Lögrétta - 13.04.1910, Blaðsíða 3

L O G H .1 E T 'l A.
n
Bæjarstjúrnarkosniiigin
í Reykjavík.
Þann 29. janúar þ. á. fóru fram
kosningar í bæjarstjórn hjer í bæ,
í stað 5 fulltrúa, er frá fóru lögum
samkvæmt. Kosningarnar, sem
höfðu hlotið að mestu pólitiskan
undirbúning, fóru svo, að »Fram«-
listinn hlaut 3 fulltrúa, Landvarnar-
listinn aðeins 1 og kvennalistinn,
sem auðvitað var ópólitiskur,
hlaut 1. Kosning þessi þótti, eins
og hún lika var, greinilegur ósigur
fyrir stjórnarliðið, og hann þvi
meiri, sem menn þá voru allir
gagnteknir af bankamálinu. Því
ransóknarnefndin var þá loks ný-
búin að unga út sinni alræmdu
skýrslu. Kosningin var með öðr-
um orðum svar Reykvíkinga til
stjórnarinnar upp á öll afskifti
hennar af bankamálinu. Þetta var
alveg augljóst, því Tr. Gunnarsson
var efstur settur á Fram-listanum.
Það sló því miklum óhug á stjórn-
arliðið, þegar kosningaúrslitin urðu
heyrinkunn, svo að jafnvel sama
kveldið fóru ýmsir æstustu stjórn-
ardindlarnir að tala um, að þeir
þyrftu að fá húsbónda sinn, ráð-
herrann, til að ónýta kosninguna.
Þeir fóru bráðlega á fund hans,
tjáðu honum hvernig komið var,
og fengu að sögn hjá honum fast
loforð um, að hann af sínu mikla
valdi skyldi ónýta kosninguna, enda
reri Sveinn ráðherrason þar mjög
undir við föður sinn. Siðan var
kæran samin og ýmsir látnir skrifa
undir hana.
Kæran var að forminu lil kurt-
eis, en full af rangfærslum og ósann-
indum; aðalkæruefnið var, að
vinnufólki liefði verið slept á
skránni, þó það væri vitanlega ó-
satt, og auk þess öllu þvi, sem á
vantaði, bætt við samkvæmt kæru,
svo að kjörskráin var, er kosning
fór fram, furðu nákvæm; vantaði
aðeins 40 af um 4000 kjósendum,
að því er kjörstjórnin segist hafa
sannað. Eftir að kjörstjórnin hafði
hrakið kæruna lið fyrir lið, var
hún tekin til umræðu í bæjarstjórn.
Enginn fulltrúi talaði þar með kær-
unni, var hún feld og kosningin
tekin góð og gild í einu hljóði (2
greiddu ekki atkvæði). Með kosn-
ingunni töluðu og greiddu atkvæði
5 lögfræðingar: borgarstjóri, land-
ritari, háyfirdómarinn, lagaskóla-
stjórinn og Jón yfirdómari Jensson.
Eftir þessa útreið skyldu menn
hafa haldið, að kærendur hefðu
hætt við alt braskið, og menn bjugg-
ust við því, einkum eftir að fsaf.
hatði skýrt alveg rjett frá úrslitun-
um í bæjarstjórn, en þess þótti
engin von, ef ónýta ætti kosning-
una.
Fjórtán daga höfðu kærendur til
að áfrýja, en þeir drógu það til
hins 13. dags, og var það gert til
þess, að úrskurður gæti ekki fallið
fyr en fiskiskipin væru farin út,
því sjómenn flestir eru stjórnarand-
stæðingar. Loks birtist þó á ell-
eftu stundu áfrýjun til stjórnar-
ráðsins og nú í nýrri mynd, bæði
að efni, undirskrift og ytra bún-
ingi. Efni skjalsins var, auk end-
urtekningar á ósannindum og rang-
færslum, megnar og ósvífnar get-
sakir á hendur kjörstjórninni;
undir skjalið var nú skrifaður að-
eins einn maður »í umboði kær-
endanna«; liklega hafa þeir ekki
allir fengist til að ljá nafn sitt undir
jafn ógeðslegt skjal, en lofað þess-
um eina að láta það darka áfram
í »umboði« þeirra. Loks var skjalið
nú prentað og þótti þá auðsýnt,
að til stórræða væri ætlað, enda
var það borið inn í húsin og því
dreyft út í almenning á strætum
úti og gatnamótum. Kjörstjórnin
svaraði þessu skjali mjög ýtarlega.
