Lögrétta - 14.10.1908, Blaðsíða 3
L0GRJETT A.
191
lítið út fyrir að vera alvörugefinn og at-
hugull".
„Orð hef jeg fengið fyrir það“, svar-
aði Rotnunargerillinn.
„Þóknast yður þá ekki að sýna okkur
þann sóma, að láta í Ijósi 'álit yðar á
þessu umræðuefni, það er að segja: um
mennina".
Rotnunargerillinn sneri upp á sig, eins
og honum þætti spurningin lítils virði.
„Það er svo sem ekki neitt sjerlegtum
mennina að segja", sagði hann. „Jeg
sje ekki að þeir sjeu neitt frábrugðnir
öðrum dýrum. Jeg legg þau öll svona
hjer um bil að jöfnu, og jurtirnar líka.
Jeg fer eins að alstaðar. Teg er stór-
veldi, herrar mínir".
„Með leyfi að segja", mælti Kóleru-
gerillinn: „Jeg tel mig með stórveldun-
um líka".
„Það geri jeg sömuleiðis", sagði Barna-
veikisgerillinn.
„Og jeg segi sama", sagði Berklager-
illinn.
„Látum svo vera", sagði Rotnunarger-
illinn. „Jeg játa það, herrar mínir, að
þið hafið allir verið stórveldi. Þið hafið
áður ráðið mildu í heiminum og enginn
gat þá veitt ykkur viðnám. En nú eru
dagar ykkar taldir. Þið hafið verið upp-
götvaðir og það er sótt hart að ykkur.
Þið eigið enga vini til varnar ykkur, og
það er sýnilegt, að innan lítils tíma verð-
ur ykkur útrýmt úr veröldinni".
Þá þrjá setti hljóða. Þeir voru stór-
reiðir, en vissu ekki hverju þeir ættu að
svara, því allir fundu þeir, að Rotnunar-
gerillinn hafði rjett að mæla.
„Þjer nefnduð mig alls ekki", sagði
Gerðargerillinn og reyndi að setja upp
þykkjusvip.
„Þjer eruð góður fyrir yðar hatt", svar-
aði Rotnunargerillinn. „Veldi yðar hefur
aldrei verið meira en einmitt nú. Má
vera, að það verði langvarandi, en líka
hitt, að það verði skammvint. En hvað
svo sem um það má segja, þá er hitt
víst, að minn jafningi eruð þjer ekki.
„Hafið þið heyrt annað eins?", sagði
Kólerugerillinn.
„Sá þykir mjer taka af skarið", sagði
Berklagerillinn.
„Hann er ekki með öllum mjalla",
sagði Barnaveikisgerillinn.
„Fyrirgefið", sagði Gerðargerillinn.
„Mjer þykir leitt að verða að trufla sam-
tal ykkar, en jeg tilkynni ykkur, að nú
ætla jeg að deyja".
„Ætlið þjer að deyja?" sagði Kóleru-
gerillinn.
Já“, svaraði Gerðargerillinn. „Jeg hef
í nokkra daga ekkert fyrir hitt, sem gerð
geti komið í, og því er jeg nú farinn að
skorpna töluvert. Verið sælir, herrar
mínir! Jeg dey, eins og góðum gerli
sæmir, sannfærður um, að miljónir bil-
jóna muni halda áfram starfi mínu 1
heiminum, því jeg er stórveldi".
Svo dó hann, en hinir litu hver á
annan.
„Hann talaði og dó eins og góðum
gerli sæmir", sagði Rotnunargerillinn.
„Má vera", sagði Kólerugerillinn. „En
jeg efast um, að þjer sjeuð fær til að
dæma um það".
„Heyr!" kallaði Berklaveikisgerillinn.
„Vel mælt", kallaði Barnaveikisger-
illinn.
„Það var verið að finna að útliti hins
framliðna", sagðí Kólerugerillinn, „en jeg
verð þó að segja það, að útlit yðar er
mun ískyggilegra. Jeg hef aldrei sjeð
geril aka sjer eins og þjer gerið. Jeg
leyfi mjer að efast um, að þjer sjeuð í
raun og veru gerill".
