Lögrétta - 12.08.1908, Síða 1

LOGRJETTA
= Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Þingholtsstræti 17. as
M 37.
Heykjavík 13. ágúst 1908.
III. árg.
HAFN ARSTR' 17T8T920 21-22'KOLAS 12- LÆKJART' I Z
• REYKJAVIK*
Hin vidurkendu ágætu og
sótlitlu
Kol
fdst nú aftur í
Arinbj. Sveinbjarnarsonar
heíur til sölu:
Ljóðabækur.
Söngbækur.
Fræðslubækur.
Sögubækur.
Barnabækur.
Pappír og ritföng af ýmsum tegundum
með ágætu verði.
io aura brjefsefnin góðu o. fl.
Innlimunin.
Eitt af slagorðunum andstæðinga
sambandsmálsin er þetta orð: inn-
limun.
Ef ísland á að hafa einhver fleiri
mál en konunginn einan sameigin-
leg með Danmörku, þá hrópa þeir
þegar: innlimun.
Et ísland felur Danmörku að fara
með fyrir sína hönd 2 af sameigin-
legu málunum, þá hrópa þeir þegar:
innlimun.
Ef nafnið á sambandinu verður á
dönsku: Det samlede danske Rige,
en á íslensku: Veldi Danakonungs, þá
hrópa þeir þegar: innlimun.
Ef ísland er ekki kallað beinlínis
ríki í samningnurn, þá hrópa þeir
þegar: innlimun.
En eftir þessum kenningum eru
býsna margir innlimunarmennirnir ís-
lensku.
Fyrstan er þá frægan að telja Jón
Sigurðsson forseta og svo alla nefnd-
armennina á þjóðfundinum 1851.
í ritgerð í Nýjum Fjelagsritum 1856
segir Jón Sigurðsson: » Var það álit
þjóðýundarins (1851), að íslandvœri
þartur úr ríkinu (o: alríkinu), en ekki
úr konungsríkinu Danmörk, og heldur
ekki úr Danmerkurriki, sem grund-
vallarlógin 184.9 (Btluðu að skapai.
Jón Sigurðsson og þjóðfundar-
nefndin 1851 stakk upp á, að 1. gr.
í stjórnarlögum íslands skyldi hljóða
svo: „ísland hefur konung og kon-
ungserfðir saman við Danmörku. Hver
ónnur máleýni skuli vera sameiginleg
með íslandi og Danmörku eða öðrum
hlutum einveldisins, er komið undir
samkomulagi".
Þar sem Jón Sigurðsson gleymir
hjer alveg orðunum „meðan um
semur“, þá er bersýnilegt, að hann
hefur verið innlimunarmaður.
Og á Þingvallafundi 1873 barðist
Jón Sigurðsson af alefli á móti kröfum
um, að hafa ekkert sameiginlegt með
Danmörku nema konunginn. Hann
og tylgjendur hans sögðu: „Vjer
getum mjög vel verið frjálst þjóðfje-
lag, þó vjer höfum sum mál sam-
eiginleg við Dani, og öllum, er vit
hafa á stjórnarmálum, mundi þykja
það stórlega ísjárvert, að segja al-
gert skilið við Dani, einkum ef litið
væri til ágreininga við önnur ríki“.
Og hvað gerir svo sjálft alþingi
1867 og 1869 með sjálfan Jón Sig-
urðsson í broddi fylkingar?
Það samþykkir í einu hljóði þetta
í 1. gr. stjórnarlaga íslands: „ísland
er óaðskiljanlegur hluti Danaveldis (af
den danske Stat) með sjerstökum
iandsrjettindum".
Það er svo sem greinilegt: Allir
þingmenn 1867 og allir þingmenn
1869 hafa bersýnilega verið gallharðir
innlimunarmenn.
Og allir þjóðræðis- og landvarnar-
mennirnir á alþingi 1907, — þeir eru
litlu betri.
Þeir gleyma að heimta inn orðið
„ríki“, þeir heimila Dönum sama
þegnrjett hjer á landi eins og oss,
þeir heimila danska fánanum að blakta
á íslenskum skipum í utanríkis höfnum
og þeir heimila Dönum veiðirjett í
landhelgi.
