Lögrétta - 29.07.1908, Qupperneq 2

134
L0GR.TETTA.
Lögrjetta kemur á út hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 3 kr. árg.
á íslandi, eriendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10‘/»—11 árd. og kl.
3—4 siðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiðslu annast Arinbj.
Sveinbjarnarson, Laugaveg 41.
ekki nema sem svaraði 8 tímum á
sólarhringnum, og ætti þetta ekki síður
að gilda um menn. En varla verður
með fullri sannsýni lagt til, að vinnu-
tíminn um sláttinn verði styttri en
12 tímar, og væri honum best fyrir
komið þannig, að vinnan væri byrjuð
kl. 6 á morgnana, V2tíma hvíld um
litlaskattinn, 1 tími um hádegisskatt-
inn, 1 tími um miðdegisborðun og
hætt kl. 9 á kvöldin; færi þá hálf-
tíminn, sem eftir væri, í kaffidrykkju.
Auðvitað mætti þó breyta út af
þessu, þegar mikið lægi við, t. d. að
bjarga þurru heyí undan úrkomu. Ef
þetta fyrirkomulag væri alment tekið
upp, þótt ekki væri nú lengra farið,
mundi fólk strax fremur fást til vinnu
í sveit og jafnvel ekki verða eins
kaupdýrt og nú á sjer stað. En bú-
ast má við, að ef bændur brestur vit
og hagsýni til að taka þetta upp hjá
sjálfum sjer, þá reki að því, sem al-
gengt er í öðrum löndum og æfin-
lega hefur reynst kostnaðarsamt, að
verkalýðurinn taki sjálfur breytinguna
með valdi. Mundi bændum þykja það
illar búsifjar, ef alt verkafólk í heilum
hjeruðum hætti alt í einu vinnu, þegar
hæst stæðu heyannir, nema það fengi
styttri vinnutíma og hærra kaup. En
má ekki búast við, að þeir tímar
komi einnig yfir íslenskan verkalýð,
að hann sjái, að hans er aflið, þótt
völdin sjeu hinna.
Indriði ilbreiður.
Jón Jensson :
€nn um sambanðsmálið.
Þegar fyrir nokkru var flestum, sem
láta sambandsmálið nokkuð til sín
taka, kunnugt um, að Jón assessor
Jensson er fylgjandi sambandslaga-
frumvarpinu. Menn vissu og, að
hann hafði gerst því sinnandi, ekki af
fylgi við einstaka menn eða einstaka
stjórnmalaflokka, heldur knúinn af
rökstuddri og óbifandi sannfæringu
um ágæti frumvarpsins og teljandi
sjer skylt sem góðum íslending, að
vara þjóðina við þeim látlausu blekk-
ingum, sem fyrverandi flokksbræður
hans bera nú á borð fyrir alþýðu
manna í ræðu og riti.
Fyrir skömmu gaf hann út tvær
litlar ritgerðir, sem gerðu grein fyrir
afstöðu hans til frumvarpsins. Rit-
gerðum þessum var tekið með mik-
illi eftirtekt bæði af frumvarpsmönn-
um og andstæðingum þess. Blöð and-
stæðinga rjeðust á höf. með per-
sónulegum brigslyrðum, en gerðu lítið
eða ekkert til þess að hrekja mál hans.
Aftur á móti ætluðu blöð frumvarps-
manna rjettast, að ritgerðirnar mæltu
með sjer sjálfar, og er nú einnig sú
raun á orðin, því að ritgerðirnar hafa
flogið út, og nú mun ekkert eintak
af þeim vera fáanlegt hjer í bænum,
þó að upplagið væri afarmikið.
Nú hefur assessor Jón í ritgerð
þeirri, sem hjer skal getið um, sýnt
ítarlega fram á blekkingar og firrur
frumvarps-andstæðinga og færir hann
þar drjúgum að ritstjóra ísafoldar og
að háyfirdómara Kristjáni Jónssyni.
Þess þarf ekki að geta, að assessor-
inn talar þar um málið, en ekki um
mennina, nema þegar hann á einum
eða tveimur stöðum ber fram vörn
gegn persónulegum ónotum og brigsl-
um ísafoldar.
