Lögrétta - 19.12.1906, Blaðsíða 1

^OGRJETTA
Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Ringholtsstræti 17.=
M 58.
Reykavík 19. desember 1906.
I. árg.
HaFNARSTR- 1718 19 20 2122 - KOLAS 12-LÆKJART-1-2
Vefnaöarvörudeildin
mælir sjálf með sjer. Búðin er
einhver hin skrautlegasta hjer á
landi. Hún er 50 álna löng; j)ó
áttar hver og einn sig strax þeg-
ar hann kemur inn í dyrnar og
þarf ekki að villast úr einu horn-
inu í annað.
Yörurnar eru bæði miklar og
margbreyttar og' sjerstaklega vand-
aðar og ódýrar.
Þetta getur hver sannfært sig
um sjálfur, með þvi að koma
þangað og skoða sig um.
líæjarbiíar, seni liafa í hyggju
að gerast meðliiuir fjelagsins, en
eigi hafa skrifað nöfn sín á lista
þá, seni sendir liafa verið út nni
bæinn, geta getið sig frani við
oss undirritaða stjórnarmenn í
Reykjavíkurdeild fjelagsins.
Steingrímur Matthíasson,
Miðstræti 8.
Hannes Hafliöason, Einar Árnason,
Smiðjustíg 6. Vesturgötu 45
eða Aðalstræti 14.
yjirlýsing.
„í tilefni af ávarpi til þjóðarinnar
frá þjóðræðismönnum, landvarnar-
mönnum og einum heimastjórnar-
manni, lýsum vjer yfir því, að heima-
stjórnarflokkurinn heldur sjer við þann
samkomulagsgrundvöll, sem þing-
menn af öllum flokkum komu sjer
saman um í Danmerkurförinni. Að
því leyti sem 1. þingmaður Árnes-
inga með undirsluift sinni undir
ávarpið hefur tekið upp nýja kröfu,
er hann einn síns liðs í þingflokki
heimastjórnarmanna".
Þessa yfirlýsing hafa 12 þingtnenn
stjórnarflokksins samþykt á fundi í
Reykjavfk og síðan hafa 8 þingmenn,
er náðst hefur til með talsímanum,
tjáð sig yfirlýsingunni samþykka.
Miðnefnd heimastjórnarflokksins
hefur verið falið að birta þetta.
Reykjavík, 17. desember 1906.
Fyrir hönd miðnefndarinnar.
Tryggvi Gunnarsson.
Kngin lifandi svín oru fil í
EDINBORG,
en nóg af hinuni ljúffengu svínslœruni, sem allir vilja ná í til jólanna. Einnig ótal teg. af Sultutaui
ofan á jólakexið frá 0,45 til 1,10 pr. Kr. Niðursoðin mjólk á 25 og 45 aura pr. Kr. Klippered Herrings.
Ostar frá 50—85 aur. pr. pd. Hirsprungs nafnfrægu vindlar, margar teg. Otal teg'. af hrauði frá 35 au.
til 1,25. Ilið ágæta jóla-Maccaroni, ný tegund í kössum á 0,35. 3 teg af Cocoa á 1,00 til 3,20
pr. pd. og ótal m. fl. Þá má ekki gleyma sápunum í EDINBORCI, því altaf þarf að þvo fyrir jólin.
Þær eru heint frá Port Sunlight á Englandi, sem er hin fullkomnasta og frægasta sápugerðarstofnun
1 ,*elnl1- Nýlendubúðin er samkölluð jólabuð!
íaugaveikin i Reykjavik.
Loksins er mönnum þó farin að
blöskra taugaveikin hjer í bænutn.
Nú loksins!
Þess vegna ætla jeg enn einu sinni
að rifja upp fyrir almenningi hvernig
pessi ýarsótt þróast og hver ráð eru
til þess að útrýma henni.
