Lögrétta - 15.07.1908, Blaðsíða 2

126
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur á út hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 3 kr. árg.
á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10*/a—11 árd. og kl.
3—4 síðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiðslu annast Arinbj.
Sveinbjarnarson, Laugaveg «.
Gamla sáttmála", og gert það að
„hreppi" í Noregi, eins og einn nafn-
kendur Norðmaður hefur sagt við mig
að það gæti verið með sjálfstjórn sinni!
Jeg treysti því fyllilega, að almenn-
ingur á íslandi hafi heilbrigða skyn-
semi í þessu máli, hvað sem sumir
stúdentar vorir hjer í Kaupmannahöfn
kunna að segja eða reyna að glepja
fyrir mönnum. Þessir stúdentar vilja
í raun rjettri íslandi vel, alveg eins
og vjer allir, en þeir eru orðnir veikl-
aðir á sálinni af því að hugsa ár
eftir ár um landsrjett íslands og lítið
annað. Einnig eru nokkrir lærðir
menn á íslandi orðnir sjúkir á sál-
inni af því sama og af deilum,
og er það eigi óeðiilegt. Slíkt hefur
komið fyrir í öllum löndum á mis-
munandi tímum. Sjúkdóm þennan,
sem nú hefur gripið nokkra menn,
má kalla »pólitiska móðursýkii-. Sams-
konar sjúkdómur gekk t.a. m. á íslandi
á 13. og 17. öld og greip þá mestalla
þjóðina oghafði mikið iltí för með sjer,
þótt hann gengi í alt aðra átt á 17. öld,
nefnilega í trúarlega átt. Menn þótt-
ust sjá djöfla og galdra í öllu og al-
staðar og urðu sjúkir á sálunni; af
því urðu galdrabrennurnar. Svona var
það þá víða í löndum.
Jeg býst nú við, að bændur líti á
þetta mál með þeirri stillingu og skyn-
semi, sem þeim er gefin, og að þeir
fái eigi sjúkléika þennan af þeim fáu
„lærðu mönnum", sem hafa fengið
hann. Jeg er ekkert hræddur um, að
sýkin breiðist út. Menn átta sig.
Jeg þarf eigi að taka það fram,
að jeg óska íslandi af öllu hjarta alls
góðs gengis, sjálfstæðis og framfara.
Jeg er sannfærður um, að ísland er
mikið framtíðarland, einkum ef Islend-
ingar hafa því líka fyrirhyggju sem
Einar Þveræingur forðum daga.
íslendingar verða að virða nútíð-
ina og framtíðina fyrir sjer og gæta
að því, hvar þeir eru staddir og hvernig
þeir eru staddir. Þjóð vor þarf meira
en lögin ein til þess að verða alger-
lega sjálfstæð. Lögin ein skapa eigi
sjálfstæði, en sjálfstæðir menn setja
sjálfstæð lóg, og öllum lögum má
breyta, og mun verða breytt eftir
breyttum hag og þroska þjóðarinnar.
En tvent geta íslendingar aldrei:
Þeir geta hvorki skrúfað sig margar
aldir aftur í tímann nje út úr veröld-
inni, ef þeir vilja halda lífi sem þjóð
og sæmd sinni.
Kaupmh. 17. maí 1908.
Bogi Th. Melsteð.
Foringinn.
Skúli Thoroddsen hefur ekki fundið
annað fangaráð, er Jón yfirdómari
Jensson hafði í ritgerð sinni tætt í sund-
ur samsætisræðuna miklu 27. f. m.,
svo að ekki stendur steinn yfir steini,
heldur en að afneita henni. I Þjóð-
viljanum 10. þ. m. lýsir Sk. Th. því,
að í ræðuágripinu, eins og það var
birt í Isafold og Ingólfi, sje ýmis-
legt sagt of eða yan, eða með öðr-
um orðum en hann hafi við haft.
Að vísu er það ekkert nýtt, að blöð-
unum ísafold og Ingólfi sje borin sá
vitnisburður, að þeim sje ekki að
treysta, en ótrúlegt er það samt, að
þau ranghermi orð síns eigin foringja.
Hitt mun sanni nær, að Sk. Th. hef-
ur sjeð það, að ómögulegt var tyrir
hann að verjast gagnvart Jóni Jens-
syni, og því talið það ráð vænst, að
skella skuldinni á þessi tvö blöð, vit-
andi, að ekki sjer á svörtu.
Fyr má nú vera.
1 síðustu ísafold er það sagt „eitt
lymskuráðið" til þess að veiða fylgi
með frumvarpinu hjer, „að blað eitt
í Khöfn, „VortLand,,, var látið hauga
megnum ónotum og illindum yfir
hina dónsku sambandsnefndarmenn",
fyrir það, að þeir hafi látið alstaðar
hjer um bil undan hinum íslensku
nefndarmönnum, látið þá ganga sigri
hrósandi af hólminum. Þetta á að
vera gabb eitt og gert til þess að
slá ryki f augun á „vitgrönnum" mör-
landanum.
