Lögrétta - 16.02.1910, Síða 1

Afgrelðslu- og iimheiralum.t
ARINBJ. SVEINBJARNARSON
I .auniiWOí! 41.
Tðlsíiul 74.
LOGRJETTA
Ritstjóri
fORSTEINN GISLA80N
Magholtsstrati 17.
Talsíini 17«.
M ÍO.
I. O. O. F. 91248Va. _____________________
Forngripasafnið opið ásunnud., þriðjud. og
fimtud. kl. 12—2.
Lækning ók. í læknask. þrd. og fsd. 12 t.
Tannlækning ók. (1 Pólthússtr. 14) °tí 3-
I.andákotsspí'tali opinn f. sjúkravitj. io'/e
íslands banki opinn 10—21/* S\h~7-
Landsbankinn io'/ii—2Va. Bnkstj. við i2 1
Lagaskólinn ók. leiðbeimng I. og 3. ld. í
mán 7 —‘8 c. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 Og 5—8.
* ma^
-CV HThAThöM5en- 40/
'K
PíFNARSTR'1718 1920 21-22-KaASIÍ-LÆKJAltT 1-2
• REYKJAV!K*
hefur mest og best úr-
val af alls konar
fataefnum.
Frá T- fehi. 1910 stjórnar
Reiðholt yinðersett
deildinní, en allitr* þekkja
hann svo vel, að nafn hans
er næg trygging fyrir því,
að allur saumaskapur sje
vandaður, °g að fötin /ari
vel.
Lárus Fjeldsted,
YllprjottarmálafsBrBlumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 1 1-12 og 4-5.
Ósanninði ráðherra.
Greinin, sem hjer fer á eftir, birt-
ist fyrst, ásamt fleiru, í fylgiblaði
með Lögr. á laugardaginn var. En
ekki birti „ísaf." hana á laugardag-
inn, heldur nýjar ósannindavöflur og
þvætting frá ráðherra um málið, og
þó ekki undir hans nafni:
Tll
ritstjóra „ísafoldar".
Samkvæmt 11. gr. í tilsk. um
prentfrelsi frá 9. maí 1855 krefst
jeg þess, að tekin sje í íyrsta eða
annað blað »ísafoldar«, sem út
kemur eftir að krafa þessi er birt
yður, eftirfarandi
Leiðrjetting.
í blaðinu »ísafold«, er út kom í
gær, er það haft eftir hr. Birni
Jónssyni ráðherra, að »vitnast hafi,
að jeg hafi árið 1905 í heimildar-
leysi gert »beinan samning við
fjárlaganefnd fólksþingsins og yfir-
ráðgjafann danska (J. C. Chr.) um,
að 2/3 botnvörpungasektanna m. m.
rynnu í ríkissjóð. hessi »samn-
ingur« er annarstaðar í blaðinu
nefndur »leynisamningur«, sagt, aö
alþingi hafi ekkert vitað um hann,
að ráðgjafinn, senl nú er, hafi
heldur ekki vitað um hann, og því
hafi atþingi 1909 í grannleysi á-
kveðið, að ekkert af sektunum
skyldi renna í ríkissjóð. lít úr
þessu er svo ýmsum móðgandi
orðum og aðdróttunum að mjer j
vikið í blaðinu.
En þetta er svo staðlaus ósann-
indaspuni alt saman, að jeg verð
að krefjast leiðrjettingar í sama
blaðinu, sem flytur almenníngi
þetta hjal. Jeg hef alls engan
samning gert, hvórkí við fjárlaga-
nefnd fólksþingsins nje aðra, á
laun nje opinberlega, um ráðstöf-
un á botnvörpungasektunum, og
alls engu lofað i þessu efni öðru
en því, að leggja fyrir alþing 1905
og styðja þar inálaleitun af Dana
hálfu um þetta; það loforð hef jeg
haldið, og alþingi samþykti mála-
leilunina.
Þessi málaleitun kom frá þáver-
andi forsætisráðherra J. C. Christ-
ensen, sem í brjefi dags. 1 apríl
1905 skýrði mjer frá, að fjárlaga-
nefnd fólksþingsins hefði farið fram
á, að sektirnar fyrir landhelgisbrot
hjer við land, eða ákveðinn hluti
af þeim, rynni í ríkissjóðinn upp í
árlegan útgjörðarkostnað varð-
skipsins, og mæltist til þess, aðjeg
kæmi á framfæri við næsta al-
; þing tilmælum Qárlaganefndarinnar
um, að rikissjóðurinn fengi 2/s
sektanna og ~js af andvirði upp-
; tæks afla og veiðarfæra. Þetta
brjef og annað, er að máli þessu
lýtur, hlýtur að liggja á sínum
stað í skjalasafni stjórnarráðsins.