Vjer viljum eggja menn á að kaupa
þessa einkar greinilegu og vel sömdu
ritgerð, meðan hún fæst, og þorum að
fullyrða, að þá iðrar þess ekki, held-
ur munu þeir fá betri sannanir en áð-
ur fyrir því, hvernig baráttu ísafold-
ar & Co. er farið, og af hverjum rót-
um hún er runnin.
Mönnum til ieiðbeiningar skulum
vjer gera stutta grein fyrir efni rit-
lingsins, og til smekkbætis skulu til-
greind nokkur ummæli höf., sem lík-
legt þykir að frumvarps-andstæðing-
um veiti örðugt að renna niður.
Höf. snýr sjer fyrst að Isafold og
hrekur aðdróttanir og aðfinningar
hennar í 43. tölublaði, prentar upp
erindisbrjef þjóðræðisflokksins á þingi
1907; skýrir frá, hvernig það brjef
sje orðið til og frá efni þess grein
fyrir grein. Loks sýnir höf. fram á,
að nefndarmennirnir hafa í ýmsum
greinum komist mun lengra en erind-
isbrjefið gerir ráð fyrir og kastar
fram svolátandi spurningum:
vHvers vegna rœðst þá ekki Isa-
fold & Co. á erindisbrjefið og á
frjálslynda flokkinn*) á alþingi, þar
á meðal á Sk. Th. r
Og hvernig geta þingmenn í þess-
um flokki látið sjer sœma að skella
nú skuldinni á neýndarmennina, sem
haýa gert betur en ýyrir þávar lagt,
ýynr það, sem þeir eiga sjálfir s'ók
á, ef nokkur sók er?x.
Eftir nákvæman samanburð við er-
indisbrjefið, hljóða ummæli höf. um
frumvarpið á þessa leið :
»Frv. er gott oss til handa eins
og það er, hvað sem um erindis-
brjefið má segja. Og erindisbrj'eý-
ið er skýr s'ónnun þess, þó að því
megi ýmislegt finna, að frjáls-
lyndi flofekurinn á þingi í fyrra
hefði hifelaust gengið að fry.
millilandanefndarinnar, ef það
hefði fyrir honum legið, og ekki
getað þafefeað Dönum nógsam-
lega fyrir frjálslyndi þeirra
við oss“.
Um aðstöðu Kr.háyfirdómarajóns-
sonar til frumvarpsins farast höf. svo
orð, er hann hefur borið saman um-
mæli hans um landsrjettindi Islands
fyr og nú (sbr. einnig „Reykjavík"
sfðasta tölublað);
»Nú þegar oss stendur til boða
viðurkenning á 'óllum þeim s'ógu-
lega rjetti, sem vjer h'ófum nokk-
urntíma áft, þá fer aftur Kr. J.
að tala sjálfur í »œsingaskyni't.,
má nú með sanni segja, um afsal
s'ógulegra landsrjettinda, aý þvi að
neýndarfrv. heýur ekki áskilið fs-
landi einhverja tilt'ólulega hlutt'óku
í konungskosningu, þegar G/iicks-
borgarœtlin deyr út í Danmórku,
sennilega hvorki á þessari 'óld nje
hinum nœstiu.*)
Loks leiðir höf. rök að því, hve
vörn ísafoldar fyrir samsætisræðu Skúla
Thoroddsen sje veik og vitlaus og í
stuttu máii Bjarnargreiði við Skúla;
*) Svo kallar J. J., en ekki „Lögr.“ stjórn-
arandstæðinga á síðasta þingi.
*) Allar tilvitnanir auðkendar af oss.
sjálfur Skúli hetði enda gripið til þess |
að afneita henni, »þegar er hann
hafði lesið urnsögn* Jóns Jenssonar
»um hana«. R.
Þingmálafundur í Vest-
mannaeyjum.
