Lögrétta - 19.06.1909, Síða 2

122
L0GRJETT A.
Rit um þjóðrjettariega
stöðu íslanðs.
Hið danska blað „Politikin" skýrði
frá í gær, að alþingi hefði veitt 5000
kr. til rits um þjóðrjettarlega stöðu
íslands ‘).
Þetta er eðlileg fjárveiting eins og
á stendur. Landstjórninni eða rjett-
ara sagt ráðherra Islands er falið á
hendur að ákveða, hvernig fje þessu
til ritsins skuli varið, eins og einnig
er eðlilegt.
Fje þessu má verja vel, og það er
eðlilegt að ætla, að svo verði gert.
Með þvf má afla íslandi bæði heið-
urs og sóma og vinna því mikið
gagn, bæði inn á við og út á við.
En ef fje þessu er eigi skynsam-
lega og rjettilega varið, gæti líka
auðveldlega farið svo, að það yrði
að engum verulegum notum, og ís-
landi fremur til vansæmdar en sóma.
Það mætti jafnvel stinga því sem
bitling að einum manni eða tveimur
til þess að rita eitthvert rit um þjóð-
rjettarlega stöðu íslands, sem yrði
svo fult af vitleysum og öfgum, að
eigi yrði hægt að byggja neitt á
því. Ef svo væri gert, kæmi fje
þetta einungis þeim manni að liði,
sem fengi það fyrir ónýtt verk og
gagnslaust.
En auðvitað getur þetta eigiverið
tilgangur alþingis með fjárveiting
þessari. Og ráðherra landsins vill
sjálfsagt, að fjeð komi íslandi að sem
bestum og mestum notum og verði
því til sóma1 2).
Tilgangur rits þessa hlýtur að vera
sá, að skýra sem best og sannast
frá hinni þjóðrjettarlegu stöðu íslands
á umliðnum öldum og fram til vorra
daga og leiðrjetta ýmsar vitleysur,
sem um það mál hafa verið sagðar,
til þess að menn fái sanna og glögga
þekkingu á þessu þýðingarmikla mál-
efni. En tilgangurinn með riti þessu
getur eigi verið sá, að rita eins og
einhverjir ákveðnir menn vilja helst
heyra, heldur að leita hins sögulega
sannleika. Tilgangur ritsins hlýtur að
vera sá, að sannfæra menn í öðrum
ríkjum um þjóðrjettarlega stöðu ís-
lands, og sýna þeim, hve inikinn rjett
ísland á. Ef útlendingar verða sann-
færðir, ér íslandi það mikill styrkur,
og engin hætta er á því, að neinir
íslendingar muni telja rjett landsins
minni, en vtsindamenn í öðrum ríkj-
um viðurkenna.
Til þess að geta sannfært útlenda
vísindamenn og óhlutdræga útlend-
inga yfirleitt, er algerlega nauðsyn-
legt, að bæði sje ritið vísindalega
samið, og að það fái opinbera við-
urkenningu um það frá útlendum vís-
indamönnum, sem kunnir eru að þekk-
ingu í þeim vísindagreinum, sem hjer
er um að ræða.
Nú stendur svo vel á, að það má
fá óyggjandi viðurkenningu um þetta,
sem allir hljóta að beygja sig undir,
ef farið er að eins og oft er gert af
öðrum þjóðum við lík tækifæri. Þær
láta hvern sem vill keppa um verk-
efnið, en fá nafnkunna vísindamenn
frá öðrum ríkjum til að dæma um,
hvaða rit sje best.
Adgangurinn, til þess að sentja rit
þetta, á að vera öllum íslendingum
frjás. Hið veitta fje ber að veita
sem verðlaun fyrir besta ritið.
Um ntið má enginn íslendingur
nje danskur maður dœma, því að Dan-
ir og íslendingar eru aðilar í þessu
máli.
Til þess að dæma um rit þau, sem
íslendingar kunna að semja um þjóð-
rjettarlega stöðu íslands, skulu fengn-
ir tveir nafnkunnir rjettarsagnfrœð-
ingar ogþjóðrjettarýrœðingar úr öðr-
um ríkjum, sem kunnir eru rjettar-
sögu íslandsog Norðurlandaogþjóða-
1) Síðar á þingi var þessi fjárveiting
færð niður í 2500 kr. Ritstj.