Þeir eru ólukkans innlimunarmenn
líka, litlu betrien hinir, þegar að er
gáð.
Sigurður.
Gröf Snorra Sturlusonar.
Fyrir fám dögum var jeg staddur
í Reykholti í Borgarfirði og var mjer
sögð sú saga þar, að í fyrra hefði
þar verið grafið ofan á legstein í
kirkjugarðinum, sem sokkinn var all-
djúptíjörð niður. Letur var höggv-
ið á steininn og hafði prestur sá, er
við var staddur, ráðið af því, að vera
mundi legsteinn Snorra Sturlusonar.
Steininum var ekki rótað og mokað
yfir hann aftur, en gröfin tekin utan
hjá honum, svo hann liggur þarenn
óhreyfður. Mjer var sýndur staður-
inn og er hann suður frá kirkjunni.
Þetta þarf að athuga nánar og gild-
ir ekki einu hver það gerir. Skyldi
það reynast svo, að þarna fyndist
gröf Snorra, væri það allmerkilegur
fundur. Ekki er þá ólíklegt, að bein
hans finnist þar einnig, því oft finn-
ast eldri bein ófúin í jörðu, og f
Reykholti er ekki votlent, þar sem
kirkjugarðurinn stendur. Væri þá
vert að grafa þau upp og sýna þeim
maklegan sóma, þótt fyr hefði átt að
vera.
Hyrningarsteinninn að þjóðsafna-
húsi því, sem nú er bráðum fullbygt,
var lagður á dánardegi Snorra (23.
sept.) og helgaður minningu hans.
Ef mig minnir rjett, var þá rætt um,
að ætla afbragðsmönnum þjóðarinn-
ar legstað í því húsi. Ekki mundi
það rýra vegsemd þess minningar-
staðar, ef hægt væri að vígja hann
með beinum hins mikla sagnamær-
ings og höfuðskálds.
8/g ’o8. G. M.
Hvað vinnum vjer, ef Uppkastið
verður að lögum?
1. Hingað til hefur rjettarstaða Is-
lands í framkvæmdinni hvílt á stöðu-
lögunum 2. janúar 1871. Þau lög
voru gefin út af dönsku löggjafar-
valdi, án vors samþykkis. Sumir
kunna að vilja segja, að rjettarstaða
vor hafi að lögum hvílt á Gamla sátt-
mála. En rjettarstaða vor eftir hon-
um er í engu atriði fremri heldur en
eftir stöðulögunum, en í mörgum at-
riðum verri heldur en hún yrði eftir
uppkastinu. Og það eitt er víst, að
vjer höfum ekkert bolmagn til að
breyta rjettarstóðu vorri, án sam-
komulags við Dani. Um tvent eitt
er að velja, annaðhvort að una við
þá rjettarstöðu eða órjettarstöðu, sem
nú höfum vjer, eða þá að koma sjer
saman við Dani um breyting á henni.
Verði uppkast þetta að lögum, þá
fáum vjer framgengt óllum þeim kröf-
um, sem nokkur málsmetandi íslensk-
ur stjórnmálamaður hefur nokkru
sinni gert. Vjer fáum þá ákveðna
rjettarstöðu lands vors með samn-
ingi, sem eigi verður breytt án vors
vilja. Þessi breyting á rjettarstöðu
vorri og viðurkenningin á henni er
svo mikilsvert atriði, að vjer höfum
aldrei fyrri átt neinu slíku að fagna
síðan ísland gekk fyrst konungi á hönd.
2. ísland verður samkv. uppkast-
inu sjálfstætt og fullveðja ríki. Því
er f einni svipan kipt inn í ríkjatölu
heimsins; en þar hefur það aldrei
skipað sæti fyrri síðan þjóðveldið
forna leið undir lok. Nafn landsins
verður einnig tekið upp í tignarheiti
konungs, og það gerir land vort og
rjettarstöðu þess alkunnugt um allan
heim.