El’tir sögn eins manns úr kjör-
stjórninni, er jeg lief átt tal við,
krafðist hún þess, að kærandi væri
settur undir opinbera ransókn fyrir
aðdróttanir hans og getsakir á
hendur kjörstjórninni, því hann
hefði borið henni á brýn, að hún
hefði''vísvitandi brotið lög og gefið
ranga skýrslu i einbættisnafni. Þegar
umsögn kjörstjórnar kom til stjórn-
ráðsins, kom alveg óvænt atvik
fyrir; ráðherrann, sein þá var eitt-
hvað lasinn eftir alt stjórnarstritið,
ljet senda eftir skjölum málsins, og
svo sátu þeir allan fyrri hluta
dimbilvikunnar, umboðskærandi og
annar maður til, við rúmstokkinn
hjá karlinum, og voru að sannfæra
hann um, að þurfamenn, dauðir
menn, ómyndugir, burtfluttir menn
eða þeir, sem ekki hafa goldið neitt
útsvar, ættu samt að standa á kjör-
skrá; væri hún þvi ógild, af því
þeiin hafði verið slept. Þar voru
því kærandi og dómari að pukra
saman um það, hvernig þeir ættu
að haga dóminum — dáfalleg rjett
vísil Árangurinn af þessu makki
varð því sá, að umboðskærandi
var látinn skrifa nýtt skjal. Þetta
er alveg óvanalegt og liefur aldrei
þekst fyr, að málsaðilar sjeu
eins og látnir skiftasl á innlcggj-
um. Ef úrskurðarvaldinu þykir
eitthvað ábótavant, eftir að kæru-
skjal og umsókn er komin, lætur
það halda próf um vafaatriðin, og
þess hafði kjörstjórnin líka krafist.
Þetta nýja skjal var ekki sent
kjörstjórninni, og því veit jeg ekki
nánar um innihald þess. Loks
fjell þó úrskurður ráðherra á þá
leið, að reyndar hefði kjörstjórnin
gert sig seka í lögleysu, en samt
væri engin ástæða til að ónýta
kosninguna. Úrskurðurin er svo-
hljóðandi:
»Á kjörskrá þá fyrír Reykjavíkur-
kaupstað, er samin hafði verið af par
til nefndri kjörstjórn til undirbúnings
bæjarstjórnarkosning á öndverðu ári
1910 og láframmi almenningi til sýnis,
eins og lög mæla fyrir, dagana 12,- 24.
jan., reyndist að vanta öll vinnuhjú í
bænum.
Skráin hafði með öðrurn orðum ver-
ið samin alveg eins og ekki væri til í
lögum nein heimild fyrir kosningar-
rjetti vinnuhjúa þeirra, er greiða gjöld
í bæjarsjóð. En slík lög, dagsett 30.
júlí 1909, voru þá nýlega gengin igildi,
sem sje 1. janúar 1910.
Fetta ber hið framlagða kjörskrár-
frumrit svo greinilega með sjer, sem
framast má vera. Að öðrum kosti gat
ekki öllum vinnulijúum hafa verið
slept þar.
Til þess að bæta úr þessu var það
ráð tekið, að tínd voru saman eftir
niðurjöfnunarskrá nöfn svo margra
vinnuhjúa, er kosningarrjettur ber
eftir áminstum lögum, sem hægt var
yfiraðkomast, og kært fyrir kjörstjórn-
inni, að þeim væri ranglega slept á
kjörskrá, og nam tala þeirra 4—500.
Þessa málaleitun, sem var dagsett 18.
jan., tók kjörstjórnin að miklu leyti til
greina með úrskurði 24. janúar, eftir
að kærufrestur var útrunninn, og ljet
setja nöfn þeirra á aukaskrá, er svo
var nefnd, ásamt fleiri ranglega slept-
um kjósendanöfnum, er kæra mun hafa
gerð. verið um. Þessi aukaskrá var
prentuð og eftir henni farið, þegar
kosið var, 9. janúar, jafnliliða aðal-
skránni.
