Lögrétta - 13.04.1910, Qupperneq 2

72
L 0 G RJ E T TA .
Lögrjetta kemur út á hverjum míö-
vikudegi og auk þess aukablóö við og við,
minst 60 blöö als á ári. Verðs 4 kr. árg.
á íslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júli.
Dnnilutningsbannið á
ntlenðu kvikjje.
Það eru margir áratugir síðan kar-
töflujurtin fluttist hingað til ræktun-
ar í íslenskri mold. Og svo er nú
komið, að kartöfluræktin gefurtrygga
og arðsama uppskeru víða hjer á
landi, svo sem á undirlendi Suður-
lands og Borgarfjarðar, við Eyjafjörð
og víðar. Útlendar garðjurtir ýmis-
konar hafa og verið fluttar hingað
fyr og síðar, er þróast vel um land
alt, og má nefna rófur, kál, berja-
runna, lauka og margt fleira. Enn-
fremur eru menn nú á þessum síð-
ustu árum að byrja að innleiða hjer
útlendar grastegundir, svo sem vallar-
foxgras, hundagras, nýgresi o. fl.
Að vísu hafa sumar útlendar gróð-
urtegundir mishepnast hjer En hinar
eru þó víst fleiri, sem beinlínis eða
óbeinlínis hafa aðhylst íslensk gróð-
urskilyrði. Og allir hljóta að viður-
kenna, að þessi starfsemi einstakra
manna og fjelaga hefur gert íslenskt
gróðurríki auðugra, og jarðræktina
í heild sinni að mun tryggari og arð-
samari en ella mundi hafa verið.
Að sjálfsögðu hefur verið hlynt að
þessu á ýmsar lundir, enda ekki sjá-
anlegt vit í því, að aftra mönnum
frá þessum gagnsemdarstörfum, — að
klæða landið og gera garðinn fræg-
an að þessu leyti, — með því t. d. að
einangra landið frá útlendum gróð-
urtegundum.
Aftur á móti er bannað með lög-
um frá 17. mars 1882, að flytja út-
lendan kvikfjenað hingað til lands.
Fyrsta grein þeirra laga hljóðar svo :
„Það er öllum bannað, að flytja
hingað til lands frá útlöndum sauð-
fjenað, nautgripi eða hross. Þó má
landshöfðingi, með ráði dýralæknis,
veita undanþágu frá banni þessu,
enda setji hann þá fulltryggjandi regl-
ur um í hvert sinn“.
Lagagrein þessi hefur þann til-
gang: að verja þeim næmu sjúk-
dómum að flytjast inn í landið, er
kvikfjenaður hjer er laus við. Þó
á hún ekki ad vera hajt á atvinnu-
frelsi einstaklinga og almennings.
Nú er það víst, að síðan lög þessi
gengu í gildi, hefur enginn alidýra-
sjúkdómur borist hingað til lands, enda
engin útlend skepna verið flutt inn
til landsins, að svínum og hundum
sleptum, sem lögin náðu ekki til fyr
en árið 1905 og 1909.
Hinu, að vera samt sem áður
ekki haft á atvinnufrelsi einstak-
linga og almennings, samkvæmt
ákvæði greinarinnar um heimild stjórn-
arinnar til að veita undanþágu frá
banninu með settum tryggingum,
hafa lögin aftur á móti alls ekki náð.
Skal jeg nefna nokkur dæmi því til
sönnunar.
Síðan lögin gengu í gildi, hafa
ýmsir menn úti um land við og við
sótt til stjórnarinnar um leyfi til að
flytja hingað sauðfje frá Bretlandi
í því skyni að fræðast um, hvað
orðið gæti sauðfjárrækt landsmanna
til eflingar. í Þingeyjarsýslu skal jeg
tilnefna:
Jóhannes Sigurjónsson á Laxamýri,
fyrirnærfelt 20árum, eftirað hannhafði
dvalið f Ameríkuogkynst þarbretskum
kvikfjenaði. Litlu seinna fórPáll Þórar-
insson á Halldórsstöðum í Laxárdal
framáhið sama.eftiraðhannhafði dval-
ið á Skotlandi og fræðst þar um kvik-
fjárrækt, og nú fyrir tveimur árum Sig-
urgeir Jónsson frá Baldursheimi. Þetta
eru mikilhæfir fjárræktarbændur, en
þeim hefur öllum verið neitað um
leyfi í skjóli tilfærðrar lagagreinar.