Sóttkveykja veikinnar, taugaveikis-
gerillinn, er afarlítil vexti og ósýni-
leg berum augum, eins og aðrir
gerlar. Hann gengur niður af sjúk-
lingunum í hægðunum; {hverjum hægð-
um eru margar milljónir af gerlum;
þeir geta lifað matga mnnuði fyrir
utan mannslíkamann í alskonar óhrein-
indum innanhúss og utan; þeir ber-
ast út úr húsunum, írá sjúklingun-
um í hægðum þeirra, í sorpi og skolpi;
þar sem engin salerni eru, eða illa
gerð, engin skolpræsi, en skolpinu
helt kring um húsin og sorpið bor-
ið í hauga, — þar fer sóttkveykjan,
taugaveikisgerlarnir, í jarðveginn og
getur lifað í honum tímum saman.
Á sumrin þornar jat ðvegurinn og sól-
argeislarnir drepa þá gerlana, sem
ofan á eru í jarðveginum; þá ber
tninna á veikinni. A haustin koma
sólarlitlir dagar; þá blotnar jarðveg-
urinn og veðst upp; og þá berst sótt-
kveykjan aftur inn í húsin; þá er og
viðbúið, að haustrigningarnar skoli
henni úr jarðveginum inn í brunna.
Af þessu geta menn sjeð, hvers vegna
taugaveikin er minst á sumrin, mest
á haustin. Og þetta gengur ár eft-
ir ár.
Bærinn okkar vex; óþrifnaðurinn
vex; jarðvegurinn saurgast æ meir ár
frá ári.
Og taugaveikin vex; hún vex fljót-
ar en bærinn.
Árið 1897 fengu 24 taugaveiki
— 1898 — IO---------
— 1899 — II---------
— 1900 — 14 -
— 1901 — 16 —-—
— 1902 — 21 -
— 1903 — 36 -
— 1904 — 54---------
— 1905 — 70---------
A þessu ári er viðbúið, að sjúk-
lingatalan komist á annað hundrað,
því að hún er þegar orðin milli 70
og 80 og eykst dag ftá degi. Síð-
an um veturnætur hafa rúmlega 60
manns fengið veikina.
Er þetta mikiðf
I vel þrifuðum bæjum er taugaveiki
sjaldgæfur sjúkdómur. Til dæmis má
geta þess, að frá veturnóttum 1905
til veturnátta 1906 fengu rúmlega 3
menn taugaveiki af hverjum 10 þús-
undum bæjarbúa í Kaupmannahöfn.
Hjer í bænum veiktust árið 1901
16 menn af rúmum sex þúsundum,
eða sem svarar 24 af 10 þúsundum;
nú munu bæjarbúar vera orðnir um
10 þúsund og nú á þessu ári er út-
lit fyrir að 100 muni veikjast, eða
fleiri.
Um eitt hundrað manns fá tauga-
veiki á ári af 10 þúsundum hjer í
bœnum, en 3 menn rúmlega af jafn-
mórgu fólki í Kaupmannahófn og
'óðrurn vel þrifuðum bœjum.
Taugayeikin er brennimark á
bænum.
Utbreiðsla veikinnar hjer er orð-
in gífurleg — af því að óþrifnaður-
inn er gífurlegur.
Það er ekki nú í fyrsta sinni, að
jeg minnist á þetta mál. Jeg byrj-
aði á því fyrir heilutn áratug og hef
haldið áfram síðan að brýna lyrir
bæjarstjórn og bæjarbúum, að tauga-
veikin muni magnast í bænum, ef
hann er ekki betur þrifaður og hon-
um veitt gott neysluvatn. Það var
skylda mín að hreyfa þessu, skylda
mín sem hjeraðslæknis. Undirtekt-
irnar voru fyrstdaufar; margir sögðu
að þessar þrifnaðarráðstafanir ættu
ekki við hjer, aðrir, að jeg væri að reyna
að setja bæinn á lcúpuna — fjárhags-
lega, og enn aðrir — þeir velviljuðustu
— að jeg væri bæjarins vonda sam-
viska.
En spádómar mínir hafa — því
miður — ræst. Taugnveikin hefur á
gerst.
