Lögrétta - 06.07.1910, Blaðsíða 2

126
L0GRJET1 A.
Lögrjetta kemur út á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á islandi, erlendis 5 kr. Gjalddagl 1. júli.
íslandsbanki.
Aðalfundur 1910.
„Ár 1910 hinn 1. júlí var haldinn
aöalfundur í íslandsbanka. Fundurinn
var haldinn á skrifstofu bankans í
Reykjávík og settur af ráðherra Birni
Jónssyni, er lagði fram blöð þau af
„Berlingske Tidende" og Lögbirtinga-
blaðinu, sem fundurinn hafði verið boð-
aður í, og lýsti því jafnframt yfir, að
fundurinn hefði verið boðaður með
löglegum fyrirvara. Fundarstjóri var
kosinn Halldór Daníeisson yfirdómari,
en fundarskrifari Sighvatur Bjarnason
bankastjóri.
Gefnir höfðu verið út atkvæðaseðlar
fyrir 8860 hlutum.
Þetta var gert:
1. Formaður fulltrúaráðsins, ráðherra
Björn Jónsson, skýrði fyrir hönd
fulltrúaráðsins frá starfsemi bank-
ans síðastl. ár, en gat þess jafn-
framt að gefnu tilefni, að farizt
hefði fyrir að halda reglulegan
fulltrúaráðsfund, enda hefði verið
lítið verkefni fyrir slíkan fund.—
Skýrsluna um starfsemi bankans
yrði því að skoða sem samda af
formanni fulltrúaráðsins, en við-
staddir fulltrúaráðsmenn, hr. Lár-
us Bjarnason og Sigf. Eymunds-
son höíðu eigi neitt við hana að
athuga að efninu til. — Formað-
ur fulltrúaráðsins lýsti því yfir, að
stjórn bankans og framkvæmdir
allar hefðu verið í besta lagi árið
sem leið, og tók það sjerstaklega
fram, að bankastjórninni væri eigi
að neinu leyti gefandi sök á því
óláni eða tjóni, sem bankinn hefði
orðið fyrir út af svikum Friðr.
Kristjánssonar útbússtjóra á Ak-
ureyri. í ísiandsbanka hefði jafn-
an verið og væri enn allt í bestu
reglu.
2. Framlögð endurskoðuð reiknings-
gerð fyrir árið 1909. Samþykt
að greiða hluthöfum 6°/o í ársarð.
3. Framkvæmdarstjóm í einu hljóði
gefin kvittun fyrir reikningsskilum.
4. Hæstarjettarmálfærslumaður Lud-
vig Arntzen í einu hljóði endur-
kosinn í fulltrúaráðið af hluthafa
hálfu.
5. Amtm. J. Havsteen sömul. end-
urkosinn endurskoðunarmaður í
einu hljóði.
6. Samþykkt í einu hljóði uppástunga
eins hluthafa um að votta stjórn
bankans þakklæti fyrir ágæta
frammistöðu sína að því er rekst-
ur bankans og stjórn snertir.
Fundi slitið.
Björn Jónsson.
Halldór Dantelsson
fundarstjóri."
Skýrsla ráðherra.
Sagt frá fjársvikum Friðriks Krist-
jánssonar.
„Reksturstekjur bankans hafa árið
1909 ekki komist eins hátt eins og
1908. Þær urðu nær 36,000 kr. lægri.
Þetta stafar þvínær eingöngu af því,
að útlánsvextir bankans voru árið
1909 tiltölulega mjög lágir móts við
það, er bankinn varð sjálfur að greiða
af skuldum sínum erlendis, og hefði
bankinn eigi á annan hátt haft all-
drjúgar tekjur, bæði fyrir innheimtu-
störf sín og ýms fleiri störf, en bein
lánsstörf, mundi ágóði sá, er bæði
hluthafar og landssjóður fá af banka-
rekstrinum, hafa orðið talsvert lægri
en raun hefur þó á orðið. Að stjórn
bankans ljet útlánsvextina, sem hún
færði niður 1909, eigi vera hærri en
hún gerði, verður að teljast vel til-
fallið og lýsa mikilli nærgætní, enda
er það til þess gert að Ijetta undir
með mönnum að standa í skilum við
bankann.