„Sama hafði mjer dottið í hug", sagði
Berklagerillinn. „Gerlar eru annaðhvort
bognir eða beinir, digrir eða mjóir. Jeg
þori ekki að halda því fram, að hinn
framliðni hafi ekki verið það sem hann
sagðist vera. En jeg kann ekki sem best
við að sjá tappatogara í okkar hóp".
„Jeg bið ykkur, herrar mínir, að veita
því eftirtekt, að hann hefur svifhár í
endunum", sagði Barnaveikisgerillinn.
„Eru þau á nokkrum öðrum gerli? Mjer
virðist enginn efi geta á því leikið, að
þetta er tilraun til að líkja eftir hinum
svonefndu æðri verum".
Rotnunargerillinn hjelt áfram að snúa
upp á sig og tók sjer ekkert nærri af
því sem sagt var.
„Heyrið þið nú til, herrar mínir", sagði
hann. „Jeg játa, að hver ykkar um sig
hefur sína ákvörðun hjer í heiminum.
En samt er það ekkert vafamál, að starf-
semi mín er merkilegust. Væri jeg ekki,
mundi heimurinn fyrirfarast. Það er jeg,
sem kem skriði á alt".
„Mætti jeg biðja yður um nánari skýr-
ingu á þeim orðum?" sagði Kóleruger-
illinn. „Við ættum að líkindum hægra
með að skilja yður, ef þjer gætuð látið
vera að snúa upp á yður rjett á meðan
þjer talið".
„Mjer þykir leitt að geta ekki orðið
við ósk yðar í því efni“, svaraði Rotnun-
argerillinn. „En það er nú eðli mitt að
snúa upp á mig, og jeg get ekki breytt
á móti því. Ef jeg hætti því, þá dæi
jeg, og um leið væri öllu lokið".
„Hafið þið nokkurn tíma heyrt annað
eins?" sagði Kólerugerillinn.
„Hann á engan sinn Iíka“, sagði
Barnaveikisgerillinn.
Hann hefur stórmenskuóráð", sagði
Berklagerillinn.
„Heyrið þið nú til, herrar mínir", sagði
Rotnunargerillinn. „Þið voruð að tala
um mennina. Jeg get líka talað um þá,
ef þið viljið og úr því að þið berið svo
mikla lotningu fyrir þeim. Mennirnir
eru bæði hlægilegar og heimskar verur.
En auðvitað er þeim þó ekki alls varn-
að, eins og Gerðargerillinn sálaði sagði.
Þeim skynsömustu er nú t. d. farin að
skiljast starfsemi mín hjer í heiminum.
Allur múgurinn er reyndar skilningslaus
enn og tekur um nefin, ef jeg er að
vinna einhverstaðar í nándinni. En það
fyrlrlít jeg. Jeg ýldi þá að síðustu alla
og sundra þeim öllum án manngreinar-
álits, hvort þeir eru skynsamir eða
heimskir".
„Er það nú skýringin á öllu saman?"
sagði Kólerugerillinn.
„Já, svo á það að vera“, sagði Rotn-
unargerillinn. „Jeg ræðst á hvert hræ
og breyti því óðar í nytsöm efni fyrir
þær verur, sem lifa. Væri jeg ekki til,
þá væri heimurinn ekki annað en hrúga
af hræjum. Þegar t. d. þjer, háttvirti
Kólerugerill, hafið myrt þúsundir af ó-
vinum yðar, mönnunum, þá kem jeg til
og ýldij>á og sundra þeim. Jeg ýldi
bæði menn og gerla og alt sem lifir. Þó
mennirnir sigri ykkur og alla sína sjúk-
dóma, þá vinna þeir aldrei á mjer. Ein-
hvernttma deyja þeir samt, og þá tek
jeg við þeim. Þess vegna hlæ jeg svo
oft að öllu brauki þeirra og bramli.
Hvernig sem alt snýst, lenda þeir allir
hjá mjer".
„Mikið segið þjer“, sagði Kóleruger-
illinn og varð alvarlegur.
Hinir tveir urðu llka alvarlegir. Barna-
veikisgerillinn ætlaði eitthvað að segja,
en í þv( fór Rotnunargerillinn að snú-
ast eins og óður væri.