Ólafur Ólafsson fríkirkjuprestur boð-
aði til þingmálafundar hjer 21. þ. m.,
og var á dagskrá: r. Frumvarps-upp-
kast(!) millilandanefndarinnar og 2. að-
flutningsbannið. Fundarstjóri var kos-
inn Magnús Jónsson sýslumaður og skrif-
ari Jón Einarsson á Gjábakka. A fund-
inn var saman komið á 2. hundrað
manns og var mestur hluti þess konur
og börn og aðrir, er engan kosningar-
rjett hafa. Kjósendur voru nál. 40*) (af
152 á kjörskrá).
Ræðumaður hóf mál sitt og þuldi upp
úr sjer flest það, er staðið hefur í fsa-
fold og Þjóðólfi um frv. Þau hafa þó
í »leiðarvísi« svonefndum viðurkent ís-
land sjerstakt ríki (aths.), en prestur kall-
aði það sama og »óaðskiljanlegan hluta«.
Sönnun hans fyrir því, að titillinn: »og
íslands« sje fánýtur hjegómi, var það,
að konungur Vinda og Gauta o. s. frv.
væri það, og kvað hann þá (o: Vinda
og Gauta) vera uppi í tunglinu. Um
hermálin viðhafði hann þau (prestlegu)
orð : »Sá bætir ekki annars brók, sem
ber er um endann sjálfur«. Komst
hann út 1 það, að tala um danska her-
menn með »brugðinn brandinn« og ým-
islegt fleira, sem alls ekki kom málinu
við, t. d. Jón Arason og Hannes Step-
hensen o. fl. Gaf prestur þvfnæst kost
á sjer til þingmensku. í lok ræðu sinn-
ar varð prestur klökkur, og viknaði, að
sagt var, nærri hver kvenmaður. Ann-
ars hafði ræða þessi lítil áhrif og talaði
enginn annar, nema sýslumaður, sem er
með frumvarpinu, og áminti hann kjós-
endur um, að líta að eins á sannleik-
ann í þessu máli og láta ekkert glepja
sjer sjónir (líkl. mælgi og orðagjálfur).
Ræðumaður sá sjer ekki fært að bera
upp neina tillögu í sambandsmálinu, en
í aðflutningsbannsmálinu var samþ. til-
laga með aðflutningsbanni og greiddu
þar allir atkv., jafnt konur og börn sem
aðrir. Fundarmaður.
Umburðarbrjef frá stórtemplar.
Þórður J. Thoroddsen stórtemplar
hefur í „Templar" 2. þ. m. látið
prenta svohljóðandi „Umburðarbrjef
til allra templara á íslandi":
„Eins og öllum templurum er kunn-
ugt, verður á næsta alþingi tekið til
umræðu og atkvæðagreiðslu lagafrum-
varp um sambandið milli íslands og
Danmerkur, sem millilandanefndin
hefur komið sjer saman um, og mun
svo vera til ætlast, að kosningar þær
til alþingis, sem fram eiga að fara í
haust, skuli sjerstaklega sýna, hvort
þjóð'n vill samþykkja eða hafna því
fyrirkomulagi á sambandinu, sem í
frumvarpinu felst.
Þar sem nú um svo mikilsvarðandi
mál er að ræða sem sambandið milli
Islan'ds og Danmerkur, og brýn nauð-
syn er á, að það mál verði leitt til
farsællegra lykta, þá er æskilegast,
að þingkosningarnar fari fram með
sjerstöku tilliti til þessa máls, en
skoðanir þingmannaefnanna á öðrum
málum sjeu látnar afskiftalausar að
að svo miklu leyti sem auðið er.
— Framkvæmdanefnd stórstúkunnar
*) Frjettaritarinn hefur viljað vera viss
um, að talan væri nógu há hjá sjer, en
aðrir kunnugir segja kjósendur eigi hafa
verið yfir 30 á fundinum.
finnur því ástæðu til, að gefnu tilefni,
þar sem svona stendur sjerstaklega á,
að brýna það fyrir templurum, að
blanda bindindismálinu ekki inn í
kosningarnar í þetta sinn og láta
skoðanir þíngmannaefnanna um bind-
indismálið ekki hafa áhrif á atkvæði
sín.