í janúarmánuði síðastliðið ár ritaði
jeg erindi frá Englandi stjórn Bún-
aðarfjel. íslands og fór fram á, að
hún útvegaði mjer leyfi, samkvæmt
áðurgreindum lögum, til þess að flytja
til íslands tvö ensk sauðfjárkyn, í
þeim tilgangi, að gera með þeim
blöndunartilraunir til sláturfjárfram-
leiðslu. Stjórn fjelagsins sendi erindi
mitt dýralækninum í Reykjavík til um-
sagnar. En hann lagði eindregið á
móti þvf, að undanþága væri veitt
frá lögunum, og hefur latið prenta
í 3. bl. „Freys“ s. a. málsvörn þa,
er hann ætiast til að rjeltlæti neitun-
ina. En mjer þykir hún talsvert
kynleg.
Þar ræðir hann mest um, hve hættu-
legt sje að blanda saman kynjum,
og neitar því, að nokkrar kynbætur
geti átt sjer stað á þann hátt. Jeg
veit ekki hvaðan honum kemur slfk
viska. Dæmi Norðmanna og Svia
um kynblöndun alidýra fyrir mörgurn
áratugum sannar fyrst og fremst, að
kunnátta er nauðsynleg í þeim efnum
og að þekkingu og kunnáttu öðlast
menn best með þvf mótí, að leggja
hönd a verkin. Og 1 öðru lagi er
areiðanlegt, að þær þjóðir hafa tekið
miklum og góðum framförum f verk-
legum efnum, jafnt í kvikfjárrækt
sem öðru, einmitt jafnskjótt og þær
fóru að draga hagsmuni af útlendum
alidýrakynjum. En hvað skoðun
líður meðal búnaðarprófessóra í Dan-
mörku á viðvarandi og takmarkaðri
kynblöndun alidýra, sem jeg geri rað
fyrir að dýralæknirinn stjórnist af,
þá veit jeg til þess, að þeim ber ekki
að öllu leyti saman við framkvæmdir
og vísindi f þessum efnum á Bret-
landi hin síðari arin, enda hafa þeir
aldrei staðið í krapinu með bretskum
bændum, nje sjeð allar hliðar þeirrar
starfsemi, sem þar á sjer stað, þótt
þeim sje gert að skyldu, að fara
yfirlitsferð um Bretland.
Annars neita jeg þeirri staðhæf-
ing dýralæknisins, að kynbætur
geti ekki átt sjer stað með kyn-
blöndun, en læt mjer nægja að
sinni, að vísa til ritgerðar í 4. h.
Búnaðarritsins 1809, um kynblönd-
unarrækt á Englandi o. fl.
Á einum stað lýsir hann því yfir
í nefndu brjefi „Freys", að mjer sje
eflaust trúandi til þess, að framkvæma
kynblöndunartilraunir á þeim grund-
velli, er ekki skaði íslenskt fjárkyn.
En seinna í brjefinu verður honum
það þó áhersluatriði, að ráða frá því,
að mjer sje veitt leyfi til þess að
fræðast í þessu efni. Má vera að
hann vantreysti sjer til að ganga úr
skugga um það, að innfluttar skepn-
ur hefðu ekki saknæma sjúkdóma.
Annars virðist mjer þetta ofboð
skrítin samkvæmni.
