Lögrétta - 17.01.1906, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Suðurgötu 13.
M 3,
Ábyrgð sveitabœja.
Reylijavík 17. janúar 1006.
I. ái‘<>-.
Avalt eitthvað aýtt í EDINBORG.
Nú hefur verslunin fengið nýja korntegund, sem kallast Puffed Rice og er nú orðið mjðg mikið notað víða um lönd.
Puffed Rice hcfur, að dómi allra efnafræðinga, mest næringargildi allra korntegunda peirra, sem nú eru notaðar í heiminum.
Puffed Rice hefur þann aðalkost, að vera hiu hollasta sjúklingafæða, jafnframt því, að vera hin ágætasta kraftfæða fyrir
þá, er eriiða vinnu hafa. —
Puffed Rice er matbúið með ýmsu móti, en vanalegast er það notað á sama hátt og haframjel. —
Puffed Rice er hin ágætasta ungbarnafæða, og ómissandi handa gamalmennum.
Og eitt er enn sem benda má á: Allur heimurinn stendur undrandi og hissa og dáist að hreysti og barðfylgi Jaþ-
ana, — en hverju er það að þakka? — Engin þjóð í heiminum hefureins lengi eður mikið notað Puffed Rice og þeir.
Af því kemur það! PUÍfCtl RÍCC fæst að eins í versluiliimi EDUVBORG.
Staðfesting laga vorra verður nú
með þeim hætti, að þau berast
þjóðinni öll í einu upp úr utan-
för ráðherrans á konungsfund að
loknu þingi, og þegar ein 60 laga-
nýmæli, eins og nú átti sjer stað,
koma í einni bendu, er hætt við
að þau verði sum hver nokkuð
lauslega lesin.
Nú er það að vísu svo, að al-
menningur á allgreiðan gang að
því að kynna sjer ástæður fyrir
lagafrumvörpunum og alla með-
ferð þeirra á þinginu, en þá kem-
ur aftur það, hvað alþingistíðindin
eru lítið lesin allvíða, og menn
láta sjer nægja þingfrjettirnar í
blöðunum, sem þó auðvitað eru
næsta stuttar og' ófullnægjandi, að
því er snertir hina umfangsmeiri
lagabálka.
Það er því óefað heppilegt að
blöðin rifji upp aðalinntak nokk-
urra hinna stærri laganýmæla,
sem mest varða allan almenning
og jafnframt eru líkleg til þess að
koma þjóðinni að góðum notum.
Eitt af slíkum nýmælum er
lagabálkurinn frá síðasta þingi um
vátryggingu sveitabæja og annara
húsa í sveitum utan kauptúna;
skal það gert hjer að umtalsefni,
og hver aðdragandi hefur verið
til þeirra laga.
A þinginu 1891 ílutti þáverandi
þingmaður Vestmanneyinga, Ind-
riði revísor Einarsson, frumvarp
til laga um stofnun brunabóta-
fjelags fyrir kauptún landsins, og
var það felt. Samskonar frum-
varp var síðan oftar fyrir þinginu,
en átti örðugt uppdráttar hjá þingi
og stjórn. Frá aukaþinginu 1902
fóru lög um stofnun brunabóta-
fjelags, þar sem skylduábyrgð var
lög'ðá kaupstaðina þrjá, að Reykja-
vik sleptri, og 48 verslunarstaði,
en eigi náðu þau lög staðfestingu.
í þeim lögum var eigendum
sveitabæja og húsa utan kauptún-
anna heimilað að fá brunabóta-
ál>yrgð með þeim kjörum sem
reglugerð setti. Þar var og einnig
búist við því að ljelagið tæki í
ábyrgð búsgögn og annað lausafje.
A þinginu 1903 var eigi fitjað
upp á nýju frumvarpi, en þing-
maður Skagíirðinga, Ólafur Briem,
sem jafnan hefur verið helsti
flutningsmaður þessa máls á þingi,
bar frarn þá tillögu, er var sam-
þykt, að landsstjórnin legði fyrir
allar sveitarstjórnir þá spurningu,
hvort sveitarfjelagið eitt sjer, eða
í sambandi við eitt eða íleiri
nálæg sveitarfjelög, mundi vilja
stofna hjá sjer innbyrðis bruna-
bótafjelög undir sinni eigin stjórn,
en með væntanlegri endurábyrgð
að einhverju leyti í sameiginlegu
brunabótafjelagi, er væri lands-
stofnun.