2) Núverandi ráðherra íslánds virðist,
það sem af er embættistíð hans, hafa
látið sjer mest umhugað um sinn eiginn
hag og fáeinna flokksbræðra sinna,
svo að það væri honum Kkast, að bitl-
inga með þessu fje einhvern þeirra,
og gefa svo út eftir hann flokksdeilu-
pjesa með líkri fyrirsögn og fjárlögin gera
ráð fyrir. — Annars mun það ráðið, að
dr, J. Þ. semji ritið. Ritstj.
rjetti. £f þeir koma sjer eigi sam-
an um, hvaða rit eigi að fá verðlaun-
in, eða hvort nokkuð þeirra fullnægi
þeim kröfum, sem gera verður til
slíks rits, svo að það sje verðlauna-
vert, skulu þ&ir sjálfir nejna hinn
þriðja visindamar.n sem oddamann í
dóm með sjer og sje hann úr öðru
riki en þeir sjálfir. Og enda hvort
sem er, má biðja þá sjálfa að til-
nefna oddamann, svo að dómendurn-
ir sjeu þrír í upphafi.
Á þennan hátt má fá tryggingu
fyrir því, að rit það, sem fæst fyrir
fje þetta, verði vísindalegt rit, þýð-
ingarmikið og gagnlegt, rit, sem önn-
ur ríki mundu skoða sem aðalrit í
þessu máli og bæði Dánir og íslend-
ingar hlytu að taka mjög mikið til-
lit til.
Hið eðlilega er, að ísland fái einn
norskan vísindamann og annan sœnsk-
an til þess að dæma um slíkt rit,
og að þeir menn, sem ráðgjafi lands-
ins fengi til þess, væru beðnir að fá
þýskan vísindamann sem hinn þriðja
mann.
1 Noregi eru tveir nafnkunnir rjett-
arsögufræðingar og lögfræðingar, sem
eru mjög vel að sjer í fornum ís-
lenskum lögum og rjettarsögu. Það
eiu þeir prófessor Absalon Taranger
og ríkisskjalavörður Ebbe. Hertzberg,
og virðist annarhvor þeirra sjálfkjör-
inn til þessa starfs. í Svíþjóð er
prófessor Pontus Erland Fahlbeck
nafnkunnur fyrir rit sín um stjórnar-
skipunarlög og þjóðarjett. Hann er
bæði stjórnfræðingur og sagnfræðing-
ur og hefur af stjórn Svía stundum
verið skipaður til þess að greiða úr
vandasömum málefnum. Þá má einn-
ig benda á hæstarjettardómara Johan
Fredrik Tvar Afzelius, sem er ein-
hver hinn mesti lagamaður meðal
Svía nú á dögum og setið hetur í
gjörðadómum milli annara þjóða. Á
Þýskalandi eru ýmsir nafnkunnir rjett-
arsögufræðingar, en hjer ber einkum
að nefna tvo, sem bæði eru mjög
lærðir menn yfirleitt og auk þess hafa
lagt mikla stund á rjettarsögu íslands
og annara Norðurlanda. Það eru
þeir prófessor dr. Karl v. Amira í
Múnchen og prófessor dr. Karl Leh-
mann í Rostock. Þeir eru báðir læri-
sveinar Konráðs Maurers og er v.
Amira eftirmaður hans við háskól-
ann í Múnchen.
Ef fjárveiting alþingis yrði til þess,
að samið væri rit um þjóðrjettarlega
stöðu íslands, sem þrír menn, einn
norskur, einn sænskur og einn þýsk-
ur, sem væru slíkir menn sem þeir,
er hjer hafa verið nefndir, dæmdu
gott og gilt og verðugt verðlauna,
þá yrði það ísandi til sóma.