Það kom mjög víða í Ijós árið sem
leiö, að örðugleikar við að standa í
skilum við bankann fóru yflrleitt vax-
andi og á þessu ári hafa orðið svo
mikil brögð að þessu, svo sem kunn-
ugt er, að margir hafa gefist upp og
orðið gjaldþrota, sumir stórskuldugir.
Það má búast við meira eða minna
tjóni af því fyrir bankann. Vanskilin
stafa vitaskuld mest af getuleysi, en
sum sjálfsagt af of miklu viijaleysi,
eður blátt áfram af skeytingarleysi;
því er nú miður. Hinsvegar má gera
sjer von um efiir öllu rekstursfyrir-
komulagi bankans, að tap það, sem
hann kann að verða fyrir af framan-
töldum ástæðum, verði eigi stórvægi-
legra en svo, að það hafi engin veru-
leg áhrif á ágóða landssjóðs og hlut-
hafa af bankarekstrinum.
Viðskiftavelta bankans hefur eigi
heldur verið fullt eins mikil árið 1909
eins og næsta ár á undan. Hún hefur
orðið eftir reikningnum 1909 nálega
4 miljónum króna lægri. Þetta stafar
aðallega af framangreindum vandkvæð-
um og örðugleikum, atvinnubresti í
sumum greinum m. m.; að húsagerð
hefur t. d. mjög lítið verið unnið o. s.
frv. Aðalástæðan fyrir því að við-
skiftaveltan hefir lækkað er þó sú, að
viðskiftin við útibúin hafa verið miklu
minni, enda hefur þar borið enn miklu
meira á hnekki í verslun og viðskift-
um, eins og alltítt er í erfiðum árum.
Hjá heimabúinu hefur viðskiftaveltan
verið nær hin sama og áður, og má
það teija öllum vonum framar, ekki
meira rekstursfje en bankinn hefur,
einkum þegar á það er litið, að tals-
vert af starfsfje bankans, máske helsti
mikið, er í föstum lánum, sem örðugt
er að fá höggvið skarð í svo nokkru
nemi, þegar ekki árar betur en nú.
Bankinn seldi í aprílmánuði í fyrra
fyrir Landsbankann 2 miljónir í banka-
skuldabrjefum, og má það teijast þarft
verk, fyrst og fremst fyrir Landsbank-
ann og þá einnig fyrir allt landið í
heild sinni.
Ekki er hægt að segja, að útlitið
sje gott þetta árið. Að vísu eru horf-
ur allgóðar á Suðurlandi, sjerstaklega
til sjávarins, en allt daufari í hinum
landsfjórðungunum, einkum til sveita.
Af starfsfje bankans eru um 2 mil-
jónir hjá útibúunum og er því afar-
mikilsvert fyrir bankann, að útibúin
geti haldið nokkurnveginn í horfinu og
hafi ekki við mjög mikla örðugleika
að stríða. — Það verður að mestu
leyti kotnið undir veðráttunni næstu
2—3 mánuði, hve arðsamur útibúa-
reksturinn verður.
Bankinn hefur orðið fyrir því óláni
að vera beittur óráðvendni og svikum
af hálfu útibússtjórans á Akureyri,
Friðriks Kristjánssonar, er þaðan hvarf
skyndilega á áliðnum vetri. Það, sem
hann hefur haft af bankanum á svik-
samlegan hátt með ýmsu móti, nem-
ur alls hjer um bil 22000 krónum,
en þar í eru taldar c. 8000 kr., sem
hann hafði svikið út úr eða stolið frá
viðskiftamönnum bankaútibúsins af fje
því, sem þeir höfðu trúað honum fyrir
sem vini sínum og prívatmilligöngu-
manni við bankaútibúið. Án þess að
fara nokkuð frekara út í það, á hverj-
um þessi svik — 8000 krónurnar —
eigi að lenda að lögum, hefur banka-
stjórnin tekið mjög mannúðlega í það,
að fullnægja þeim kröfum, sem þeir
menn hafa gert til bankans, er svik-
unum hafa verið beittir, og er jeg, sem
formaður fulltrúaráðsins, að fullu og
öllu samþykkur aðgerðum bankastjórn-
arinnar í þessu efni. Hve mikið tjón
bankans verður á endanum, er mikið
komið undir því, hvað fasteignir og
aðrar eignir Fr. Kristjánssonar kunna
að seljast, en stjórn bankans telur
víst, að ekki verði það meira en svo,
að taka megi það af reksturságóða
bankans þetta ár, án þess að það hafi
nokkur þau áhrif, er neinu nemur, á
ársgróðann handa hluthöfum bankans
og landssjóði.