Með þessari nýju stefnu átti að
ryðja úr vegi helstu annmörkun-
um, sem haldið hafði verið fram
gegn stofnun innlends brunabóta-
bótafjelags. Fyrst var það sá ann-
marki, að skylda húseigendur í
helstu verslunarstöðum landsins
til að vátryggja hús sin í tjelaginu,
þar sem það nú átti að vera
komið undir sveitarfjelögunum
sjálfum, hvort þau vildu ganga í
innlent brunabótafjelag. í annan
stað skyldi peningaábyrgðinni
verulega ljett af landssjóði, þar
sem ábyrgðin átti nú að nokkru
leyti að livila á brunabótafjelög-
um bæja- og sveitafjelaganna, og
var þá jafnframt búist við, að ekki
þvrfti að leita til endurtryggingar
hjá erlendum vátryggingarfjelög-
um. Loks var vænst þess, að
með slíku fyrirkomulagi yrði
bændum miklu greiðari aðgangur
að koma bæjum sínum í bruna-
bótaábyrgð, en eftir hinum fyrri
frumvörpum.
Sem kunnugt er bar málaleit-
un þessi eigi þann árangur að
stjórnin sæi sjer fært að leg'gja
fyrir síðasta þing frumvarp um
stofnun sliks almenns brunabóta-
fjelags, er næði jafnt til verslun-
arstaða og sveitabæja.
Nýmælið hjá milliþinganefnd-
inni í landbúnaðarmálum, sem
vann að frumvörpum sínum milli
tveggja síðustu þinga, var svo það,
að sveitabæir væru einir sjer um
ábyrgðina; að öðru leyti heldur
milliþinganefndin sjer að mestu
leyti við ibendingarnar í þingsá-
lyktunartillögunni 1903.
Milliþinganefndin tekur málið
upp sem beint landbúnaðarmál-
efni. Hún leitaði undirtekta allra
oddvila um málið, og lýsti yflr við
þá þvi trausti, að eldsvoðaábyrgð
sveitabýla gæti orðið afaródýr,
vœri hún ein út af fyrir sig, og
ætti varla að fara fram úr 1 af
þúsundi, er fram liðu stundir.
Frumvörp og athugasemdir
milliþinganefndarinnar birtust í
Búnaðarritinu árið sem leið, og
auk þess voru að tilhlutun stjórn-
arráðsins send sjerprent til allra
oddvita, og' geta menn þar sjeð
undirtektir hreppsnefndanna við
fyrirspurnir landbúnaðarnefndar-
innar. Það virtist almenn ósk
bænda, að geta með góðum kjör-
um vátrygt hús sín í innlendum
brunabótasjóði, en mjög voru skift-
ar skoðanir um það, hvort sveit-
arfjelögin sjálf gætu tekið að sjer
forgöngu þess máls og myndað
vátryggingarsjóði, sem bæru á-
byrgðina að nokkru leyti.
Verulegustu jbreytingarnar, er
stjórnarráðið gerði á frumvarpi
milliþinganefndarinnar, sem þing-
ið síðan aðhyltist, voru þær, að
ábyrgðin næði ekki einungis til
sveitabæja, eða húsa sem notuð
eru við ábúð á jörð, heldur og til
tómthúsa ogannarabýla í sveitum
og telst stjórnarráðinu svo til, að
við það kæmu til viðbötar undir
lögin 2340 heimili, en sveitabæjar-
heimilin eru talin 6664, — og í
annan stað var það sú breyting,
að dreifa mætti ábvrgðinni með
því að tveir eða fleiri nágranna-
hreppar mættu slá sjer saman í
fjelag og taka sameiginlega ábyrgð
á sig, ef íneiri hluti húsráðenda í
hverjum hreppi er því samþykkur.