„Fyrirgefið, herrar mínir", sagði hann,
„og látið ykkur ekki bylt við verða. Jeg
fer nú veg allrar veraldar á eftir Gerð-
argerlinum. Jeg er nú farinn mjög að
skorpna og hjer er ekkert til að ýlda.
Lík Gerðargerilsins er of lítið og of
skorpið til þess. Annars væri mjer sönn
ánægja að ýlda hann í stað þess að
deyja. En verið þið nú sælir, herrar
mínir".
Svo dó hann.
„Það er næst mjer að trúa, að hann
hafi verið sannur gerill", sagði Kóleru-
gerillinn.
„Það hygg jeg líka", sagði Barnaveik-
isgerillinn.
„Og jeg er á sama máli", sagði Berkla-
gerillinn.
Svo lágu þeir þegjandi um stund. En
þá fóru að koma kippir í Kólerugeril-
inn.
„Því getur ekki Katrín komið með
vota klútinn?" sagði hann. „Það er ó-
hamingja mín, að jeg hef lent hjer í ó-
regluhúsi. Það veitti þó sannarlega ekki
af, að strokið væri hjer af einhverju
aftur".
Hinir svöruðu engu, og kippirnir urðu
harðari í Kólerugerlinum. Hann fór að
skorpna saman og verða í laginu eins
og lotinn, gamall maður.
„Nú dey jeg“, sagði hann. „Verið nú
sælir, herrar mfnir, og þrífist vel“.
Svo dó hann.
„Nú erum við tveir einir eftir", sagði
Berklagerillinn.
„Ójá, svo er nú komið", sagði Barna-
veikisgerillinn.
„Það er af því, að við erum lífseig-
astir", sagði Berklagerillinn. „Lífseigjan
er besti eiginleikinn hjá okkur gerlun-
um".
„Það er hún“, sagði Barnaveikisgerill-
inn, „næst smæðinni. Hugsið yður bara,
að við værum eins stórir og fílar 1“
„Hí, hí!“ tísti í Berklagerlinum. „Þess
vildi jeg ekki óska okkur", sagði hann.
Þá var lokið upp dyrum að herberg-
inu og það kom gustur inn. Hann var
svo lítill, að kona með tannpínu hefði
naumast fundið hann. En hann greip
báða gerlana og þeytti þeim upp í loft-
ið. Hvað svo hefur orðið um þá, veit
jeg ekki.
Gjelsviks-greinarnar.
»Reykjavík skýrir frá því 3. þ. m.
að hún hafi fengið norska blaðið »Den
17. Mai« frá 8. f. m., og þar sje
svo látandi smágrein :
sUtdráttur úr grein prófessors
Gjelsviks í »Aftenposten« var sím-
aður til Islands áður en greinin kom
í »Aftenposten«, svo að útdrátturinn
birtist í »Isafold« sama daginn sem
greinin stóð í »Aftenpostan«. Sfm-
skeytið kostaði um 100 kr.«.
Þessi grein, sem hjer ræðir um, er
grein Gjelsviks um sambandsmálið,
sem »ísaf.« hefur birt, og sýnir smá-
greinin í »Den 17. Mai«, að sam-
vinna er á milli þeirra, sem rífa nið-
ur frumvarpið í Noregi og hjer heima,
að Gjelsvik ritar alls ekki um málið
eins og »óhlutdrægur vísindamaður«.
Ummæli Gjelsviks eru látin koma
fram rjett fyrir kosningarnar, svo
seint, að ummæli andmælenda hans
í norskum blöðum nái ekki hingað
fyr en eftir kosningar, og svo seint,
að ekki geti orðið uppvíst fyr en
eftir á um alt »bruggið«.
Alt er þeim megin skollaleikur og
blekkingar.
Símskeyti
frá litlöndum.
Khöfn 10. okt.: Neergaard er falið
að minda nýtt ráðaneiti.
Khöfn 11. okt.: (Breytingar á
danska ráðaneytinu eru þessar:) Nee-
gaarderhermálaráðherra, AhlfeldtVín-
ar-sendiherra utanríkismálaráðherra,
Berntsen innanríkisráðherra, Han-
sen varakonsúil verslunarmálaráðherra
(nýtt ráðherraembætti). Arir kyrrir.
