Lögrétta - 27.01.1909, Blaðsíða 4

16
L0GRJETTA.
Sjálfur sjer hann það þó vor.andi. að
góð lífskjör presta gera þá ekki
heimskari en slæm lífskjör. Og
heimska er það, að geta ekki skilið
neitt í kjörum þeirra manna, sem
þeir umgangast. Samkvæmt þessari
ályktun hans, ætti ríkasti maðurinn
að vera heimskastur, af því hann er
ríkur, og fátækasti maðurinn skyn-
samastur, af því að hann er fátækur,
því auð þarf til þess að lifa við góð
lífskjör. Og samkv. sömu ályktun
ætti greinarhöf. að vera ærið fátækur,
þar sem hann sjer mikið betur en
allir aðrir, hvar meinsemdir alþýð-
unnar eru fólgnar — þykist sjá, ætl-
aði jeg að segja. Og samkvæmt
sömu reglu ætti meðalbóndi í sveit
að skilja eingöngu kjör þeirra bænda,
sem væru ríkari en hann, engra sem
fátækari væru. Og ríkasti bóndinn
í sveitinni botnaði alls ekkert í kjör-
um allra hinna bændanna.
Næsti kafli greinar þessarar er um
fræðslulögin frá 1907, mestmegnis.
Um gæði þeirra laga í öllu ætla jeg
ekki að fara að deila við höfundinn,
enda má sjálfsagt margt að þeim
finna, og eðlilegt væri það líka, þar
sem þau eru frumsmíði hjá oss; en
þó get jeg ekki stilt mig um að
benda á helstu fjarstæðurnar í þeim
kafla.
Höf. finst það ærið langt farið
í annari grein þeirra laga, þar sem
þess er krafist, að börn 14 ára að
aldri geti „gert skriflega grein fyrir
efni, sem það þekkir vel (það orð
fellir höf úr) nokkurn veginn ritvillu-
laust og málvillulaust".
Ekki skil jeg hvað það getur verið,
sem ætti að kenna börnunum fyr en
móðurmálið þeirra. Það, að leitast
sje við að kenna börnunum móður-
málið þeirra, svo að þau geti talað
það og ritað nokkurn veginn skamm-
laust, munu allar þjóðir og allir menn
álíta sjálfsagt, nema greinarhöfundur-
inn. Ef til vill finst honum rjettast, að
láta ekki börnin læra að tala, fyr en
þau væru búin að læra að raka og
slá, og aura sjer saman skildingum,
til þess að geta sjálf borgað kensl-
una?
Að embættismenn hjer á landi hafi
til skamms tíma ekki getað skrifað
„nokkurn veginn ritvillulaust og mál-
villulaust“,er ekkert annað en bersýni-
leg hártogun á hugtökunum og öfgar
einar. Höf. spyr, hver próf eigi að
halda í stórum fræðsluhjeruðum, þar
sem ekkert skólahús er. Hártogun
líka. Lfklega á þó þetta IOO barna
fræðsluhjerað kirkjumynd eða fundar-
húsræfil, sem hreppsbúar ekki þurfa
að nota til annars nauðsynlegra, rjett
þá dagana, sem prófin standa yfir.
Líklega hefði þó höfundi ekki verið
vel við, að lögin hefðu skipað að
byggja prófhús í fræðsluhjeruðunum.
Kostnaður hefði það verið.
Vilji höfundur ekki borga fræðslu-
málastjóranum fyrir ársstörf hans í
þarfir þjóðarinnar, þá ætti hann ekki
að vera að kvarta undan því, að
fræðslunefndir 8 skóla fai ekkert fyrir
fárra stunda vinnu í þarfir sveitar-
innar.
Gramastur virðist höfundurinn vera
yflr ákvæði laganna um lágmark
kennaralaunanna. Og hvað er það
svo, sem hann hefur fyrir sjer í því
efni ? Það eitt, að nógir og góðir
kennarar muni fást fyrir Iægra kaup,
en ákveðið er í lögunum. Sú stað-
hæfing hans ríður algerlega í bág við
þá reynslu, sem vjer þegar höfum
fengið í þeim efnum, að jeg ekki
nefni reynslu annara þjóða. Vitan-
lega veit höfundurinn það, að barna-
uppeldið er þýðingarmesta starfið,
sem unnið er í þjóðfjelaginu, og þó
vill hann velja til þess þá menn-
ina, sem fást fyrir fæsta aurana, og
þá alla jafna eru vanfærastir um það
starf. Líklega neitar höf. því þó ekki,
að mentun og kunnáttu þurfi til þess
að ala vel upp börn? Ekkert þýðir
honum heldur að halda því fram, að
nógir og góðir kennarar fáist án
nokkurs endurgjalds. Á þá staðhæf-
ingu hans hlustar enginn maður.