Ráðherra íslands, 1. júlí 1910.
Björn Jónsson
Zeppelin lagði á stað í norð-
urförina 2. júlí, sjóveg frá Kiel til
Spitsbergen með skipi, sem Mainz
heitir. Þaðan verður haldið með
norsku skipi norður á bóginn, og
svo kemur loftskipið til sögunnar.
3nn|tutningsb annið á út-
lenðu kvikjje.
Herra Magnús Einarsson dýralækn-
ir hefur svarað grein minni í 19. tbl.
Lögrjettu í tveimur næstu blöðum.
Honum hefur fundist brjef sitt til
Landbúnaðarfjelagsins nógu dýrmætt
til þess að gefa almenningi það í
annað sinn; það var áður prentað í
„Frey“, en nú birtir hann það í 20.
tbl. „Lögr.".
Brjef þetta er þó og verður ætíð
i>kynlegt<!.. Þegar embættismaðurinn
M. Einarsson er kvaddur til að gefa,
sem slíkur, úrskurð um tilhögun á
innflutningi útlendra alidýra, þá tek-
ur hann til að romsa þar um kyn-
bætur og kynblöndun, efni, sem hon-
um kemur ekkert við sem embættis-
manni, eins og hann væri allsherjar-
kynbótastjóri á landi hjer, og allir
væru skyldir að hlýða því, sem hann
vildi vera láta í þeim efnum. Þetta
er næsta skopleg framhleypni hjá
embættismanninum, og ber greini-
lega vott um það, að hann skilur
ekki vel köllun sína í embættinu.
Hitt er ljóst, að bannlögin fela
dýralækni að ákveða varúðarreglur
gegn sjúkdómshættu, þegar um inn-
flutning er að gera. En þau veita
honum ekki rjett til að skjóta land-
stjórninni skelk í bringu, nje koma
henni til að synja um leyfi, þegar
um það er beðið. Ekki heldur rjett
til að búa til úrskurð um það, hve
hættulegt sje að blanda saman kynj-
um, og allra síst bygðan á fáfræði,
þröngsýni og römmu afturhaldi.
Þess vegna er það ver farið, að
dýralæknirinn skuli ekki hafa vit á
því, að halda sjer á því verksviði,
sem honum er markað, og láta ógert
í embættisúrskurði sínum að sletta
sjer fram í mál, sem engum aettur
í hug að leita álits hans um.
Annað er það, þótt hr. M. E. láti
skoðuð sína á kynbótamálum í Ijósi
í Lögr. og á öðrum slíkum stöðum;
það mun hvorki jeg nje aðrir lá
honum.
Hann ber mjer á brýn, aðjeghafi
snúið út úr og umhverft hugsun
sinni í áðurnefndu brjefi. Þetta eru
svölunaryrði, að ástæðulausu sögð.
Jeg hef raunar sagt, að hann stað-
hæfi, að kynbætur geti ekki átt sjer
stað með kynblöndun, og þessu til
sönnunar er hjer sýnishorn úr brjefi
hans:
„Eftir því, sem mjer skilst, er það
„ekki ætlun hr. Hallgr. Þorbergsson-
„ar, að flytja þessi ensku kyn inn,
„til þess að gera með þeim breyt-
„ingar* — „kynbætur" — á íslensku
„fje, og er það, út af fyrir sig, vel
„hugsað; því þannig lagaðar „kyn-
„bætur" eru með rjettu, að flestra eða
„allra þeirra dómi, sem vit hafa á,
„hið mesta skaðræði,** einkum þeg-
„ar lífsskilyrði öll eru mjög mismun-
„andi í þeim löndum, sem um erað
„ræða".
