu
síns vegar, ef þeir læsu skrif þeirra
„bræðranna“ með athygli. „Ingólfur“
hefir ekki rúm til þess, að birta grein-
ar þeirra, og því síður til þess, að svara
þeim orði til orðs, en verður að láta
sér nægja að benda stöku sinnum á
mestu fjarstæðurnar, til þess að menn
taki heldur eftir greinunum. Hann skor-
ar nú á alla góða menn að taka í sig
kjark og lesa greinar Árna. Það er áreið-
anlegt, að það svarar kostnaði. Þarna
erum vér nú t. d. fræddir nm það, að
nú sem stendur sje lagður á þjóðina
10000 kr. nefskattur — nefskattur —
í því skyni, „að ala yfirkomna embætt-
ishöfðingja og vandamenn þeirra, er þeir
eru fallnir í valinn fyrir aðgang Bakk-
usar.“ Það er hvorttveggja, að við er-
um ríkir. enda er þetta mikið, 10000
kr á mann. Svo fá þeir nú til tevatns
í greininni, Hannes Hafstein og Jón frá
Múla. Þeir svara nú líklega fyrir sig,
ef þeir biðja ekki dómstólana að gjöra
þa$
Það hjálpar ekki, að láta það á sig
fá, þótt ekkert sé rétt í grein Árna,
nema neðri yfirskriftin — hún á vel við
það, sem komið er af greininni. — Það
verður að lesa greinarnar og dæma
þær að verðleikum, það er málinu fyr-
ir beztu.
Seinna meir verður Árna ef til vill
minst frekar.
Réttu þeim næsta!
Huð hjálpi mér, og engum öðrum!
Eins og kunngt er, hafa margir fyrir
orðtak, þegar þeir hnerra: „guð hjálpi
mér!“
í þessu orðtaki felst stefnuskrá þess-
ara manna, hugsjón og markmið, greini-
lega og glögglega afmarkað.
Og það er líka snildarlega skýrt; ekk-
ert um að villast.
Hringurinn er dreginn feitur og breið-
ur og þykkur í kringum sjálfa þá, fast
utan um þeirra eigin heittelskuðu pér-
sónu.
Ekki er verið að rétta út hendina,
ekki einu sinni að hvarfla huganum til
annara. 0, sussu nei.
Ekkert út fyrir hringinn.
Ekkert út fyrir þeirra eigin dýrmætu
persónu. Alt fyrir utan þykka, breiða
og feita hringinn er þeim gersamlega
óviðkomandi.
Hugsaðu um sjálfan þig, og engan
annan.
Berðu umhyggju fyrir sjálfum þér, og
engum öðrum.
Elskaðu sjálfan þig, og engan annan.
Hjálpaðu sjálfum þér, og engum
öðrum.
„Biddu guð að hjálpa sjálfum þér, og
engum öðrum.“
Það er skýrt og greinilegt.
Það er sjálfselskan alein, eigingirnin
alein.
Það er með öðrum orðum að sá, sem
biður guð að hjálpa sér, — hann hefir
þar með lokað augum sínum og eyrum
og tilfinningum fyrir öllu böli annara,
lætur það vera sér alveg óviðkomandi.
Yið það, að stara nógu fast og ein-
beitt á sinn eiginn nafla, er hann orð-
inn að steini, sjónlausu, heyrnarlausu
og tilfinningarlausu nátttrölli. Þótt
bróðir hans þjáist, þótt börnin hans
kveljist, þótt móðir hans gráti og kon-
an hans kveini, — auk heldur þá hörm-
ar vandalausra — ekkert af þessu hefir
hin minstu áhrif á hann.
Oss, sem ekki höfum þetta orðtak,
þykir það Ijótt, heiðinglegt og dýrslegt.
Og það er hér um bil víst, að ekki
notar Halldór Jónsson bankagjaldkeri
það, því að hér er mikið til stuðst við
rök hans og rithátt. (Sjá „Lögréttu*
34. tbl. þ. á.)
Guð hjálpi Halldóri!
FriDþjöfur Nansen
er nú lagður af stað í ferðalag sitt til
hafransókna hér við íslandsstrendur.
„lsaf“. segir hann væntanlegan hingað,
og mundi mönnum þykja bragð að
þeirri gestakomu hér i höfuðstaðnum.
1