Hins verður einnig að gæta, að
það verður íslandi til vansæmdar, ef
fyrir fje þetta yrði samið óvísinda-
legt deilurit. í útlöndum verður þá
litið svo á það mál, sem íslendingar
sjeu eigi því vaxnir, að semja neitt
vísindalegt rit um þetta efni. Þá er
svo stendur á, eins og nú fyrir ís-
landi í þessu máli, ætlast allir út*
lendir vísindamenn til þess, að frá
íslands hendi verði framleitt hið besta,
sem íslendingar geta í tje látið. Það
yrði því íslandi einungis til háðung-
ar, ef að fyrir fje þetta kæmi út óvís-
indalegt deilurit og samtíningur.
Öllum íslendingum á því að vera
frjálst að keþþa um rit þetta fyrir
óhlutdrœgum dómi.
Ef svo yrði farið að sem hjer er
lagt til, þá fengi ísland í fyrsta sinni
tækifæri til þess að láta gj'órðardóm,
skipaðan mönnum úr öðrum ríkjum,
segja álit sitt um málefní, er snerti
rjettarstöðu íslands.
Að lokum skal minst á það, að
það er mikið verk að semja vísinda-
legt rit um þjóðrjettarlega stöðu ís-
lands og verður það eigi leyst af
hendi á nokkrum mánuðum svo í
nokkru lagi sje. Það er hæfilegt að
gefa þriggja ára frest til þess eftir
að samkepnin er gerð heyrinkunn
og ráðherrann hefur fengið tvo
vísindamenn, annan norskan en hinn
sænskan, til þess að dæma um það.
Þeir, sem kynnu að vilja keppa um
þetta, sendu þá rit sín, er þar að
kæmi, með höfundarnafni í innsigl-
uðu brjefi til dómendanna og skyldi
brjefið eigi opnað fyr en dómurinn
væri fallinn.
Það er betra að hafa tímannhæfi-
lega langan til þess að seroja rit
þetta og það verði vel gert, en að
láta hroða því af. Það eru engin
líkindi til þess, að sjálfstæði það, sem
meiri hlutinn fer nú fram á, fáist svo
fljótt, að eigi megi bíða eftir ritinu
í þrjú ár þess vegna. En þótt tím-
inn til þess að semja það yrði ákveð-
inn styttri, er þó rjett að láta alla
Islendinga fá frjálsan aðgang til þess
fyrir óhlutdrægum og fullhæfum gjörð-
ardómi.
Ritið skal eðlilega semja á ís-
lensku, en rjett væri að höfundurinn
ljeti fylgja því þýðingu á dönsku eða
einhverju öðru máli, sem dómend-
urnir kunna og hægast er fyrir hvern
höfund. Ef ritið yrði gott, er eigi
heldur nóg að gefa það út á íslensku
einni.
Það segir sig sjálft, að greiða þarf
dómendum þóknun fyrir starf þeirra,
en það er vel tilvinnandi til þess að
verk þetta komi að tilætluðum notum.
Khöfn 9. maí 1900.
Bogi Th. Melsteð.
jVkrkileg ræða,
nýlega flutt fyrir fjölmenni í
Lundúnaborg.
Vjer erum urokringdir á allar hlið-
ar af kirkjum, sem boða trúarfræði,
sem eru að hverfa. Með þeim fræð-
um reyna menn enn til að halda
völdum og áliti — en mjög virðist
við því búið, að þeim fræðum fari
eins og ísjaka, sem fleyta ætti suð-
ur yfir miðjarðarlínu, að alt bráðni
á leiðinni. »Á að kalla þetta
kristnih eru menn farnir að spyrja.
