Lögrétta - 07.09.1910, Qupperneq 3

L0GRJET1 A.
163
Kvöldskóla
fyrir ungar stúlkur halda undirritaðar frá 1. okt. Náras-
greinar: íslenska, enska, danska, reikningur, skrift og
hannyrðir.
I^ingrlioltsstrsBti ÍO.
Bergljót Lárusdóttir. Lára Lárusdóttir.
Morðið á Gaynor borgarstjóra.
Myndin, sem hjer fylgir, sýnir Gaynor borgarstjóra í New-York rjett eftir
að skotið var á hann úti á þýska fólksflutningaskipinu, eins og frá var
skýrt nýlega í Lögr. Tveir menn hlaupa til og styðja hann, en blóðið
rennur úr sárinu á andlitinu. Ameríkumenn eru fljótir til, og hafa náð
mynd af þessu þegar í stað.
Smjörsalan.
í markaðsskýrslu, sem smjörbúin
hafa fengið frá hr. J. V. Faber & Co.
1 Newcastle, dags. 30. f. m., segir:
»Með s/s Botníu kom aftur sending
af íslensku smjöri. Það kom til Leith
10. þ. m. og var þegar sent áfram
til Newcastle, því þar eru bestu við-
skiftamennirnir, enda tókst oss í þetta
sinn að selja þar alt.
Markaðurinn var betri en þegar síð-
asta sending kom, svo að hægt var,
eins og meðlagður reikningur sýnir,
að ná töluverðri verðhækkun, einkurn
þó fyrir bestu tegundirnar, en þó
nokkurri fyrir hinar líka.
Hvað gæðin snertir, þá er hvað
eftir annað kvartað yfir því, að
smjörið haldi sjer ekki, og er því
mjög áríðandi, að selt sje svo fljótt
sem unt er, svo að smjörið sje notað
áður en verri smekkurinn kemur
fram«.
Lögr. og ísaf.
Hr. Jón Þorláksson verkfræðingur
hefur sent Lögr. eftiríarandi:
Hr. A. J. Johnson segist engar blaöa-
greinar hafa sent Lögrjettu, en Þorsteinn
Gfslason segist hafa fengið margar frá
honum. Ein grein að minsta kosti eftir
hr. A. J. J. hefur nú staðið í Lögrj., og
er það eitt væntanl. nóg til að sýna, að
hann segir ekki satt.
Af þvf að einu af Reykjavfkurblöðunum
hefur orðið furðu skrafdrjúgt um þetta,
langar mig til að segja frá eftirfarandi:
Einhverntíma á fyrstu árum Lögrj., þó ekki
seinna en vorið 1908, var jeg staddur
heima hjá Þorst. Gfslasyni; varð þá til
rætt um A. J. Johnson, og hafði jeg eitt-
hvað orð á því, að hann skrifaði mikið f
blöðin. Þá sagði Þorsteinn við mig: „Jeg
hef fengið margar ritgerðir frá honum";
um leið benti hann mjer á allþykt hand-
rit, sem lá á skrifborðinu hjá honum og
bætti við: „hjerna er sú seinasta, «n þetta
er alt of langt; það er ekki pláss fyrir það
1 blaðinu". Eitthvað fleira töluðum við
um þetta. Jeg man nú ekki með vissu,
hvort jeg leit á undirskrift (eða yfirskrift)
þessarar löngu ritgerðar, en Þorsteini gat
ekki gengið nokkur hlutur til að skrökva
neinu að mjer f þessu efni, svo að jeg er
ekki f neinum vafa um, að það var satt,
að hann hafði fengið bæði þessa löngu
ritgerð og aðrar fleiri frá A. J. Johnson.
Reykjavfk 5. sept. 1910.
Jón Porláksson.
„Ársafmœlið**. Svo hjet
greinarkorn, sem Ólafur ráðherra-
kundur ritaði f ísaf. rjett eftir að hann
tók við blaðinu í fyrra, eitthvert hið
barnalegasta og hjákátlegasta rugl,
sem hjer hefur sjest á prenti, svo
gleiðyrt og skoplega flónslegt,
að ailir, sem það lásu, voru hissa.