Meiri hluti þjóðarinnar ber þess sorg-
legar menjar, að hann hefur haft
slæma og ónýta kenslu á umliðnum
öldum; og eftir grein höf. að dæma,
finst mjer hann vera einn í þeim hóp.
„Ohyggilegt og hættulegt" telur
hann, að lögbinda lágmark þess kaup-
gjalds, sem ekki er í „eðli sínu
samningsatriði".
Hrakspá sú, að sú gæti komið
tíðin, að kennarar og aðrir verka-
menn þjóðarinnar mættu þakka fyrir
að fá að vinna fyrir mat að vetrin-
um, er ekki lesandi, og því síður
svara verð.
Öfugt þykir honum það, að ljett
var eftirlitinu af prestunum, og rjett-
ara álítur hann að hefði verið, að
auka eftirlit þeirra með barnafræðsl-
unni með lögum, og að hafa enga
kennara í strjálbygðu sveitunum. All-
mikla reynslu höfum vjer Islendingar
í því, að eftirlit prestanna með fræðslu
lýðsins hefur verið mjög ávaxtalítið
og ófullkomið, og á því sviði hefur
þjóðin orðið fyrir vonbrygðum. Ætti
nú að þrefalda þetta eftirlit presta,
eins og höf. leggur til að gert hefði
verið, og árangurinn af því yrði líkur
og að undanförnu, og það er líklegt,
þá yrði þjóðin fyrir þreföldum von-
brygðum. Og hvað hyggur höf. svo
að börn læri mikið á 180 mínútum,
því varla mundi presturinn dvelja
lengur en eina stund á hverju heimili
í hvert skifti, í húsvitjunarrápi sínu.
Og tæpast finst þó höf. sanngjart,
að skylda prestana til að vera t. d.
heilan dag á hverju heimíli í hvert
skifti; því ef 60 bæir væru í fræðslu-
hjeraðinu, þá væri hann allan vetur-
inn, bókstaflega allan, að húsvitja, og
hvenær ætti hann þá að gegna prests-
verkunum og halda jólin helg? Og
jafnvel þó höf. vildi nú haga þessu
þannig, sem hann helst vill, þá væri
þó þriggja daga fræðslan einskis virði.
Heimilisfræðslan, eins og hún hefur
verið, er óskabarn höfundarins, ein-
getið óskabarn. Hann athugar það
ekki, að fái börnin enga aðra fræðslu
en þá, sem heimilið getur veitt, heim-
ilisfræðsluna, sem ár eftir ár og öld
eptir öld hlýtur að vera óbreytt að
mestu, ef engum nýjum straumum er
veitt inn á heimilið utan frá, þá verða
þau heimskingjar, og geta ekki fylgst
með kröfum tímans og staðist í lífs-
baráttunni, sem altaf er að breytast.
Hann virðist heldur ekki athuga það,
að baráttan fyrir lífinu er að mörgu
leyti öðrum lögum háð nú, en fyrir
svo sem IOO árum, einnig hjer á
föðurlandi hölundarins, á landinu, þar
sem allar breytingar hafa þó verið
hægfara. Þó að höfundurinn haldi
því fram, að heimilisfræðslan hafi verið
og sje enn eini öruggi grundvöllur-
inn undir starfsþreki þjóðarinnar, sem
hann þó ekki rökstyður að neinu,
þá er það stöðugt að koma í ljós,
að það, sem þjóðina sjerstaklega vant-
ar, er verklega þekkingin. Starfs-
þrek er lítils virði, ef starfsvitið
vantar. Og þó svo nú höf. vildi
halda því fram, að vjer kæmumst af
án starfsvitsins, hvernig fer hann þá
að sanna það, að fræðslulögin frá
1907 rjúfi grundvöllinn undan starfs-
þrekinu. Það er mjer algerlega ó-
skiljanlegt, enda alveg órökstutt af höf-
undinum, eins og öll moldviðrisklaus-
an þar næst á eftir um grundvöll
„sjalfstæðis", „iðjusemi", „hreysti",
„framleiðslu", „frelsis", „óstaðfestu",
„yfirlætis", „iðjuleysis", sóttnæmi",
„eyðslusemi" og ófrelsis". Alt þetta
gjálfur er óhugsað, órökstutt fimbul-
famb, sem engum kemur til hugar
að virða svars.
