Lögrétta - 19.12.1906, Blaðsíða 2

230
L0 GRJETTA.
Lögrjetta kemur út á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 3 kr. árg.
á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10*/a—11 árd. og kl.
3—4 síðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiðslu annast Arinbjörn
Sveinbjarnarson, Laugaveg 41.
Mjer varð að spyrja, hvort hann
ætlaðist til, að farið væri að hreinsa
salerni Reykvíkinga á landsjóðskostn-
að, flytja sorpið burtu frá húsunum
þeirra, gefa þeim sorpkistur og sal-
erni, sem ekki eiga þessi tæki við
hús sín — alt á landsjóðskostnað; gera
við brunna bæjarins fyrir fje úr land-
sjóði og halda hreinum ræsnnum, þeim,
sem til eru, fyrir fje úr landsjóði.
Því að þetta er það, sem gera þarf,
— og þetta er það, sem hægt er að
gera í svipinn, án mikils, eða langs
undirbúnings.
Og þetta alt tekur til bæjarstjórnar,
en ekki til landstjórnar.
Og bæjarstjórn og heilbrigðisnefnd
vita þetta ósköp vel, enda er mjer
kunnugt um, að von mun vera á
ýmsum framkvæmdum.
Það þarf fyrst og fremst að hafa
nánar, daglegar gætur á öllum brunnum
bæjarins, gætur á því, að hlemmarnir
sjeu ekki brotnir og fötum sökt í
vatnið; ef fata kemur niður í vatnið
af taugaveikis heimili og sóttkveykjan
er utan á fötunni, þá er voðinn vís,
þá getur sóttkveykjan lifað vikum,
eða mánuðum saman í vatninu og
þau heimili sýkst, sem sækja vatn í
brunninn.
í fyrra sóttmengaðist Selsbrunnur,
hlemmur brotinn, fötum sökt í brunn-
inn, og þá kom upp taugaveiki í
húsunum kring um hann.
Fyrjr fám vikum hefur Móakots-
brunnurinn sóttmengast, ef til vill á
á sama hátt, — hlemmur brotinn, föt-
um sökt í vatnið, — því að á örstuttum
tíma gaus veikin upp í fjölda mörgum
húsum í Skuggahverfinu og það því
nær eingöngu í húsum, sem sóttu
vatn í þennan brunn. I kringum
hann heíur verið mikii! óþrifnaður
og er því hvorttveggja jafnlíklegt, að
sóttkveykjan hafi komist niður í hann
á vatnsfötum og inn í hann úr jarð-
veginum; af rúmum 60 sjúklingum
eru yfir 5° í Skuggahverfinu; í öðr-
um hlutum bæjarins er veikin ekki
algengari nú en að undanförnu.
Það er erfitt, að byggja fyrir,
að regnvatn geti skolað sóttkveykj-
unni úr jarðvegi inn í brunna, — og
sú hætta vex því meir, sem óhrein-
indi vaxa í jarðveginum undir bænum
ár frá ári. Hinu ætti að vera unt
að varna, að fötum sje sökt í brunn-
ana.
Þá þarf bæjarstjórnin sem allra fyrst
að taka að sjer salerna- og sorp-
hreinsun í bænum,—það œtti hún
að geta þegar í stað og helst láta
sótthreinsa hvert salerni í taugaveik-
is-hverfunum um leið og það er tæmt.
Ennfremur verður heilbrigðisnefndin
nú — þegar taugaveikin er í upp-
gangi — að hafa gætur á mjólkursölu
í bænum, því að sóttkveykjan getur
borist í mjólk; hún barst þann veg í
nokkur hús í Hafnarfirði í fyrra.
Loks ættu bæjarmenn að sjóða alt
vatn, sem haft er til matar og drykkj-
ar og þvotta.
Allir bæjarmenn vita nú, hversu
mikils það er vert, að vatnið sje soðið
— vatn úr grunsömum vatnsbólum.
Og heilbrigðisnefndin veit hlutverk
sitt, eins vel og jeg; en þó að henni
og bæjarstjórn sje kent um alla bresti
bæjarins, þá er hitt þó sannara, að
dráttur á framkvæmdum hefur oitast
stafað af öðru en viljaleysi bæjarstjórn-
ar. — Bæjarbúar hafa fremur gert að
halda aftur af henni, en ýta undir hana.