Faðir hans var ekki heima, þeg-
ar greinin kom í blaðið; hann var
þá uppi á Hálsi. En vafalaust hefur
sú grein átt ekki hvað minstan þatt
í því, að öll yfirráð yfir blaðinu voru
bráðlcga tekin af ritstjóranum.
Af þessu má það merkilegt heita,
að hann gerist sjálfur til þess í ísaf.
á laugardaginn, að minna á þessa
grein að nýju, eða leyfir öðrum að
gera það undir sfnu nafni f ísaf.
Þar er sem sje tekinn upp kafli úr
mjög vel ritaðri og skemtilegri grein,
sem blaðið »Reykjavík“ flutti um »Árs-
afmælið*. Þessi Reykjavíkurgrein þótti
hitta vel og var mikið um hana talað.
Hún gerði ísaf.-ritstjórann að almennu
athlægi, og því er það ef til vill, að
hún er honum nokkuð minnisstæð.
Nú birtir hann vottorð um það frá
þáverandi ritstj. Reykjavíkur, Jónasi
Guðlaugssyni, að þessi grein sje eftir
Lárus H. Bjarnason lagaskólastjóra,
og ætlast sýnilega til þess, að hon-
um verði talið það til ámælis, ef hann
hefði ritað greinina. Isaf.-ritstjórinn
býst víst við, að almenningur sje nú
búinn að gleyma, hve vel var tekið
á móti greininni, þegar hún birtist
fyrst í Rvík í fyrra. Lögr. veit ekki
með neinni vissu, hvort það er satt,
sem í vottorðinu stendur, en hyggur
þó, að svo muni vera. Henni er það
fjarri skapi, að hallmæla J. G. En
hann hefur hlaupið á sig og sjálfur gert
minna úr sjer en rjett var með vottorðs-
gjöfinni. Hann segir, að greinin hafi
verið prentuð »gegn mótmælum« frá
sjer. Hann var sem sje kunningi
ísaf.-ritstjórans og hefur sjeð, að
greinin mundi gera þennan góðkunn-
ingja sinn meira en lítið hlægilegan,
svo að J. G. var þar nokkur vorkunn.
En lftið virti ísaf.-ritstjórinn kunnings-
skapinn við J. G. um það leyti, ef
Lögr. man rjett.
Og alt annað en kunningjabragð
er það af ritstj. Isaf., að nota sjer
þetta vottorð Jónasar. Það er lítil-
mannlegt og vesaldarlegt. Því L.
H. B. gerir það ekkert til. En birt-
ing þess er leiðinleg fyrir Jónas. Þar
við bætist, hve vel það situr á ritstj.
ísaf., eða hitt þó heldur, að flytja
langar og margorðar áminningar-
greinar út af þessu efni og þvf um
líku.
Annars hefur ritstj. ísaf. oftar sýnt,
hve einlægur kunningsskapurinn er
frá hans hlið við J. G., meðal ann-
ars, er hann flutti frásögnina um J. G.
í sambandi við Norðurlands-fyllirfs-
skeytin, í grein eftir ritfíflið góða —
vitandi þó án alls efa, að sú frásögn
nær engri átt og að J. G. var alveg
saklaus af þeim skeytatilbúningi, en
að hann þagði um alt þvf viðvíkjandi
af góðmensku og hlífð við annan
kunningja sinn, flokksmann ísaf., sem
átti á hættu að missa stöðu sína, ef
hreyft yrði við því máli meira en
gert var.
Svar
til hr. Ágústs Bj'arnasonar.
Eíiir Halldór Jónsson.
III.
í 37. tölubl. „Lögrjettu" tekur h.
útv. sjer fyrir hendur — eftir nokkur
vel valin brigslyrði og fúkyrði — að
útskýra „Avarpið" fræga.
9. Honum þykir jeg misskilja orðið
„nauðungarlög", jeg skilji það eins
„hreppakerling", sem sje, að jeg leggi
þann skilning í það orð, sem beinast
liggur við. En það má ekki. Það
hggur, eftir sögusögn h. útv., djúp
þýðing í þessu orði. En má jeg
spyrja: Hví reyna andbanningar ekki
að orða hugsanir sínar svo ljóst, að
jafnvel hreppakerlingar geti skilið,
hvað þeir meina? Eru þeir ekki
færir um það?