Næsti kafli er um kostnaðinn, sem
höf. telur nýju fræðslulögin hafa í för
með sjer fyrir fræðsluhjeruð og skóla-
hjeruð. Um þann kafla ætla jeg
ekkert að segja að þessu sinni, þótt
margt sje við hann að athuga. Eina
firruna í þeim kafla verð jeg þó að
nefna. Höf. gerir ráð fyrir því, að
nokkrir muni þeír bændur alla jafna
í hverju fræðslu- eða skólahjeraði,
sem ættu 4 börn á aldrinum 10—14
ára, og gætu ekki staðist kenslu-
kostnaðinn, og gagnvart þeim mönn-
um finst honum að fræðslulögin sjeu
ósanngjörn, af því að mennirnir þeir
sjeu ekki þess megnugir, að bera
fræðslukostnaðinn. Oneitanlega er
það nú allgóð viðkoma, ogsjeuhlut-
aðeigendur ekki færir um að standa
straum af börnunum á sómasamlegan
hátt, þá virðast þeir við heimilis-
fræðsluna góðu gömlu frekar hafa
lært að geta börn, en afla búfjár.
Samkvæmt lögunum á hreppurinn að
hlaupa undir bagga með barnamann-
inum, til þess að hjálpa honum að
ala sómasamlega upp börnin hans,
en eftir spá höfundar getur hreppur-
inn það ekki eftir örfá ár, því þá
verða bændur hreppsins orðnir gjald-
þrota, og þá einnig hreppurinn. Eina
ráðið, sem mjer skilst þá að höf.
mundi grípa til, efhann væri þing og
stjórn, er að veita barnabændunum
undanþágu frá lögunum, svo að þeir
geti notað þær fáu krónur, sem þeir
samkvæmt lögunum þurfa að greiða,
til þess að sjá börnunum fyrir sóma-
samlegri fræðslu til þess að ala á
unga, sem þeir ættu í vændum. Með
öðrum orðum: hann mundi veita
undanþágu frá ákvæðum laganna,
til þess að bændur gætu klakið út
sem flestum sjálfala, mentunarsnauð-
um börnum. Hvora hyggur höf. lík-
legri til að verða að verulegu liði í
þjóðfjelaginu, 2 unglinga, sem hafa
fengið gott uppeldi eða 3 aðra staur-
blinda heimalninga, að öðru jöfnu?
Jeg hygg að þjóðinni mundi líða bet-
ur, ef hún væri ekki nema 60 þús-
undir frjálsra, skynsamra og dugandi
manna, en ef hún væri 120 þúsundir
andlegra og líkamlegra vesalmenna.
(Niðurl.).
Athugið!
Þeir, sem óska að kynna sjer notkun og meðhöndlun á
Itáta-liroyfivjeluin (mótorum), tali sem iyrst við undir-
ritaðan.
Sömuleiðis tekur sami að sjer yiðgerðir og uppsetn-
ingu á allskonar sleinolíuhreyíivjelum, hvort heídur er til
notkunar í báta og þilskip eða íandvjelar.
Steindór Hj örleifsson,
járnsmiður.
Siníðaverkstæði lesturgötu 53.

r
Islands banki
hefur fært niður disconto af víxlum og vexti af lánum öllum, nema
fasteignarveðslánum með veðdeildarkjörum, um 1/2%frá ídag að telja.
Innlánsvextir af bók færast niður um >/2% af upphæðum þeim,
sem standa inni í dag, frá 1. mars 1909 að telja, og verða frá þeim
degi eins og segir hjer að neðan um vexti af innlánsbók.
Vextir af innlánsskírteinum færast niður um V2% frá gjalddaga
hvers einstaks skírteinis.
Svend Hedin. Frá Khöfn er
er símað 23. þ. m.: Hedin kom-
inn heim. Tekið á móti honum
með mestu viðhöfn.
Roshdestwensky aðmírál segir
sama símskeyti dáinn, en hann
var yfirforingi í flota Róssa í Jap-
anastríðinu, fór með hann austur
og beið þar ósigurinn mikla fyrir
Togó.
Muley Hafid var 7. þ. m. viður-
kendur soldán í Marokkó af þeim
ríkjum, sem gerðu Algeciras-
samninginn.
Reykjavíkur,
Grettisgötu 38—Talsími 129,
tekur hús til útleigingar
og umsjónar. Ábyrgist
húsaleiguna og setur trygg-
ingu fyrir henni, ef um
semst. Borgar af húsun-
um opinber gjöld og
bankaskuldir.að svo miklu
ley ti sem húsaleigan hrekk-
ur til.
Þetta skyldu húsa-
eigendur ihuga.
Of dýrt.