„Er það sama kenning og Jesús
kendif« Satt að segja: væri hann
nú á dögum hjer í Lundúnaborg,
mundi hann líkast til oftar finnast
annarstaðar en í kirkjunum; hann
mundi oftar sjást meðal fátækling-
anna úti í lystiskóginum Plyde Park,
eða undir bogum járnbrautarinnar í
Pancrasshverfinu. Guðfræðin, sem
„flaggar" með nafni hans, virðist
bráðum vera á förum á vesturlönd-
um hnattar vors. Það getur ekki
verið sönn trúarfræði fyrir þjóðirnar,
sem hætt er að ná tökum á þeirra
vitrustu og bestu mönnum. Því hvar
sem vjer vildum velja úr djúpvitr-
asta manninn og góðgjarnasta hjer á
Englandi í dag eða í nálægum lönd-
um, mundi mjer ekki koma á óvart,
þótt sá hinn sami teldi sig engu trú-
ar- eða kirkjufjelagi tilheyrandi. Hvar
sem einhver trúarbrögð hætta að fram-
leiða bestu menn og bestu hugsanir,
eru þau komin langt fram á aftur-
faraskeiðið. Hugmyndir spekinganna
sýna flæðarmálið, benda á, hvert að-
fall allsherjarstraumar hugsananna
muni ná, þegar flæðin sje komin.
Þvi', sem hinir vitrustu menn þjóð-
anna afneita í dag neitar, öll alþýð-
an á morgun. Hin kirkjum-varða
kristni er umgirt eik í skógi. Lim
sitt og greinar breiðir hún út í allar
áttir; laufin eru græn og enn er rót-
in föst. En trúin er afgirt og mörk-
uð; og hvert ár, sem kemur og fer,
bætir nýjum vexti og vegsernd við
hennar kjarnameiri nágrannatrje, en
markar henni æ styttri leið til eyði-
leggingar og dauða.
Margir vitrir menn, glöggir og
góðgjarnir hafa tekið eftir þessu, en
hugsað, að nú stæði millibilstími og
mundi taka við hreinni og heim-
spekilegri kristindómur. Þeirri trúarbót
eru þeir og að keppast við að koma
á stofn, og reyna til að kveykja í
hjarta hinnar drotnandi siðmenning-
ar hina hreinni trú, sem Jesús kendi
í Galíleu. Og enginn má neita, að
sá kjarni eða andi, sem Jesús inn-
rætti með orði sínu og persónu, get-
ur aldrei undir lok liðið. Gæska er
gæska hvar sem er í víðri veröld og
varir meðan lönd eru bygð. En Jes-
ús samdi enga rjetttrúun, enda er
erfitt að fást við þann staðhátt, að í
15 aldir eða lengur hefur hver her-
maðurinn öðrum ferlegri verið sýkn-
aður í nafni kristindómsins, og ófriðn-
um hefur fylgt ágengni, ofnretnaður,
grimd og gerræði, svo og þar á ofan
hugsunaránauð og hatur til allra ann-
ara trúarbragða. Enn hatar hin dog-
matiska rjetttrúan alla villutrú, nema
sína eigin, og horfir á heiminn gegn-
um nálarauga eigin þröngsýnis, og
hirðir hvorki um þekking nje fram-
farir.
Alt fyrir það talaði Jesús sann-
leikann þegar hann sagði: »Sjáið,
jeg em með yður alla daga alt til
enda veraldar". Kirkjan, sem kend
er við nafn hans, má farast eins og
líkami hans dó, en sál beggja er ó-
dauðleg. Þjóðverjar, Danir og vjer
Englendingar höfum átt þjóðhetjur,
og trúað því, að þessar hetjur yrðu
endurbornar og mundu frelsa þjóð
sína, þeger mest á lægi. Svo erog
um Jesú, að hann lifir — lifir í sálu
sjerhvers þess, sem einlæglega vill
þoka mannkyninu eitt stig áleiðis að
þess skínandi takmarki. Jesús brann
af löngun til að bæta úr meinsemd-
um og þörfum þess tíma, sem hann
hann lifði á. Fyrir þá öld lifði hann,
ekki öld eða aldir annara þjóða.
Ameríkumenn, sem frelsa vildu svert-
ingjana, sátu ár eftir ár yfir biblíunni
til þess að finna í henni texta, sem
bannaði þrælahald, en urðu örvingl-
aðir að hætta við svo búið. Þarf
því síður að finna þeim það til ámæl-
is, sem það var þeirra mesti sómi.
