Lögrétta - 08.02.1911, Page 1

Aígreiðslu- og innheimlum.:
ARINBJ. SVEINBJARNARSON.
Ijauaaveu -41.
Talsimi 74.
R i ts tj ó r i:
ÞORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsími 132.
M 6.
Reykjavík 8. lebráar 1011
VI. árg.
Altaristaflan í Köping.
í smábænum Köping í
Svíþjóð er I kirkjunni mjög
einkennileg og falleg alt-
aristafla frá katólskri
tíð. Norski prófessorinn
Bang hefur nýlega komið
fram með þá kenningu,
að sænskir hermenn hafi
fyr á öldum rænt töflu
þessari úr Dómkirkjunni
í Niðarósi og því ætti
sænska stjórnin að skila
Noregi henni fyrir
sæmilega borgun. Þessu
mótmæla Svíar, ogl hefur
orðið út af þessu mikil
blaðarimma.
I. O. O. F. 921029.
Forngripasafnið opið Sd., þrd. og fimtud.
kl. 12—2.
Lækning ók. f læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. í mán. 11—1.
Landakotsspítali opinn f. sjókravitj. io'/a
—12 og 4-5.
Islands banki opinn 10—2V2 og 5V2—7.
Landsbankinn io1/.—2z/i. Bnkstj. við 12—1.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. f
mán. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
Lárus Fjeldsted.
Yflrrjettarmálafœrslumaöur.
Lækjargata 2.
Helma kl. 11 —12 og 4—5.
Faxaflóagufubáturiim „Ingólfur"
fer til Borgarness io., 19. og 24. febr.
- - Garðs 13., 21. og 28. febr.
£anðmynðir herstjóra-
jlokksins
eru hinir eigulegustu hlutir fyrir þá,
er þykir vænt um landið. Að þessu
vil jeg leiða athygli almennings. Jeg
fjekk mjer myndina af hjeraði því
(sýslu), sem jeg bý f, svo fljótt sem
hún var tilbúin, ljet „setja hana upp":
líma saman tíglana, ljereft undir,
stengur í jaðrana, ofan og neðan, og
olfubera hana. Nú er hún hin ánægju-
legasta veggprýði í herbergi mínu.
Landinu er skift í tígla, er hver
tekur yfir c. 10 fermílur. Stærðin
er 1 : 50,000. Er það svo veruleg
stærð, að alt hið merkasta getur
komið greinilega fram. Dráttmerki
og litir („signaturer") er fjölbreytt,
svo að auðsýnt er, hvers háttar landið
er (ár, vötn, lækir, fjöll, hraun, gras-
lendi, tún, vegir, brýr, símar, bæir
o. s. frv.).
Til að ná allri Kjósarsýslu, varð
jeg að fá 4 tígla, enda náði jeg þar
með hinni fögru mynd Hvalfjarðar.
Verðið þarf engan að fæla: einkróna
tígullinn.
Þessi (4 tigla) mynd nær yfir þetta
svæði: Suðausturhornið er á Hengl-
inum austanvert við Skeggja; suður-
línan rjett sunnan við Elliðavatn í
sjó fram vestan til við Hafnarfjarðar-
bæ; austurlínan yfir Mjóavatn á Mos-
fellsheiði, austan við Stýflisdal (í Þing-
vallasv.), yfir Kjöl, Hrísháls, milli bæj-
anna í Botnsdal, norður á miðja Botns-
heiði. Norðausturhorn þar á heiðinni
austanvert við Tvívörður. Norður-
línan þaðan yfir Glámu, vestur með
Skarðsheiði sunnanverðri, fyrir ofan
bæina, og fram í sjó norðanvert við
Belgsholt. Vesturlínan liggur öll á
sjó, c. 3/4 mílu vestur frá Akranesi,
en tæpa mílu vestan Alftaness (í Gull-
br.sýslu), þ. e. Kjósarsýsla öll, suður-
hl. Borgarfj.s., hluti af Árness- og
Gullbringusýslu.
Landi því öllu, er mynd þessi tekur
yfir, er jeg talsvert kunnugur. Og er
tillit er tekið til þess, að myndin er
gerð af útlendingum, sem ekki skilja
mál landsmanna og eiga því óhægra
með að fá góðar og rjettar upplýs-
ingar, er það furðu fátt, sem jeg finn
að verki þeirra. Skal jeg þó drepa
á nokkur atriði, aðallega til að áminna
menn, þar sem mælingaverkinu eigi
er lokið, um, að gæta þess, að gefa
mælingamönnunum skýrar og rjettar
upplýsingar, svo sem unt er. Minna
má það ekki vera — úr því við verð-
um að njóta liðs annarar þjóðar til
að gera verk þetta fyrir okkur, — en
að við aðstoðum þá í því, er við
getum, til þess að myndirnar geti
orðið sem best úr garði gerðar.
