Ingólfur - 13.12.1911, Blaðsíða 2

198
INGOLFUR
upphæð bauð hr. Brillouin naér. Þótt
boðið væri seinna hækkað um 10,000 kr.
þá kom það ekkert matinu við, heldur
lá það í þeim skilyrðum, sem kaupin
áttu að vera bundin, meðal annars sú
skuldbinding að ég máttí eigi upp frá
því verzla með silfurberg. —
í bréfinu til Brillouins skýri ég frá
að ég hafi selt silfurbergið, að undau-
skildum nálægt 4500 kílógr. D. og A,
sem hr. Jobin taldi sama sem einskis
virði, fyrir
„alt að því þrefalt hærri upphæð en
Jobin virti það á“, en sú upphæð var
15 000 kr. fyrir allar birgðirnar.
Af þessu getur hver maður aéð, að
ég hef fengið minna en þrenn 15,000
kr. fyrir það sem ég seldi. — Þau um
4500 kílógr., sem eftir urðu, eru enn
óseld og mjög lítils virði.
Auðvitað fékk ég miklu hærra fyrir
silfurbergið en hægt hefði verið að fá
ef eigi hefði staðið sérstaklega á. En
þegar það varð kunnugt, að franska
félagið hefði fengið umráð yfir námunni
og birgðum atjórnarinnar, steig verðið
upp úr öllu hófi. Menn óttuðust að
Frakkar mundu ná einokun á allri silfur-
bergssölu, »vo að ómögulegt yrði að fá
það keypt viðunanlegu verði og vildu
því í tima tryggja sér *vo mikið, sem
föng voru á, af notanlegu silfurbergi.
Kaupmannahöfn 29. nóv. 1911.
Þórarinn Túliníus.
Sókn og vörn.
„ísafold“ (K. í k.) hefir þótst þurfa
að gera síuar athugasemdir við um-
mæli vor um stjórnmálahorfurnar í aíð-
asta blaði. Með venjulegum fimleik
sínum hefir blaðinu tekiat að miaskilja
ivo að segja alt »em vér sögðum; auk
þess er þar sumpart gengið þegjandi
framhjá þeim ástæðum, er vér færðum
fram, sumpart rángfærð orð vor.
K. í k. þykir skrítin aðstaða vor, að
oss skuli þykja lík’egt, að næsti ráðherra
verði valinn með tilliti til sambands-
málsins, vegna þess að vér höfum hald-
ið þvi fram, að kosningarnar hafi ekki
snúist um það mál. Þetta skýrðum vér
annars einmitt’í þeirri sömu greiu, sem
K. í. k. er að vitna í; vér segjum þar,
að þó sambandsmálið hafi að vísu ekki
ráðið kosningaúrslitunum, þá sé það þó
eina málið, sem nókkurnvegin greinilega
skifti flokkum hér á landi, og þvi þyki
Pistlar Ineólfs.
Hannes Hafstein.
i.
Hann á að hafa kallað sig gæfu-
mann í gildinu í Bárubúð á dögunum.
Mörgum hefir víst flogið líkt 1 hug um
hann, en það var samt ágætt að heyra
slíkt af vörum sjálfs hans. Svo er um
gæfuna, líkt og um auðæfin, að margur
hyggur hana tíðan gest í annars garði,
þar er hún kemur sjaldan við. En skáld-
ið hefir nú fullvissað oss um, að hugboðið
skrökvi ekki í þesu efni, og tekið af öll
tvímæli. Og þetta er viturlega mælt.
Enginn skapar sig sjálfur, hvorki tiifinn-
ingar sínar, andlegar gáfur né vilja, styrk
hans og stefnur, ekki fremur en hann
ræður efnahag foreldra sinna, er hann
fæðist, eða fríðleik sinnm oglikamsfeg-
urð. En undir þessu öllu er líf vort
komið, sæla þess og þrautir. AUt er oss
gefið, er gæfa eða ógæfa. Forfeður
vorir beittu meira gæfuhugtakinu í hugs-
oss líklegt, að tekið verði tillit til þess
við ráðherravalið (en ekki t. d. til bann-
málsins, eða kosningarréttarins, eða ann-
ara mála, sem ekki skifta flobkum eins
greinilega). Þessu þegir K. í k. yfir,
líklega hefir hann „misskilið“ það, eins
og vant er, og svo verður vítanlega
lokleysa úr öllu saman; en menn munu
ekki kippa sér upp við það, það er ekki
ný bóla.