H. útv. segir, að andbanningar
meini með þessu orði þau lög, er hann
nú ncfnir „varnarlög" (præventiv-) lög,
er svifta menn fyrirfram sakarefn-
inu, girða fyrir það fyrirfram, að hœgt
sje að brjóta þau, girða fyrir það,
að hver og einn geti valið um, hvort
hann brýtur þau, — og tekur þá á
móti refsingunni, ef uppvíst verður,
— eða þá brýtur þau ekki.
Sem dæmi upp á slfk „varnarlög"
tekur hann hin gömlu ritskoðunarlög
(censur) og setur bannlögin íslensku
á bekk með þeim. Gætum nú að,
hvað rjett er í þessari fullyrðingu og
þessari samlíkingu h. útv.
Hvað er nú það, sem einkennir
ritskoðunarlögin og gerir þau frá-
brugðin flestum öðrum lögum?
Það er einungis það, að sjerstakir
menn eru settir til þess, að lesa yfir
fyrirfram sjerhvað það, er prenta
skal, til þess að stryka út alt það, er
óheimilt er að prenta, að þeirra dómi,
gæta þess á þennan hátt fyrirfram. að
enginn geti orðið sekur um það lög-
brot, að prenta eitthvað að þeirra
dómi hættulegt fyrir ríkið.
Er nú nokkuð samskonar ákvæði
í bannlögunum íslensku ? Er nokkur
hópur manna, er eigi að gæta þess
sjerstaklega fyrirfram, að menn geti
ekki brotið þau, geti ekki flutt inn
áfenga drykki?
Öldungis ekki á nokkurn hátt.
Þetta er svo mikil fjarstæða, að
sjálfir andbanningar gera einmitt ráð
fyrir því, að menn muni geta brotið
þau og muni brjóta þau; — byggja
á því eina höfuðástœðu sína gegn
lögunum, „að þau leiði til lagabrota".
Af því að mönnum sje gefinn kost-
ur á að velja um, hvort þeir brjóta
þau eða brjóta þau ekki, — þá muni
menn brjóta þau.
Hvernig á nú nokkrum góðfúsum
lesara að detta í hug, að þá merking
eigi að leggja í orðið „nauðungar-
lög", sem kemur beint í bága við
kenningu sjálfra andbanninga fáum
línum síðar í Ávarpinu? Eiga allir
menn, ekki að eins hreppakerlingar
og jeg, heldur allir menn, líka allir
gáfuvargarnir í þeirra eigin flokki, að
leita uppi þá merkingu í þessu orði,
sem er öldungis ösamrýmanleg við
orðin og hugsunina í annari hófuð-
ástæðu þeirra sjálfra?
Allur vaðallinn hjá h. útv. um það,
að bannlögin íslensku brjóti í bága
við grundvallarreglur í lagasetning
annara þjóða, er ekkert annað en
fráleitasta fjarstœða. Þau veita
mönnum fult valfrelsi um það, hvort
menn brjóti þau eða brjóti þau ekki,
og leggja, á sama hátt sem öll önnur
lög, refsing við, ef brotin verða.
Ef nokkur nútímans lög geta kall-
ast nauðungarlög í merkingunni
„præventiv“-lög eða varnarlög (fyrir-
fram), þá eru það tollgœslulóg allra
mentaþjóðanna. Þar er settur á stofn
heill her af eftirlitsmönnum (tollþjón-
um), sem raðað er á öll landamerki,
við sjávarstrendur, á járnbrautar-
stöðvar og hafnarbæi. Og þeir hafa
það hlutverk, að svifta menn fyrir-
fram möguleikanum til að geta
valið um, hvort menn brjóti tolllögin
eða brjóti þau ekki. Þeim er veitt
heimild til að skoða svo nákvæm-
lega sem þeim sýnist allar vörusend-
ingar, allan farangur manna, jafnvel
gangklæði manna og í vösum þeirra.