Örnefna sakna jeg fjölda margra,
sumra sögulegra. Endist ekki til að
nefna nema fá: t. d. Melabakka, Geir-
mundartind og Háahnjúk (Akrafjall),
Saurbæjarhlíð, Þyrilshlíð, Þrándar-
staðahlíð o. s. frv., Kúhallareyrar,
Kattarhöfða og Víðförulsnes (við
Botnsvog), Leiðvöll (við Kollafj.),
Katlagil (Grímarsf.). Nöfn á vöðum
yfir árnar vanta öll o. fl., o. fl. —
Rangnefni eru mörg, en líklega flest
þeim að kenna, er til hafa sagt, t. d.:
Kúvallardalur og -á, f. Kúhall-,
Tranadalur f. Trönu-, Skammadalur
f. Skammi-, Bæjarfell f. Þverfell, Mos-
fellsfjall f. Mosfell, Helgafellsfjall f.
Helgafell ( fellsfjall=: fjallsfjall!), Gull-
bringur f. Mosfellsbringur (en Gull-
bringur eru fyrir sunnan Vífilsstaði í
Gullbringusýslu), Bringnabær f. Bring-
ur, Hamrafell f. Ulfarsfell, Grím-
mannsf. f. Grímars-, Korpúlfsstaðaá
f. Úlfarsá, Djúpadalur f. Djúpi-, o. fl.
o. fl. — Eru slíkt lýti á svo góðum
grip, sem myndir þessar eru. — Sum-
staðar eru merkjalínurnar milli sveit-
anna ónákvæmlega settar og jafnvel
villandi (eins og milli Mosfellssveitar
og Álfóssveitar). Túnastærðirnar eru
talsvert af handahófi, og ekki nákvæm-
ar, og túnin sumstaðar óskýrt eða
ekki sett (Stýflisdal o. v.). Af mann-
virkjum, sem þýðing hafa, eru það {
einkum rjettirnar, sem vanta; hefur
mælendum eigi verið kunnugt, að
þær eru nokkurskonar þjóðhátíða-
staðir hjer á landi. Kollafjarðarrjett
einsjest(nafnlaus), en Reynis-, Brekku-,
Fossár-, Eyja- og Hafravatnsrjett vant-
ar. Lítilsháttar mylna í Kollafirði er
sett svo skýrt, eins og það væri „her-
virki“ (kastalaborg), en efri veiði-
mannahúsin við Elliðaárnar vanta.
Sumstaðar eru fjárkofarnir sýndir
skýrt og nákvæmlega (Laxnesi, Graf-
arholti o. v.), en víðast ekki. Eyði-
býli o. þessh. eru allvíða sett á rang-
an stað (Laxnestunga, Stekkjarkot
o. fl.). Skift mun vera um Laxfoss
og Sjóarfoss í Kjós o. s. frv.
Landslagið sjest greinilega af hæða-
línum og litaskiftum á myndinni, og
hæðamálstölurnar, sem eru til og frá
um alt, sýna hve hátt landið hjer og
þar liggur yfir sjávarmál. Allir vegir
og stigir eru greinilega sýndir, og
þykir mjer bera fullmikið á ýmsum
ómerkilegum götum.
Vil jeg nú hvetja alla þá, er unna
landsbletti sínum, að eignast eina eða
fleiri slíkar myndir. Laglega „upp
settar" eru þær prýði á vegg, og
auk þess má hafa marga nytsemd af
þeim. Þær eru ómissandi, ef ein-
livern tíma kemst svo langt, að sett
sjeu hrein landamerki; þá getur hver
jarðeigandi dregið merkin, t. d. með
rauðum strykum, á myndina umhverfis
land sitt, Land jarðar minnar hef
jeg þegar (áður en myndin var olíu-
borin) afmarkað þannig. Þá er auð-
velt að ákveða flatarmá! jarðaland-
anna eftir mæling þeirra á myndinni.
Mælikvarði er neðan við myndina á
hverjum tígli.
Myndir þessar fást hjá hr. skóla-
stjóra Morten Hansen í Reykjavík
og ef til vill víðar.
Grh. 1. febr. 1911.
