Landið - 17.08.1917, Blaðsíða 4

132
L ANDIÐ
Hfil rnfÍllTll <2‘éJ‘ð fíauPmQnn y&ar dvalí um ÍUUÍlli ^‘na a^unnu scefsqft Jrá aléin*

orðinn ruglaður „á efri árum“ (líkl.
af elli, ekki fimtugur maðuril), er
aðeins staðhæfing þeirra, sem ekki
gátu hugsað sér neina aðra skýr-
ingu á því, að hann sannfærðist um
veruleik ýmissa miðilsfyrirbrigða, en
þessa. Það er sami sónninn, sem
hér kvað við fyrst, er menn tóku
að gera slíkar tilraunir. í annan
stað má gegn fullyrðingum prófess-
orsins um „sjónhverfingai “ miðl-
anna nefna vitnisburði margra vís
indamanna um það, að mörg miðla-
fyrirbrigði sé ekki sjónhverfingar
Má þar til nefna sum lioldgunar-
fyrirbrigðin (sbr. Andvararitg. próf.
Ág. Bjarnasonar um „rannsókn
dularfullra fyrirbrigða“).
Svörfu rákirnar á korti þessu ná yfir svæði það í Norður-íshafinu,
sem Þjóðverjar gerðu að bannsvæði í veíur. Var ætlun þeirra að
hindra siglingar til hafna Rússa við Hvítahafið.
Hvergi hef ég rekizt á það, að
Slade miðiil hafi meðgengið, að
fyrirbrigði sín „hefðu alt verið eðli-
legar og fimiegar loddarabrellur"
(b!s. 35). Frank Podmore, enskur
sálarrannsóknamaður, sem skrifað
hefur stórt rit um hin líkamlegu
fyrirbrigði spiritismans („Modern
Spirituaiism", London 1902, í 2 bind-
um), og snúa vill þeim öllum í villu,
getur þess hvergi í þeirri bók, að
Slade hafi „meðgengið" neitt. Hitt
er annað mál, að hann skýrir frá
ýmsu harla grunsamlegu um Slade.
En hefði hann meðgengið, er vfst,
að Podmore hefði ekki látið það
liggja í láginni. Og óþarfi var fyrir
prófessorinn, að skýra rangt frá
þessu. Ef hann vildi gera Slade
grunsamlegan, var hægt að grípa
til margs annars, sem sannara varv
Annars er vert að geta þess, að
prófessorinn veit auðsjáanlega ekki
annað, en allur spiritismi (eðasann-
færing um framhald lífsins eftir
dauðann og möguleik sambands við
framliðna) byggist á líkamlegu fyrir-
brigðunum, Um þau ein talar hann.
En sannleikurinn er sá, að flestir
merkari vísindamenn nú á tímum,
sem hailast að spiritismanum, byggja
alls ekki neitt á líkamlegu fyrir-
brigðunum, en eingöngu á „and-
legum" sönnunum (að „andarnir"
sanni samleik, „identity", sinn við
þá, er þeir þykjast vera, með end-
urminningum 0. þvíum!.). Svo er
háttað um Fred. heitinn Myers, Sir
Oliver Lodgc, próf. Hyslop og
marga fleiri.
Þessu algerða þekkingarleysi pró-
fessorsins samsvarar áframhaldið
mæta-vel. Það er alt á eina bók-
ina lært:
„Fyrir hinu dularýulla1) sam-
bandi andatrúarmanna við annan
heim hefur enn eigi fengist hinn
minsli snefillaf vísindalegri sönn-
un“ (b!s. 35) — og neðar á sömu
bls: „Andatrúarmenn vitnífstöðugt
í nokkra fræga vísindamenn (W.
Crookes, Oliver Lodge, R. Wallace
o. fl,), sem hafa hneigzt til anda-
trúar, en enginn þessarra manna
hefur fundið neina vísindalega sönn-
un fyrir sambandi við andaheiminn,
þeir trúdu því blátt áfram, að slíkt
samband væri til".
