Ingólfur - 13.12.1914, Blaðsíða 1

INGÖLFUR
XII. árg.
Reykjavík, suuuudaginn 13, desember 1914.
49. blað
iKraóLFUii
kemur út að minsta kosti einu sinni ±
í viku, á sunnudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr.,erlend.
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstj.: Benedikt Sveinsson,
Skólavörðustlg 11 A. Talsirni 345.
Afgreiðsla og innheimta á Lauga-
veg 4. Talsimi 133.
Stjdrnarskrármálið enn.
Rangfærslur og misskilningur
„Lögréttu".
„Lögrétta", málgagn Sambandíflokks-
in» »áluga, heldur því fram blað eftir
blað, að konungur hafi tekid ált til
greina er stöb í fyrirvaranum, er al-
þingi samþykti, og þessvegna hafi ráb-
herra hrotib gegn vilja þingsins, er hann
réð konungi eigi til þesa að staðfesta
»tjórnar»krána með því skilorði, er kon-
ungur setti.
Þeasar itaðhæfíngar blaðaina eru al-
gerlega rangar, og með því að allsr
upplýsingar um það efni eru birtar og
þjóðkunnar orðnar, þá er það ennþá
furðulegra, að blaðið akuli gera sig sekt
í slíkri rangfæralu og miaskilningi.
Öllum getur yfirséat, svo að það er
ekki undarlegt, þótt einhver grunnúð-
ugur maður geti ruglast í þessu, eða
þá geri ráð fyrir, að aðrir aé avo fá-
fróðir og sljóakygnir, að þeir muni trúa
öllu, aem þeim er sagt. Eu þar sem
hópur manna atendur að „Lögréttu“,
og hún talar í nafni flokk*, sem að
minsta kosti liefir verið til, þá aætir
það furðu, að þeir skuli allir svo sam-
an valdir, að enginn þeirra skuli taka
sig fram um að atuðla til. að blaðið
hætti að halda fram fjarstæðum, sem
allir aannaýnir menn ajá og vita, að á
engu eru bygðar nema megnaata mia-
akilningi eða þá vísvitandi rangfærslum.
Til þess að hvert harnib geti gengið
úr akugga um misskilning og rangfæralu
Sambandsliða, þarf eigi annað, en at-
huga skilyrðin fyrir stabfesting stjórn-
arskrárinnar, þau, er sett vóru af Dana
hálfn, og þau, er alþingi lét í ljós.
Dönsku skilyrðin.
Á rikiaráðafundi 20. okt 1913 lofaði
konungur þáverandi ráðherra (H. H.)
að staðfeata stjórnarskrárfrumvarpið gegn
því:
1. Ab samtimis staðfeatingunni yrði
geflnn út konungsúrakurður nafnaettur
af ráðherra íalanda með konungi, um
það að íslenzk mál („aérmálin" svonefnd)
skyldu framvegis borin upp fyrir kon-
nngi í ríkisráði.
2. Að þá yrði einnig gefin út kon-
ungleg auglýaing í Danmörku, nafnaett
af forsætiaráðherra Dana ásamt konungi,
um það að engia breyting gæti orðið
á téðum konungsúrskurði, nema Ál-
þingi og Ríkisþing Dana samþykti og
konungur staðfesti lög um ríkisrétt-
arsamband ísiands og Danmerkur,
enda yrði gerð ný skipun á uppburði
íslandsmála fyrir konungi í þeim
lögum.
Ennfremur gekk þáverandi ráðherra
íalands (H. H.) að þessu, þótt það væri
þveröfugt við tilætlun þingsins 1913,
og nafnsetti konunglegt opið bréf til
íslanda 20. okt 1913, þar aem í«Iending-
um var gerð heyrinkunn þeasi ráðs-
ályktun konunga öll.
íslenzku skiiyrðin.
Þegar er fréttist til íalanda um fram-
komu ráðherra (H. H.) og makk hans
í ríkiaráði 20. okt. 1913, sló óhug á
menn. Bjarni Jónsson frá Vogi ritaði
grein í Ingólf í nóvembermánuði sama
ár, og áfeltist ráðherra fyrir frammi-
atöðu hans, taldi hann koma í bág við
tilætlun þingsins og þótti allaendis óhlít-
andi skilmálum þeim, er danaka valdið
hafði aett. — Síðan var hvað eftir ann-
að aýnt fram á bið aama í Ingólfi,
meðal annara í ritatjórnargrein um kosn-
ingarnar 22. febr. þ. á. — Skömmu síð-
ar skrifaði Einar Benediktsaon rækilega
En að þessum islenzku skilyrbum vildi
konungur ékki ganga.