„En því segir ráðherrann ekki af sér
þegar í stað,“ „hvað dvelur Orminn
langa?“ segir blaðið. í sömu greininni
sem K. i k. er að reyna að bera sig að
setja útá, höfum vér bent á líklegar og
fullgildar ástæður til þessa. En K. í k.
gengur þegjandi frsmhjá þeim. Yér
skulum þá endurtaka þær fyrir hann.
Hr. Kr. Jónsson hefir, frá þingræð-
issjónarmiði, enga skyldu eða ástæðu
til að láta af völdum að afstöðnum
kosninguro, vegna þess, að sá flokkur
sem aðallega atuddi hann á siðasta þingi,
er nú kominn í mikinn meiri hluta.
Kosningarnar hafa því als ekki „snú-
ist móti stjórninni“, og enn hefir stjórn-
inni og stuðningsflokk hennar ekki bor-
ið neitt á milli, er geri henni nauðsyn-
legt að fara frá völdum þegar í stað.
Eanfremur hagar svo til hér í landi,
að þingmenn meirihlutsfiokksins geta
ekki komið saman til ráðagerða um til-
nefningu hins nýja ráðherra fyr en á
þingi, og þegar af þeirri ástæðu er því
eðlilegt, að ráðherraskifti bíði þings.
Alt þetta höfum vér tekið fram í grein
þeirri, sem K. í k. er að vitna í, og
hefði hann því þar getað fundið svar við
öllum spurningum sínum, og sparað sér
með þvi allar athugasemdir sínar.
Annars virðist það dálítið undarlegtum
„ísafold“ að henni skuli nú þykja liggja
svo mikið á ráðherraskiftunum — og þó
reyndar tæplega undarlegt, því flestir
munu vera löngu hættir að undrast allar
hinar pólitísku kollhnýsur þess blaðs; en
svo langt munum vér, að „ísafold" þótti
ekki liggja lífið á, að hr. Björn Jóns-
son færi frá völdum, eftir að það var
orðið vitanlegt, að hann hafði fengið á
móti sér mikinn hluta síns eigin flokks
auk andstæðingaflokksins; þá þótti
„lsafold“ ekki nema sjálfsagt, að hann
biði eftir vantraustsyfirlýsingu; hvað
var það, sem dvaldi þann „Orm“?
Vér þykjumst mega fullyrða, að hr.
Kr. Jónsson muni ekki verða eins þrá-
sætinn og fyrirrennari hans; hann hef-
ir, eins og áður er sagt, lýst því yfir
að hann telji sig einungis bráðabirða-
unum sínum og dómum en vér — og
leynist mikill vísdómur í því.
Fáum íslendingum hefir líflð hlegið
eins við og honum, er hann var á unga
aldri. Hann Verður kornungur stúdent,
eftir því sem titt er um íslendinga.
Slíkt er meiri hlunnindi, en islenzkum
foreldrum hefir oft verið Ijóst. Hann
var góður námsmaður á skólaárunum
og kemur út fyrir hafið vel útbúinn--
í andlegnm efnum - og á kost á að
soga í sig hugsanir þær, er þá var bar-
izt um með útlendum menntaþjóöum,
bókmenntir þeirra og listir, — og það á
þvi rekinu, er menn eru næmastir á öll
áhrif. Hann kom 18 ára til Hafnar,
Jónas Hallgrimsson og Þorsteinn Er-
lingsson hálfþrítugir. Hann er bráðger
— kolbítseðlið bagar ekki, sem dæmin
gerast um suma íslendinga, er vakna
ekki til hugtunar- og fegurðarlöngunar
fyrr en þeir eru komnir yfir tvítugt,
hafa þangað til legið aðgerðalausir í
öskustónni, dreymandi dægur og daga.
Ekkert íslenzkt skáld hefir mér vitan-
lega verið eins bráðþroska og hann, nema
Kristján Jónsson, en hagur þeirra var
ráðherra og mun hann því ekki ætla
sér að sita fram í rauða vantraustsyfir-
lýsinguna, heldur fara frá þegar í þing-
byrjun, ef ráða má af orðum hans á
síðasta þingi.
Til „Þjóðviljans“.
Herra Skúli Thóroddsen! Þér eruð
að bera yður að senda mér tóninn í
síðasta blaði „Þjóðviljans", með þeirri
kurteisi og því prúðmannlega orðbragði,
sem yður er lagið. Það er reyndar
ekki í fyrsta sinn, sem þér grípið til
þeirra vopna, að bera á mig persónu-
lega ýmsan óhróður og rangar sakar-
giftir, þegar þér hafið komist í ógöngur
og orðið í vandræðnm með að svara
mér í deilunni um frægðarför yðar til
Rúðuborgar. Eg heti reyndtr ekki orð-
ið fyrir þessu einn; þér hafið legið á
sama lúalaginu við alla mótstöðumenn
yðar í Rúðumálinu: reynt að velta yfir
þá alskonar sakargiftum, til að draga
athygli manna frá hinni aumkunarlegu
framkomu sjálfs yðar. Þetta hefir yður
vífct þótt þjóðráð; og þó hefir það
ekki tekist betur en svo, að nú fæst
varla nokkur maður á landinn til að
leggja yður liðsyrði i þessu máli, hvorki
þeir, sem þykjast vera fylgismenn yðar,
né aðrir.
í síðasta blaði „Þjóðviljaas" ætlið þér
nú samt enn að nota sama meðalið, og
gefið þar í skyn, að ég muni hafa búið
til sjálfur þau ummæli um yður, sem
ég þýddi um daginn upp úr blaði, sem
gefið er út í Rouen, „Journal de Rouen“,
og þér bætið því við, að ég geti ekki
vænst þess, að þér trúið orðum mínum.
Þér hafið aldrei reynt mig að ósannínd-
um; þér hefðuð líklega bent á þau, ef
þér hefðuð getað; en það hafið þér al-
drei gert, heldur sláið þér þes um að-
dróttunum að eins fram útíloftið; slíkt
t l ég ráðvöndum blaðamönnum ósam-
boðið. En nú leyfið þér yður að reneja
orð mín. Gott og vel. Ég slcora þá
hérmeð á yður, hr. alþingismaður Skúli
Thoroddsen, að þér komið inn í af-
greiðslustofu Ingólfs, Kirkjustrœti 10,
á föstudaginn kemur einliverntíma milli
kl. 11 og 12 f. li. Þar skal verða til
synis fyrir yður grein sú, er ég þyddi
kafla úr og birtist í Ingólfi 29. nóv.þ.á.
Þér megið taka með yður 2 vitni ef
þér viljið, og túlk, ef þér þykist ekki
vera nógu fær í frakkneskri tungu til
gagnólíkur að öðru leyti. Mörg skáld
vor hafa að vísu byrjað kornung að
yrkja, en þau hafa ekki náð slíkum tök*
um á hljóðfærinu jafnsnemma og hann.
Efnafólk stendur að honum — sultur
og kuldi dregur ekki flug úr fjöðrum,
sem orðið hefir hlutikifti sumra íslenzkra
skálda og gáfumanna. Hann er auga-
steinn féUga sinna, yndi og angan allra
kvenna. „Allar vildu meyjar með Hann-
esi gauga“, hefir, að sögn, mátt kveða
um hann. Bjarni Thórarensen hefði
mátt öfunda hann af slíku.
í einu kvæði sinu ber hann saman
fjallablóm í „fáskrýddum" og „graslitl-
um reit“ og töðuna, sem á sér „matvæna
stöðu“ í túnunum. Blómið hrífur ein-
staka sálir með fegurð sinni, en taðan
verður „blessuðum kúnum“ að kviðfylli.
Skáldið kveðst heldur vilja lifa sem
fjallablómið, ef hann væri blómstur.
Mér skilst, sem það eigi að verá
ímynd listamanna og skálda, en taðan
eigi að merkja efnamennina, sem hafa
matinn og mammon að aðalmarki lífs
síns. Hann hefir átt því happi að hrósa
að hrífa aðra með fegurð og fjöri ljóða
að skilja greinina — þótt tæplega megi
gera ráð fyrir slíku um Rúðuborgaifar-
ann fræga. Ef ég hefi sagt ósatt um
greinina, megið þér stimpla mig sem
ósannindamann, en hafi ég sagt satt,
áskil ég mér rétt til að nefna yður því
nafni. Ef þér þorið ekki að koma, sam•
kvœmt áskorun minni, þá lityt ég að
skoða það svo, að þér hafið jafnvel ékki
sjálfur trúað aðdróttunum yðar um það,
að ég hafi skrökvað upp greininni, og
áskil ég mér þá rétt til að telja yður
ódreng, auk alls annars.
Þér segið, að það séu „tilhæfulaus
ósannindi“, að þér hafið gert vart við
yður á „Skandinavisk Læseværelse for
Sjömænd." Ég trúi ekki þessari yfir-
Jýsingu yðar, þar sem ég hefi fyrir mér
um þetta orð manns, sem hlýtur að vera
það nákunnugt, og enga ástæðu hafði
til að skrökva því upp. Ég leyfi mér
því að rengja orð yðar og telja þau
ósönnuð, gegn frásögn sögumanns mins,
meðan þér hafið ekki lýst því yfirund-
ir eiðstilboð, að þér hafið ekki gert vart
við yður á þessu fyrgreinda „Læsevær-
else“. — Líkast yður hefði það auðvit-
að verið, ef þér hefðuð lokað yður inni
allan tímann á gistihúsinu, og hvergi
gert vart við yður, hvorki á „Skandina-
visk Læseværelse for Sjömænd“ né ann-
arsstaðar; en sem sagt, orð sögumanns
mins get ég ekkí rengt að óreyndu.
Þá eruð þér að reyna að gera mig
tortryggilegan í augum sjómannastétt-
arinnar vegna þess, að eg hef sett háðs-
merki fyrir aftan klausuna um það, að
þér hefðuð hvergi gert opinberlega vart
við yður í Rúðu nema á „Skandinav-
isk Læseværelse for Sjömænd"; þér ætl-
ið að reyna að telja mönnum trú um
að í þessu liggi lítilsvirðing við sjó-
mannastéttina! Eg minnist ekki að
hafa séð jafn ósvífinn útúrsnúning fyr,
jafnvel ekki í blaði yðar, „Þjóðviljanum".
En þetta er gott sýnishorn þess, hvern-
ig þér reynið til aði klóra yfir og
draga athyglina frá rataskap yðar og
naglaskap. Þér eruð sendur fyrir al-
manna fé, til þess að færa Normandi-
búum heillaóskir þjóðar vorrar. Yður
er boðið til Parísar, en þér álpist til
Rúðuborgar; þar hafið þér svo ekki
mannrænu í yður til að spyrja uppi
hátiðanefndina, sem átti vitanlega
að vera fyrsta verk yðar; enginn af
þeim, sem við hátíðahöldin voru riðnir,
höfðu neinar spurnir af yður, en það
var þó vitanlega eini vegurinn til að
geta rækt erindi yðar, að gefa sig fram
sinna og hlotnast „matvæn staða“ í túni
þjóðfélags vors.
Berum hann saman við Þorstein Er-
lingsson. Hann kemur gamall í latínu-
skólann, gamall til háskólans og má
þar berjast við fátækt og heilsuleysi.
Jafnólik lífskjör skapa ólíkar tilfinn-
ingar, ólikar skoðanir, ólíkan skáldskap.
Veit eg vel, að upplagið ræður hér miklu.
Eu ytri ástæður móta upplagið sjálft,
sveigja það og beygja á ýmsa vegu,
ekki sízt er skáldin eiga í hlut, svo
næm sem þau eru á allt, og hafa þann-
ig mikil ábrif á verk þeirra. Ánægjan
og lífsgleðin leika sér líka í kvæðum
Hannesar, en gremjan, óánægjan og
reiðin vonzkast í Þyrnum Þorsteins.
II.
Flest kvæði hans eru ort um tvítugs-
aldur. Hann harmar því ekki horfna
æsku í þeim, heldur er það æskan
sjálf, sem yrkir þau, æska, sem flest
leikur í lyndi. Þær systur, æska og
gleði, eru fóstrur ljóða hans. Hann
er — „sit venia verbo“ — mestur fjör-
kálfur allra íslenzkra skálda.