Við samfund í Kaupmh. fyrir þing
1905, skýrði jeg forsætisráðherran-
um, er leiddi þetta í tal við mig,
frá því, að jeg gæti að visu ekki
lagt það tii, að ákvæðum botn-
vörpuveiðalaganna um það, að
sektin renni í landssjóð, væri breytt.
En liinsvegar mundi jeg mæla
fram með því við þingið, að upp-
hæð, sem samsoaraði 3/s af sekt-
um og upptæku fje botnvörpunga,
er varðskipið handsamaði og drægi
fyrir dóm hjer á landi, væri greidd
úr landssjóði, í ríkissjóð, og að
þetta væri ákveðið með viðauka-
tillögu við 18. gr. fjárlaganna (»ó-
viss gjöld«), þegar fjárlögin kæmu
til umræðu á þingi. Með þetta
gerði hann sig ánægðan.
Á alþingi 1905 sendi jeg fjár-
laganefnd neðri deildar brjef for-
sætisráðherrans, sem áður er um
getið, og átti auk þess tal við fjár-
laganefndina um málið á fundi
hennar. Við 2. umræðu fjárlag-
anna í n. d. skýrði bæði fram-
sögumaður nefndarinnar og jeg
þingdeildinni frá málaleituninni,
hvaðan hún stafaði, og hvernig
henni væri varið, og vísast um
það til alþingistíðindanna frá 1905
II, bls. 184—138. Við 3. umræðu
fjárlaganna bar fjárlaganefndin i
samráði við mig upp viðaukatil-
lögu þess efnis, sem að framan er
á vikið, og var hún samþykt af
þingdeildinni með 19 samhljóða
atkvæðum. í e. d. var ákvæðið
svo samþykt í einu hljóði.
Eftir að fjárlögin höfðu öðlast
konungsstaðfestingu, tilkynti jeg
fjármálaráðherranum með embætt-
isbrjefi — sem lilýtur að finnast
hjer í skjölum stjórnarráðsins, að
út af málaleitun hans fyrir hönd
fjárlaganefndar fólsksþingsins hefði
verið sett inn í 18. gr. fjárlaganna
ákvæði það, er hjer að lýtur, og
var það orðrjett tilfært í brjefinu.
Annað mun eigi hafa í því brjefi
staðið.
Á þennan hátt var Dönum heit-
ið a/« af botnvörpungasektunum;
enginn annar samningur um það
er til, nje hefur verið til.
En þetta átti og að vera nóg.
Alþingi vissi vel, hvað það var að
gera,. þegar það samþykti þetta á-
kvæði. Ekki eitt orð i umræð-
um bendir til þess, að nokkrum
hafi dottið annað í húg en að hjer
væri um loforð að ræða, er gilti
meira en fyrir eitt fjárhagstímabil.
Fjárlagaákvæðið bygðist á því, að
þingið hafði aðhylst málaleitun
Dana, og danska þingið hlaut að
skoða þetta sem loforð, er eftirfar-
andi þing mundu taka fult tillit til
að óbreyttum málavöxtum. Mjer
fyrir mitt leyti kom ekki annað til
hugar.
Þessi skilningur minn á ákvörð-
un alþingis kemur skýrt fram í á-
stæðunum fyrir fjárlagafrumvarpi
stjórnarinnar 1907; þar eru höfð
þau orð, að það sje wsjálfsagt að
áætla gjaldamegin upphæð fyrir
þeim 8/s hlutum af sektum og and-
virði upptæks afla og veiðarfæra,
sem renna eiga í ríkissjóð«. Þetta
er talið sem skyldugjald, og á al-
þingi var alls engum mótmælum
hreyft gegn því að svo væri. Á-
kvæðið stóð óumtalað og óhreyít
gegn um allar umræður.