Framangreind lögleysa: að ganga al-
veg fram hjá öllum vinnuhjúum, er
kjörskrá var samin, eins og ekkert
þeirra hefði kosningarrjett, var kærð
fyrir bæjarstjórn, ásamt fleiri göllum
á undirbúningi bæjarstjórnarkosning-
arinnar 29. janúar.
En bæjarstjórn úrskurðaði kosning-
una gilda (17 febr.).
Þeim úrskurði hefur síðan verið á-
frýjað til landstjórnarinnar.
Málsskjöl bera ekki með sjer, að nein
vitneskja hafi fengist um það, að nokk-
uru lijúi með kosningarrjetti hafi verið
bægt frá að kjósa, er á kjörfund kom
29. jan., þrátt fyrir það, þótt þau vant-
aði öll á kjörskrá upphaflega (aðal-
kjörskrána). Má gera ráð fyrir, að
nöfn þeirra hjúa, er sig gáfu fram þar,
hafi staðið á aukaskrá, og þeim þá
verið leyft að kjósa eftir henni. En
hafi engu hjúi með kosningarrjetti verið
fyrirmunað að neyta kosningarrjettar
síns á kjördegi, virðist einskis þeirra
rjettur hafa verið fyrir borð borinn, er
til þeirra kasta kom, og því ekld geta
komið til nokkurra mála að gera
kosninguna ógilda fyrir þásök, erhjer
veltur á. En aðrir minni háttar gallar
á kosningaundirbúningnum, er til hafa
verið nefndir í áfrýjuninni, engir þess
eðlis, að þeir heíðu getað hal't breyt-
ingaráhrif á kosningarúrslitin.
Þvi hefur verið haldið fram af áfrý-
endum, að vitneskja um, að vinnuhjú
stæðu ekki á kjörskrá, muni hafa gert
þau afhuga öllum kosningatilburðum
og það geta valdið eitt fyrir sig öðr-
um kosningarúrslitum en raun varð á.
En sú kenning virðist vera elcki annað
en ímyndun, sem liafi litið við að styðj-
ast, enda naumast rjett, að láta kjós-
endur njóta, en^gjalda ekki þess tóm-
lætis, er lýsir sjer í algerðri vanrækslu
þeirra sjálfra eða talsmanna þeirra á
því, að ganga úr skugga um, hvað með-
ferð á rjettindum þeirra líði, jafnauð-
gengið og að þvi er, þá er svo til hag-
ar, sem hjer greinir«.
Með þessari röksemdafærslu er
kosningin dæmd af ráðherra gild
að vera.
Fyrri parturinn er skrifaður af
kæranda eða fyrir hann, eftir lof-
orði karlsins um að ónýta kosn-
inguna. í þessum kafla er með
sterkum orðum lýst »lögleysu« kjör-
stjórnar við undirbúning kjörskrár-
innar, þeirri lögleysu, að sleppa
vinnufólki af kjörskrá, svo menn
skyldu halda, að ráðherrann sjálf-
sagt ónýtti kosninguna. Nei, nei,
embættismennirnir í stjórnarráðinu,
sem um kæruna höfðu fjallað,
höfðu að sögn ekkert athugavert
fundið við undirbúning kjörskrár-
innar, og eindregið lagt til, að stað-
festa kosninguna. Þeim þurfti karl-
inn líka að gera til geðs, ekki dugði
að ganga alveg á móti þeim. Síð-
ari helmingurinn er því skrifaður,
líklega af Birni sjállum, fyrir þá,
og í honum segir, að af þvi að á
kjörskránni — eins og hún endan-
Iega varð, eftir kærufrest útrunn-
inn (og það er aðalalriðið í þessu
máli)—hafi alt vinnufólk staðið og
getað kosið, ef það vildi, þá sje
»engiti ástæða« lil að ónýta kosn-
ingutia. Að úrskurðinum sje þann-
ig tvískift, og að forsendurnar eigi
alls ekki við úrslitin, sjá allir, sem
hann lesa.
