Lögrétta - 22.07.1908, Síða 3

L0GRJ
Hlutleysi.
Útlendar frjettir.
Á 2. friðarfundi ríkjanna í Haag,
þeim sem haldinn var þar 1907, var
mikið talað um hlutleysi. Þar var
þeirri skoðun haldið fram eindregið
af öllum, að hvert hlutlaust ríki væri
skylt að verja hlutleysi sitt með her-
valdi, ef á þyrfti að halda. Um hitt
voru aftur skiftar skoðanir, hve mik-
ið ætti að heimta í þessu efni af hlut-
lausu ríki. Tillaga kom fram um það,
að ákveðið væri, að hlutlaust ríki
skyldi í hvert skifti hafa ráð á svo
miklum her, að varið gæti hlutleysi
gegn hverju því ríki, er væri í ófriði
við annað. Þetta varð þó ekki ofaná
a fundinum. Flestir sendimenn ríkj-
anna voru þeirrar skoðunar, að ekki
mætti heimta meira af hlutlausu ríki,
en að það skyldi verja hlutleysi sitt
gegn brotum af hálfu annars ríkis, er
í hernaði væri við hið þriðja, með
allri þeirri orku, er því væri auðið.
Ef ísland skildi alveg við Dan-
mörku og vildi standa eitt sjer, þá
væri það hið fyrsta, er þyrfti að gera,
að fá hlutleysi landsins viðurkent og
trygt. Um það virðast allir sam-
dóma. En hlutleysi landsins fengist
ekki viðurkent af öðrum ríkjum, nema
ísland hefði hervarnirtilþessað tryggja
hlutleysið, eftir því, sem kraftar lands-
ins frekast leyfðu, eða — það yrði að
fá vernd annars ríkis, sem væri skuld-
buudið til þess að verja hlutleysi ís-
lands, ef á þyriti að halda.
Hvað vörn landsins sjálfs gegn
hugsanlegum brotum á hlutleysi mundi
kosta, er ekki gott að segja, en minna
en 600—700 þús. krónur á ári til
þessa mundi ekki vera hægt að kom-
ast af með, og meira, ef til kæmi að
verja hlutleysið í raun og veru. Bjarna
Jónssyni frá Vogi og öðrum angur-
göpum mundi ekki blæða þetta í aug-
um. En þeir, sem sjá vilja fótum
sínum forráð, eru hræddir um, að
landið sje ekki fært um það.
Hvað aftur á móti vernd annars
ríkis, t. a. m. vernd einhvers stór-
veldisins eða Noregs, mundi kosta
sjálfstæði íslands, það er ekki heldur
gott að segja, en það hyggjum vjer,
að ef Islendingar fengju slíka vernd
að reyna, þá mundi þá iðra þess, að
hafa ekki haldið sambandinu við Dan-
mörku lengur.
Yonbrigði gamla Björns.
Það leynir sjer ekki, að flokkur
andstæðinga sambandsmálsins þynn- |
ist stöðugt. Því betur sem málið er
íhugað og rætt, þvi fleiri hinna greind-
ustu og hugsunarsömustu landsmanna
ganga í lið með því.
Málfundur var nýlega við Þjórsár-
brú. Þar mætti meðal annara sjálf-
ur Ísafoldar-Björn og talaði af venju-
legum ofsa og frekju móti málinu.
Hann hefur lengi átt trygga fylgi-
fiska í bygðarlaginu milli Þjórsár og
Ytri-Rangár og var því gleiður mjög
og hreykinn. Nú var tækifæri til að
sýna mátt sinn og mikið veldi.
En svo fóru leikar eftir 7 kl. tíma
umræður, að ekki fengust nema 15
manns af um 120 kjósendum, er þar
voru á fundinum, til þess að fylgja
gamla Birni á móti sambandsmálinu.
Mönnum er bersýnilega víðast hvar
ú landinu farið að skiljast það, að
harðstjórn gamla Björns og frekja
J ekki lengur við í landi hjer; að
ofgarnar leiða út í ófærur og ógöng-
og að kapp er jafnan best með
f°rsjá. Aðgætinn.
