Lögrétta - 20.10.1909, Blaðsíða 2

194
L0GR.T ETl A.
Lögrjetta kemur út á hverjum mið-
vikudegi og auk pess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á fslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júli.
Landsbankaveitingin.
(Aðsent).
Síðan jeg byrjaði búskap minn, hef
jeg altaf skift við Landsbankann. Jeg
hef haft þá skoðun, að landsmenn ættu
að styðja þann bankann, sem er eign
landsins, fremur en banka, sem út-
lendir auðmenn eiga, enda hjálpaði
Landsbankinn okkur sveitabændunum
fljótt og vel með lánum, þegar við
vorum fyrst að kaupa skilvindurnar
og koma upp rjómabúunum.
Okkur er því mörgum hlýtt til
Landsbankans, og þótti leitt að frjetta
af ofsóknum ráðherrans gegn bank-
anum í vetur sem leið. En þó fór
skörin „ fyrst upp í bekkinn", þótti
okkur, þegar sú fregn barst hingað,
að bankastaðan væri veitt Birni kaup-
manni Kristjánssyni.
Það er í augum okkar, sem unn-
um bankanum, beinlínis voðalegt fyr-
ir landið, að Björn Kristjánsson og
Björn Jónsson, fyrv. ritstj. ísafoldar,
skulu nú vera orðnir hæstráðendur
Landsbankans. Árið 1901 lögðu þeir
báðir fram alt sitt kapp til þess, að
stofnaður væri útlendur hlutabanki,
en Landsbankinn lagður niður.
Síðan hafa þeir ritað í ísaf. sífeld
hnjóðsyrði um Landsbankann, en
aldrei nokkurt hlýtt orð, og ennþá
hafa þeir ekki sýnt nokkurn vott þess,
að þeir hafi breytt skapi gegn hon-
um, heldur hafa þeir með stöðug-
um ofsóknum frá því á síðasta þingi
sýnt, að þeir eru enn sömu menn-
irnir.
Auðvitað kemur Björn ráðherra
fram, en hefur „Björn bróður að
baki".
Það má segja, að „ógæfu íslands
verði alt að vopni", þar sem rás
viðburðanna hefur snúist svo öfugt,
að þeir tveir menn skuli nú verða
æðstu ráðamenn Landsbankans, sem
fyrir fáum árum sýndu honum full-
komið banatilræði.
Með frjettinni um bankastjórnar-
veitinguna kom það kvis, að þeir
Birnirnir væru strax farnir sín á milli
að sjóða graut, eða sambræðslu, úr
íslands banka og Landsbankanum.
En þótt það kunni að vera orðum
aukið, þá verða allir Landsbankans
vinir að standa á verði, til þess að
verja sinn banka, því af þessum yfir
mönnum er ekki hægt að búast við
neinu góðu í garð bankans, eftir
framkomu þeirra að dæma síðustu 8
árin, einkum þegar lítið er til áranna
1901 og 1909.
Gamall viðskiftamaður Landsbankans.
Önðungasvik.
Símað er frá Khöfn í gærkvöld:
»Alkunnasti andamiðill Pýska-
lands, Abbend, hefur orðið uppvís
að svikum og situr nú í fangelsiv.
Sjálfsagt er Abbend þessi marg-
lofaður dýrðarmaður og dásemdar-
verkafrömuður í andatrúardálkum ísaf.
frá undanförnum missirum.
iBabylon.
Þar eystra er altaf verið að grafa
upp gamlar bækur, en það eru leir-
skífur með letri, bókasöfn frá forn-
öld, sem vísindamenn lesa nú orðið
fullum fetum. Menn hafa meðal
annars fundið lagabók Babyloníurik-
is frá dögum Abrahams, en sú laga-
bók er um 500 árum eldri en Móse
lög. Þar eru setningar, sem finnast
orðrjettar í Móse lögum. Elstu ritin
þarna eru ekki á Babylonsku, heldur
máli, sem heitir Sumeriska og kvað
vera Iíkast Kínversku.
Saga kvað hafa fundist þarna mjög
lík syndaflóðssögunni í biblíunni, en
þó ekki eins, ög ætla menn, af mál-
inu, að sú saga sje skrifuð á dög-
um Abrahams.
lanðvarnarmálið ðanska.
J. C. Chirstensen segir af sjer.
Símað er frá Khöfn í gærkvöldi:
„Holstein greifi, forsætisráðherra,
hefur tekið að sjer landvarnaráðherra-
embættið".