Að öðru leyti nægir að minna
á aðalefni laganna. Þau eru fyrst
og fremst heimildarlög, og' eru
sveitirnar sjálfar um það, hvort
þær vilja leggja þessa fjelagskvöð
á sig. Um ábyrgðina fer svo, þeg-
ar fjelagið er stofnað, að húseig-
andi sjálfur ábyrgist 1/s, bruna-
bótasjóður sveitarinnar annan
þriðjunginn og loks hinn sameig-
inlegi brunabótasjóður þriðja hlut-
ann. Landssjoður er svo bak-
jarl hins sameiginlega sjóðs með
10,000 kr. framlagi í eitt skifli
fyrir öll, og með vaxtalausu láni,
ef liinn sameiginlegi brunabóta-
sjóður hrekkur eigi í bili til end-
urtryggingar. Að @ínu leyti standa
og' sveitarsjóðir bak við bruna-
bótasjóðina, með lánveitingu í
bili, ef til þess þarf að koma.
Helmingur allra fastra iðgjalda
frá vátryggjendum gengur i sam-
eiginlega sjóðinn til endurtrygg-
ingar. Sameiginlegi sjóðurinn
skal stofnaður jafnskjótt sem 10
hreppar hafa tilkynt stjórnarráð-
inu að þeir hafi stofnað bruna-
bótasjóð samkvæmt lögunum.
Stjórnarráðið annast stofnun, stjórn
og framkvæmd liins sameiginlega
brunabótasjóðs, en sveitarstjórnir
hafa með höndum alla stjórn og
umsjón sinna sjóða.
Um góðan tilgang og nytsemd
þessa máls, komist það til fram-
kvæmdar, hafa allir verið mjög
svo sammála. Skvlduvátrygging-
in mundi stórkostlega auka veð-
gildi húsa og jarða i sveitum til
ómetanlegra atvinnubóta fyrir
menn og í annan stað mundi vá-
tryggingin hrinda áfram húsa-
bótum til hollustu og prýði. Þetta
liggur svo í augum uppi, að ekld
þarf um það að ræða, og sveita-
menn hafa revnt það, við hvaða
ókjör þeir eiga að búa með vá-
tryggingu hjá erlendum tjelögum,
og tekur það reyndar til allra
landsmanna að undanteknum
Reykvíkingum með hús sín.
En þá er eigi síður að líta á
það, hvað margt gott slíkur fje-
lagsskapur leiðir af sjer óbeinlínis.
Hjer býðst mönnum ágætur sam-
vinnufjelagsskóli, og þar er fram-
tíðarbrautin fyrir oss til þjóðar-
þrifa, svo tvístraðir, fátækir og
fáir sem vjer erum.
Stærsti örðugleikinn við stofnun
brunabótasjóðanna er eflaust sá,
að þar legst svo mikil aukin
vinnukvöð á sveitarstjórnir. Það
er ekki nema skiljanlegt að menn,
sem eru fullhlaðnir undir ólaun-
uðum störfum, kveinki sjer við
að bæta á sig. En því verður
að treysta að nýtir menn vilji
taka upp jafngott fjelagsmál, þó
að töluverð fyrirhöfn sje þvi
samfara. Og sjerstaklega ætti þessi
heimild laganna að vera brýning
fyrir ungu mennina að leggja sig
fram að bæta og' prýða sveitina
sína; þeir eiga lengst að þvi að búa.
Það er viðurkent að meta má
menningarstig landa og hjeraða
eftir því, livað langt menn eru
komnir í hverskonar innbyrðis
vátrygging. Sveitafjelögum lands-
ins er nú boðið til samkepni í
þeirri grein menningarinnar.
Hvaða 10 hreppar verða það í
landinu, sem rita nafn sitt á stofn-
skrá hins sameiginlega brunabóta-
sjóðs? ______________
Samþykt var uýlega á bæjarstjórn-
arfundi að taka 10,000 kr. lán til
viðgerðar á þessum veguin: Þing-
holtsstræti f5,000 kr.), Laufásvegi
(4000 kr.) og Bókhlöðustíg (1000 kr.).