Forsetaefni Bandamanna.
í símskeyti hjer í blaðinu er nú
skýrt frá því, að Bryan sje nú til
nefndur í forsetastólinn af hálfu sjer-
veldismanna. En áður er það orð-
ið kunnugt, að forsetaefni samveld-
ismanna er W. H. Taft hermálaráð-
herra. Hann er aldavinur Roosevelts
forseta og hefur hann lagt alt kapp
á, að Taft yrði eftirmaður sinn.
Taft er liðlega fimtugur maður,
fæddur 1857, og var faðir hans þá
dómari í Cincinnatí. Taft las lög-
fræði og komst 1890 í dómsmála-
ráðaneytið. Síðan varð hann dóm-
ari í Cincinnatí, en eftir stríðið við
Spánverja gerði Mc. Kinley hann að
landstjóra á Philippseyjum. Síðan
varð hann hermálaráðherra, er Roose-
velt tók við völdum.
Það er talið vafalaust, að Taft sigri
við kosningarnar. Þó er mótstöðu-
maður hans hæfileikamaður mikill og
annálaður mælskugarpur.
Loftsiglingar Zeppelins.
1. þ. m. lagði Zeppelín greifi í
fyrstu langferðina á hinu nýja loft-
fari sínu, sem áður hefur verið lýst
hjer í blaðinu. Allar tilraunir með
það hafa tekist ágætlega. I þessari
ferð fór hann 40 mílna veg á 6 klukku-
stundum og ljet Ioftfarið vel að stjórn.
Hann nam staðar í ýmsum borgum
og ljet þá loftfarið síga, svo að það
var ekki hærra í lofti, en á móts við
hæstu húsþök, og var því alstaðar
tekið með hinni mestu gleði. Alls
var hann 12 tíma á þessari ferð. 3.þ.
m. fór hann aðra ferð á loftfarinu og
var þá konungurinn í Wúrtenberg og
drotning hans með.
Stórmerkilegar þykja þessar ferðir
hans og talið vfst, að loftsiglingar
verði áður langt um líður algengar.
Svend Hedin
hefur nokkur undanfarin missiri verið
í nýrri könnunarferð um hálendi Asíu,
en nú hefur ekkert af honum frjetst
lengi, svo að menn eru orðir hrædd-
ir um hann.
Henrik Wergeland.
17. f. m. hjeldu Norðmenn IOO
ára afmælishátíð hans. Hjá okkur
minnir H. W. að ýmsu leyti ájónas
Hallgrímsson. Þeir eru því sem næst
jafnaldrar, verða höfuðskáld hvor hjá
sinni þjóð, en deyja báðir á besta
aldri og verða báðir fyrst eftir að
þeir eru dánir átrúnaðargoð landa
sinna. Fyrir löngu hafa Norðmenn
reist Wergelend mjög veglegt minn-
ismerki.
Tíiorvaldsen.
Danska blaðið „Politiken" segirfrá
því 30. f. m., að þá sje nýfundin í Róm
frummynd Thorvaldsens að myndinni
af sjálfum honum, þar sem hann
styðst við vonargyðjuna. Þetta er
myndin, sem stendur hjer á Austur-
velli.
Falliéres Frakklandsforseti
er á ferðalagi í sumar til Skandína-
víu og Rússlands, heimsækir Rússa-
keisara í St. Pjeturshorg og konung-
ana í Kaupmannahöfn, Stokkhólmi
og Kristjaníu. 400,000 franka hafði
franska þingið veitt honum til farar-
innar.
G. Cleveland dáinn.
Hann dó 24. f. m., 71 árs gam-
all. Hann var lengi foringi demó-
ETTA.
krataflokksins í Bandaríkjunum og
var tvisvar forseti, fjögur ár í hvert
sinn, fyrst kosinn 1884 og síðan aft-
ur 1892. En þegar hann lagði nið-
ur völdin 1897 hætti hann afskiftum
af stjórnmálum.