Auðvitað telur hr. M. E. sig með-
al „flestra, sem vit hafa á", og þá
hefur þetta verið skoðun hans, að
kynblöndun sje „mesta skaðræði",
því það dregur lítið úr staðhæfing-
unni, þótt hann bæti við orðunum:
„einkum þegar lífsskilyrði öll eru
mjög mismunandi" o. s. frv. Nú má
vel vera, að hann sje annarar skoð-
unar um þetta.
Allan „sannleikann" í brjefi dýra-
læknisins gat jeg ekki sagt, nema
með því að tilfæra alt brjefið, en það
taldi jeg þarflaust, þar sem það var
áður orðið almenningseign í „Frey".
Hr. M. E. fullyrðir, að nú sjeu
allir, sem vit hafi á, komnir á þá
skoðun, að kynbætur með útlendum
fjenaði sje „ekkert keppikefli, fyrir
oss". Engin tilraun hefur þó verið
gerð hjer á Iandi með útlendan fjen-
að, sem hefur komið mönnum á
þessa skoðun, heldur lítillega á gagn-
stæða skoðun. Eigi verður ætlað, að
M. E. viti um hugi og skoðanir allra,
„sem vit hafa á", því ekki verður,
að svo stöddu, gert ráð fyrir, að mað-
urinn sje alvitur. Þessi fullyrðing
* Með útlendu kyni verður ekki gerð
breyting á íslensku fje, nema með kyn-
blöndun.
** Kynblöndunin því mesta skað-
ræði — óhæf til kynbóta. H. Þ.
hans er því rakalaus, sögð út í loftið
með miklu kæruleysi. —
Þegar hr. M. E. birti brjef sitt til
Búnaðarfjelagsins í „Frey“, Iýsti hann
því yfir í formálanum, að stjórn fje-
lagsins hefði tjáð sig samdóma áliti
hans. Þetta var nú að vísu mis-
skiiningur eða fljótfærni hjá M. E.,
því svo mikið er víst, að herra Eirík•
ur Briem var að minsta kosti alveg
ósamdóma áliti hr. M. E.
í Búnaðarritinu f. á., þar sem jeg
hef ritað um kynblöndun hjer á Iandi
með enskum kynjum, hef jeg á ein-
um stað komist svo að orði:
„Jeg hef ekki að svo komnu hald-
„ið öðru fram í þessu efni, en að
„við mundum hafa best gagn af út-
„lendu kynjunum á þann eina hátt,
„að framleiða einblendinga undan
„þeim og innlenda kynjun. Um hitt
„er engin reynsla fengin, hvort eitt-
„hvert útlent fjárkyn getur til lengd-
„ar hreinkynjað svarað betur tilkostn-
„aði hjer á landi á einum eða öðr-
„um stað. Og ekki verður heldur
„neitt um það sagt, hvort einhverj-
„um kynni að takast, að koma upp
„nýju fjárkyni".
Af þessu mun nú enginn geta dreg-
ið þá ályktun, að fráskildum hr. M.
E., að jeg fordæmi viðvarandi kyn-
blöndun og telji hana á allan hátt
skaðlega, enda er það tilhæfulaust.
Hitt skal jeg kannast við, að jeg tel
mjög eftirsóknarvert og tímabært
fyrir okkur, að hagnýta útlend sauð-
fjárkyn og útlend hestakyn hjer á
landi, og að óreyndu legg jeg mest
upp úr takmarkaðri kynblöndun.
Fyrsta sporið í þessa átt tel jeg
best stfgið með því, að gera tilraunir
í smáum stíl, og fá á þann hátt svar-
að ýmsum spurningum, er að því
lúta.