Hann hélt faat við donsku skilyrbin
sem sett vóru í rikisráði 20. okt. 1913.
Hann segir í ríkiaráði 30. þ. m. að
liann verði að kalda fast við þau
skiiyrði, sem kann kafi sett að ráði
sinna dönsku ráðgjafa í yfírlýsing
sinni 20. okt. í fyrra.
Hvernig getur þá nokkur menskur
maður leyft sér að staðhæfa, að konuDg-
ur hafi fallist á akilyrði alþingia í fyr-
irvaranum, sem einmitt eru gagnstæð
hana órjúfanlegu akilyrðum?
Slíkt nær engri átt.
Leifar Sambandaliðains hafa ekki
hikað við að ganga í berhögg við aaun-
leikann til þeis að komast enn einu
sinni á aveifína með danaka valdinu gegn
ráðherra íslands.
Og það kveður svo ramt ab, að þeaaar
„tryggu leifar“ gera sig líklegar til að
brjóta þingræbib og atofna minnihluta-
stjórn til þess að knýja fram staðfest-
ing atjórnarakrárinnar á grundvelli
dönsku skilyrbanna, en kasta fyrir borð
skilyrðum alþingia.
ir menn til þess að verkið geti geugið
sæmilega fljótt, og meðal þeirra einhver
aá maður, sem sé þvi vaxinn, að halda
verkinu áfram þegar leiðbeiningamað-
urinn þarf að hverfa frá því um atund
eða til fulla, til þess að starfa annars-
ataðar.
Fyrir vinnu sína að aumrinu og á
öðrum tímum, er að byggingum verður
uunið, ber leiðbeiningamanninum hjá
þeim, aem hann vinnur hjá, þriggja
króna kaup fyrir hveru virkan dag
meðan hann er við vinnuna, auk fæðia,
húsnæðia og þjónustu, og ennfremur
þriggja krónu dagkaup þá daga, sem
hann er á ferðinni til vinnunnar. Fyrir
uppdrætti jog áætlanir ber^honum einnig
hjá þeim, er biður hann um það, hæfi-
leg væg borgun eftir avipuðum mæli-
kvarðj. Aðrar leiðbeiaingar veitir hann
ókeypis, avo aem að avara fyrirspurn-
um um minni atriði, akriflega eða
munnlega. Ea ekki færhanu aérstaka
borgun fyrir áðurnefnda uppdrætti að
fyrirmyndar-aveitabæjum og áætlanir um
þá né borguu fyrir ferðakoatnað.
Ekki er gert ráð fyrir, að starfavæði
leiðbeiningamannaina verði hvert sumar
aérlega atört, heldur verði það á fleir-
um árum að færaat yflr landið, og byrji
þar sem mest er þörfin. Ef svo væri,
um málið. Áfeltiit hann meat þingið
1913 ? h*,a "t'r™ leiðbeining i húsagerð. íí'i«úgrÞ.sln.Vem 1^-
beiuingamaðurinn starfar eitthvort aum ■
anna á vald konungs, enda verður þvi
eigi neitað, að þinginu yfirsást, er það
trúði ráðherra fyrir þvi valdi, er þar
með var fengið honam og konungi. Því
næat ritaði Einar Arnórsaon ítarlega
um málið, bæði i íaafold og íngólf, og
taldi dönsku skilyrðin fyrir ataðfesting-
unni óabgengileg og til giótunar á rétt-
indum landsins.
Enginn nafngreindur málsmetandi
maður varði framkomu ráðherra né taldi
dönsku akilyrðin aðgengileg.
Koaningarnar 11. apríl aýndu, aðráð-
herra og flokkur hana vóru i algerðum
minnihiuta meðal þjóðarinnar.
Nálega alt alþingi 1914 virtiat þeirr-
ar skoðunar, að dönsku skilyrbin, sem
sett vóru í ríkiaráði 20. okt. 1913, væri
óabgengileg. Um hitt var deila, hverau
hjá því yrði 8týrt, að að þeim yrði
gengið.
Meiri hlutinn setti þau skilyrbi af
sinni hálfu í fyrirvaranum alkunna, ab
alþingi „áskilur, að lconungsúrskurbur
sá, sem hobabur var í fyrrnefndu hréfi,
verbi skobabur sem hver annar íslenzk-
ur konungsúrskurður, enda geti kon-
ungur breytt honuin á ábyrgð ís-
landsráðlierra eins, án nokkurrar
íhlutunar af hálfu dansks löggjafar-
valds eða danskra stjórnarvalda"
o. a. frv.