í fjarlagafrumvarpinu, sem jeg
lagði fyrir alþingi 1909, var ákvæð-
inu auðvitað einnig haldið sem
sjálfsögðu; og þegar tillaga meiri
hlutans um, að fella þetta ákvæði
burt, kom til umræðu, mótmælti
jeg henni og leiddí athygli þing-
deíldarinnar^að því, hvernig á'kvæði
þetta væri til komið, og að alþingi
1905 hefði litið svo á, að það gœti
ekki sytijað kröfu fólksþingsins,
sem til þessa ákvseðis leiddi. (AIþ>
tíð. 1909 B II, bls. 256). Þetta
kom fvrir ekkert. Dettur víst
engum þingmanni í hug að halda
þvi fram i alvöru, að hann hafi
ekki þekt ákvörðun alþingis 1905,
sem var og er einasta loforðið, sem
um þetta hefur verið gefið af ís-
lendinga hálfu. Aðal-ástæðurnar,
sem fram var komið með, vöru
þær, að ákvæðið væri »algjörlega
óhafandi frá pólitisku sjónar-
miði« (Alþ.tíð. 1909 bls. 297), og
»að rjettur Dana til fiskiveiða í
landhelgi væri nóg borgun fyrir
kostnað þeirra við strandgæsluna«
(Alþ.tíð. 1909.bls.305). Það var fljótt
bersýnilegt, að hjer var um flokks-
mál að ræða, enda sýndi atkvæða-
greiðslan það.
Af því, sem sagt hefur verið, er
það væntanlega nægilega ljóst, að
það er að eins fáránleg vandræða-
vörn, að kenna mjer um, að al-
þingi 1909 gekk frá loforði þings-
ins 1905.
Hafi hr. J. C. Christensen viðhaft
þau ox-ð„ sem hröfð efru eftir hon-
um i fundarskýrslu AtlantseyjaQe-
lagsins og »ísafo!d« nefnir — en
þau geta vel verið eitthvað afbök-
uð — þá getur hann ekki átt við
neinn annan »samning« (»Overens-
komst« stendur f dönskunni) okk-
ar á milli heldur en það loforð
mitt, að leggja málaleitunina fyrir
alþingi, eins og að framan er skýrt
frá. Um annað getur ekki verið
að ræða.
Reykjavik, 11. febrúar 1910.
H. Hafstein.
Ár 1910 föstud 11. febrúar höfum við
undirskrifaðir eiðsvarnir stefnuvottar
í Reykjavik birt framanritaða »Leið-
rjetting« á skrifstofu »ísafoldar« í hús-
inu nr. 8 við Austurstræti, að ritstjóra
Ólafi Björnssyni ekki viðstöddum, fyrir
ráðsmanni hans Ólafi Rósenkrans, og
afhentum við honum samanlesið eftir-
rit af »Leíðrjettingu« pessari til upp-
töku í blaðið »ísafold«, og lofaði hann
að afhenda pað ritstjóra Ólafi Bjöms-
syni pegar hann kæmi.
Þetta vottnm við samkvæmt stefnu-
vottaeiði okkar og staðfestum með
nöfnum okkar og ihnsiglum.
Þ. Bjðrnsson. Páll Árnason.
Gjaldl —ein —
króna. Borgað
Þ. B. P. Á.
(Niðurl.). A efnahag manna yfir-
leitt er mjer með öllu óskiljanlegt,
að nefndin beri skyn, fremur en al
ment gerist, nema þá af. lítilsháttar
grúski í sum lánin; en sú þekking
nær mjög skamt, því tökum t. d. mann,
sem skuldar í bankanum 2000 kr. og
hefur ekki skeytt um lánið af einni
eða annari ástæðu. Nefndin auðvitað
dembir manni þessum í fjölmennasta
flokkinn, ag segir, að hann „fyririrsjá-
anlega aldrei geti eignast neitt". Mjer
finst vel hugsandi, að maðurinn geti
átt Iangt fram yfir skuldina í föstu
og lausu, án þess almenningi sje
kunnugt um. Svo er um annan
mann, sem lítið skuldar, og að nefnd-
arinnar dómi er efnalega vel stæður.