Vitanlega má gera margskonar til-
raunir, svo sem t. d.: í fyrsta lagi
með þannig takmarkaða kynblöndun,
að framleiða aðeins einblendinga út
af ensku fje og íslensku. Slík blönd-
un er, á sinn hátt, kynbót á íslensku
fje, hvað sem skoðun hr. M. E. líður
á því atriði. í öðru lagi mætti gera
tilraunir með óblandað (hreinkynjað)
enskt fjárkyn, og í þriðja lagi með
viðvarandi kynblöndun í færri eða
fleiri liði.
Engin reynsla er fengin um þetta,
og fæst ekki, fyr en búið er að gera
tiiraunir.
En móti því spyrnir hr. M. E. eins
og kínverskur þverhaus, aftrar öllum
tilraunum í þessum efnum og brýtur
á bak aftur eðlilegan og dýrmætan
áhuga einstakra manna, sem vilja
leggja S'E fram til að vinna sem
mest gagn hinum þýðingarmikla at-
vinnuvegi landsmanna, kvikfjárrækt-
inni. Atferli hans er dæmalaust, ogstaf-
ar af þröngsýni og vantrausti á lands-
mönnum, og að einhverju leyti bygg-
ist það á spádómum hans, svo sem
t. d.: að enskt fje muni ekki geta
Iifað vegna loftslagsins og fóðurefn-
anna, „að tilganginum verði ekki
náð, þeim, að gera kjötframleiðsluna
ódýrari, og að innflutningurinn verði
svo dýrkeyptur, að engu tali taki".
Þegar sá dagur kemur, að hr. M.E.
gerir „kraftaverk,,, þá mun hann fyrst
geta vænst þess, að menn taki spá-
dóma hans sem góða og gilda vöru.
Þá segir dýralæknirinn, að ekki
þýði um það að deila, að öll skil-
yrði sjeu yfirleitt betri í Noregi og
Svíþjóð fyrir því, að hafa gagn af
enskum fjenaði, en á íslandi. Þetta
er nú sagt af jafnmiklu kæruleysi og
sumt annað.
Víst er um það, að hjer á Iandi
eru víðáttumikil beitilönd með fjöl-
skrúðugum gróðri, ágæt og sjálfgefin,
betri en samskonar lendur í Noregi
og Svíþjóð. Þegar hey verkast vel
hjer á landi, þá eru þau lystug og
næringarmikil, og að engu leyti síðri
en hey á öðrum Norðurlöndum, sam-
kvæmt efnaransóknum. Loftslagið er
að vísu kaldara hjer, sem einhverju
nemur, en þó eyjaloftslag, líkt og á
Englandi. En síst mundi kuldinn
hjer vinna ensku fje mein, því það er
betur ullað en hjerlent fje. Að ensk
fjárkyn geti lánast hjer, er mest
undir því komið, að næringarskil-
yrðin sjeu þeim samboðin. Enn er
eitt víst, að íslenskt fjárkyn er yfir-
leitt vænna — þroskameira — en inn-
lend fjárkyn á Skandínavíuskaga, og
bendir þetta ótvíræðlega til þess, að
næringarskilyrðin sjeu betri hjer en
þar. Bændur hjer á Iandi munu ekki
óhæfari til að hagnýta sjer enskt fjár-
kyn en stjettabræður þeirra á Norð-
urlöndum.
Jeg er því þeirrar skoðunar, að svo
komnu, að skilyrði fyrir því, að enskt
sauðfje geti komið hjer að gagni,
sjer betri en í nefndum löndum.
Þótt enskur fjenaður verði fluttur
hingað til kynblöndunar, þá mun
enginn ætlast til þess af M. E. —
nje nokkrum öðrum — að hann beri
ábyrgð á því, að kynblendingar verði
ekki notaðir til framtímgunar. En
hvernig stendur á því, ef það er
sannfæring M. E., að menn hjer á
landi sjeu svo skyni skropnir, að þeir
alment, ár eftir ár, noti kynblend-
inga til framtímgunar sjer til tjóns.
