Ingólfur - 21.12.1914, Blaðsíða 1

Fátækralöggjöfin.
I. [Framh.].
Sú skammsýni sem ráðið hefir giftingarbanni
mebal þurfandi manna á íslandi, hefir ekki einungis
lagt í rústir æru og velferð þúsunda á þúsundir ofan
af saklausu fólki — heldur hefir ranglætisákvæðið
valdið afarmiklu um versta félagsböl Islendinga, fólks-
fæðina. í þessu efni hefir löggjöf og landsstjórn
sýnt alveg dæmalausa og óskiljanlega vanhyggju.
Meðan hreppsnefndirnar voru að kaupa fjölskyldur
með efnilegum börnum árum saman út úr landinu
— var fjölda einstaklinga stíað sundur frá því að
stofna heimili oft og einatt með prettum og ofbeldi.
Þegar litið er til þess eins, að slíkt athæfi var álitin
hyggileg „politik“ fyrir hagsmuni smáþjóðarinnar í
stóra landinu, getur maður í rauninni tæplega furðað
sig á neinu öðru af þeim ólögum og afglöpum, sem
hafa haldist í hendur til þess að kyrkja og bæla
niður framfarir þjóðarinnar. Því þetta kærleikslausa
og vitsneidda tilræði á móti almúgamönnum í fátæku
landi er í rauninni svo alólíkt eðli Islendinga — sem
eru svo viljugir lil hjálpar, hverjir við aðra, enda er
gestrisni þeirra kunnug víðar en meðal vor sjálfra.
Hjá því getur auðvitað ekki farið, svo lengi sem
félagsskipun byggist á einstaklingsráðum, að þurfa-
menn þjóðarinnar verði að einhverju leyli háðir
hinu atmenna valdi og ráðstöfunum. En eins og
þegar hefir verið sagt má ekki brjóta á móti mann-
úð og þar næst heldur ekki á móti hagsmunum
félagsins í viðskiftum almennings við hinn einstaka
þurfamann. Nýja fátækralöggjöfin 10. nóv. 1905
fylgir í grundvallarsetning sinni (45. gr). hvorugri
þessari reglu í fyrirrúmi fyrir hinni — og er það
einkennilegt- og athugavert merki þess, hvernig lög-
gjöf vor starfar að réttarbótum. Þar segir að sveita-
styrk skuli veita á þann hátt að gæta skuli t einu
svo sem rná hagsmuna „fátækrafélagsins og þarfa og
velferðar þurfalingsins". — Menn gæti þess vel, að
fyrst eru hér taldir hagsmanir félagsins — og mið-
ar það fremur i röngu áttina. Mannúðin er ekki
annað en heimsreynsla um það að líf, velferð og æra
nianns á ekki að metast með peningum í siðuðu
félagi. Er það ekki sannarlegt tákn tíma vorra, að
í þessu skuli vera stigið aftur á bak frá eldri lög-
gjöfum (sbr. reglugerð 8. jan. 1834) sem tekur þó
réttilega tillit til hins fátækra fyrst? Þar segir að
fátækrastjórnin eigi „umhyggjusamlega að sorgafyrir
þvi að skorti hins fátæka frábægist“, og þar er end-
urtekið til frekari áherzlu, að það skuli vera á þann
hátt, „er mest samsvarar sérhvers þörfum“. Loks er
sagt síðast í grundvallarsetningunni frá 1884, að
þetta skuli vera þannig, að „sem minst verði sveit-
inni til þyngsla“.
Enginn efi er á því, að orð eldri löggjafarinnar
settu mannúðina i fyrirrúm. — Og hefðu nú nýju
lögin sett félagshugsunina i hásæti yfir reglugerð kær-
leikans og þá hœrri fyrirhyggju sem felst í lög-
máli mannúðarinnar, þá hefði maður þó getað skilið
breytinguna frá eldri meginsetningunni — því hér er
fult af almennum ákvæðum sem hafa bylt sér frá
eldri, betri reglu, þar sem dýpri sjón og löggjafar-
vit kom fram.
En fátækra löggjöfin frá 1905 er að þessu leyti
frábrugðin flestu öðru, sem orðið hefir hér á síð-
ustu tímum, þar sem einatt hefir farið svo, að ýmist
hefir verið breytt til hins verra, eða látið hefir verið ó-
gert það sem gera átti. — Hér er slegið fram ómögu-
legri samblöndun tveggja gagnstæðra meginhugsjóna
sem eiga að ráða urn hjálp félagsins til þurfandi
meðlima sinna.