J. C. Christensen hefur þá sagt
af sjer, eins og hann hefði sagst
ætla að gera, þegar samkomulag
væri komið í kring um landvarnar-
málið.
Grimdarverkin í Marokkó,
Þar hafa verið þrætur um ríkis-
erfðir. Soldán fjekk seint í sumar
yfirhönd yfir mótstöðumaíini sínum,
Bu Hamara, og Ijet flytja hann og
helstu höíðingjana, sem fylgt höfðu
honum að málum, til höfuðborgarinn-
ar Fez. Þar var hegningin sú, að
höggvin var af hverjum um sig hægri
hönd og vinstri fótur. Soldán horfði
sjálfur á þetta og fjöldi manns.
Hljóðfæraflokk hafði soldán þar og
ljet leika lög á meðan böðullinn hjó.
Fulltrúar stórveldanna settu ofan í
við soldán fyrir þetta og reiddist
hann því stórlega, kvaðst hafa sýnt
mikla mildi, þar sem mennirnir hefðu
allir unnið til lífláts. Og rjett eftir
viðtalið við stórveldafulltrúana ljet
hann kasta Bu Hamara fyrir ljón í
dýragarði sínum og horfði sjálfur á
það, ásamt konum sínum, hvernig
hann var þar limlestur. Áður hann
dó, Ijet þó soldán tvo Svertingja
taka hann og skjóta.
Frá Khöfn er símað í gærkvöld:
„Útlit fyrirstjórnarbyltingu í Grikk-
landi; megn óvild rikjandi til kon-
ungsættarinnar".
Það er Kríteyjarþrætan, sem er
orsök til þessara óeirða. Stjórnarskifti
eru nýlega afstaðin á Grikklandi.
Rhally stjórnarformaður þótti utan
Grikklands koma hyggilega fram í
Kríteyjarmálinu. En ráðandi mönn-
um í gríska hernum þótti hann alt
of vægur í garð Tyrkja. Seint í
ágúst gerði herinn uppþot og var
samið ákæruskjai gegn Rhally í mörg-
um greinum, en uppþotsmenn settust
í vígi á hæð skamt frá Aþenu. Rhally
sendi borgarstjórann út til þeirra til
þess að semja við þá, en neitaði að
fara eftir kröfum þeirra. Samkomu-
lag náðist ekki og Rhally lagði þá
niður völd. Mauromichalis heitir sá,
er þá tók við völdum, og gerði hann
einn af helstu foringjum uppþots-
manna að hermálaráðherra og lofaði,
að ganga að kröfum hersins. Ein at
þeim var sú, að prinsarnir skyldu
fjarlægðir frá hernum, og fyrst og
fremst krónprinsinn, því hann kvað
vera illa þokkaður af Grikkjum yfir-
leitt, en útlendur herforingi yrði feng-
inn til að koma nýju skipulagi á
herinn. Ennfremur var krafist, að
herinn yrði aukinn, ný herskip bygð
o. s. frv. En ti! þess að standast
kostnaðinn átti að lækka hirðeyri
konungs, afnema ýms embætti o. s.
frv. Þingið var kallað saman í sept
ember. Konungi fjellu illa tiltektir
hersins, og var sagt um tíma í haust,
að hann mundi afsala sjer konung-
dómi, ef hinu sama færi lengi fram.
ísland erlendís.
Cíunnar Hafstein áður bankafull-
trúi við Landmandsbankann í Khöfn
er nú orðinn bankastjóri við Færeyja-
bankann. Það kvað vera betri staða
en bankastjórastaðan við Lands-
bankann.
Jón Trausti. Sagan hans „Halla"
er nú komin út í danskri þýðingu,
gefin út af Hagerups bókaverslun í
Khöfn. Útgáfan er vel vönduð og
framan á kápunni er mynd af ís-
lensku sveitaprestssetri, sem höfundur
sögunnar hefur gert frumdrættina að.
Þýðingin er eftir frú Helgu Gad,
dóttur Júlíusar Hafsteins amtmanns,
og er vel gerð.
1

Talsími 142. Talsími 142. VERSLUNIN dagsbrm HVERFISG. 4. RVÍK. Góðar vörur. Sanngjarnt verð.
"Vefnaðarvörur af öllum teg., nýjar, góðar og ódýrar. Ii.læönaöur handa konum, körlum og börnum. Margt fallegt handa kvenfólki.