Þessar staðhæfingar prófessorsins
eru alveg rakalausar og bera vott
’) Leturbreyt. gerð hér.
um dæmalausa fáfræði á því efni,
sem hann ræðir um. Fiestir eða
allir, sem nokkuð hafa verulega við
spiritistiskar rannsóknir fengizt, munu
játa, að snefill af sönnunum fyrir
sambandi við framliðna hafi feng-
izt — að sú tilgáta (sú spiritistiska)
hafi fyililega vísindalegan rétt á
sér að svo stöddu, þótt þeir ef til
vill telji aðrar tilgátur sennilegri.
Og það þarf meira en lítil brjóst-
heilindi til þess að segja, að þessir
vísindamenn, er höf. nefnir, hafi í
upphafi trúað á sambandið. Sann-
leikurinn er alveg þveröfugur. Hvort
sem niðurstaða þeirra er rétt eða
ekki, þá er ómótmælanlegt, að þeir
voru J öndverðu vantrúadir á veru-
Ieik fyrirbrigðanna (og .Crookes t.
d. ætlaði sér beinlínis að fletta ofan
af „svikunum"), og að niðurstöðu
sinni hafa þeir komizt fyrir rann-
sóknir, fyllilega jafnstæðar rann-
sóknum þeirra á öðrum sviðum.
Hjá slíkum staðhæfingum hverfur
alveg þessi litla rúsína, orðið dular-
fiullur um sambandið, sem auðsæ-
lega á að vekja hjá mönnum iítils-
virðingu á málinu. Auðvitað er það
„dularfult", en varla meiri ástæða
til að auðkenna það svo, en t. d.
kenningar þær um eðli Ijósvákans,
sem próf. skýrir frá rétt á eftir.
Próf. leggur með réttu mikla
áherzlu á, að skilningi vorum og
skynjan sé takmörk sett. En hann
og aðrir mega vara sig á því, að
skoða núverandi takmörk vísind-
anna sem algerðar og eilífar tak-
markanir mannsandans og þekking-
ar hans á alheiminum. Heimspek
ingurinn Comte hélt t. d., og sagði
fullum fetum, að stjörnufræðin
mundi aldrei geta veitt oss neinar
upplýsingar um efni stjarnanna,
heldur aðeins um hreyfingar þeirra
og þvíl. En nokkrum árum síðar
fanst litsjáin (spektroskopið) og
gerði heimspekinginn fræga að fals-
spámanni.
Sálarrannsóknir og miðlafyrir-
brigði eru ekki lengur hlutir,
sem fleipra má um ábyrgðar- og
þekkingaríaust. Sá tími er nú lið
inn sem betur fer. En leiðinlegt er,
að sjá jafn-mætan mann sem próf.
Þorvald hlaupa þesskonar gönuskeið.
Þá er fróðleg ritgerð eftir Hall-
dór Hermannsson um Ole Worm,
lækni og fornfræðing, hinn merk-
asta mann sem oss íslendingum
má vera minnisstæður fyrir afskifti

JSanóið.
Kanpenður blaðsins
ern vinsamlega beðnir
að greiða anðvirði
þess sem allra jyrst.
hans af rannsókn íslenzkra forn-
bókmenta og samband hans við
ýmsa merkustu fræðimenn íslenzka
á þeirri tíð, t. d. Brynjólf biskup,
Þorlák Skúlason, Jón lærða, Arn-
grím lærða og Guðmund Andrés-
son. Og fyrstur varð hann til þess
að gera Snorra kunnan sem sagna-
ritara, eins og höf. segir. Endar
hann sfna snjöllu ritgerð á þessum
orðum: „ÖIl starfsemi Worms býð
ur af sér góðan þokka. Á þeim
tímum átti ísland engan betri vin
meðal útlendinga en hann. Hann
mun vera hinn fyrsti á síðari öld-
„Landið“
kemur út einu sinni í viku
og kostar 3,00 kr. árgang-
urinn, ef fyrirfram er greitt,
en 4,00 kr. ef greitt er eftir á.
í kaupstöðum má borga á
hverjum árstjórðungi. Útgef-
andi: Félag í Reykjavík.
Afgreiðslan er á Hverfisg.
18. Opin á hverjum degi
kl. 1—4. Pósthólf 353.
Sími 596. Um alt sem að
henni lýtur, eru menn beðn-
ir að snúa sér til afgreiðslu-
mannsins.