Ennfremar segir hann, að ef til-
raunir yrðu gerðar með útlend kyn
hjer á landi, þá verði ekki hægt að
búa svo um hnútana, „nema þá á
pítppírnum“, að kynin blandist ekki,
er geti leitt til hinna mestu vand-
ræða. Mjer er ekki vel ljóst, hvað
dýralæknirinn meinar með þessum
pappírskynbótum, nema efhann held-
ur, að þær yrðu framkvæmdar að
lögum. Eyði jeg ekki orðum að
slíkri stjórnvisku, en get þess, að
slfkt er óframkvæmanlegt að mínu
áliti, en vísa til bls. 294—295 í 4 h.
Búnaðarr. 1909. En við erum alveg
ósammála um gagnsemi af takmark-
aðri kynblöndun húsdýra, og þykir
mjer dýralæknirinn furðu djarfur, að
neita gagnsemi hennar hjer á landi,
að óreyndu. En mína sannfæringu
hef jeg öðlast með áþreifingu á
Bretlandi, og vísa jeg enn til áður-
nefndrar ritgerðar í Búnaðarritinu,
hvað þetta snertir.
Annað atriði í þessu máli, sem
vitanlega kemur dýralækninum við,
er hættan á því, að óþektir sjúk-
dómar flytjist með bretsku kvikfje til
landsins; enda þykir honum það
næg ástæða til að leggja á móti því,
að undanþága sje veitt frá lögunum.
En hann gefur í skyn, að hættan sje
ekki svo mikil sem stendur, en ef vel
gangi í nokkur ár að flytja hingað
kvikfje, álítur hann að varúðin hverfi
að sama skapi.
Mjer finst nú ástæðulaust að líta
svona á þetta; en ef það kæmi fyrir,
yrði því um að kenna, að við ættum
ekki nógu trúverðugan dýralækni.
í þessu sambandi er best að upp-
lýsa um það, hvernig til er háttað
um innflutning kvikfjár hjá einni ná-
grannaþjóð okkar, Norðmönnum.
Eins og hjer, er það bannað, að
flytja frá Bretlandi sauðfje, nautgripi
og hesta. En landstjórnin í Noregi
veitir svo að segja ætíð leyfi til að
flytja inn þaðan kvikfje, þegar þess
er farið á leit. Hún setur þau skil-
yrði, að skepnunum fylgi heilbrigðis-
vottorð dýralæknis á Bretlandi. En
yfirdýralæknirinn í Noregi akveður,
hve sóttvarnarhaldstíminn (karantæn-
tiden) þar skuli vera langur í hvert
skifti, eftir því sem hann álítur með
þurfa, Á seinni árum hefur sótt-
varnarhaldstiminn verið akveðinn 10
daga fyrir heilbrigt sauðfje; annars
verður það að vera í sóttvarnarhaldi
10 daga, eftir að dýralæknir hefur
úrskurðað skepnurnar heilbrigðar.
Þessum reglum, eða öðrum mjög
likum, er nú fylgt í öðrum löndum
gagnvart kvikfjenaði frá Bretlandi.
Simon Hauge, forstöðumaður fyrir
ríkisfjarræktarbúinu (Statens Stams
cheferi) á Hodne 1 Noregi, skrifaði
mjer uin þetta efni 17. f. m. Hann
segir, að með innflutningi sauðfjar
stafi engin hætta af klaufasýki, svo
auðvelt sje að varast hana og lækna.
Enda þekki jeg þann sjúkdóm vel
og veit, að þetta er satt.
Hann segir og, að hann viti ekki
til þess, að neinn smittandi sjúkdóm-
ur hafi flutst með alidýrum frá Bret-
landi til Noregs — „Nogen smit-
som Sygdom er ikke mig bekjendt
indfört með Husdyr fra Srorbritan-
nien til Norge". Sauðfje hefur þó
verið flutt þar á milli við og við sfð-
astliðin ÖO ár. Fyrir 50 árum, eða
1860. tók landstjórnin sig fram um,
að flytja inn bretskt kvikfje og lata
gera tilraunir með það og heldur því
afram enn í dag. Af eigin viðkynn-
ingu á norskri kvikfjárrækt og af
skýrslum dýralækna þar, er mjer kunn-
ugt um, að Norðmenn hafa sömu
sauðfjársjúkdóma að varast og við
íslendingar, sem sje kláða- og klaufa-
sýki.