Getur hann ekki auðveldlega skuld-
að einstökum mönnum stórfje, langt
yfir efni fram, og það án þess al-
ment sje kunnugt? Slík dæmi eru
fleiri. En þrátt fyrir þetta leggur
nefndin örugg fram þessa efnahags-
ályktun sína, þar sem hún skiftir við-
skiftamönnum bankans aðallega í 4
flokka; í þeim fyrsta þóknast henni
að telja 740 manns af noo, sem alt
eru guðsvolaðir þurfamenn, svo sem
„verkamenn, sjómenn, vinnumenn" o.
s. frv.; hópur þessi sýnist néfndinni
svo vesaldarlegur og sneiddur öll-
um manndómi, að hún fortekur, að
hann undantekriingarlaust aldrei geti
inn unnið sjer neitt. Þetta má oft-
ast segja um hrum gamalmenni ög
sjúklinga, sem langt eru leiddir af
ólæknandi sjúkdómi, en alls ekki um
aðra. Tökum sem dæmi mann, sem
nú er hlaðinn börnum og álitinn af
flestum — og ekki síst af nefrid-
inni — með öllti efnalaus; hann skuld-
ar 1000 kr., sem umsvifalaust eru
taldar tapaðar. En er það rjett?
Mælir ekki margt með því, efbank-
inn hagar sjer rjettilega gagnvart
manni þessum, að hann geti með
tímanum borgað skuld sína upp og
jafnvel orðið vel sjálfstæður; börnin,
sem nú eru þungir ómagar, geta hæg-
lega gert þessa breytingu, þegar þau
komast upp. Svo mikið traust ber
jeg til uppvaxandi kynslóðarinnar ís-
lensku. Jeg trúi varla að nefndinfari út
í að hrekja þetta, en samt er hún svo
djörf, að kasta því til ærlegra manna,
sem af ýmsum orsökumekki geta greitt
skuldir sínar nú, að þeir „fyrirsjáan-
lega aldrei borgi þær“. Þettateljeg
beina ósvífni, sem alls ekki er unt
að rökstyðja.
Þarflaust er að minnast á 2. og
3. flokk. Þeir, sem þar eru taldir,
eru, eftir orðum nefndarinnar, ná-
skyldir 1. flokk, efnalausir bjálfar og
sumir öllu lakari.
í 4. flokknum eru aðeins 30 menn,
sem við riðnir eru sömu lán sem hinir
flokkarnir. Þeir eru kallaðir efnaðir
og hala ofan í sig og á. Ekki er
hópur þessi smár(!l) af 1100 manns.
Eða hvernig ætli lýsing þessi líti út
í augum útlendra fjármálamanna?
Ætli þeir yrðu ekki fljótir að lána
mönnum frá svona efnaðri (I!) þjóð,
ef þeirra væri leitað? Nefndin svar-
ar líklega, að þessi margnefndu 1100
manns sjeu úrkast af viðskiftamönn-
um bankans; en það nægir ekki, þar
sem enginn er undanskilinn. Um
tap það, sem nefndin álítur að bank-
inn verði iyrir, vil jeg Iáta öðrum
eftir að svara, en þar hrúgast sann-
arlega hver fjarstæðan ofan á aðra,
eins og víðar.
Allir muna, hver afdrif bláa bókin
fjekk. En nú á sú rauða eftir að fá
sinn dóm.
Reykjavík, 1. febr. 1910.
jfóh. Jóhannesson.
Stjórnarskijti i jtoregi.
Við þingkosningar í haust sem leið
beið norska stjórnin ósigur, en sam-
bræðsluflokkur sá af hægri- og vinstri-
mönnum, er áður hafði fylgt Michel-
sen, varð í miklum meiri hluta. G.
Knudsen baðst því lausnar fyrir sig
og ráðuneyti sitt 27. f. m., en benti
konungi á, að snúa sjer til foringja
hægri manna, Bratlie, viðvíkjandi
myndun hinnar nýju stjórnar. Brat-
lie bað konung, að kveðja einnig til
ráða foringja vinstri manna deildar
meirihlutans, Konow. Slðan rjeðu
þeir báðir konungi til þess, að snúa
sjer til Michelsens og fá hann til að
mynda nýja ráðaneytið. En Michel-
sen neitaði og bar við heilsuleysn
Síðan tók Konow að sjer að mynda
stjórnina, en ekki var það fullgert,
er síðustu blöð komu frá útlöhdum.
Víst er það þó, að f stjórninni fá
sæti bæði vinstrimenn, úr flokki Kon-
ows, og hægrimenn. Foringi hægri-
manna, Bratlie, kvað þó ekki taka
sæti í stjórninni.
Konow er aldraður maður, 62 ára,
og hefur lengi fengist við stjórnmál.
Hann er dóttursonur danska skálds-
ins Ochlenschlágers, og er móðir
| Konows enn á lífi, háöldruð, og er nú
sem stendur í Khöfn á uppeldisstöðv-
um sínum.