Og jafnvíst er það, að veikin held-
ur áfratn að ágerast ár frá ári, ef ekki
er tekið duglega í taumana.
Enda mun flestum bæjarbúum nú
vera orðið ljóst, að það er lífsskil-
yrði fyrir bæinn, að fá gott neyslu-
vatn og betri fráræslu.
Margir þeir, er áður skutu við
skolleyrunum, eru nú orðnir óþolin-
móðir og saka bæjarstjórnina um
seinleik í frantkvæmdunutn.
En það er ekki rjett að ásaka bæj-
arstjórnina þó að flest fari enn af-
laga og lítið sje komið í verk. Þetta
á dýpt i rætur. Það kemur til af því,
að bærinn hefur þotið upp á fáum
árum; hann er að mestu leyti nýr
bær og flestir bæjarbúar eru nýir;
við erum flestir sveitamenn, höfum
alist upp í sveit, höfum gott vit á
sveitalífi og sveitastjórn, en litla eða
enga þekkingu á bæjalífi og bæjar
þörfum.
Þar við bætist, að ungir bæir þurfa
stórtje til opitiberra mannvirkja með
an þeir eru á framfaraskeiðinu, miklu
meira á ári hverju, en gamlir bæir.
Það er að þakka vexti bæjarins, að
lóðir í bænum hafa 10—20 faldast í
verði á síðustu árum, en allar þær
miljónir renna í vasa einstakra manna.
þó að þær að rjettu lagi ættu a!ð
renna — að miklu leyti — í bæjár-
sjóð. Þess vegna vantar peninga.
Það tjáir ekki að sakast um orð-
inn hlut.
Hitt er nær að íhuga, hvað unter
að gera.
Hvað þarf að gera til þess að út-
rýma taugaveikinni ?
Það þarf að veita nógu og góðu
neysluvatni um járnæðar inn í hvert
hús; það þarf að veita öllu skolpi
um vatnsheld holræsi úr hverju húsi
til sjávar; það þarf að koma upp
betri salernum og þrífa þau betur;
margir eru á ferli með taugaveiki og
sóttkveykjan getur enda lifað í þörm-
um heilbrigðra manna, án þess að
sýkja þá; þess vegna eru illa þrifuð
salerni mjög háskaleg, og því verra,
ef menn ganga örna sinn að húsabaki
— að gömlum sveitasið. I heilbrigð-
issamþyktinni er bæjarstjórn heitnil-
að að taka að sjer salernahreinsun;
það þarf hún að gera. Loks þarf
að ganga ríkt eftir því, að sorpi sje
safnað í ílát, en ekki í hauga, og bæj-
arstjórn þarf að taka að sjer að
flytja það út úr bænum—samkvæmt
heilbrigðissamþyktinni.
Gott neysluvatn, góð frárœsla, góð
salerna- og sorprœsting, það — eru
ráðin.
Eý þessu er komið í verk, þá hverý-
ur taugaveikin, þá tnunu ekki fleiri
fá hana á hverju ári en 3 eða 4
manneskjur af 10 þúsundum.
Þetta er jafnvíst og áreiðanlegt
eins og hitt, að veikin mun óðum
magnast, ár frá ári, ef alt er dregið
á langinn.
En vatnsæðar og holræsi um all-
an bæinn — það er ekki gert á ein-
um degi; það eru mikil mannvirki
og kostnaðarsöm og seinunnin, ekki
síst þar, sem alt fer letigang.
En taugaveikiu — hún fer á hraða-
gangi, og það er því eðlilegt, að
menn spyrji, hvort ekkert sje hægt
að gera í svipinn til að halda aftur
af henni, stöðva hana á sprettinum,
svo að hún geri ekki bæinn að ægi-
legasta veikinda- og dauðabæli.
Núna fyrir nokkrum dögum kom
einn bæjarbúi til mín — mjög merk-
ur maður — og spurði mig, hvort
landlæknir ætlaði að láta þetta mal
afskiftalaust, hvort landsstjórninni
þætti ekki ástæða til að „gera eitt-
hvað".