Sá, sem hefur skrifað greinina:
»Eitt Iymskuráðið«, hlýtur annað-
hvort að vera meir en lftið vitgrann-
ur sjálfur, eða halda landsmenn meir
en lítið vitgranna, ef hann ætlasttil,
að þeir gleypi þessa flugu sína.
Næst segir ísafold líklega, að kæra
Færeyinga yfir því, að það eigi að
varna þeim að fiska í landhelgi við
ísland, sje „eitt lymskuráðið" til þess
að veiða fylgi með frumvarpinu hjer
á landi.
Svo er það talið »eitt lymskuráð-
ið«, að merkisblöð annara ríkja láta
sem samningurinn sje mjög íslandi
í vil.
Fyr má nú vera.
Ekki ríki — sjerstakt
ríki samt.
í leiðarvísinum góða um rjettan
skilning á sambandslagafrumvarpinu
segir Isafold, að eftir því sje íslandi
ætlað að vera „sjerstakt ríki samt“.
Nú segir í síðasta blaði hennar, að
sæmilega glóggan skilning muni flest-
ir landsmenn nú hafa fengið á því,
»að Uppkastið sæla ætlar oss alls
ekki að verða ríki“.
Ekki ríki — sjerstakt ríki samt.
Þetta segir blaðið hvorttveggja í
sömu andránni, og ætlast til að sjer
sje trúað.
Obifanleg má trú ísafoldar vera á
grunnhygni landsmanna.
Svívirðing.
Svohljóðandi ummæli lætur „Ing-
ólfur" sjer sæma að flytja um hinn
nýútkomna stjórnmálabækling Jóns
yfirdómara Jenssonar:
„Tvær ritgerðir hefur Jón Jensson sam-
ið um sambandsmálið og gefið út f flug-
riti. Önnur er um frumvarp millilanda-
nefndarinnar (hóflaust oflof), hin and-
mæli gegn samsætisræðu Skúla Thorodd-
sen 27. f. m.
Ritið kvað hafa verið selt stjórnar-
mönnum í hendur, sem alþýðu-beita. En
af því leggur nálykt svo megna, að ekki
virðist þurfa að vara við því. Það hrind-
ir frá sjersjálft.
Mergurinn þess máls, eða grundvöll-
urinn, sem á er bygt, er algert rjettleysi
íslendinga; að vjer eigum ekki snefil af
rjettmætum kröfum til sjálfstæðis.
Vjer getum eigi þýðst þann grundvöll.
Teljum hann ekki einungis tvímælalaust
rangan, heldur og vanvirðu hverjum
sönnum Islending.
Þetta skilur oss og fornvin vorn, Jón
Jensson. En oss er óljúft að vega að
honum. Vjer lítum svo á, að það sje
sama sem að færa högg í höfuð þeim
manni, sem er að sökkva".
Mundi nokkur maður, sem kunn-
ugt er um, hvað Jón Jensson hefur
verið landvarnarflokknum og „Ing-
ólfi" frá fyrstu, geta lesið önnur eins
ummæli og þetta öðruvísi en með
viðbjóði ?
Sunn-Mýlmgum til skemtunar.
Af því að sárfáir menn í Suður-
Múlasýslu lesa „Ísafold", getjeg ekki
stilt mig um að gjöra Sunn-Mýlingum
þá dægrastytting, að gefa þeim ofur-
lítið sýnishorn af skýrslum þess blaðs
um kosningahorfurnar og byr sam-
bandsfrum varpsins í kj ördæmum lan ds-
ins.
Jeg tek fregn hennar um Suður-
Múlasýslu og þingmálafundi mína þar
sem sýnishorn. Hún segir orðrjett
svo frá:
„að 8 (átta) fundi hafi hann
[J. Ó.] haldið í því kjördæmi og
að sótt hafi þá fundi um 20
kjósendur alls (2—3 hvern um
sig að meðaltali), en enginn
maður hafi tekið til máls á nein-
um fundinum, nema hann einn
[J. Ó.]“.
Á fundunum — sem voru 10 —
mættu samtats hátt á 4. hundrað
manns.
Enn fremur segir blaðið, að sumir
bæti því við, að „flestir sýslubúar"
sjeu á móti frumvarpinu. Sýslumaður
(A. V. Tulinius) segir hún og sje
„alveg andvígur". Það lítur út fyrir
að „Isafold" sje undarlega glögg að
rannsaka hjörtun og nýrun. Sunn-
Mýlingar vita best sjálfir, hvoru megin
þeir eru flestallir. Þeir geta líka, af
þessum ummælum blaðsins ráðið,
hve miklu sje trúandi af fregnum þess
úr öðrum kjördæmum.
Rvik, 6. júlí 1908.
Jón Olafsson.
Nýr stjórnmálagarpur.
Það er fullyrt af nákunnugum mönn-
um, og mun satt vera, að höfuðgrein-
arnar, sem ísafold hefur flutt nú und-
anfarandi um íslenska pólitík, sjeu
skrifaðar af tæplega tvítugum skóla-
pilti. Þær koma fram eins og rit-
stjórnargreinar í blaðinu undir fyrir-
irsögninni: „Vjer gerum þaðaldrei!"