Krítey auglýsir sig endurtengda
Grikklandi.
Austurríki innlimar Bosníu og
Herzegowínu.
Hjeraðs-minni.
Ræða frá skemtisamkomu Borg-
firðinga 1908.
Eftir Sig. Þórólfsson skólastjóra.
____ *
Alt sem lifir unir sjer best þar sem
það er fætt og alið upp, og er sama,
hvort um skynlaus dýr er að ræða
eða viti borna menn. Sú ást, sem
nefnist ættjarðarást, stafar að miklu
leyti af þessu dulda eðli náttúrunnan
Og sje það talið gott verk og göf-
ugt, að glæða ættjarðarástina í brjósti
ungra manna, þá er hitt engu síður
rjett, að glæða hjeraðsást í brjósti
þeirra, sem þar eru aldir upp. Ef
við elskum hjeraðið okkar, sveitina
okkar og heimilið okkar, þá elskum
við einnig landið okkar.
Varðar mest til allra orða að und-
irstaða rjett sje fundin. Kennum
börnum vorum að elska fæðingarblett
sinn, heimilið sitt, foreldra sína og
alla þá, sem þeim standa næstir, þá
er hægra að kenna þeim að elska
næst og vinna fyrir sveitina sína,
hjeraðið sitt og svo alt landið, og í
sambandi við það þá, sem búa í sveit-
inni þeirra, hjeraðinu og svo þjóðina
í heild sinni.
Sagt er, að ást til fæðingarstaðar
sje öllu meðsköpuð og sömuleiðis
ættmanna- og ættjarðarást. En sú
ást, sem er frumeðlishvöt, er blind
og eigingjörn. Hún liggur einnig
oft í dái, því önnur öfl eða hvatir
stinga henni svefnþorn og bera hana
ofurliði. Þessa ást, eða ástir, sem jeg
hjer tala um, þarf að vekja, glæða
og gera að starfandi vilja og fýsn;
annars er hún dýrsleg og aflaus til
þess að fegra og betra líf manna og
tengja þá saman til þess að berjast
fyrir mannsandans eilífu hugsjónuin.
Vjer komum hjer saman í dag til
þess að ljetta af oss hversdagsfarg-
inu, til þess að skemta oss. Þetta
er gott, sálarlífi voru holt. En því
megum vjer aldrei gleyma, er vjer
skemtum oss, að því að eins eru
skemtanir heilnæmar sálarlífi voru,
áð bestu eiginleikar þess þroskist
fremur en vanþroskist. Til þess höf-
um vjer söng og ræður. Sögurinn
snertir viðkvæma strengi sálarinnar
og bregður yl og ljósi yfir lífið, gleð-
ur og göfgar. En ræðurnar ættu
einnig að flytja einhverjar þær hugs-
anir, sem fylgja oss heim, og koma
af stað nýjum hugmyndum í sálum
vorum, eitthvað, sem fyllir hugann
guðmóði til þess að lifa fyrir ein-
hverja fagra hugsjón. Og á þessum
stað og tíma viljum vjer sjerstaklega
minnast hjeraðs þess, sem vjer bú-
um í. Vjer viljum láta hugann hvarfla
til horfinna tíða — því fortíðin er
móðir nútíðar, en nútíðin móðir hins
ókomna.
Það eru nú um 1030 ár sfðan fyrsti
maður bygði í þessu hjeraði, síðan
Skallagrímur Kvöldúlfsson steig fyrst-
ur manna á land í Knararnesi.
Margt hefur merkilegt skeð í þessu
hjeraði síðan, bæði gott og ilt. Radd-
ir hinna framliðnu bregða skæru ljósi
yfir margt af því, en flest er löngu
fallið í gleymskunnar haf, með tilveru
þeirra, sem hjer hafa fæðst, lifað,
starfað, glaðst og grátið og dáið sfðan.
Hjer eru margir staðir, sem hinar
fegurstu og hugnæmustu endurminn-
ingar, bæði hjeraðsmanna og allra
íslendinga, eru tengdar við. En hjer
eru einnig staðir, sem laugaðir eru