Fyrir ísl. hiiiiiug: slifsi, silki í svuntur, milliverkabrjóst 0. fl. Fyrir kjólhiiuíug: hálsskraut margs konar, belti, spennur, hattprjónar, hárkambar.
Ilúar, liattar, storinslör.
Ilanskar úr skinni, silki og ull, mikið úrval.
Drriiífjaiieysur, mikið úr- val, allar stærðir.
I.ríkfimís- skyrtur, peysur og belti.
Ilattar, harðir og linir. ■ Inskar Iiúfur frá 0,55 — 3,35, hvergi meira úrval nje ódýrara. .Sklnnliiifiir frá 2,10—16 75.
Reg'iivorjur fyrir konur og karla, kápur og regnhlífar.
Ilálslin, manclietskyrt- ur mislitar og hvítar, slifsl 0. m. fl. fyrir karlmenn.
Flibba, sem má þvo með svampi, mjög hentuga og end- ingargóða, margar gerðir fyrir karla og drengi.
LeKgin^ar, blúiidur 0 fl
Resta sauinastofan f bæn- um fyrir kvenfólk.
Og margt er fleira gott og smekklegt í Dagsbrún.
læknar og Ijósmæður.
Það er rjettilega tekið fram í Ing-
ólfi 23. f. m,, þar sem fundið er að
gerðum bæjarstjórnarinnar fyrir það,
að nema burtu ljósmóðurstyrkinn,
sem Sesselja Ólafsdóttir hefur notið
undanfarin ár, enda er jeg viss um,
að bæjarstjórnin hefði sint beiðni
Sesselju, ef nægileg skýring um rjett-
mæti hennar hefði fylgt umsókninni.
Neitun sumra bæjarfulltrúanna var
bygð á því, að það væri brot á lög-
unum, að veita þennan styrk, því að
í þeim er svo fyrir mælt, að skipað-
ar ljósmæður þessa bæjar skuli kost-
aðar af almannafje nokkra mánuði á
fæðingarstofnun Kaupmannahafnar,
en Sesselja hefur aldrei fengið slíka
Iöggildingu, en hún hefur þar á móti
gegnt ljósmóðurstörfum nú í 23 ár,
og hjer í bænum hefur hún tekið
starfið að sjer fyrir beiðni fyrverandi
hjeraðslæknis Gi Björnssonar land-
læknis, og fyrir hans tilstilii fjekk
hún þennan umrædda styrk, IOO kr.,
sem var sú þóknun, sem hinar skip-
uðu ljósmæður höfðu þá. Landlæknir
hefur því álitið þekkingu hennar full-
nægjandi og hana fullgilda ljósmóður
hjer í bænum, sem ætti að hafa
sömu þóknun fyrir sitt starf eins og
þær skipuðu ljósmæður.
Sesselja hefur nú í 7 ár gegnt
hjer ljósmóðurstörfum með stakri alúð
ogsámviskusemi, hún hefur áunnið sjer
traust þeirra, sem hennar hafa vitjað,
og engu minna verið notuð en lög-
skipuðu Ijósmæðurnar; enda má fara
nærri um það, að landlæknir hefði
ekki falið henni starfið, ef hún hefði
ekki verið því vaxin.
Það er annars ettirtektavert, að
það skuli styðjast við lög, að ljós-
mæður Reykjavíkur skuli kostaðar af
opinberu fje til að afla þeim víðtæk-
ari þekkingar á ljósmóðurstörfum en
starfsystrum þeirra út um landið er
ætlað að hafa. Hjer í Reykjavík
þarf engin kona að missa lífið fyrir
skort á hjálp, þar sem læknis er hægt
að vitja eftir 10—15 mín. Það er
eitthvað annað uppi í sveit, þar sem
oft er ómögulegt að ná til læknis
undir þeim kringumstæðum, svo að
kona og barn má deyja drotni sínum
í höndum ljósmæðranna, sem oft
standa ráðþrota af þekkingarleysi, og
má geta nærri, hvaða kvöl það má
vera fyrir þær og alla, sem þurfa að
horfa upp á það og geta enga hjálp
veitt. Mundi það ekki vera hugsan-
legt, að krafa þjóðarinnar um aukinn
læknafjölda sje einmitt sprottin af
tilfinnanlegum skorti á dugandi ljós-
mæðrum? Svo mikið er víst, að jeg
varð þess vör meðan jeg var í sveit-
inni. En það borgaði sig betur fyrir
þjóðina að kosta meiru til ljósmóður-
námsins, heldur en að fjölga lækna-
embættunum.