Síðasta ísaf. virðist lielst vera að
hæðast að þessu, með því að gera
það sem allra berast, þar sem hún
prentar aðeins fyrri kaflann, um-
boðskærandakaflann, og svo úr-
skurðinn.
Orðalag úrskurðarins er mjög
hjákátlegt og röksemdaleiðslan svo
írámunaleg, að annað eins hefur
varla sjest fyr; í öðru orðinu »lög-
leysa«, en svo í hinu: »engin á-
stæða til ónýtingar« þó. Þetta hvort-
tveggja, stíllinn og »Iogikin« varð
til þess, að embættismenn þeir i
stjórnarráðinu, sem afgreiða áttu úr-
skurðinn, liöfðu fyrst neitað að
setja nöfn sín á hornið, segir sag-
an, og hafði þá úrskurðurinn ver-
ið eitthvað lagaður. Þetta er altal-
að í bænum og mun það satt vera.
Björn Jónsson hefur það ár, sem
hann hefur í valdasessinum ver-
ið, sýnt það áþreifanlega, að
hann er gersamlega óhæfur til
stjórnar, dugar aðeins til að »bitl-
inga« nánustu vandamenn sína og
vini, og í þessu máli hefur hann
ef til vill sýnt það einna áþreifan-
legast. Danskur maður, sem var
hjer í fyrra, sagði, að hann hegð-
aði sjer eins og Jeppi, eftir að hann
var vaknaður í rúmi barónsins, og
það er ýmislegt í fari Björns, sem
minnir á Jeppa, skafinn upp og
dubbaðan til baróns. En minnir
hann þó ekki enn meir á aðra
nafnfræga persónu hjá Holberg,
hinn vitra, mælska og hugdjarfa
könnusteypara, pólitikus og borg-
meistara, Hermann von Bremen-
feld? Þeir herrar, von Bremen-
feldt og Björn Jónsson finst mjer
vera skilgetnir bræður.
Kjósandi.
Kínvevjar á ferð. 20 Kínversk-
ir höfðingjar eru nú sagðir á leið til
Norðuralfunnar um Síberíu. Þeir
ætla að ferðast um Vesturlöndin í
sumar og eitikum að kynna sjer loft-
farir. Fyrir förinni er Tsey-Tao
prins, ungur maður, 23 ára. Með í
förinni er sonur frægasta stjórnmála
manns Kínverja, Li-Hung-Tschans
heitins.
Tyrkir og Grikkir. Tyrkjastjórn
hefur nýlega bannað útgáfu grísks
blaðs, sem vit kom í Tyrklandi og
og talaði þar máli Grikkja. Blaðið
hjet „Nec logos".
Skagfirðingur
færir á verri veg.
í öðru tbl. Lögr. þykist Skagfirð-
ingur færa í frásögn meðferð mína
á óskilakindum á næstl. hausti.
Segist honum svo frá, að jeg hafi
safnað að mjer því fje, sem Skag-
firðingar hafi átt í nágrenni við
mig, rekið það svo niður á Blöndu-
ós og slátrað þvi þar handa kvenna-
skólanuin. Bætir svo við spurs-
máli um, livort jeg hafi gert þetta
mjer eða kvennaskólanum til hags-
muna, því að jeg, enn sem fyr,
skeyti ekki um að halda lög eða
reglur. Loks segir hann, að til
þess að sveitarstjórnin (líkl. Engi-
hl.hr.) missi ekki virðingu og traust
út á við og inn á við, þurfi, með
tilstyrk sýslumannsins i Húnavatns-
sýslu, að veita mjer opinbera á-
minningu fyrir umrædda meðferð
á kindunum, nema ef þyngri hegn-
ing liggi við.
En ekki er nú manngildið meira
lijá þessum óhlutvanda orðhák en
það, að hann brestur bugrekki til
að setja nafn sitt undir; grípur svo
til þess heigulsúrræðis, að setja:
»Skagfirðingur, einn af fjáreigend-
um«.