B. B.
t
Jón kaupm. Póröarson.
Hann fanst örendur í fjörunni aust-
anhalt við Miðbæinn um hádegisbil
1. þ. m., hafði ekki komið á heimili
sitt síðan kvöldinu áður.
Líkið var krufið samdægurs og
segja læknar (landlæknir og hjeraðs-
læknir), sem það gerðu, að hann hafi
fallið lifandi í sjóinn og dáið —
druknað — eftir örstutta stund.
Sá orðasveimur, að hann muni hafa
drekt sjer, á við engin rök að styðj-
ast. Öll atvik, sem kunn eru, benda
til þess, að hjer sje um slys að ræða,
hörmulegt slys. Hann fór heiman
að frá sjer á 8. tímanum kveldinu
áður, var á fundi úti í bæ, hitti ýmsa
menn að máli á götunni, og sá eng-
inn annað, en að hann væri í góðu
skapi. A tíunda tímanum er mælt
að hann hafi átt tal við mann á
Lækjartorginu, sagðist þá ætla að
ganga litla stund sjer til hressingar
og síðan heim. En úrið í vasa hans
benti á 10 og 9 mínútur. Er því
líkast að hann hafi gengið út með
sjónum og þar niður á einhverja
brýggjuna — skip voru að koma þá
um kveldið —. Veður var milt, en
dimt og vot jörðin og skreipt mjög,
ekki síst á bryggjunum. Það hefur
oft borið við hjer í bæ, að menn
hafa hrasað út af bryggjum að
öðrum áhorfandi — og oftast orðið
bjargað. En fátt segir af einum.
Það er siður fjölda manna hjer, að
þeim verður jafnan reikað niður á
bryggjur, ef þeir koma út fyrir dyr.
Þessi atburður ætti að vera þeim til
aðvörunar um það, að slíkt er ekki
hættulaust, ef menn eru einir síns
Iiðs og ósyndir, eins og Jón heitinn
var.
Jón var fæddur 3. jan. i854áLeiru-
bakka í Rangárvallasýslu, og bjuggu
þar foreldrar hans. En eigi ólst hann
þar upp, heldur hjá frændfóiki sínu,
fyrst á Ægissfðu og síðan í Flag-
veltu. Þaðan fór hann 24 ára gam-
all á Eyrarbakka og dvaldi þar eitt
ár, en síðan að Reyðarvatni á Rang-
árvöllum og var þar 3 ár. Þar
kvæntist hann' haustið 1881 eftirlif-
andi konu sinni Þorbjörgu Gunnlaugs-
dóttur frá Árnagerði í Fljótshlíð.
Vorið eftir, 1882, fóru þau að búa
á Ártúnum í Mosfellssveit og voru
þar til 1885, en fluttust þá að Lauga-
nesi og bjuggu þar sex ár. 1891
fluttust þau til Reykjavíkur og byrj-
aði Jón þá verslun í Austurstræti 5.
En næsta vor bygði hann hús sitt í
Þingholtsstræti 1, og hefur verslað
þar síðan.
Verslun hans varð brátt mikil, enda
var honum mjög vel sýnt um kaup-
skap, og brautryðjandi varð hann
hjer í verslun með innlendan varning
að því leyti, að hann varð milligöngu-
maður milli sveitamanna og bæjar-
manna, keypti fje af sveitabændum,
en seldi aftur um bæinn kjöt og
slátur. Hann kom hjer fyrstur manna
upp slátrunarhúsi, kjötsölubúð, pylsu-
gerð og niðursuðu matvæla, en hætti
þeirri versíun allri, er Sláturfjelag
Suðurlands var stofnað og reisti hjer
slátrunarhús og sölubúð.
Jón var vel metinn maður og
gegndi mörgum trúnaðarstörfum.
Hann var í niðurjöfnunarnefnd bæjar-
ins, einn af stjórnarnefndarmönnum
„Hotel íslands«, eftir að það komst
í eign Templara, Fríkirkjunnar, Faxa-
flóabátsfjelagsins og m. fl. fjelaga.
Þótti hann hvervetna tillögugóður, úr-
ræðamaður og framlagsfús.
Þau Jón og Þorbjörg áttu ekki
börn, en 4 börn tóku þau til fósturs
og ólu upp, og tvö þeirra, Þórð Lýðs-
son og Guðrúnu Ólafsdóttur, gerðu
þau að kjörbörnum sínum.
Jarðarför Jóns heitins fer fram
næstk. föstudag, 10. þ. m.
Carnegi auðmadur.