G. Björnsdóttir.
Riðlun í ráðherraliðinu.
í 47. tbl. Lögr. var sett fram sú
spurning, hve lengi ætti að þola ráð-
herrann. Og það var spurt, hve
margir menn af þingflokknum, sem
studdi hann til valda, vildu nú taka
á sig ábyrgðina á framkomu hans
yfirleitt.
Enginn hefur risið upp til þess að
lýsa ánægju sinni með stjórnina. Én
forsetar þingsins hafa staðið upp og
svarað.
Kristján Jónsson dómstjóri, forseti
efri deildar, sagði sig í síðastl. viku
úr miðstjórn stjórnarflokksins. Höf-
uðástæðan til þess er án efa fram
koma ráðherra gegn Landsbankan-
um, hinar heiftarfullu árásir hans á
bankann í vetur sem leið og aftur
nú, sem líst hefur verið hjer í blaðinu.
Hannes Þorsteinsson ritstjóri, for-
seti neðri deildar, ritar í „Þjóðólf" á
föstudaginn var um Thoresarr.ning-
inn og finnur að honum líkt og
minnihlutablöðin. Flækju ráðherra-
blaðsins til varnar fjárlagabrotinu
mótmælir hann.
Skúli Thoroddsen, forseti samein-
aðs alþingis, ritar í síðastl. viku í
„Þjóðviljann" og vill fara að krefja
ráðherra til sagna um frammistöðu
bans í sambandsmálinu eftir að þingi
sleit.
Þetta er alt í rjetta átt. En þeir
verða að taka betur í taumana. Þeir
eiga að sýna ráðherra, að hann hafi
ekkert fylgi, sje óhæfur til að gegna
embættinu, og heimta af honum, að
hann fari. Því ábyrgðin á vali hans
er hjá þingflokknum, sem studdi
hann til valda.
M íjátiÉm til iiia.
Úr Mývatnssveit er skrifað 10. f. m.:
„Þá má heita komið að heyskapar-
lokum, enda gras fölnað og fallið
fyrir frosti og sunnanvindum.
Sutnarið óþurkasamt, einkum ágúst-
mánuður. Þótt skin væri að morgni,
þá dró vanalega upp útsunnanbliku,
þegar fram á daginn leið, og skelti
niður skúrum áður en kvöld var
komið. Kom þá oft ofan í hálfþurt
eða alþurt hey, skemdi það og tafði
fyrir heyskapnum. Margir, sem halda
ennþá við trú „gamla fólksins", áttu
von á umskiftum og bata með höfuð-
degi eða Egedius. Enda brást það
eigi; báðir dagarnir góðir og upp úr
þeim þurkar, að vísu nokkuð van-
gefnir, en þó svo, að nú má heita
búið að hirða alt, eða ætti að verða
í dag, því að nú er logn og blíða,
sólskin og inndælis þerrir. Yfirleitt
verður heyfengurinn mikill. Sláttur-
inn byrjaði fyr en nokkru sinni áður
(með júlí eða fyr), grasvöxtur á tún-
um góður, á flæðiengi ágætur, en á
harðvelli og hálfdeigjum í meðallagi
og sumt betur. Fyrningar allmiklar
frá hinu fyrra, góða ári, svo hey
ætti að verða með mesta móti.
Heilsufar gott í hjeraðinu.
Verslunin þung á fótinn, einkum
af því menn skulda svo mikið. Ull
komst samt í gott verð. Von um
fjártöku verður betri en í fyrra. Um
2500 sauðir eiga að flytjast út frá
Húsavík (væntanl. í þ. m.), og eru
þegar seldir á 14 aura pundið af lif-
andi þunga heimavigtað. Útlit fyrir
að fje verði vænt. Veturgömul ær
lagði sig (fyrir 2 dögum) á 47 pd.
kjöt, 13 pd. mör.
Fiskafli sagður góður nú á Húsa-
vík og síldarafli".
Norðanstorniar voru allan síðari
hluta næstl. viku. Hjer syðra var
þó veður aldrei mjög hvast, en hafði
verið það fyrir norðan og vestan.