Ennfremur segir hr. Hauge, að
sitt álit sje það, að Notðmenn hafi
haft góðan árangur af innflutningi
kvikfjár frá Bretlandi — „Norge har,
efter min Mening, kun haftgodtUd-
bytte af Faareinnförselen fra Eng-
land og Skotland".
Hr. S. Hauge þekki jeg persónu-
lega, og veit, að hann er alment hjá
sinni þjóð álitinn þekkingarmaður
hinn mesti á sínu sviði, vandaður,
reyndur, greindur og gætinn; hann
hefur nokkrum sinnum keypt sauð-
fje á Bretlandi og flutt til Noregs,
og seinast í fyrra sumar. Hann er
einn þeirra manna, er mest eru riðn-
ir við kvikfjárrækt og sýningar í
Noregi. Mjer þykir því mikils um
vert, að þessi maður letur okkur ekki,
heldur hvetur til að flytja hingað
kvikfjenað fra Bretlandi til takmark-
aðra blöndunartilrauna.
Þa vík jeg málinu aftur að brjefi
dýralæknisins, þar sem hann talar
um, að ekki sje auðvelt að ganga úr
skugga um það, að tiltekin kind sje
heilbrigð. En mjer er óskiljanlegt,
hvers konar sjúkdómar það eru, smitt-
andi og hættulegir, sem geta leynst
í lifandi skepnum svo að segja tak-
markalausan tíma, án þess að gera
vart við sig eða koma í ljós. Hann
nefnir til dæmis berklaveikina, sem
okkur að vísu kemur saman um, að
sje sjaldgæf í sauðfje. En jeg er
algerlega þeirrar skoðunar, að við
höfum ekkert þess konar að varast
gagnvart bretsku sauðfje, því ef sú
sýki er í því, mun hún einnig vera
í okkar sauðfje. Fyrst staðreyndin
er sú, að sýkin gengur frá mannitil
skepnu og frá skepnu til manns.
Að halda því fram, að ekki sje
hægt að flytja hingað útlend alidýr,
nema óþektir sjúkdómar fylgi með,
er alger villukenning nú á þessum
tímum, Það er hægt að færa mönn-
um heim sanninn um það, að kvik-
fje er nú alstaðar flutt milli landa —
nema hingað — án allra minstu sýk-
ingarhættu fyrir staðvant kvikfje.
Það hefur verið tekið fram, að
bannlög þessi hafa orðið f reynd-
inni meira, en þeim var ætlað að
vera, Þau hafa verið óleyst band á at-
vinnufrelsi manna. Bændastjettin hjer
á landi hefur í þessu atriði ekki, held-
ur en í mörgum öðrum, jafnrjetti til
atvinnu nje skilyrði til framfara móts
við bændastjettir annara landa.
Jafnvel þótt æskilegt sje, að lögin
væru ítarlegri og ákveði verksvið
dýralæknis, með því að takmarka það
eingöngu við rjett til að ákveða skil-
yrði, þvíþað eitt er í hans verkahring
að ákveða varúðarreglur — um heil-
brigðisransókn og sóttvarnarhald —
gegn sjúkdómahættu, þá er óskiljan-
legt, að andi laganna hafi verið og
sje sá, að. áskilja einum dýralækni
einveldi á þessu sviði.
Jeg skal játa, að fyrir getur komið,
að stjórnin hafi gilda ástæðu til að
neita um undanþágu frá banninu, en
það fæ jeg ekki skilið, að það geti
komið fyrir í samfleytt 28 ár.
Og því tel jeg vonlaust, að menn
sætti sig framvegis við neitandi
framkvæmd þessara laga.