Hér er tekið af akarið um það, hver
skilyrbi alþingi setur fyrir staðfesting-
unni.*)
* Alt annað mál er það, að skoðun bú, er ríkti
í þinginu, og hin settu skilyrði, vóru eigi „sett
fram á fulltryggan og tilhlýðilegan hátt,“ með
fyrirvörum meiri og minnihlutanB, því að þar
með gat þingið átt á hættu, að ráðherra héldi
ekki skilyrðunnm nógu rækiiega fram við kon-
ung. Alt var komið nndir persónulegri trú-
mensku ráðherra. Eu um réttindi landains dug-
ar ekki að búa svo lauslega um hnútaua, að
neitt sé átt á hsettu. — Háðhorru hofír ntí
bjargað hættunni með einurð sinni og etaðfestu.
Styrk þanu til leiðbeiningar í húsa-
gerð, aem veittur or i 16. gr. 14. tölul.
núgildandi fjárlaga,, heflr Stjórnarráðið
veitt Jóhannesi Fr. Kriatjánsayni húaa-
gerðarmanni, aaem nú er seztur að i
Reykjavík (Grettiigötu 6), og heflr aett
bráðabirgðareglur um atarf hana sem
hér aegir.
Leiðbeiningarstarfið á að víiu að taka
til alls þesa, er að því lýtur, að bænd-
ur geti bygt aem haganlegaat, trauitast
og ódýraat, bæði íbúðarhús og útihús,
eftir því aem ástæður leyfa og við verð-
ur komið, en sérstaklega þó bðiuait að
þvi, að þeim læriat að gera steinateypu-
húa avo, að verkið aé að öllu leyti vand-
að.
Að vetrinum er aétlaattilað leiðbeiu-
ingamaðurinn geri uppdrætti og áætl-
anir fyrir þá sveitamenn, sem þeas óska,
og avari öðrum fyrirspurnum þoirra.
Ef tími vinnat til, er ætlast til að hann
vinni að uppdráttum fyrirmyudar-aveita-
bæja ^með ýmiri gerð og atærð í þvi
akyni, að þðir uppdrættir verði aíðan
prentaðir mönnum til loiðbeiniogar, á-
aamt áætlunum um byggingarkostnað.
Þessir uppdrættir aé gerðir í aamráði
við ítögnvald húiagerðarmeistara Ólafa-
son.
Að aumrinu og annan tíma maðan
veður leyfir bðr leiðbeiningamanninum
að vinna að byggingu aveitabæja er
hann hefir áður gert uppdrætti af eða
annar fullfær húsagerðarmaður. Sér-
staklega ber honum að atarfa að stein-
amíðinni, og hafa alla umsjón hennar.
Þegar hann álitur að steinsmíðinni »é
borgið á einum bæ, með þeirri leiðbðin-
ingu, sem hann heflr getað veitt, á hann
að fara til annars bæjar tilað vinna að
öyggingu þar o. a. frv. Áakilið er, að
með honum aé í vinnu nægilega marg-
ar, þyrfti nauðsynlega að fá hauu til
aín þá þegar, þá yrði ferðakostnaðurinn
þangað að verða samuingsmál milli
þeirra.
(Lögbirtingabl.)
Austfirðingamót fjölment var haldið
á Hótel Reykjavík fyrra laugardaga-
kveld. Skemtu meun sér þar við ræðu‘
höld, aöng, dana og spil lengi nætur.
Vestfirðingamót var haldið í gær-
kveldi á Hótel Reykjavík.
Vigfús Sigurðsson Gtrænlandsfari
heflr haldið fyrirleitur um Grænlanda-
förina hér og í Hafaarfírði fyrir akemstu
og hafði góða aðsókn.
Botnia kom frá útlöadum í gærmorg-
uu. Kom við í Seyðisfirði og Veat-
mannaeyjum. Meðal farþega Páll Jóna-
son c*nd. jur. frá Seglbúðum. — Skip-
ið mun fara aftur á þriðjudag.
Ríkisráðsumræðurnar eru nú komu-
ar út í Lögbirtingablaðinu á íalenzku
og dönaku. Er »ú þýðing, sem vonlegt
er, nákvæmari en akyndiþýðing blaðanna.
En þýðing þeirra er þó við hlítandi og
veldur ekki miaskilningi.
Botnvörpuskipin islenzku vóru að
koma að vestan með afl* ainu núna
fyrir helgina og fóru síðan hvert af
öðru með hanu til Eaglandi.
Karl Einarssoa sýalumaður í Vest-
mannaeyjum kom hingað á Botuíu í
gær.