Svona ítarleg „præventiv"-lög,
varnarlög, þvingunarlög, hafa einmitt
allar mentaþjóðirnar í kringum oss,
— og láta sjer enga lægingu þykja.
En ekkert þessu líkt er til í bann-
lögum vorum. Þau eru ábyrgðarlög
að 'óllu leyti, í sömu merkingu sem
hver önnur lög vor, — og ekkert
annað.
10. H. útv. brigslar mjer um, að
jeg sje „að reyna að stinga því undir
stól", að bannlögin sjeu „gefin á því
sviði, er aðeins varðar hegðun ein-
staklingsins, en snertir ekki hags-
muni annara". Og hann segir, að jeg
„gleymi alveg þessu mikilvæga að-
eins".
Hjer fer h. útv. með rangt mál,
eins og sjerhver getur sannfært sig
um, sem les það, er jeg hef ritað
um 5- atr- Ávarpsins.
En hitt er annað mál, að jeg hef
ekki beinlínis fært fram ástæður fyrir
því, að það sje skökk skoðun, ef
andbanningar hafa hana, að það
varði „að eins" og „einvörðungu"
einstakling mannfjelagsins sjált'an og
engan annan, hvort hann notar á-
fengi til drykkjar eða ekki.
Jeg hef ekki eytt miklu rúmi til
að sýna fram á, að þessi skoðun sje
skökk, hver sem hana hann að hafa,
og það er af þeirri einföldu ástæðu,
að alt mannlífið með öllu sínu stór-
kostlega og margvíslega áfengisböli
lætur alla hugsandi menn þreiía á
hundruðum og þúsundum dœma upp
á það, hvernig alveg saklausir karl-
menn, konur og börn, líða sálar-
kvalir, líkamlegt ofbeldi, efnatjón,
fjárútlát o. fl. o. fl. beinlinis af áfeng-
isbrúkun annara.
Jeg hugði, og hygg enn, að þetta sje
svo tvímælalaust og bersýnilegt hverj-
um hugsandi manni, er kann að draga
ályktun milli orsakar og afleiðingar,
að það væri að gera mentuðum mönn-
umósæmilegar getsakir og aðdróttanir,
að láta í ljósi, að þeir gcetu haldið
því fram í alv'óru, að áfengisbrúkun
einstaklingsins varði „að eins" og
„einvörðungu" sjálfan hann. Og það
því fremur, sem vísindamennirnir hafa
á síðustu áratugum birt þá niður-
stöðu ransókna sinna, að áhrif og
spilling áfengisins á neytanda þess
komi fram á saklausum afkvæmum
þeirra í margvíslegu formi, svo sem
taugaveiklun, geðveiki, vitskerðing
o. s. frv.
11. H. útv. verður nú að viður-
kenna, að spá andbanninga um hnekki
og tjón fyrir landið í verslunarsamn-
ingum vegna bannlaganna, hefur al-
gerlega sprungið. Hann hefur upp-
götvað orsökina, sem sje „smæð
þjóðarinnar". Það „hefði" sparað
þeim þessa ástæðulausu hrakspá,
hefði þeim dottið í hug „smæð þjóð-
arinnar" áður en þeir spáðu.
12. Þá er maður les svar h. útv.
dettur manni ekki sjaldan í hug, að
sá er standa þykist á hæðum hinnar
„æðri menningar" geti ekki hafa
skrifað það, heldur einhver götu-
drengur; þar er svo litið um rök, en
mikið um brigslyrði. Utlit er fyrir,
að ýmsum andbanningum þyki þessi
vopnin handhægust, og að þeir geti
be^t með þeim sýnt stórmensku sína
og yfirburði. En það get jeg látið
h. útv. vita, að þau bíta ekkert á
mig. Og óhræddur legg jeg það
undir dóm lesandi ogskynjandi manna,
hvor okkar brúkar meiri „rangfærsl-
ur“, „útúrsnúning" og „getsakir".