Minnisvardi Askov-hjónanna.
Öll íslensku blöðin skýrðu frá dauða
lýðháskólastjóra Ludvig Schröders
síðastliðinn vetur, og var þá hjer í
blaðinu minst þess, að kona Schrö-
ders, Charlotte, sem dáin var nokkru
á undan honum, hefði verið ágætum
kostum búin, og hún hefði eigi síður
en hann gert skólann í Askov fræg-
astan allra lýðháskóla á Norður-
löndum. Þau voru bæði um það, að
gera skólann rjettnefndan háskóla
lýðháskólanna.
Nokkrir vinir skólans og þeirra
hjóna hafa beðið mig að rita ásamt
þeim undir áskorun, að gangast fyiir
samskotum til minnisvarða yfir þau
hjónin í Askov.
Áskorunar-ávarp það var orðað frá
dönskum mönnum til hinnar dönsku
þjóðar, svo að þar gat íslendingur
ekki átt heima, en hitt veit jeg, að
nokkrir landar hafa kynni af þeim
hjónum og elska minning þeirra þá
um leið og hinn góða skóla, og ætla
má, að þeim muni kært að sýna það
í verki með því að leggja af mörkum
lítinn skerf til heiðursminningar þeirra
hjóna. Sá skerfur ætti þá að koma í
einu lagi frá íslandi. Og í samráði
við nokkra vini Askovskóla, sem jeg
hef náð f hjer, auglýsi jeg það, að
jeg tek á móti slíkum gjöfum, og
birti hjer í blaðinu.*
Öll Norðurlönd gefa í þessa minn-
ingu, og ísland ætti ekki alveg
að sitja hjá. Um smátt eitt er að
ræða.
Jeg tek við gjöfunum til septem-
berloka þ. á.
Önnur blöð, sem þykir þetta betur
gert en ógert, gerðu vel í að geta
þessa. Rv. 3% 1908.
Þórh. Bjarnarson.
*[Úr N. Kbl. frá 15. júlí].
ísland erlendis.
Halldór Hermannsson bókavörð-
ur við Fiskes-safn Cornell-háskólans
í New-York hefur samið rit, sem ný-
lega er út komið, bæði sjerprentað og
líkaí ársriti Fiskes-safnsins „Islandica".
Ritið er skrá yfir allar útgáfur af Is-
lendingasögum, þýðingar af þeim,
skáldrit, er út úr þeim hafa verið
samin, og ritgerðir hinar helstu, er
um þær hafa verið skrifaðar. Ritið
er 126 bls. í stóru broti. Það er
merkilegt fyrir bókmentasögu íslands
og handhægur leiðarvísir fyrir þá, sem
vilja kynna sjer það sem ritað hefur
verið um fornsögur okkar.
Chess in Iceland and in Ice-
landic Litterature (skák á íslandi
og í ísl. bókmentum) heitir stórt rit-
verk eftir W. Fiske, sem út kom í
Flórence 1905. Bókin er 400 bls. í
stóru broti og mynd at Fiske fram-
an við hana. í þeim efnum, sem hjer
er um að ræða, var prótessor Fiske
langsamlega fróðastur allra manna,
og telja þeir, sem minst hafa á þessa
bók í útlendum ritum, hana einstaka
í sinni röð. Bókar þessarar ætti ein-
hvern tíma að verða ítarlega minst
á íslensku.
Próf við háskólann hafa nýlega
tekið, auk þeirra sem áður er getið:
Magnús Gíslason lögfræðisprót með
2. eink.; Björgólfur Ólafsson og Vern-
harður Jóhannsson fyrri hluta lækna-
prófs með 2. eink.; G. Zoega fyrri
hluta prófs í mannvirkjatræði með 1.
eink. og heimspekispróf: Ásgeir Gunn-
131
laugsson, Pjetur Halldórsson, Sigf. M.