Hann hefur oft verið umtalaður
maður fyrir stórgjafir, einkum til há-
skóla og mentastofnana. Nú hefur
hann nýlega gefið 10 milj. dollara
til triðarmálastarfseminnar.
Hann er Skoti að uppruna, fæddur
1837, en kom 11 ára til Ameríku
og hefur safnað þar auðmagni sínu
á steinolíusölu og stáliðnaði.
Stórt nániaslys varð í Englandi
21. des. síðastl., í Prætorianámunum
við Bolton. Hálft 4. hundrað manna
beið þar bana.
Fólksflutnlngaskip ferst. Stórt
fólksflutningaskip rússneskt, „Russia",
fórst 9. jan. skamt frá Libau, á leið
þangað frá Ameríku, fult af farmi og
farþegum. Mönnum varð bjargað,
en skipinu ekki.
Mannskæð pest kom upp í síð-
astl. mánuði meðal Kínverja í bæn-
um Charbins í Austur-Síberíu. Úr
henni dóu á 3 dögum milli 500 og
600 manns.
Norðurlandabanki í París.
»Banque des Pays du Nord«.
Ýmsir bankar á Norðurlöndum
hafa gengist fyrir stofnun nýs banka
í París, með samþykki franskra vald-
hafa, og á hann að heita „Banque
des Pays du Nord". Stofnfjeð er
25 miljónir franka og er þegar alt
fengið. Bankinn tekur bráðlega til
starfa.
Yfirstjórn bankans verður frönsk.
En tilgangurinn með stofnun hans
er, að vinna að sölu skandínaviskra
verðbrjefa í París og yfir höfuð, að
hlynna að hagsmunum Norðurlanda.
Sagt er, að Landmandsbankinn
hafi einkum haft forgöngu í þessu
máli í Danmörku.
Jardskjúlftarnir í Miðasíu.
Ein af sögunum, sem þaðan eru
sagðar, er þessi: Lest var á leið
til bæjarins Pershevalsh, yfir fjallveg.
Alt í einu opnaðist rifa hjer um bil
1V2 alin á breidd, rjett fyrir framan
hana, og hröpuðu þar niður í bæði
menn og skepnur og fórust.
Jarðskjálftarnir byrjuðu 4. jan.
Um upptökin hafa ekki komið nán-
ar fregnir. En þeir eru í Turkest-
am, sem er stórt og strjálbygt flat-
Iendi, vesturhlutinn undir yfirráðum
Rússa, en austurhlutinn tilheyrir Kína.
Jarðskjálfta-mælirinn hjer í Reykja-
vík hafði sýnt þessar hreyfingar.
Peary. Nýlega hafa skjöl hans
frá síðustu norðurförinni verið rann-
sökuð af vísindamönnum, og er það
talið fullsannað af þeim, að hann hafi
að minsta kosti eigi verið meira en
3—4 danskar mílur frá norðurheim-
skautinu, þegar hann reisti upp stöng-
ina með Bandaríkjaflagginu á ísbreið-
unni og sneri við aftur heimleiðis.
Peary hefur út af þessu verið sýnd-
ur mikill sómi.
Cook, sem nú er vestra og skrif-
ar og talar mikið um ferðalag sitt,
lætur vel yfir þessu, segist geta unt
Peary alls sóma og hann eigi alla
viðurkenningu skilið, — en framtíð-
in muni heiðra sig og gefa sjer
dýrðina.
Cook kveðst ætla að heimsækja
Danmörk í apríl í vor.
Flug-slys. Hoxseg flugmaður,
sá er hæst allra hefur komist í loft
upp, 11474 fet, nú rjett fyrir síð-
ustu áramót, fórst á flugi 2. jan. í
Los Angelos í Kaliforníu, hrapaði til
jarðar úr 500 leta hæð að fjölda
manns áhorfandi og marðist til dauðs
undir vjelinni, er niður kom.
Moisant flugmaður, sá er frægur
varð síðastl. sumar fyrir flugið með
annau mann milli Frakklands og
Englands, fórst um áramótin vestur
í Ameríku.
Hann hafði látið eftir sig */a
millj. kr.
Ópíuiu í Kína. Þar er nú vökn-
uð alvarleg hreyfing gegn ópíums-
reykingunum og á kvenþjóðin mik-
inn þátt í henni. í vetur var hald-
inn um þetta mál stór almennings-
fundur í Peking og talaði þar meðal
annara einn af prinsunum, og ýmsar
konur af aðalsstjettinni.