Og það megum við ekki gera. Við
eigum að ýta undir bæjarstjórn, að
hún komi sem fyrst í verk öllum þeim
þrifnaðarbótum, sem ávalt hafa verið
nauðsynlegar, en nú eru að verða
brýnasta lífsskilyrði fyrir bæinn, Jeg
segi „við", af því að jeg er ekki
lengur, eins og margir halda, hvorki
í bæjarstjórn nje heilbrigðisnefnd.
Hinu skal jeg ekki bera á móti, þó
að það kunni að verða sagt um mig,
að jeg sje enn bæjarins vonda sam-
viska — verst fyrir bæinn, ef hann
gefur ekki gaum að rödd samvisk-
unnar.1)
i6/i2 1906.
G. Björnsson.
Pingrof ?
Ávarpsblöðin, Ingólfur fyrst, síð-
an Fjallkonan og ísafold heimta
þingrof. Búast má við, að fleiri
komi á eftir.
Aðalástæðurnar, sem fram eru
færðar fyrir því, að heimta þing-
rof nú, eru þær;
aö kjósendum hafi verið fjölgað
svo mjög með stjórnarbótinni 1903,
og síðan liafi engar almennar kosn-
ingar farið fram;
að meiri hlutinn á þingi, eða sá
hluti þingsins, er stjórnin styðst
við, hafi ekki lengur meiri hluta
þjóðarinnar bak við sig, og loks
að sambandsmálið við Dani, hið
mesta velferðarmál þjóðarinnar,
vonin um frekara sjálfstæði í sam-
bandinu, sje i húfi, ef í væntan-
legri millilandanefnd á um það að
fjalla af hálfu íslands nefnd skip-
uð, að meiri hluta, þingmönn-
um úr stjórnarflokknum, mönn-
um, sem hafa samþykt á þingi
1903 stjórnarskrárbreytinguna, og
á þinginu 1905 simafagnínguna
o. s. frv., o. s. frv. Segja þessi
blöð, að þjóðin sje full kvíða
af tilhugsuninni um það, að sam-
bandsmálið lendi í höndum slíkra
manna, sem meiri hlutans á þingi nú.
Þaðer satt,að af stjórnarskipunar-
lögunum frá 1903 stafar allmikil
fjölgun kjósenda, þótt það sje ekki
nærri nokkru lagi, að segja eins og
Isafold, að kjósendum landsins hafi
við það fjölgað um þriðjung; ekki
einu sinni að þeim hafl fjölgað um
fjórðung, eins og Björn Kristjáns-
son segir í Fjallkonunni. En sem
sagt, kjósendunum fjölgaði allmikið
1904, enda komu þá fram í ýmsum
blöðum raddir um það, að þess
vegna ætti þá að rjúfa þingið, og
stofna til nýrra kosninga. Annars
liði of langur tími, þangað til þessir
nýju kjósendur fengju að nota þenn-
an nýfengna kosningarjett sinn.
Þessum kröfum var samt ekki sint,
og það eflaust með rjettu. Fyrst
og fremst var kjósendafjölgunin
sennilega ekki svo mikil, að þess
vegna væri rjett að leysa upp þingið,
en það þykir rjett þingræðisregla,
að stjórnir fari mjög varlega í það,
að leysa upp þing, geri það ekki
nema auðsætt sje, að brýna nauð-
syn beri lil. Við þetta bætist, að
einmitt þar, sem kjósendafjölg-
unin hefur verið verulegust, nefni-
lega í kaupstöðunum, fengu hinir
nýju kjósendur að nota atkvæðis-
rjett sinn þegar haustið 1904. Loks
skal það tekið fram, að oss er kunn-
ugt um, að stjórnin hefur í hyggju,
að leggja fyrir næsta þing frum-
varp um, að afnema aukaútsvars-
greiðsluna sem skilyrði fyrir kosn-
ingarjetti, en ef það l'rumvarp nær
') í næsta blaði verður aftur minst á
taugaveikina — önnur atriði. 1
fram að ganga, fjölgar kjósendum
eílaust enn meira en 1904. Þessi
ástæða til þingrofs er því ekki á
rökum bygð.