Eg hefi nefnt í fremstu röð mistök íslenzku fá-
tækralaganna um rétt þjarfans i heimilstofnuninni.
En réttur þjarfans til persónufrelsis um það að velja
sér verustað, er einnig freklega troðinn fótum, eftir
gildandi lögum, þar sem það er þó óþarfi. Grund-
vallarstefna lagauna 1905 greiðir fyrir þessu rang-
íæti með því að nefna „hagsmuni fátœkrafélags-
insu í stað þess að hafa hliðsjón af þörfum þjóðfé-
lagsins í heild sinni. Uppruni þessa þröngsýna á-
kvæðis er auðvitað orðið „sveit“ í reglugerðinni 1834.
Nýja löggjöfin hefir ekki getað náð þeirri hærri, við-
ari sjón, að byggja á hagsmunum landsmanna í heild
sinni. Enda er þá og hægra fyrir þröngsýna hreppa-
pólitík að vinna íslandi öllu tjón við ráðstafanir sín-
ar gegn þurfalingum.
Flutning þjarfa ftá einu sveitafélagi til ann-
annars hefir lengi verið hrópandi ranglæti bceði á
móti mannúðarreglunn og hagsmunum þjóðarinnar.
— Það ranglæti og tjón, sem leitt hefir hér á landi
af reglunni um „unninn hrepp“ er meira en talið
verður með tölum. Ástæðan til þess að ekki hefir
verið ráðin bót á þessu í fátækra löggjöfinni opin-
berar sig einmitt í áðurnefndum meginsetningum bæði
eldri og nýrri löggjafar — þar sem hreppapólitíkinni
er svo að segja rudd braut og sett það takmark,
að amast við fátæklingum öllu landinu til ómetan-
legs skaða.
Hér á landi virðist þó einmitt haga vel til fyrir þá
meginsetning, að hinir fátæku skuli aðallega álítast
þurfamenn þjóðfélagsins. Öllum kemur saman um
það, að sú regla væri í sjálfu sér æskilegust, bæði
vegna hins fátæka sjálfs og félagsins, með því að þá
sparaðist kostnaður, fyrirhöfn og óþægindi við bar-
áttu sveitanna sín á milli um þjarfana og lífsvið-
hald þeirra.
En það eru einkum tvær mótbárur, sem alment
eru settar upp á móti þjóðarframfærslunni. — Önn-
ur er sú, að þjarfinn mundi þá ekki verða háður
jafnríku eftirliti, ef eiginhagsmunir sveitarstjórnarinn-
ar sjálfrar kæmu ekki fram með öllu sínu afli, held-
ur að eins sem lítið brot af heildinni —og hin mót-
báran er sú, að þá mundi fátæklingunum ekki þykja
jafnmikil minkun að þiggja styrk og mundu þá vinna
slælegar sjálfum sér til hjálpar. Hvorttveggja af þessu
tvennu getur með öllum rétti tekist til greina í fjöl-
bygðu, stóru og ríku þjóðfélagi. Þar mundi eflaust
verða fljótlega litið á slíka hjálp frá þjóðarheildinni
sem nokkurskonar skylduskatt af almennu fé. Og
þar mundi staðlega eftirlitið verða eins og hverfandi
lítið brot — gagnvart öllu valdsvæði félagsins; —
hagsmunahvöt fátækrastjórnarinnar mundi verða sama
sem engin á móts við öll fjárframlög félagsins til
þjarfanna. Þrátt fyrir þetta gerir sú stefna nú samt
meir og meir vart við sig í Norðurálfunni, að láta
félagsheildina bera byrðina af þurfamönnum, enda
gengur jafnaðarmenskan hröðum skerfum í þá áttina.
En hér á landi virðist flest mæla með því að láta
meginsetninguna um þjóðarhagsmunina koma fram
í fátækralöggjöfinni ncest á eftir kröfu mannúðar-
innar. Frh.
Einar Benediktsson.
Dansk-íslenzka deilan
í útlendum folöðum.
Eagnar Lundborg ritar í blað sitt
Karlskrona Tidningen 9. þ. m. ítarlega
grein um ríkiiráðsfundinn í Khöfn 30.
f. m. Skýrir hann frá umræðum þeim,
•em þar fóru fram og málatað beggja
aðilja.