„Ceres", sem átti að koma hingað
12. þ. m., lá í þeim veðrabálki undir
Þórðarhöfða í Skagafirði og gat ekki
fengið afgreiðslu á Sauðárkróki vegna
brims. „Flóra" var á suðurleið fyrir
Norðurlandi. Spurðist ekkert til henn-
af frá því á mánudag og þar til á
sunnudagskvöld, og kom hún þá inn
á Patreksfjörð; hafði hrakið langar
leiðir vestur í haf og eitthvað lask-
ast í stórviðrunum og mist bátana.
Hún átti að koma til Isafjarðar og
hjelt þangað frá Patreksfirði.
I)áin er aðfaranótt 12. þ. m. frú
Ida Halldórsdóttir, kona sjera Krist-
ins Daníelssonar á Útskálum, en dótt-
ir Halldórs yfirkennara Friðrikssonar,
fædd 2. júní 1850, merk kona og
vel látin. Hún varð bráðkvödd í
svefni.
Síminn til Iíolungavíkur var
fullgerður 7. þ. m.
Bókafregn.
H u 1 d a: Kvœdi. Rvík.
Kostnaðarm.: Sigurður
Kristjánsson. 1909.
Þingeyska skáldkonan Hulda (Unn-
ur Benediktsdóttir) hefur nú gefið út
allstórt safn af kvæðum sínum. Mörg
af kvæðum þeim, sem í bókinni eru,
eru almenningi áður kunn úr blöð-
um og tímaritum.
1902—1903 fóru að birtast kvæði
eftir Huldu í blöðunum og vöktu þá
allmikla eftirtekt, sem þó ekki var
síst að þakka því, að um leið frjett-
ist, að „Hulda" væri ung sveitastúlka,
algerlega sjálfmentuð.
Þótti mörgum það furðu sæta, hve
smekkleg og lagleg þessi kvæði voru,
og þar sem skáldkonan varung, bjugg-
ust ýmsir við, að hjer mundi birtast
ný, meiriháttar stjarnaí bókmentunum.
Þess verður ekki dulist, þegar mað-
ur les bók þessa, að þær vonir hafa
ekki verið sem haldbestar; maður
verður ekki var við neina framför í
þessari bók frá fyrstu kvæðum skáld-
konunnar. Þvert á móti endurtekur
hún sjálfa sig svo víða, að lestur bók-
arinnar verður næstum því þreytandi.
Og þar er heldur ekki um neina stóra,
skapandi skáldgáfu að ræða. Hvorki
form eða hugsun kvæða hennar hef-
ur neina nýung að flytja, þegar mað-
ur tekur undan tvö eða þrjú kvæði,
sem hún hefur ort út af íslenskum
vikivökum og þulum.
Hins vegar eru flest kvæðin sljett
og lagleg og stórlýtalaus.
Tilfinningar og draumar eru helstu
yrkisefni skáldkonunnar, veikar, hvarfl-
andi kvennaþrár og draumar, sem
að minsta kosti fara fyrir ofan garð
og neðan hjá flestum karlmönnum.
Slíkt getur auðvitað verið yrkis-
efni, sem náð getur til allra, og er
það hjá sumum stærstu skáldkonun-
um, t. d. ítölsku skáldkonunni frægu,
Önnu Vivanti. En hennar list hef-
ur Hulda ekki til brunns að bera,
sem heldur er ekki von.
Það vantar hinn lifandi neista í
þessi kvæði hennar, sem borið geti
þau uppi. Það eru einhver heima-
haga-álög yfir þeim, svo ilt er að gera
sjer grein fyrir svipnum.
Fengi skáldkonan víðtækari lffs-
reynslu og stærri sjóndeildarhring, gæti
þetta ef til vill lagast. Því það er
eins og manni finnist, þrátt fyrir alt,
að hjá henni sjeu einhverjir bundnir
kraftar, einhverjir fuglar í búri, sem
myndu fá fegurri rödd og frjálsara
flug, ef búrið væri opnað.
Hinc illæ lacrimæl — Þaðan þess-
ar veiku, óljósu þrár, sem eru stöð-
ugt yrkisefni skáldkonunnar.
í kvæðinu „Ljáðumjer vængi" hef-
ur henni aðeins tekist að ljá þeim
hið fasta, hreina form listarinnar.
Það er gullfallegt kvæði, ogsjerstakt
í sinni röð f íslenskum Ijóðakveðskap.
Jeg tek það hjer upp: