Ingólfur - 02.03.1911, Blaðsíða 2

34
INGOLFUH
kyrþey. Hvorki átti né þurfti að setja
hina þingkjörnu gæ»lu»tjóra frá; hvað
»em öðru leið var það alltof þuugur
dómur; eftir nýju bankalögunum eru
þeir óaf»etjanlegir og hefðu því átt að
taka sæti í bankannm þegar eftir nýj-
árið. Hótanir dön»ku bankamannanna
alveg marklausar; me»tur hluti af sknld
Landsbankani til Landmandsbankam
var greiddur þá eftir nýjárið, og bank
inn hafði næga tryggingu fyrir því, »em
eftir var af akuldinni; það hefði því
ekki komið tii nokkurra mála að bank-
inn færi að alíta aambandinu við Lands-
bankann, enda þá komnir 2 nýjir banka-
stjórar, svo að hættulaust hefði verið
að hleypa gæslustjórunum þar að, jafn-
vel þó þeir hefðu verið einhverjir við-
•járgripir og ekki þeir heiðuramenn,
aem hér er um að ræða. Minntist fám
orðum á franaka bankamálið, og átaldi
loka ummæli ráðherra í Danmörku um
■kilnaðarstefnuna, taldi þau óþörf og
til einkis gagne.
Næatur talaði Jbn frá Hvanná og
mælti með tillögunni. Vér verðum að
biðja afsökunar á því, að hér verður
ekki aagt frá efni ræðu hana, því að
ekkert heyrðist til hans uppí blaða-
mannastúkuna fyrir háreysti og þys á
þingpallinum.
Báðherra tók þvínæat til mála. Hann
kvaðat hafa lýst því yfir á flokkafundi
að hann vildi þá ekki vera við völd
lengur, ef meiri hluti fiokks aína óakaði
eftir að hann aegði af aér; en ekki
■agði hann að það hafi enn lánast að
fá meiri hluta fiokkains á móti aér ;
enda kvaðst hann reyndar ekki geta
verið að fara frá völduro nema éf óak
þaraðlútandi yrði samþykt á þinglegan
hátt, þvi ekki væri takandi mark á
neinu „prívat-makkiH. Aunað akilyrði
sitt fyrir því að hann færi frá völdum
kvað hann hafa verið það, að meiri
hlutinn gæti komið sér aaman um eftir-
mann hana, er honum þætti frambæri-
legur, en þetta akilyrði væri heldur
ekki uppfylt ennþá. En til þeaa eina
■é allur hvellurinn gerður hér í kvöld,
að þetta «æti lo»ni, er hann situr í, og
muni nú vera 4 eða 5 lysthafendur, er
um það keppi. Af þessu atafi sá rugl-
ingur, það „kaos“, aem ekki væri hægt
útúr að sjá; og lítið vit »é í að aleppa
völdunum þegar avo sé ástatt. Ef hann
hefði haldið þingfreatun til atreitu, þá
væri minni hlutinn nú kominn að völd-
um, og hefði slíkt því verið óráð frá
■inni hálfu. FrumVarp um tollamálin
sagði hann fram mundu koma seinna
á þinginu. — Ekki kvað hann það upp-
haflega hafa verið tilætlun atjórnarinnar^
að bankarannsóknin færi fram með neinu
háreysti, en það hafi verið minni hlut-
anum að kenna, að bún gat ekki orðið
framkvæmd í kyrþey. Ekki gat hann
falliat á, að rétt væri eða hagfellt að
beita mikið skilnaðarhótunum við Dani,
né berja í borðið og láta atórmannlega.
— Bjóat nú við, að það mundi takast
í kvöld að ráða »ig af dögum, en hvað
tekur þá við eftir þesaa atkvæðagreiðslu ?
Sagði að það væri íhugunarefni hvað
hann nú mundi gera að henni aflokinni.
Sigurður Gunnarsson hélt nú atutta
ræðu og mælti á móti tillögunni. Ekki
kvað hann sér hafa líkað allskostar
allar aðgerðir ráðherra, en aagði þó, að
allt það góða, er hann hafi unnið, vegi
langaamlega upp það, sem miður kynni
að hafa farið.
Hálfián Guðjbnsson mælti líka á
móti tillögunni og þótti það kynlegt, að
sumir þeirra manna, er vildu fella ráð-
herrann úr seaai, teldu honum það til
gildis, sem hinir áfellduat hann fyrir
o. ». frv. Afaakaði líka framkomu hans
í bankamálinu.
Þá atóð upp Magnús Blöndahl og
skýrði frá um hvað hann ætlaði að tala
og um hvað hinn ekki ætlaði að tala
og hversvegna haan ætlaði að tala um
þetta og hversvegna hann ætlaði ekki
að tala um hitt. Þingheimur allur beið
þess nú með eftirvæntingu að fá að
vita á hverja sveifina hann mundi hall-
aat, því ekki var vel kunnugt um af-
atöðu hans í þessu máli. Hann talaði
nú lengi vel um eðli silfurberga, hvar
það væri að finna í jörðu, hverau mikið
væri um það annarsataðar eu lítið hér,
um verð þesa, efnasamaetningu og annað
er að ailfurbergi lýtur. Þegar á leið
ræðuna þóttuat menn fara að akilja, að
hann mundi ætla sér að greiða atkvæði
móti tillögunni.
Var nú loka gengið til atkvæða og
var þá klukkan nálægt hálf tvö. Var
fyrst borin upp aðaltillagan, er hljóðaði
svo: „Neðri deild alþingis ályktar, að
lýsa vaDtrausti aínu á núverandi ráð-
herra íaland»,“ og var viðhaft nafnakall.
Já sögðu:
Benedikt Sveinsson
Bjarni Jónason frá Vogi
Eggert Pálaaon
Einar Jónaaon
Hannes Hafstein
Jóhannes Jóhannesson
Jón Jónsson frá Hvanná
Jón Jónsson frá Múla
Jón Magnússon
Jón Ólafason
Jón Sigurðason frá Haukagili
Pétur Jónsson
Sig. Sigurðaaon
Skúli Thoroddaen
Stefán Stefánsaon
Nei aögðu:
Björn Kriatjánsaon
Björn Sigfúaaon
Björn Þorlákason
Hálfdán Guðjónaaon
Magnúa Blöndahl
Ólafur Briem
Sigurður Gunnarason
Þorleifur Jónsaou.
Jón Þorkelsaon kvaðat ekki geta
gert grein fyrir afatöðu ainni vegna
þesa, að sér væri orðið íllt af dragsúgi
þeim, er í þingdeildinni væri, og
neitaði því að greiða atkvæði. Hann
taldist þvi með meiri hlutanum og var
tillagan þannig aamþykt með 16 at-
kvœðum gegn 8.
Víðaukatillaga þeia efnis, að deildin
skoraði á ráðherra að aegja af aér þegar
í stað, var samþykt með 17 atkvceðum
gegn 7. (Jón Þorkelssou greiddi heldur
ekki atkvæði um þessa tillögu, og Hálfdán
Guðjónaaon neitaði líka að greiða atkvæði
um hana, og tölduat því báðir með meiri
hlutanum).
Síðan var fundi slitið, og hafði hann
þá staðið í h. u. b. KP/a tíma, þegar
frá er talinn aá tími, »em fór til borð-
halda.
Morgnninn eftir, laugardag 25. þ. m.,
kl. nærri 11 f. h. símaði ráðherra til
konnngi og baðat lauinar frá embætti
sínu.
Ráðherraskiftin.
Hvað bærinn seglr.
Á föatudaginn var vantraustayfirlýa-
ingin til ráðherra rædd. Frá umræð-
unum er ikýrt á öðrum stað hér í blað-
inu, Hér verður því að eins skýrt frá
þeirri ólgu og óróa, er það olli í bæn-
um, ráðherralíflátið, eins og hinn ný-
fallni ráðgjafi myndi ajálfur komast
að orði.
Löngu, rniklu löngu fyrir kl. 12, þá
er umræður hófuat, var allt orðið fullt
af fólki í forstofu þinghúsaina. Var
stundum erfitt að ryðja braut löggjöfum
og höfðingjalýð bæjarins. er hafði að-
göngumiða að ajálfum þingsölunum og
allri þeirra dýrð. En er atigaverðir
hleyptu múgnum upp atigana, heyrðust
þeir skruðningar, dynkir og læti, að það
var sem skriða væri. En ikriða þeasi
var ólík öðrum skriðum að því leyti
að hún leitaði upp á við. Var þröngin
svo mikil á pöllum uppi, að enginn
átti afturkvæmt þaðan, er var ekki faat
við dyrnar, fremur en hann væri ataddur
hjá Kölaka.
Niðri var allt fullt. Salur efri deildar,
lestraratofa þingsins og nefndarherbergið,
er næst ei aal neðri deildar, voru öll
troðfull af fólki. Sætti undrum, hve
■umt kvennfólkið entist til að sitja. Má
svo að orði kveða að sumar frúrnar
aætu samfleytt frá kl. 12 til kl. 2 um
nóttina eða þar um og horfðust í augu
við „háttvirta“ þingmenn, en á þeim
tíma fór aftakan fram. Svo mikil for-
vitni og svo mikill áhugi lék mönnum
á að heyra málsúrslit og umræður.
Þegar fundi var lokið um nóttinaþótti
mörgum viat sárt, að enginn gildaakáli
var tíl, þar sem menn gæti fengið «ér
hreasing og spjallað um tíðindi dagsini,
því að fleatir vóru betur fyrir kallaðir til
alls annara en taka á sig náðir, hafa
víst sjaldan verið betur vakandi en þá.
Daginn eftir ráðherralíflátið var það
rætt þar er menn hittust, bæði á rak-
arastofum, veitiugahúium og á lestrar-
■tofu alþingia og inni á Kringlu — veit-
ingaklefa alþingis, er svo nefnist —,
hvort ráðherra myndi nú aegja af sér,
mörgum var efi á því. Átti ráð'aerra
■jálfur «ök á því, því að í seinustu
ræðu ainni fóruat honum »vo orð, sem
hann viasi enn ekki, hvernig hann sner-
ist við vantrau»t»yfirlýsingu til stn, ef
hún yrði aamþykt. Giakuðu margir á,
að hann myndi ef til vill rjúfa þingið
og sjálfur þeysa upp um dali og sveitir
í liðsbón og reyna, hvort hann hefði
nægan atkvæðafjölda á nýkosnu þingi
til þeas að bjóða sroælingjunum, fénd-
um aínum — „valdafíknum og hálauna-
gráðugum amámennum", — byrginn.
Hefir gamli maðurinn stundum séð hann
avartari um æfina, en glíma við slíka
kögursveina! Eu ísafold kom út um
kvöldið og leysti menn úr öllum efa.
Björn Jónsson hafði beiðst lauanar og
aímað það til konunga, kl. 11 árdegis,
að aögn.
Á sunnudaginn sagði „Vísir“, að það
væri bæjarilúður, að Björn Jónason hefði
ráðið konungi til þess að gera Hannes
Hafatein að eftirmanni «ínum.
Á mánudaginn komu aímskeyti frá
konuDgi til nokkurra mikilsmegandi
manna á alþingi, og var í þeim spurt,
hvernig háttað væri flokkum og stefnum
á alþingi. En þesair urðu fyrir þessari
konunglegu náð: Skúli Thoroddaen,
Kriatján Jónsion, Hannes Hafatein og
Björn Jónsaon. Það þarf víst ekki að
finna það að akýrslum þessara fjögurra
konung-spreng-virðulegu þinghöfðingja,
að þau hafi verið öll á sömu bókina
lærð.
ísafold segir að ráðherra hafi sent
lausnarbeiðni sína þegar um morguninn
á laugardaginn var; en ekki ikýrði
hann þó frá því er hann kom á þing-
fund þann sama dag, og vissi því eng-
inn neitt um þesai tíðindi fyr enn í»a-
fold kom út um kvöldið. Samdægurs
fékk hann svar konungs og er það á
þesaa leið, eftir því sem ísafold aegir
frá í gær:
„Lausnarbeiðni yðar veitt, þótt leitt
þyki mér, og bið ég yður þjóna em-
bættinu þar til er skipaður er eftir-
maður yðar.
Frederik R.“
En svo liðu þó þrír þingdagar, að
ráðherra skýrði þinginu ekki fráþessu,
er gerst hafði. Loksini í gær las hann
upp í þingsalnum þetta svar konunga,
sem fyr er »agt frá, og gátu þingmenn
af því ráðið, að fréttin í ísafold um
lauanarbeiðnina muni hafa verið sönn.
Á þriðjudaginn kl. 12 á hádegi kom
enn simskeyti frá konungi til forieta
sameinaðs þings, Skúla Thoroddaens.
Sagðist konungur vera á ferS í Svíþjóð
og væri því vant við látinn. Kvaðst
hann ekki koma heim fyrren ll.mars.
Yar konungur svo hugulaamur að lofa
þingmönnum að verja tímanum þangað-
til. til ráðagerðar um ráðherravalið, svo
að öll ráðherraefnin mega því lifa á
voninni þaagaðtil.
Er mælt, að ráðherra-liðinu komi
þeaai dráttur vel.
Frá alþingi.
Bankamálið í neðri deild.
í fyrradag var á dagskrá í neðri
deild tillaga til þingsályktunar um að
skipa aamakonar nefnd og skipuð var
í efri deild um daginn, til að rannsaka
gerðir ráðherra í bankamálinu. Nefndar-
■kipunin var samþykt með 15 gegn 4
atkv. — Kosið var í nefndina með hlut-
fallskosningu og hlaut A-listinn 12 atkv.,
B listinn 12 atkv., en einn aeðill var
auður. — Voru þannig kosnir í nefnd-
ina: Benedikt Sveinsaon, Jón Ólafsson,
Hálídán Guðjónsson, Jóhannes Jóhannes-
son og Jón Jónsaon, þm. Norðmýlinga,
sá síðastnefndi með hlutkeati milli hans
og Þorleifs Jónaaonar. —
Tillaga til þingsályktunar um að setja
■éra Eirik Briem inní gæslustjóraem-
bætti aitt, var tekin út af dagskrá að
■inni.
Stjórnarskrármálið.
Tvö frumvörp til Stjórnarakrárbreyt-
ingar eru fram komin á þeasuþingi, annað
frá þeim dr. Jóni Þorkels*. og Bjarna frá
Vogi en hitt frá Hannesi Hafitein og Jóni
Ólafssyni, og von á því þriðja frá
Birni Jónssyni. Þesair hafa verið koanir
í nefnd í því. máli: Sig. Gunnarsson,
Jón Ólafsson, Jón Þorkelsson, Bjarni
frá Vogi, H. Hafstein, Ól. Briem og
Jón í Múla.
Aðrar þingnefndir.
Fjárlaganefnd: Skúli Thoroddsen,
Pétur Jónsson, Sig. Sigurðsson, Björn
Sigfússon, Eggert PálisoD, Björn Þor-
lákaaon, Jóhannes Jóhannesson.
Tollamálanefnd; Ól. Briem, H. Haf-
stein, Magnús Blöndahl, Sig. Gunnars-
son, Jón í Múla, Ben. Sveinsson og
Jón á Haukagili.
Sjblaganefnd: Bj. Kristjánsson, H.
Hafatein, Magn. Blöndahl, Bjarni frá
Vogi, Jón Magnú»aon.
Frá Xoregi.
Iðnaðarmannafélagið í Hamar hefir
nýlega á fjölmennum fundi tekið til
umræðu erindi áfengianefndarinnar. —
Með öllum atkvæðum gegn 2 var eft-
irfylgjandi ályktun samþykt: „Eftir
reynslu þeirri, sem fengin er í þeim
ríkjum, þar sem bannlög hafa verið