Niðurlag greinar han» er á þeaia
leið:
„Eftir því að dæma, »em gerðist á
aukaþinginu í sumar »em leið, og íilenzk-
um blaðagreinum allra flokka, eru eng-
ar líkur til, að konungur fái íslenzkan
ráðherra, er aðhyllist þann grundvöll,
■em konungur bygði hér á, nema þá
ef til vill starfiráðherra til bráðabirgða,
»em engin afakifti heflr af atjórnmála-
deilum. Miiklíðin með Dönum og í»-
lendingum hefir því orðið ákveðnari en
nokkru sinni áður. Sum dönsku blöðin
leitaat við að »kjóta skuldinni á ísland.
Eu ef litið er með öllu hlutdrægni»Iau»t
á málið, þá dylat ekki, að í»land og
ráðherra þess hafa komið fram með
gætni og hyggindum og lofaverðri til-
hliðrunaraemi, þar sem Danmörk heflr
tvimælalauat reynt að haía hönd í hagga
um mál, Bem í«land á eitt rétt á að
ráða til lykta.
Sumutn dönaku blaðanna heflr orðið
mjög hverft við, svo að þau ræða nú
bert og orðskviðalau»t um það, að til
akilnaðar geti komið milli íslanda og
Danmerkur og halda því fram, að ís-
land varpi sér þá í fang Noregi eða
undir brezka vernd.
Hvorugt af þe»su kemur til mála,
þótt nú kynni að draga tií skilnaðar.
íaland er vel verndað »akir legu sinn*
ar, og hefir auk þesa aldrei sýnt neina
tilhneiging til þess að vera í ríkjasam-
bandi við þeaai lönd. ísland væri og
allra bezt aett til þess að komast hjá
flækjum meðai þjóðauna með því að vera
frjálst riki án nokkura stjórnarbanda-
laga við önnur ríki. Annars er rétt að
benda á, að það er Danmörk og dönaku
blöðin, sem nú tala um akilnaðinn. í»-
land sjálft hefir ávalt aýnt hollustu og
bygt á gildandi rétti og atjórnakipuleg-
um lagagrundvelli.
Það eitt er augljóst, að skipa verður
málunum milli þessara beggja sambands-
ríkja. Það getur orðið, ef bráðum verð-
ur farið að fjalla um málin milli Dan-
merkur og í»land», á þann hátt að aam-
hugur konuuga og ialenzku þjóðarinnar
byggi»t framvegi* á skýrum grundvelli,
eins og Sigurður Eggerz ráðherra taldi
með réttu æ»kilegaat.“
íslenzkir botnvörpungar í Eng-
landi. Á fimtudagamorguninn barat
Elíaai Ste.ámsyni svofelt »keyti frá um-
boðamanni sínum í Fieetwod:
Njörður er tekinn í Stornoway af
hinu brezka hervaldi. Vér munum leit-
ast fyrir að fá skipinu slept,
Út af þeasari fregn gerðiat mikill
orðaaveimur hér í bænum; hugðu sum-
ir, að Danir mundu nú komrir í ófrið*
inn, og því hefði skipið verið tekið. En
sem betur fór var það lauat látið aftur,
eftir því »em nýrra »keyti hermir, og
fekk að fara leiðar ainnar til Fleetwood.
Þangað komuat og hin botnvörpuskipin
ialeDzku heilu og höldau. Líklega hefir
„Njörður“ verið rannsakaður vegna þeas,
að Bretar þykjast hafa orðið þeaa vís-
ari, að norak og dönak skip hafl aáð
aprengiduflum í námunda við Eugland
að undirlagi Þjóðverja. Hafa Bretar
Z
Z
iKraóiiFUB.
kemur út að minsta kosti einu sinni ±
i viku, á sunnudögum. i
Árgangurinn kostar 3 kr,,erlend. X
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstj.: Benedikt Sveinsson,
Skólavörðustig 11 A. Talsimi 346.
Afgreiðsla og innheimta á Lauga-
veg 4. Talsimi 133,
IHHHHH+tH-H-H-H+W
því lagt hald á nokkur dötisk og norak
skip.
Úr Norður-ÞIngeyjarsýslu er ritað
23. f. m.:
Veðrátta má heita öndvegi«-góð. Sujó-
aði þó dálítið á dögunum og frost þá
allmikið, mest 14 stig. Eiundanfarna
daga hafa verið hlákur og bezta veður.
Fullorðnu fé heflr ekki verið gefið enn.
Er það ólíkt eða í fyrra, enda veitti
ekki af. — Fénaður mun hafa fækkað
bjá fleatum, en þó vonum minna, því
að verðlag var enn gott í haust, en fé
rýrara en í fyrra.