Um leið vil jeg bróðurlegast minna
alla templara á, að starfi þeirra þetta
sumar, að því er bindindismálið snertir,
fram að kosningum, á að vera, að
undirbúa þjóðina sem best undir
atkvæðagreiðsluna um aðflutnings-
bannið, sem fram á að fara jafnhliða
þingkosningunum, og vonar fram-
kvæmdarnefndin, að sjerhver templar
telji það ljúfa og helga skyldu sína
að vinna að því af öllum mætti. Fari
sú atkvæðagreiðsla eftir óskum, verður
ekki langt að bíða sigursins í barátt-
unni gegn áfengisbölinu".
Fundargj ör ð.
Fimtudagskvöldið þann 23. júlí var
kallað saman til fundar í Bárubúð. Fund-
arboðendur voru þeir Björn Jónsson og
Hannes Þorsteinsson ritstjórar. Þeim ein-
um var boðið til fundarins af kjósend-
um, er voru eindregið á móti uppkast-
inu. Urðu það liðugir 100 kjósendur af
1700 alls. Til uppfyllingar mætti því
alt ungmennafjelagið, fánalaust í þetta
sinn þó. Haraldur Níelsson setti fund-
inn og bauð menn velkomna; bar hann
fundarmönnum kveðju frá Einari Hjör-
leifssyni, er væri í leiðangri fyrir norðan,
og læsi þar upp fyrir mönnum og hjeldi
svo pólitiska fundi á eftir (lófaklapp);
hann varaði menn við, að trúa orðsend-
ingum Bríetar um það, að hún hefði
altaf helmingi fleiri áheyrendur en Einar,
því það væri tilbúningur einn. Einar
hefði alstaðar húsfyllir (bravó). Hann
bað menn loks að velja sjer fundar-
stjóra. Jóhann Kristjánsson skrifari og
ættfræðingur stakk upp á Hannesi Þor-
steinssyni; kvaðst engan þekkja jafn-
minnugan og mannglöggan sem hann;
væri hann því ágætur fundarstjóri. En
þá greip fyrrum miðill, nú bara Guð-
mundur Kamban, orðið, og kvað sjer
þykja það undarlegt, að ekki hefði strax
verið stungið upp á Birni Jónssyni rit-
stjóra, sem að allra dómi væri best hæf-
ur bæði til fundarstjórnar og hverrar
annarar stjórnar; já, hann hikaði sjer
ekki við að segja það, jafnvel til land-
stjórnar, eða öllu heldur, landstjóra yfir
þessu landi; (voðaklapp frá prentliði
Isafoldar, sem alt var viðstatt). Þá stakk
dr. Jón Þorkelsson upp á cand. jur.
Magnúsi Arnbjarnarsyni. Var þá skim-
ast um eftir honum, en hann sást þar
hvergi; gat einhver fundarmanna þess
þá, að hann hefði sjeð Magnús laust
fyrir kl. 8 niðri í búð Gunnars Þor-
bjarnarsonar. Töldu menn þá vænleg-
ast að sleppa honum. Þá stóð upp stud.
jur. Jón Kristjánsson og stakk upp á
háyfirdómara Kristjáni Jónssyni, kvað
það áríðandi, já, hið fyrsta skilyrði hjá
fundarstjóra, að hann væri rjettlátur og
óhlutdrægur, en það væri alkunnugt,
hve justitiarius hefði þá kosti til að bera;
líka þyrfti fundarstjóri að vera dugnað-
ar maður, en hann vonaðist til að mönn-
um væri það ljóst, að þann kost hefði
jústitarius til að bera, að minsta kosti
þeim mönnum, sem hjer væru inni, því
hann byggist við, að þeir læsu ísafold
og Ingólf, og hefðu þá lesið grein sína
um vöxt og viðgang bókmentafjelagsins
undir forstöðu háyfirdómarans. í þessu
stökk Þorsteinn skáld Erlingsson upp á
bekkinn og mælti af mikilli mælsku og
snild á þessa leið: »Háttvirtu samborg-
arar, karlar og konur; já, fyrirgefið, jeg
sje reyndar, að konur eru hjer ekki við,
en konan mín ætlaði endilega sð