Hið sanna, og það, sem sanna skal
um ráðstöfun mina á kindum úr
Skagafirði, er lijer voru í óskilum
í Langadalnum og Engihl.hreppn-
um og til mín voru reknar —
þvert á móti vilja mínum — er
þetta:
Svo sem venja hefur verið lijer
í hreppi, höfðu hreppaskil verið
boðuð þriðjudaginn síðasta í sumri,
19. okt. Gert ráð fyrir siðustu al-
mennri smölun til hýsingar næsta
mánudag áður, og lagt svo fyrir, að
alt óskilafje rekist lireppaskiladag-
inn að Engihlið. En svo fór tið að,
að úr almennri smölun 4. okt. tóku
allir fje sitt til hýsingar, og margir
hjer í hreppi, sem næslu daga eftir
smölun þessa gáfu öllu inni í 6
daga. Hjer var jarðlaust í ö dægur
vegna fanndýptar. Til mín var
komið það af óskilafje, sem menn
álitu að til hreppaskila ætti að
ganga. En vegna þess að jeg álti að
kalla öllu ólógað, sem jeg eigi
ællaði að sefja á, þá voru þau hús-
þrengsli lijá mjer, að ómögulegt
var að láta fara forsvaranlega um
fjeð. Sjerstaklega fann maður til
til þess, hvernig lömbum liði. Þau
kunnu ei átið, og útverkuðust þess
utan mest í blautum húsunum af
brynju fjárins. Hinn 6. okt. skrif-
aði jeg oddvita hreppsins, br. Jón-
atans J. Lindal, og bað hann, ef
mögulega gæti, að taka óskilakind-
urnar til umönnunar til hreppaskil-
anna. Jeg vissi, að þá var hann
búinn allra manna mest að lóga af
fje sínu, svo að ef mögulegt væri að
nokkur gæti tekið kindurnar, mundi
hann geta það. En hann svaraði
mjer samdægurs ineð sönnunum
fyrir því, að sjer væri ómögulegt
að hýsa þær vegna þrengsla. Hinn
8. okt. fór jeg til Blönduóss, sím-
aði til sýslumanns Skagfirðinga og
tjáði honum málavöxtu. Sagði jeg
að alls óforsvaranlega færi um fje
initt, ásamt óskilafjenu, sem alt var
ósundurdregið. Spurði jeg hann þá
að, hvernig honum litist á, að jeg
reyndi að koma kindum Skagfnð-
inga í fult verð, þá þegar, svo þær
eigi hjeldu áfram að hrekjast og
leggja af, svo sem alt fje gerði í
þeim illviðrum, sem lijer voru þá;
og hlutu kindur Skagfirðinga, ekki
síður en annað fje, að gera það,
því þær voru: 17 lömb og 4 ær.
Sýslumaður leit svo á, að undir
nærverandi kringumstæðum, sem
óhjásneiðanlegar voru, hlyti eigend-
um að geðfalla þessi ráðstöfun vel,
sjerstaklega vegna liðanar skepn-
anna og með þvi enginn vissi þá,
hvað illviðrunum lijeldi lengi áfram.
— Jeg rjeði þvi af, að fara strax
til formanns kvennaskólanefndar-
innar, Gisla sýslumanns ísleifssonar,
tjáði honum allar ástæður og ósk-
aði að hann vildi taka þessar skag-
firsku kindur til skólans. Hann
sagði, að enginn hörgull væri á
slíku, cn leyfði þá samt, að þær
kæmu. Jeg fór heim með þetta,
vigtaði kindurnar við votta og fól
bónda hjer af næsta bæ að reka
þær til Blönduúss og afhenda þær
sýslumanni. Hvorki jeg nje nokk-
ur af mínu heimili eða i minni
þjónustu fór þá til Blönduóss nje
var þar staddur, þegar kindum
þessum var slátrað.
Vona jeg því að saga þessi, sem
í hverju einasta atriði, ef með þarf,
skal sannast lögmætum sönnunum,
sýni það, að »Skagfirðingur, einn
af fjáreigendunum« hefur sjálfur,
með frásögn sinni, sett það ein-‘
kenni á sig, sem jeg get til, að
samsýslungar lians biðji hann að
bera einan, en vera ekki að draga
sjer lieiðvirðari menn undir slíkt
merki.
Meðfylgjandi vottorð krefst jeg
að prentað sje með varnarsvari
þessu.