Það er heldur engin von til þess,
að menn taki gildar þær ástæður
dýralæknis, fyrir synjun á undanþágu
frá banninu, að við kunnum ekki að
blanda alidýr okkar með útlendum
kynjum. Að óreyndu getur hann
enga vissu gefið um það. Þeirri á
stæðu svipar til þess, ef öllum væri
bannað að fara í vatn, af því menn
kynnu ekki að synda. £n hversu
margir mundu læra að synda, sem
aldrei færu í vatnf
Mín sannfæring er sú, að menn
öðlist vissari lærdóm með því að
leggja hönd á verkin í þessum etn
um, og sjá og reyna, en öllu því,
sem dýralæknirinn og jeg rita fram
og aftur um kynbætur.
En að hugsa sjer það, að útiloka
Island um aldur og æfi frá innflutn-
ingi útlendra alidýra, og einangra
landið með þau kyn, er fluttust hing-
að af tilviljun fyrir IOOO arum, er
fáviskulegt, og að mínu áliti stór-
skaðlegt fyrir framgang og menningu
landsmanna.
8. febr. 1910.
Hallgr. Þorbergsson.
Iæknir Rósenkranz, taka á móti
minningargjöfum.
Herra A. J. Johnson hefur einnig
gefið Holdsveikraspítalanum og Geð-
veikrahœlimi ártíðaskrár, og verða
þær afhentar læknum þessara
sjúkrahúsa.
Bækurnar eru nýkomnar.**) Jeg
kann honum bestu þakkir fyrir
gjöfina.
Heilsuhælinu hafa þegar hlotnast
tvær minningargjafir, önnur frá
Johnson sjálfum, til minningar um
móður hans (50 kr.), hin frá Bjarna
prófasti Símonarsyni á Brjánslæk;
hann kom til mín, sá bókina og
gaf minningargjöf (5 kr.) til minn-
ingar um barn, sem Ijest fyrir
tveim árum í sókn hans.
Menn út um land eru beðnir að
senda minningargjafir handa Heitsu-
hœlinu til Jóns lœknis Rosenkranz,
sem er fulltrúi Heilsuhælisstjórn-
arinnar.
Hverjum þeim, er gjöf gefur,
verður fengið eða sent viðtöku-
skirteini. Þau verða vönduð að
útliti; bœjarbúar geta sent þau i
stað kransa, og á þann hált látið
í ljósi samhrygð sína þegar jarðað er.
Hvað sern öðrum líður — þegar
kemur að mjer, vildi jeg rnælast til
þess, að »kransarnir«, ef nokkrir
yrðu, væru látnir fara í Heilsu-
hælið en ekki i gröfina mína.
G. Bjðrnsson.
Gjöf frá íslendingi vestan hafs.
Minningargjaiir komi í stað
„kransa“.
íslenskur maður í Chicago, A. J.
Johnson að nafni, hefur sent mjer
að gjöf skrautlega bók og fagra
hugmynd frainan við hana.
Hann hugsar á þessa leið: Það
er orðið alsiða að gefa kransa á
líkkistur, i heiðursskyni við minn-
ingu hins látna og samhrygðar-
skyni við ástvini hans. Það er
fögur venja; en henni fylgir sá ó-
kostur, að þar fer mikið fje til ó-
nýtis, í moldina. Höldum þvi, sem
fagurt er í þessum sið, en forðumst
hitt. Ráðið til þess er það, að
láta minningargjafir koma í stað
kransanna, svo að það fje, sem
nú fer til ónýtis, komi að einhverju
góðu gagni.
Bókin, sem mjer er send heitir
Ártiðaskrá Heilsuhœlisins‘'. Það
er mikil bók, í vandaðasta bandi
(alskinnuð), pappírinn af bestu gerð
strykaður til hægðarauka og með
prentuðum fyrirsögnum efst á hverri
síðu. Er svo tilætlað, að blaðsíð-
urnar í vinstri hendi verði ártíða-
skrá, þar verði skráð nöfn látinna
manna, staða þeirra, aldur og dán-
ardœgur, einnig dauðamein, ef þess
er óskað. Á móti hverri því likri
skrásetningu koma, á blaðsiðurnar í
hægri hendi, nöfn þeirra, er gefa
minningargjafir, og til tekin gjöf
hvers þeirra.