Ritstjóri og ábyrgðar-
maður: Jakob Jóh. Smári,
mag. art., Stýrimannastíg 8
B. Venjulega heima kl. 4—5
e. h. Talsími 574.
Afgreiðsla Landsins
er á Hverfisgötu 18.
Opin alla virka daga kl. 1-4.
um, sem verðskuldar nafnið íslands-
vinur*.
Þá er grein, sem heitir Nú á
margur bágt og fjallar um hörm
ungarástand það, er af heimsstyrj-
öldinni leiðir. Er sérstaklega mir.zt
á Suður-Jótland, Pólland, Belgíu og
Armeníu. í inngangi greinarinnar
ræðir um pólitík stórveldanna í
byrjun 20. aldar, en í lok hennar
gerð grein fyrir ýmsum afleiðing-
um stríðsins, t. d. reisn Asíu gegn
Evrópuveldi. En greinin öll bygð
á beztu heimildum, fróðleg og vel
skrifuð, og mun mörgum þykja út-
sýni sitt aukast yið hana.
Þjódjarðasalan, ágæt grein eftir
mag. Boga Th. Melsteð. Er þetta
ein hin bezta grein um það efni,
sem ég hef séð nýlega. Segir höf.
með léttu, að í stað þess að selja
þjóðjarðir, Kefði heldur átt að ganga
þá leiðina, að láta landið eignast
fleiri jarðir. Færir hann rök fyrir
þessu og minnist á hættu þá, er af
því stafi, að selja utanríkismönnum
land og jarðir á íslandi. Kemur
hann með fimm tillögur í þessu
efni og eru þær þessar:
1. A.ð hætta að selja jarðeignir
þjóðfélagsins, en gera ábúðarréttinn
á þeim arfgengan, o. fl.
2. Að rannsaka, hve margir af
kaupendum þjóð- og kirkjujarða búi
á þeim, og hve margar eru nú í
sjálfsábúð; einnig um sölu þeirra
og söluverð, er seldar hafa verið,
síðan landssjóður seldi þær, og birta
skýrslu um það sem fyrst.
3. Að taka upp þá stefnu, að
landssjóður eignist sem flestar jarðir
eftir því sem færi gefst.
4 Að leggja verðhœkkunarskatl
á lóðir og jarðir þær, sem stíga i
verði sökum aðgerða eða framfara
þjóðfélagsins.
5. Að banna með lögum að
selja utanríkismönnum jarðeignir og
fasteignir, nema með sérstöku leyfi
landsstjórnar, en alþingi leggi á
samþykki sitt í hvert sinn.
Þá eru smágreinar (með mynd
um), um Harald Krabbe próf.,
Ernst Sars próf., Alf Torp próf.
og Axel Olrik próf. alt nrestu
merkis- og fræðimenn. Ennfremur
um „góðar fræðibækur", „nýja
kenslubók f mannkynssögu", dönsku
bókmentasöguna eftir P. Hansen,
og „De ulykkeligste" (hinir ógæfu-
sömustu) eftir Ólafíu Jóhannsdóttur.
Einnig ritar B. Th. Melsteð smá-
grein um „verðlaunasjóð vinnuhjúa",
og um „lestur og bækur". Loks
er verðlaunaspurning handa kaup-
endum Ársritsins: Á hverju ríður
íslandi mest?
Ársritið er, sem menn sjá, hið
eigulegasta, og sjálfsagt ódýrasta
bók á íslandi, kostar 1,50 kr.
(126 bls.), en heimilisfastir áskrif-
endur á íslandi geta til ársloka
fengið það fyrir hálfvirði, 75 aura.
Almenningur kann ekki sóma
sinn að sjá, eða gott að meta, ef
Ársritið fær ekki mikla útbreiðslu
á íslandi.
Vér viljutn
vekja athygli lesendanna á
öllum auglýsingum, sem í
blaðinu standa.
Veg’na
hinnar miklu útbreiðslu,
sem LANDIÐ hefur hlotið,
bæði í Reykjavík og utan
hennar, verður kaupsýslu-
mönnum, á hvaða sviði
viðskiftanna sem er, lang-
hentugast, að auglýsa í
LANDINU.
Prentsrniðjan Gutenberg.