Jeg get fullvissað hann urn, að það
er ástæðulaust, að bera kvíðboga
fyrir þessu, því menn eru hjer nógu
eftirtektasamir og hagsýnir til þess,
að gera þetta því aðeins, að það sje
þeim fyrirbestu,—að þeir hafi hagnað
af því.
íslenskt fjárkyn mun þvi Iangdrægt
alstaðar geta dafnað óspilt, þrátt fyrir
innflutning á ensku sauðfje.
í grein minni mintist jeg á berkla-
veiki ísauðfje, og stendur það nú raun-
ar óhaggað af dýralækninum. En
mjer er undrunarefni, hvernig þetta
gat komið hárunum til að rísa á
höfði hans, svo hann stillir sig ekki
um að ausa úr sjer rugli um mig og
menn, sem að Iíkindum hvorugur
okkar þekkir og hann nefnir »bretska
skottulækna". Slíku bulli er ekki
svarandi.
Hins má geta, að dýralæknisleg-
ar skoðanir bænda munu jafnan
vera bergmál af kenningum dýra-
Iæknanna, það sem þær ná. Hjer
um slóðir er það nú t. d. svo, að
einn kennir öðrum að nota ágætt
meðal við innýflaormasýki í sauðfje,
sem er tóbaksseyði. Og að líkind-
um mun hr. M. E. hafa kent mönn-
um að nota það(?).
Rugl dýral. um það, að jeg álíti
mig honum fremri í sjúkdómafræði,
alidýra- og dýralæknisfræði, hefur við
ekkert að styðjast, því jeg hef aldrei
gefið í skyn, að jeg muni svo mikið
sem ná með tærnar, þar sem hann
hefur hælana í þeim fræðum. En
þrátt fyrir þetta er mjer til efs, að
hann viti, hve margir næmir sauð-
fjársjúkdómar eru hjer á landi; sje
það ástæðulaus efi, þá mun hann
ekki telja eftir sjer að upplýsa um
þetta.
Þá er að minnast á kaflann úr
brjefi frá Páli Stefánssyni, um inn-
flutt fje frá Skotlandi til Færeyja
haustið 1908.
Af kaflanum verður ekki sjeð, hve
lengi kindurnar hafa verið í sóttvarn-
arhaldi í Færeyjum, og ekki einu
sinni, hvort þær hafa verið þar í
nokkru sóttvarnarhaldi. Það verður
heldur ekki sjeð af honum, hvort
þessar 4 kindur hafa komið með
sóttkveykjuna í sjer til Færeyja, eða
tekið hana þar. En umþaðskaljeg
upplýsa, að engin banvæn veiki í
sauðfje með nafninu augnasýki er
til á Bretlandi, önnur en hin alþekta
blindusýki, sem Englendingar nefna
Blindness eða Opthalmia og tíð-
um gerir vart við sig í sauðfje hjer
á landi, einkum á haustin og fyrri
part vetrar, og löngum líkist farsótt,
og kveður þá stundum svo ramt að
henni, að hún verður banvæn. Mun
sýki þessi hafa átt heima í Færeyj-
um um langan aldur líkt og hjer.
Ef nefndar kindur hafa komið með
þessa sóttkveykju í sjer frá Skot-
landi, þá er þessi brjefkafli sýnis-
horn af því, hve hvötin er rík hjá
þeim kumpánum, að gera úlfalda
úr mýflugu, þegar um þetta mál ræðir.
Loks ritar hr. M. E. um „lifrar-
iktu-sýki", sem hann svo nefnir, eða
Distomatose í sauðfje, sem Englend-
ingar nefna Liver Rot eða Fluke
Disease. Til viðbótar því, sem hann
segir um sjúkdóminn, vil jeg taka
það fram, að sýki þessi gerir ekki
vart við sig í sauðfje, sem gresjar á
þurlendi, nje því fje, sem fóðrað er
að miklu leyti og jafnframt beitt á
ræktað og þurt land; en er aftur á
móti saknæm þar, sem fje er beit
á vott land nálægt keldudrögum og