Svo er önnur ástæðan, að meiri
liluti þingsins sje í mi.nni hluta hjá
þjóðinni. Hvaðan kemur hinum
sameinuðu Landvarnar- og Þjóð-
ræðisblöðum sú viska? Má vera,
að þessi blöð lialdi, að það sje nóg
að þau segi þetta, segi það nógu
oft, þá verði því trúað. En það
er ekki nóg. Það, sem helst er haft
til marks um, hvort fylgi stjórnar,
eða einhrers sjerstaks þíngflokks,
fari þverrandi eða vaxandi milli
almennra kosninga, það eru auka-
kosningarnar. Nú hafa verið kosnir
6 menn á þing, síðan almennar
kosningar fóru fram vorið 1903.
Af þessum 6 voru tveir andstæð-
ingar stjórnarinnar. Hinir eru all-
ir fylgismenn hennar. Þetta bendir
á alt annað, en Þjóðræðis- og Land-
varnarmenn prjedika. Og ef þeir
eru í raun og veru þeirrar trúar,
að þeir sjeu í meiri hluta Iijá þjóð-
inni, þá er liætt við vonbrigðum
fyrir þá, þegar lil kosninga kemur.
Þá er hin þriðja ástæðan til þing-
rofs, að meiri hlutinn hafi komið
svo fram á þingunum 1903 og 1905,
að þjóðin gcri sig ekki ánægða
með að fá þetta mesta mál sitt.sam-
bandsmálið, í liendur honum. Þessi
ástæða er náskyld þeirri, er talin
er hjer næst á undan. Það er ann-
ars Jjroslegt, að heyra hlöð minni
hlutans vera sí og æ að talaí nafni
þjóðarinnar gegn meiri hluta þings-
ins, er þó óneitanlega er kosinn af
meiri hluta þjóðarinnar.
Og sakirnar, sem bornar eru á
meiri hlutann: Að hann liafi á
þinginu 1903 gert sig ánægðan með
þá breytingu á stjórnarskipuninni,
er þá var samþykt; ísafold læt-
ur sjer sæma að bera þessa sök
á meiri lilutann. Eins og allir
Þjóðræðisþingmennirnir samþyktu
ekki stjórnarbótina 1903; eins og
það væri ekki fastmælum bundið
við kosningarnar þá um vorið, að
hún skyldi samþykt. Að Land-
varnarmenn flnni þetta meiri hlut-
anum til foráttu, það er skiljanlcgt,
en að Þjóðræðismenn ekki fyrir-
verða sig fyrir það, að bera þessa
sök á meiri hlutann, það sætirliinni
mestu furðu. Og svo símamálið.
Það er talin sök hjá stjórnarfloknum,
að hann fjekst ekki til að ónýta
símasamninginn, sem ráðherrann
hafði gert með fullri heimild þings-
ins, og þar að auki var mjög hag-
kvæmur fyrir landið. Loks er
meiri hlutinn talinn óalandi og
óíerjandi fyrir það, að hann ekki
áleit tímabært að endurtaka á
þinginu 1905 óskina um, að ís-
landsráðherra sjálfur skrifaði undir
skipunarbrjef sitt. Nú er það kunn-
ugt, að það var með ráði meiri
hlutans, og af lians hvötum, að
beint þessi krafa var tekin upp á
fundinum á »Botníu« í sumar, vit-
anlega af því, að hann þóttist þá
sjá gott færi.
Nei, það er ekki ástæða til þing-
rofs nú, og það því síður, sem sam-
komulagið milli þingmanna af öll-
um flolckum einmitt um sambands-
málið var hið hesta í sumar. Hitt
er annað mál, að þegar væntanleg
millilandanefnd er komin að ein-
hverri niðurstöðu, þá er hæði rjett
og skylt að bera málið undir þjóð-
ina, þannig, að lienni gefist kostur
á að segja um það álit sit, annað-
hvort með almennum kosningum
til þings, eða á annan hátt jafn-
glöggan, áður en það hefur fengið
úrslit sín á alþingi.