Jóhannsson og Sveinn V. Sveinsson,
allir með ágætiseink., Alexander Jó-
hannesson með 1. eink. og Jón Jón-
asson með 2. eink.
Símskeyti
frá útlöndum.
Khöfn 15. júlf: Forsetaefni demo-
krata í Bandaríkjunum er Bryan (sá
er áður hefur verið í kjöri þeim
megin).
Blaðið „Dannebrog" átelur afskifti
Norðmanna af íslandsmálum.
Vandræðalegt
er svar „Ingólfs“ vors upp á grein-
ina „Svívirðing" í síðasta tbl. Lögr.
Hann segir: „Árum saman hefur nú
Lögr. tönnlað á því og reynt að telja
almenningi trú um, að einn skæðasti
andstæðingur hennar og mikilhæfasti
stjórnmálamaður þessa lands sje „ekki
með öllum mjalla", „meira en lítið
geggjaður", „orðinn sturlaður" o. s.
frv.“ — Og þetta á að rjettlæta ó-
þokkagrein blaðsins til Jóns yfird.
Jenssonar, sem Lögr. mintist á í síð-
asta blaði.
Fyrst er nú það, að Lögr. hefur
enn ekki komið út nema tvö ár, svo
að „árum saman" getur hún hvorki
hafa staglast á þessu, sem hjer er
upp talið, nje neinu öðru. 1 öðru lagi
er ekkert af þeim orðatiltækjum, sem
til eru færð (milli gæsarlappa), nokk-
urstaðar til í Lögr. Tilvitnanirnar eru
allar falsaðar. Þær eru til orðnar í
heila höfundar þessara greina í Ing-
ólfi.
En nú sem stendur er Ingólfur rit-
aður á skrifstofu ísaf. „Mikiihæfi
stjórnmálamaðurinn" ætti af þessu að
geta ráðið, hvernig menn þar á ísaf.-
skrifstofunni mundu um hann rita, ef
þeir ættu í höggi við hann.
Eða, hvernig stendur á því, að
þetta: „ekki með öllum mjalla",
»geggJaður“ °g „sturlaður" er að
gloprast út úr þessum ísaf.-manni,
sem í Ingólf ritar?
Frá fjallatindum til fiskimiða.
Úr Snæf.nessýslu. Lárus H. Bjarna-
son lagaskólastjóri kom heim að vest-
an í gærkvöld og hafði haldið 5 fundi
í Snf.nessýslu. Á öllum þeim fundum
var einnig síra Sig. Gunnarsson og
fylgdi Bjarni frá Vogi honum eins og
dilkur. Um 2 fyrstu fundina er getið í
síðasta blaði. En 3. fundurinn, í Ól-
afsvík, eyðilagðist vegna þess að
fundarstjóri (E. Mark.) hjelt þar ekki
reglu uppi og gekk Lárus at fundi
og fullur helmingur kjósenda með
honum. Menn síra Sigurðar, um 30,
sátu eftir og fengu frumvarpsand-
stæðingar á þann hátt samþykta til-
lögu sjer í vil.
Næsti fundurinn var á Grund í
Grundarfirði. Þar var samþ. tillaga
með frumv. og áskorun fjekk Lárus
þar frá 46 kjósendum, að bjóða sig
fram.
Á síðasta fundinum, í Stykkishólmi,
var feld tillaga um að styðja frumv.
með 44 atkv. gegn 26. Smalað hatði
verið mjög til þess fundar frá hálfu
síra Sigurður, en enginn slíkur und-
irbúningur frá Lárusar hálfu.
í Dalasýslu hjelt Lárus fund í
Búðardal, og var Bjarni frá Vogi þar
einnig. Ekki kvað það vera annað en
gasprið tómt, sem sagt er í ísaf. og
Ing. um gengi Bjarna þar í sýslunni.
Sig. Eiríksson regluboði hefur í
vor og sumar ferðast um Austfirði,
Múlasýslur báðar og Austur-Skafta-