Laugardagsblaðið (11. þ. m.) flutti 7.
og síðast kafla þessara ritsmíða. Höf-
undurinn kvað vera Guðmundur Jóns-
son, drengurinn, sem þeir B. J. og
E. H. tóku úr mentaskólanum fyrir
tveimur árum og þá skrifaði hjá þeim
ósjálfrátt meðal annars æfintýrin, sem
Björn gaf út og eignuð voru Jónasi
Hallgrímssyni, H. C. Andersen og
Snorra Sturlusyni.
Greinar þessar í Isafold eru liðlega
skrifað fimbulfamb út í loftið og orða-
lagið víða svo nauðalíkt Einari Hjör-
leifssyni, að ýmsir hafa eignað hon-
um greinarnar. En ýms atriði í þeim
sýna, að höfundurinn veit ekkert og
skilur ekkert í því málefni, sem hann
er að skrifa um. Hann virðist grípa
á lofti ýmsar setningar, sem menn
daglega kasta á milli sín á skrifstofu
ísafoldar um sambandslagafrumvarp-
ið og menn þá, sem halda því fram,
og svo spinnur hann utan um þetta
í algerðu skilningsleysi heila maura-
vefi af orða- og hugsanaflækjum, sem
ekkert koma málefninu við, en eru
þó á stöku stöðum settir f laust sam-
band við það.
Þetta verður skiljanlegt, þegar menn
athuga, hvernig greinar þessar muni
orðnar til. Þær eru án efa »skrifað-
ar ósjálfrátt«, skrifaðar í einhvers
konar dáleiðsluástandi. Drengurinn
hefur skrifað margt áður á þennan
hátt. En framfarirnar eru þær, að
nú er það gert að stjórnmálaleiðar-
vísi í ísafold, sem upp úr honum vell-
ur í dáleiðsluköstunum eða svefnór-
unum.
Það hefur ekki verið minst á þess-
ar greinar áður, af því að ekki var
augljóst fyr en nú á laugardaginn,
hvað ísafold sjálf mundi gera úr þeim.
Öll líkindi voru til þess, að hún mundi
hlemma undir þær nafni einhvers
framliðins spekings, þegar endirinn
kæmi. En það hefur hún ekki gert.
Þær koma fram í blaðinu eins og rit-
stjórnargreinar. Drengurinn, sem þær
eru eignaðar, er líka skrifari hjá Birni
nú sem stendur. Vel má vera, að
ritstjóri ísafoldar álíti sjálfur, að þetta
fimbulfamb sje ritað að tilhlutun ein-
hvers framliðins snillings og því hafi
hann ekki einu sinni þorað að leið-
rjetta í því verstu fjarstæðurnar. Þetta
væri í fullu samræmi við þá trú, sem
hann hefur áður látið í ljósi á þeim
efnum.
En hins vegar veit hann, að mörg-
um lesendum blaðsins er illa við dul-
arfieimaskriftir þess, og að þeim mundi
bregða kynlega við, ef þeir vissu, að
stjórnmálavísdómurinn, sem blaðið
færir þeim, væri ritaður í svefni af
barnungum skóladreng. Þess vegna
eru nú greinar hans gerðar að rit-
stjórnargreinum í ísafold.
Úti um land.
í Mýrasýslu.
Nákvæmar fregnir eru nú komnar
af Galtarholtsfundinum*) og þar með
þær upplýsingar, að fleira er rang-
hermt þaðan í skýrslu andstreymis-
blaðanna en um framkomu Jóns yfir-
dómara Jenssonar á fundinum. Þau
segja fundarstjóra, Sigurð sýslumann,
hafa neitað að bera upp tillögu frá
Jóni á Haukagili og fjargviðrast mik-
ið út af því. En tillagan var svona:
„ Fundurinn krejst þess, að gerðar
verði hinar ítrustu tilraunir til þess
að já þcer breytingar á Uþpkastinu,
að Island sje og verði jullveðja ríki,
jafnrjetthátt Danmórku".
Bent var á, að frumvarpið hefði
einmitt hið sama inni að halda sem
tillagan ætlaðist til að sett væri inn
í það með breytingum, og þótti fund-
arstjóra hún svo klaufaleg, að eigi
væri hún fram berandi, en bað menn
að kjósa sjer annan fundarstjóra, ef
þeir vildu samt sem áður fá hana
borna upp. En til þess kom ekki,
af því að Jón á Gili tók þá tillógu
sína aftur.
í Borgaríjarðarsýslu.
Þar var fundur haldinn á Grund í
Skorradal daginn eftir Galtarholts-
fundinn, og var ráðherra einnig á
þeim fundi og skýrði fyrir mönnum
sambandslagafrumvarpið. Þar var sam-
þykt ineð 25 samhljóða atkvæðum
traustsyfirlýsing til stjórnarinnar og
fylgi við frumvarpið.
®) í nokkrum eintökum af síðasta blaði
er misprentað : Galtafelli fyrir Galtarholti.