Maður kom inn á kaffisöluhús
og bauð þar smá kver fyrir 15
aura. Maður, sem drakk þar kaffi,
segir: »Það er of dýrt«. Seinna
ætlar maðurinn út, en kunningi
hans vill tala við liann lengur.
»Segðu mjer þá, hvenær hjeraðs-
læknirinn er heima, jeg þarf fyr-
ir hvern mun að finna hann í
dag«. »Sennilega milli þrjú og
fjögur«. Maðurinn sat enn um
stund og fór svo kl. 3, en hjer-
aðslæknirinn var nýfarinn og óvíst,
hvenær hann kæmi aftur. Nú
vildi maður þessi heldur hafa gef-
ið tíu sinnum meira fyrir litla kver-
ið, en að standa í fimm klukku-
tíma vandræðum. — Þetta var
Reykjavíkur Vasakverið nýja.
l ijúsnæðisskrijstojan
Grettisgötu 38,
Talsími 129,
hefur nokkur ný hús
£ til sölu fyrir ótrúlega lágt
verð.
Notið tækifæpið.
(*
Prentsmiðjan Gut.enberg.
Vextir af fje, sem lagt er inn frá því í dag að telja, en:
4*/^% af innlánsskírteinum, sem standa óhreifð í 6 mánuði.
4,30% » --- — — — í 3---------
4°/o » innlánsbók, ef taka á út alt að 500 kr. á dag.
3‘A »------ » » » » » » 1000 kr. - —
3V40/o »------ » » » » » » 2000 » - —
3% »------ » » » » » » 3000 » - —
Reykjavík, 27. janúar 1909.
Stjórn íslands banka.
LÆGSTA VERÐIÐ!
BESTU KAUPIN!
Sökum þess, að jeg er nú að
hætta við verslun, sel jeg vörur
með
mjög miklum a/slœlli
nu um hálfsmanadarlíma.
Vörur til Svíþjóðar.
Ungur og duglegur maður, vel
kunnugur stærstu verslunarhús-
um í Svíþjóð, sem fást við kaup á
útlendum vörum, óskar sambands
við seljendur islenskra afurða af
fyrsta flokki, er hann, nú ífebrúar
þ. á., fær verslunarumboðsmensku
í Svíþjóð. Þau verslunarhús, sem
vörur hafa að bjóða og vilja ná
markaði á hinu ríka, sænska kaup-
svæði, mega snúa sjer til Wilh.
Fjellstedt, Haga Nygata 3, Göte-
borg.
cIratnfarqfjQÍagié
heldur árshátíð sína í Ráruhúð
laugardaginn 30. þ. m., kl. 8 síð-
degis. Nánara á götuauglýsingum.
1092/ioo tonn, samkvæmt mæling-
arhrjefi 11. apríl 1907, með 6
hesta Dan-mótor, yfirbygður, l'æst
til kaups með góðum borgunar-
skilmálum. Lysthafendur snúi
sjer til kaupm. Jóns Þórðarsonar
í Reykjavík.
Vottorð til sýnis frá þeim, sem
hafa verið formenn á bátnum.
Stofa ein, eða tvær samanliggj-
andi, til leigu nú þegar eða frá 14.
maí, með eða án húsgagna.
Ritstj. ávísar.
Wl
Eftir beiðni Jiorgarstjórans í
Reykjavík verður slægjurjettur
um næstu 5 ár á Stóraselstúni
bjer í bænum boðinn upp og
seldur, ef viðunanlegt boð fæst,
við opinbert uppboð, sem haldið
verður hjer á skrifstofunni laug-
ardaginn 30. þ. m., kl. 12 á há-
degi.
Sömuleiðis verður þá svonefnd-
ur Þorgrímsholtsblettur boðinn
upp og seldur til slægna á kom-
andi sumri.
Söluskilmálar verða lagðir fram
á uppboðinu.
Ræjarfógetinn í Reykjavík,
22. janúar 1909.
Jön Magnússon.
cflóajfunóur
í „Fram" á fimtudaginn kemur.
Kosin stjórn, endurskoðendur o. fl.
Hlutafjelagið
Thomas Th. Satiroa £ Co„
Aarhus — Danmörku,
býr til
Kolsýru- kæli-os frysti-vjelar,
hefur lagt útbúnað til 600:
fiskflutningaskipa, fiskfrysti-
húsa, fiskgeymslustöðva, beitu-
frystihúsa, mótorfiskiskipa, gufu-
skipa, íshúsa, mjólkurbúa og til
ýmislegs annars.
Fulltrúi fyrir ísland er:
Sísli fJoRnsan
konsúll í Vcstmannacyjum.