3. Vjer verðum sjálfráðir um það,
hversu mál vor eru upp borin fyrir
konungi vorum — þurfum ekki leng-
ur að bera þau upp í ríkisráði Dana;
getum, með öðrum orðum, stofnað
sjerstakt íslenskt ríkisráð.
4. Vjer ráðum því sjálfir, hver
skrifar undir skipunarbrjef íslands-
ráðherra ásamt konungi.
5. Vjer getum stofnað íslenskan
hæstarjett hvenær sem oss þóknast.
6. í stað þess, að vjer höfum áð-
ur að eins haft 9 tegundir mála við-
urkend sjermál vor, undir vorri stjórn,
en öll önnur mál hafa verið sameig-
inleg og vjer engin ráð yfir þeim
haft, þá fáum vjer nú yfirráð yfir
óllum málefnum, sem oss snerta, und-
antekningarlaust, en felum að eins
Dönum samkv. samningi stjórn 8
mála um nokkurn tíma. Eftir 25 til
37 ár getum vjer kipt 5 af þessum
8 málum til vor aftur og gert þau
að sjermálum vorum, en 3 mál að
eins verða þá áfram sameiginleg með
báðum ríkjunum Danmörku og Is-
landi, þar til er óðruvísi um semur.
Og þessi 3 mál eru þess eðlis, að
oss væri sama sem enginn ávinning-
ur, en hins vegar talsverð byrði í,
að hafa stjórn þeirra á hendi. Þó
getum vjer heimtað að taka þátt í
stjórn þeirra, hvenær sem vjer vilj-
um taka hlutfallslega þátt í kostnað-
inum til þeirra.
7. Vjer getum nú þegarjveitt fæð-
ingjarjett jafnt og Danir, og eftir 25
til 37 ár getum vjer gert fæðingja-
rjettinn að sjermáli, ef vjer viljum
svo sjálfir.
8. Landhelgisvarnir og veiðirjett-
ur í landhelgi er viðurkent ótvírætt
íslenskt sjermál og verður það í fram-
kvæmdinni eftir 25—37 ár, ef oss
svo sýnist.
9. Sjerstakt verslunarflagg getum
vjer Iögleitt hjá oss ettir 25—37 ár
og siglt undir því um öll heimsins
höf og til ailra landa.
10. Vjer fáum sjálfir greiddar oss
í peningum 1 milljón og 500,000 kr.,
til fullra og frjálsa umráða; en það
er sá höfuðstóll, sem vjer til þessa
höfum að eins fengið 4% vöxtu af
og að eins haft ráð yfir vöxtunum
sjálfum, en engin umráð fyrri yfir
höfuðstólnum. Þó að vjer eyðum ekki
þessu fje, heldur ávöxtum það, þá
munum vjer ávaxta það í landinu
sjálfu, og allir sjá, hve mikilsvert
það er í því peningaleysi, sem land-
ið er í.
Og um leið og vjer ávinnum þetta
og ýmislegt fleira, þá gefum vjer ekk-
ert eftir af neinum þeim rjetti, sem
vjer nú höfum eða höfum nokkru
sinni haft sfðan 1262. Hreinn ávinn-
ingur í öllum atriðum — ekkert tjbn
eða tap í nokkru minsta atriði.
Ef vjer íslendingar hefðum einir
átt að semja þessi lög, hefðum vjer
ef til vill kosið sumstaðar annað orða-
lag. En nú er svo, þegar tveir semja,
að þá getur hvorugur málsaðili verið
einráður um að stíla alt eftir sínu
höfði. Það er eðli alls samkomulags.
En efnið í uppkastinu, með því orða-
lagi, sem nú er á því, er oss full-
nægjandi í alla staða.
Því hefur verið kastað fram, að
vjer værum hörðu beittir, þar sem
oss væri bannað að breyta frumvarp-
inu, svo að vjer yrðum annaðhvort
að samþykkja það eða hafna því í
heild sinni. En þetta er ekki satt.
Enginn hefur bannað oss að breyta
uppkastinu. Oss er guðvelkómið að
breyta því eins og vjer viljum; en
hitt er annað mál, hvort að það væri