13. H. útv. „finst vera hugsun-
arglompur" í því að segja: „Það
er ekki frelsi, að svifta sjálfan sig
frelsi", en segja svo einnig, „að
þjóðin hafi af frjálsum vilja beðið
um bannlögin". En báðar þessar
setningar eru í fullu samræmi, þótt
h. útv. vilji ekki skilja það. Það
má ekki blanda saman frelsi og á-
striðum, eða frelsi og skertu viti.
Enginn er frjáls í athöfnum sín-
um, nema vit hans sje óskert og
dómgreind hans heilbrigð.
Áfengið skerðir vitið og veikir
dómgreindina.
„Vitið flýr, vitið flýr", segir í vís-
unni. En í stað vits og dómgreind-
ar taka þá ýmsar fýsnir og ástriður
við stjórnartaumunum.
Af þessari sannreynd eru sprotnar
ýmsar „málsbætur" í sakhæfi drukk-
inna manna.
H. útv. segir og sjálfur: „Notkun
áfengis" gjörir fýsnina að áfengis-
ástríðu. Og dæmin sýna hundruðum
saman, hve áfengisástríðan verður
sterk, svo sterk, að vit og dómgreind
ráða ekkert við hana.
Það er því beint til að vernda
vitið og dómgreindina, og þar af
leiðandi að vernda frelsi og frjálsar
athafnir manna, að áfengið verði
rekið inn í lyfjabúðirnar.
Bannlögin mætti með fullum rjetti
nefna: Lög um vernd á viti, dóm-
greind og frelsi manna.
Frh.
Allsherjar líyennamót var háð
í Kaupmannahöfn seint í ágúst. Þaðan
komu konur af ýmsum löndum, og
kepptust við að tala. Síðan samþyktu
þær að heimta fullan kosningarrjett
handa konum um allan heim. Að
því búnu átu þær og drukku og
voru glaðar.
Sugleg stúlka
getur fengið vist á Hótel ísland
frá 1. október n. k.
Þeir sem vilja selja Hótel ísland
mjólk, rjóma og egg eftir 1. okt.
sendi undirrituðum hótelstjóra til-
boð sín fyrir 15. þ. m.
P. P. J. Gunnarsson.
Franz Joseph
Austurríkiskeisari
varð áttræður 18. f. m.
Ráðherra og franski
konsúllinn.
Þjóðólfur flutti á föstudaginn grein
um málastapp franska konsúlsins hjer.
Þegar hann fór utan í vetur, hafði
ráðherra lofað honum skriflega,
að hann skyldi sjá um öll mál hans,
meðan hann væri í burtu. Brjef ráð-
herra til konsúlsins prentar Þjóðólfur.
og er það svo hljóðandi:
»Stjórnarráð Islands.
Reykjavik d. 8. Nov. 1909.
I Anledning af den franske Konsul,
Hr. I. P. Brillouins Bortrejse ud aí
Landet, skal Ministeren for Island
erklære, at der fra Ministeriets Side
vil blive udviste alle mulige Bestræ-
belser for, under Hr. Konsulens Fra-
værelse, at bevare og forskaffe ham
de ham tilkommende Rettigheder i
alle Sager, der endnu ved hans Bort-
rejse maatte være uafgjorte, eller som
under hans Fraværelse maatte opstaa
her i Landet, hvad enten de verserer
mellem ham og det offentlige eller
Private.
(sign).
Björn Jonsson.
Indr. Einarsson.
Hr. Konsul I. P. Brillouin,
Det franske Konsulat
Reykjavik«.
(A íslensku: í tilefni af ferð frakk-
neska konsúlsins, hr. I. P. Brillouins,
af landi burt, lýsir ráðherrann fyrir
ísland yfir því, að frá stjórnarinnar
hálfu skal vera gert alt sem mögu-
legt er, til að varjveita óskertan rjett
herra konsúlsins í fjarveru hans og
útvega honum óskertan rjett þann,
er honum ber í öllum þeim málum,
sem enn kunna að vera óútkljað við
brottför hans, eða upp kunna að rísa
hjer á landi í fjarveru hans, hvort
sem mál þessi eru milli hans og hins
opinbera eða einstaklinga).
Nú kvað konsúlnum þykja ráð-
herra hafa illa haldið loforð sín, og
er sagt, að hann sje mjög óánægð-
ur yfir því.