Það sýnir, hversu þeir helguðu sig
gersamlega köllunarverki sinnar ald-
ar. Því það var guðsorð þess tíma,
þótt ekki fyndist f guðsorði gamalla
helgirita, og einmitt sakir þess, að
Jesús var bein og skýr guðsrödd
fyrir sína tíð, þá má hann síður vera
bein guðsrödd á vorum tíma. Hann
lagði ekkert orð til viðvíkjandi vor-
um vandræðum í stjórnarefnum eða
Qelagsmálum, í deilunum milli auð-
manna og verkalýðs eða í öðrum
rjettindamálum. Eflaust kenna yður
margir öðruvísi og þykjast hafa góð
og gild rök fyrir því. En í stað
þess að fara langt út í vandræði
vorra daga, mundu þeir heldur vilja
fjölyrða um ranglæti löngu liðinna
Gyðinga, og mundu fúsir hjálpa oss
til að fyrirdæma rækilega þrjósku
þeirra, sem þverskölluðust við kenn-
ingu Jesú, svo og lasta undir neðstu
hellur dýrkun Baals og Móloks. En
þeir fornu fjendur eru dauðir nú, og
enginn enskur maður á vorum dög-
um finnur til minstu freistni til að
falla fram fyrir útskornum myndum
eða standa á gatnamótum og þylja
langar bænir. Sjerhver öld hefur
sína Krists-fyrirmynd; og fyrir því
hlýtur Kristur þessa lands að vera
fullkomlega eins enskur eins og Krist-
ur á Gyðingalandi var Gyðingur á
þeirri öld, sem hann lifði á og kendi.
Forna sagan er saga fáeinna stór-
menna. Tökum burt Cæsar úr sögu
Rómverja, eða Elfráð hinn ríka úr
sögu Engilsaxa, og lítið verður eft-
ir. En nýja sagan er saga vissrar
enn merkilegri stærðar eða heildar.
Sú stærð er þjóðin. Þjóðirnar og
þeirra æfibraut og barátta fyllir nú,
og meir en fyllir skarðið., sem stór-
hetjurnar áður fyltu. Af því leiðir
það, að þótt forvígismenn megi ald-
rei vanta, megnar enginn menskur
maður framar að vera allsherjarleið-
togi allra. Hann yrði að hugsjón
eða hugsjónum, sem yrðu fyrir ofan
lífið. Enginn nýr Cæsar eða Alex-
ander yfirvinnur allan heiminn. Eng-
inn nýr Jesús má megna að gefa rúm
í einu brjósti öllum anda mannkyns-
ins. Andi tfmans — orð, sem mynd-
ast hefur í Evrópu í nýju sögunni,
og á við Evrópu — er nú metinn
og í heiðri hafður eins og stundleg
holdgun Jehóva; og hans avatar
(ímynd) er sjeð og viðurkend í öllu
því, sem afandanum virðist fætteða
innblásið — innblásið af þeim guð-
dómlega kærleik, sem birtist holdi
klæddur hjer á jörðu í kærleika
mannanna.
Og birtist Jesús aftur á jörðunni, •
þá mundi hann ekki harma þessa
breytingu. Hann mundi lítinn hug
!eflída a a^ frelsa þá, sem nota nafn
hans fyrir atvinnu, og reisa sjer hall-
ir úr því, sem hann gerði húsviltan.
Hann mundi segja við þá: „Með
því að afneita hinum hæsta og stærsta
sannleika yðar tíma, hafið þjer kross-
fest mig á ný“. Til þess, að vera
sannkristinn maður í Lundúnaborg
nú á dögum, nær engin einstök dygð,
sem um var talað á Krists dögnm.
Frábreytni í trú útheimtir sjálfsfórn;
jafnvel trúaratneitarinn mætti finna
sig knúðan til að fara einförum, bera
sinn kross og mæta fyrir Pílatusi;
mætti það vel samþýðast eða líkj-
ast ýmsum kristinna manna dygðum,
eitthvað í átt við sorg Krists, eða
hans inra traust og gleði. En hvaða
samneyti eiga við hann erkibiskup-
ar og Iýðfrægir klerkar -- yið hann,
sem ekki hafði það, er hann mætti
halla að höfði sínu?