Því skal við bætt, að 17 voru
eigendur kindanna og í 5 hrepp-
um heimili þeirra.
Geitaskarði 21. febr. 1910.
A. A. Porkelsson.
Samkvæmt ósk oddvita Engihliðar-
hrepps, Arna A. Þorkelssonar, votta jeg
hjer með, aö liinn 6. október n.l. skrif-
aði hann mjer og bað mig að taka
óskilafje, er til hans liefði verið rekið,
og hýsa pað og annast til hreppaskil-
anna, sem haldast áttu 19. s. m.
Við pessari heiðni oddvita gat jeg
ekki orðið, vegna þrengsla og hús-
rúmsleysis hjá mjer.
Holtastöðum 23. febr. 1910.
Jónalan J. Líndal.
Samkvæmt beiðni hreppstjóra Árna
Á. Þorkelssonar á Geitaskarði vottast
lijer með, að í hreppaskila-þingboði
fyrir Engihlíðarlirepp, útgefnu 30. sept.
n.l. var svo fyrirskipað, að alt óskila-
tje, er fyrir kæmi í síðustu almenri
smölun tyrir hreppaskilin, skyldi rek-
ast á þingslaðinn Engihlíð. Hreppa-
skilin voru 19. okt., og síðasta almenn
smölun því fyrirhuguð 18. s. m. — En
vegna ótíðar og hins afarmikla snjós,
er hjer gerði 4.—6. okt, lóku allir lijer
tje sitt pá á hús og hey. En með því
bændur eigi voru búnir að lóga því,
er þeir ætluðu, og afar húsþrengsli
voru, var alt óskilatje rekið til lirepp-
stjóra, þó þvert væri móti fyrirskipun
hans.
Þetta staðhæfum við, að er í alla
staði rjett skýrt frá.
Hinn 24. febr 1910.
Guðmundur Einarsson,
bóndi á þingstaönuin Engililið.
Porfmnur Jónsson,
bóndi á Glaumbæ,
Reykj avík.
Biejavstjörniu. Fundur 23. mars.
Tilkyntur hæstarjettardómur í máli
dr. J. Jónassens gegn Reykjavíkur-
kaupstað og samþ. að útborga máls-
kostnaðinn kr. 1048,00.
Kosnir í nefnd til þess að gera
tillögur um úrskurði á kærum yfir
alþingiskjörskrá þ. á.: borgarstjóri,
Kl. Jónsson og Jón Jensson.
Hjúkrunarfjelaginu veittur 400 kr.
styrkur úr bæjarsjóði.
Tilboði frá O. V. Kjögx, um að
taka Elliðaárfossana á leigu um lengra
árabil, frestað.
Samþ. að lána fjelagi, sem Hallgr.
Þorsteinsson kennir, bæjarlúðrana til
æfinga fyrst um sinn í 2 mánuði.
Samþ. að veita bæjargjaldkera 500
kr. árlega þóknun fyrir innheimtu
vatnsskatts og innheimtu innlagningar-
kostnaðar vatnspípnanna.
Fundur 7. apríl. Á þennan fund
komu fyrst bæjarfulltrúar þeir, er
kosnir voru 29. jan í vetur, og var
tilkyntur úrskurður stjórnarráðsins,
er telur kosningu þeirra gilda.
Þessir voru skipaðir í nefndir og
til sjerstakra starfa:
Skrifarar: H. Jónsson, Jón Jensson.
Fjarhagsnefnd: H. Jónsson, Kl.
Jónsson.
Fasteignanefnd: J. Jensson, Arinbj.
Sveinbjarnarson.
Fatækranefnd: K. Magnússon, Kr.
Ö. Þorgrímsson, G. Björnsdóttir, P. J.
Guðmundsson.
Byggingarnetnd: K. Zimsen, Rögn-
valdur Þorsteinsson (utan bæjarstjórn-
ar), Tr. Gunnarsson, J. Jensson.
Veganefnd: J. Þorláksson, K. Zim-
sen, Kl. Jónsson, Kr. Þorgrímsson.
Brunamalanefnd: L. H. Bjarnason,
M, Blöndahl, A. Sveinbjarnarson.