Kransagjafirnar eru útlendur sið-
ur og ný til kominn. Hjer i Reykja-
vík eru kransarnir ílestir gerðir úr
útlendum blómlíkneskjum; í þeim
er litaður pappi og Ijerept. Þessi
erlendu Ijereptsblóm fljúga út. Oft
verða kransarnir svo margir, að
tugum skiftir, og verð þeirra þá að
samanlögðu yfir 100 kr., stundum
langt fram úr því.
Ártiðaskrásetning er rammíslensk-
ur siður og mjög gamall (frá þvi á
12. öld). Jeg þykist því vita, að
margur muni verða til þess, að láta
minningargjöf koma i staðinn fgrir
krans— gefa Heilsuhœlinu það, sem
krans myndi hafa kostað.
Ártiðaskrá Heilsuhœlisins verður
geymd fyrst urn sinn í skrifstofu
minni, Amtmannsstíg 1. Þar verður
hún til sýnis á hverjum virkum degi
kl. 5—7, og mun ritari minn, Jón
Innflutningur til
Canada.
»Lögberg« frá 24. f. m. flytur
svohljóðandi grein:
»Ráðaneytistilskipun hefur ný-
skeð verið gefin út af sambands-
stjórninni í Ottawa, þar sem svo
er fyrir mælt, að sjerhver innflytj-
andi, karl eða kona, er til Can-
ada kemur á tímabilinu írá 1.
mars til 30. okt., verði að hafa
meðferðis og eiga, þegar til þessa
lands kemur, að minsta kosti 25
dollara i peningum, fyrir utan
farbrjef, eða nægilega upphæð til
þess að koma hlutaðeiganda til
þess staðar i Canada, sem hann
ætlar sjer að fara í. Enn fremur
er svo fyrir mælt, að ef innflylj-
andi er fjölskyldufaðir — eða móð-
ir, með börn eða áhangendur, þá
skuli hann eða hún (faðirinn eða
móðirin) vera skyld að sýna fyrir
utan áðurnefnda fjárupphæð 25
doll. fyrir hvern meðlim fjöl-
skyldunnar, þeirra, sem eru 18
ára eða eldri, en 12,50 doll. fyrir
hvern meðlim fjölskyldunnar, sem
er á aldrinum frá 5 til 15 ára,
auk farbrjefs til ákvörðunarstað-
ar hjer í Canada. Ákveðið er og,
að þeir innflytjendur, sem hing-
að til lands koma á tímabilinu
frá 1. nóv. til síðasta febrúar,
skuli skyldir að haía meðíerðis
og eiga helmingi meiri fjárupp-
hæð hver um sig, en þeir inn-
flytjendur, sem þegar hafa verið
taldir og hingað llytja sumarmán-
uðina. Þessi nýja reglugerð kvað
og ná til Bandaríkjamanna, sem
ætla að setjast hjer að. En því
er þó bætl við í enda tilskipun-
arinnar, að innflutningsmálaerind-
rekar megi undanþiggja inntlytj-
anda þessum kröfum, ef innflytj-
andi getur gefið fullnægjandi upp-
lýsingar um það, að hann eigi
vísa atvinnu hjá bændum, eða í
vist einhverstaðar og hafi nægi-
legt fje til að komast þangað, sem
hann ætlar sjer«.
£tnugosið, sem um er getið
í síðasta blaði, var stórt og ægilegt.
Tíu nýir eldgígar hölðu myndast í
suðurhlið fjallsins. Hraunflóðið renn-
ur fram í tveimur kvíslum og deyðir
alt, scm fyrir verður. Aðal hraun-
hvíslin er 200 metrar á breidd og
hefur stefnu frá Nicolesi til Belpasso.
*) Nafninu og gerd bókarinnar hef
jeg fengið að ráða.
**) Pappirinn sendi gefandinn mjer,
en jeg hef annast prentun og band
fyrir hann, á hans kostnað.