í fám orðum að segja, viljum vjer
ekki láta kenna oss að standa í þeim
sporum, sem Kristur stóð í forðum,
heldur í þeim sporum, sem hann
mundi nú standa, ef hann gengi með-
al vor nú. Vjer viljum reyna að
standa fyrir hverju því málefni, sem
opnar mannkyninu leið á hærri stig
alls fullkomleika. Og þar viljum vjer
standa, þótt málefnið sje hins allra
vesælasta lýðs hjer í Lundúnaborg.
Hjer vill Kristur með oss vera —
það er víst! Þjer, sem flýja viljið í
hans faðm, til þess að finna slátt hins
mikla hjartu: lofið þá hinum að kalla
yður trúarvillinga og ókristna, efþeir
vilja og þora. Sjáið, upp frá gröf
Krists er að renna upp ný og fög-
ur stjarna. Og sjá, hún gengur á
undan oss og vísar oss veginn. Og
þar sem hún nemur staðar — þótt
það sje yfir jötu — þá hvílir þar
hið heilaga barn. Og þegar þjer
þrýstið því að brjóstinu, breytir það
í „guðs móður" hverri konu, sem
elskar það, og í „postula" hverjum
manni, sem þorir að helga því hreina
þjónustu.
M. J.
Ísiiojílijjsbii.
Að undangenginni afarblendinni
ritstjórnargrein 9. þ. m. um mót-
spyrnuna gegn áfengisbanninu, flyt-
ur ísaf. þ. 12. öndvegisleiðara
með yfirskriftinni: »Áfengisbannið
og flokksforingjarnir«, sem er eins
konar framhald af og árjetting á
fyrri greinina.
Mergurinn málsins er það, að
blaðið vill fá þá af bannlagavinum,
sem eru Heimastjórnar eða Frum-
varpsmenn, til að leysa sóknar-
bandið við flokk sinn; svo ætlast
það til að þeir gangi í söfnuð ísa-
foldar og gerist taglhnýtingur Björns
ráðherra í sjálfstæðismálinu.
Utaf fyrir sig er hvorugur þess-
ara pistla svo mikið sem bleksins
virði, sem eytt hefur verið til að
skrifa þá með, en þar sem svo
sjerstaklega stendur á, að þeir koma
út sömu dagana sem Góðtemplara-
reglan heldur þing sitt og bæði eig-
andi og ritstjóri blaðsins eru Góð-
templarar, gæti viljað svo til, að menn,
sem lítt eru málavöxtunum kunnir,
láti sjer koma til liugar, að hjer
sje verið að lýsa stefnu eða skoð-
unum Góðtemplarreglunnar.
Á stórstúkuþinginu sátu um 70
fulltrúar, um 20 frá Reykjavík og
um öO frá ýmsum landsfjórðung-
um, auk fjölda margra atkvæðis-
bærra meðlima stórstúkunnar, svo
að óhætt má fullyrða, að um hundr-
að manna hafi átt atkvæði á þing-
inu. Auðvitað voru hjer saman-
komnir menn af báðum, eða öllum,
pólitísku flokkunum, sem allir voru
einhuga og samhuga um það, að
hleypa ekki stórpólitískum æsing-
um inn i bannlagabaráttuna, og
kosning embættismanna, eða yfir-
stjórn Reglunnar.er fullkomin trygg-
ing fyrir því, að þeirri stefnu verði
stranglega fylgt í allri framkomu
hennar út á við.
Það kemur því nokkuð undar-
lega fyrir, að Einar ritstjóri Hjör-
leifsson skuli ekki víla fyrir sjer
að nola blað Björns ráðherra Jóns-
sonar (báðir eru þessir herrar þjóð-
kunnir Templarar) til að reka fleyg
inn í bannlagamálið að fjelags-
bræðrum sínum fornspurðum.
Það blandast víst engum hugur
um, að þessi nýji fleygur er stór-
pólitískur, eða að hann er að minsta
kosti ekki rekinntil stuðningsbann-
lagamálinu. Þetta ísmeygilega klók-
indabragð lilýtur að hafa annan
tilgang, enda reynir blaðið ekki að