Ailraísafoldarsamlegast
er í laugardagsblaðinu alið á ónotun-
um í garð Lögrjettu. Ekki lengur bar-
ið fram ranghermið skýlausa, en sleg-
ið út í með því að væna Pólitiken
gáleysi, eða öðru verra. Og aðferð-
in síðan sú, að koma ranghermis-
nafninu yfir á Lögr., og það tekst
með því að bera hana fyrir alt öðru
en stóð í grein hennar síðast. Orð-
in þau eru laukrjett, að frásagnirn-
ar, sem um er að ræða, eru merktar
sömu yfirskrift (privat for Politiken)
og frásögnin 7. nóv., sem Pói. á öðr-
um stað kallar símskeyti.
Fyrra ranghermi ísaf. var mein-
lausara, enda kallaði Lögr. það „fljót-
færnisyfirsjón". Síðara ranghermið
er af lakara tægi. Skýrleiksmenn,
sem eigi geta haft skilningsbrest sjer
til afsökunar, mega hvorki sjálfs sín
nje almennings vegna temja sjer að
gera andstæðingum upp alt önnur
orð en þeir hafa sagt, til þess á eft-
ir að lýsa þau ósannindi.
Svo orðar ísafold það, að Lögr.
taki aftur „aðdróttanir" sínar. Lögr.
vítti aðferðina, en beindi eigi aðdrótt-
unum eða brigslum að neinum sjer-
stökum. En þar sem sökinni hafði
annarstaðar verið stefnt að ákveðnum
manni, þá taldi Lögr. sjer skylt, og
henni var það ánægja, að taka upp
athugasemdalaust neitunar-yfirlýsing
hans, fullum og rjettum orðum.
Og þá blaðamensku hefur Lögr.
ekki lært af eldri systur í Austur-
stræti.
Símskeyti
til „Lögrjettu“.
Khöfn 13. des.: Oscar Svíakon-
ungur hættulega veikur af hjalrtasjúk-
dómi.
Lauritzen konsúll í Esbjerg hefur
pantað 7 vjelaskútur til fiskiveiða við
Island.
Druknað hafa 30 fiskimenn í síð-
ustu stórviðrunum við Noregsstrendur.
Kliöfil 18, des.: Sagt er, að kon-
ungur œtli að koma til Reykjavíkur
í lok júlímánaðar að sumri og gert
ráð fyrir 10 daga dvöl. Á heimleið-
inni kemur hann við í hinum stærstu
bæjum (kring um landið).
Norræna flaggsölustofan hefur fengið
pantanir á hinu fyrirhugaða íslands-
flagg' °g þegar afgreitt sendingar
(heim til Islands).
Þýska þingið er rofið; orsökin sú,
að . það neitaði fjárveiting þeirri, er
stjórnin æskti til nýlendumála.
Oscar Svíakonungur er í afturbata.
(Sbr. síðasta skeyti).
Af dánarbúi Kristjáns konungs IX.
eru 150 þús. kr. gefnar tii líknarstarfa.
Vaxtaliækkun í Þýskalamli.
Islandsbanki fjekk símskeyti í gær,
sem segir, að Berlínarbankarnir hafi
hækkað forvöxtu upp í 70/0, en út-
lansrenta af almennum lánum sje
komin þar upp í 8%.
Frá fjallatindum til fískimiða,
Kaupfjelag Skaftfellinga var
stofnað á fundi í Norðurhjáleigu í
Álftaveri 14. júlf s. 1. Seinna var
svo haldinn fulltrúafundur, eða deilda-
fundur, í barnaskólahúsinu í Reynis-
hverfinu 24. nóvbr. s. I. — Fjelagið
tekur yfir Vestur-Skaftafellssýslu og
voru fjelagsmenn orðnir 58 á fund-
inum 24. nóv. og stofnijeð að upp-
hæð 1400 kr. Stofnbrjefin hljóða
upp á 20 kr. — í stjórn kaupfjelags-
ins eru Guðm. Þorbjörnsson, Hvoli,
(formaður), Loftur Jónsson, Eyjarhól-