Lögrétta - 08.11.1911, Blaðsíða 2

216
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur dt á hverjun mlfl-
vikudegt og auk þess aukablöfl við og við,
minst 60 blöð als á ári, Verð: 4 kr. árg.
á fslandi, eriendis S kr. Gjalddagl 1. júli.
enda munu Ungmennafjelögin’ vilja
láta það sannast, að þau kunni að
meta hana og fari vel með.
Frásögnin um þetta er tekin eftir
blaði Ungmennafjelaganna, „Skin-
faxa“, en gjafabrjefið er dags. á 76.
afmælisdegi Tr. Gunnarssonar.
Xosningarnar.
I.
Það er stór og glæsilegur sigur,
sem viðreisnarflokkurinn hefur unnið
við þessar kosningar, sem nýfarnar
eru fram. En engum þarf að koma
sá sigur á óvart. Hann er ekki
fenginn með neinum stundaræsingum.
Alt, sem gerst hefur í stjórnmálum
hjer á landi frá því að þing-meiri-
hlutinn, sem kosinn var 1908, settist
á þingbekkina, hefur miðað í þá átt.
Lögr. minnist einskist verks, sem
unnið hafi verið undir merkjum þess
þingsflokks og nokkurs verulegs sje
um vert, svo að það hafi eigi verið
spor í þá áttina, að svifta þingflokk-
inn trausti almennings. Og þó er
það eitt verk sjerstaklega, sem flokkn-
um hefnist fyrir, en það er ráðherra-
valið 1908. Lögr. hefur svo margt
um það talað áður, að hjer skal
engu við bætt um það. Óheppilegri
maður en valinn var í ráðherrastöð-
una þá, var ekki til innan endimarka
landsins. Það er nú svo komið, að
andstæðingar Lögr. flestir eða allir,
hvað þá heldur aðrir, játa þetta.
Hún margbrýndi það fyrir þing-
flokknum áður þingi sleit 1909, að
hann tæki á sig mikla ábyrgð með
því að skiljast svo við, að ætla Birni
Jónssyni hjer einræði um tveggja
ára tíma. Það var í byrjun viður-
eignar hans við Landsbankann. All-
ar hinar verstu spár um þetta rætt-
ust. Heima fyrir varð óstjórn og
óöld, og út á við misti landið traust
og álit. Fjeglæfrabrask magnaðist
meðal þeirra manna, sem kringum
stjórnarstólinn stóðu, svo fskyggi-
lega, að hugsandi mönnum, sem til
þess þektu, stóð stuggur af.
Þó á B. J. engan veginn einn sök
á öllu þessu. Hans ógæfa hefur
verið sú, að hann hefur hvorki valið
sjer fjelagsskap við vitra menn nje
góða.
Lögr. hefur stundum þótt hörð í
dómum í garð B. J. og þeirra manna,
sem völdin hafa haft með honum.
En því fer fjarri, að þetta hafi verið
um of. Tíminn hefur smátt og smátt
sýnt það áþreifanlega, að hún hefur
haft rjett mál að flytja yfirleitt, enda
bera nú kosningarnar vott um, að
það álit er yfirgnæfandi í landinu.
Það fór fljótt að brydda á frá-
hvarfi í „Sjálfst."flokknum. Og því
hefur stöðugt haldið áfram. Bestu
mennirnir hafa tínst burt úr honum,
eða þá setið hjá aðgerðalausir. Svo
hefur verið um alt land.
Það er eftirtektavert við kosning-
arnar, að það eru einkum Bjössararnir
svo nefndu frá síðasta þingi, sem
versta útreið fá í kosningunum. Spark-
verjar komast miklu betur af. En
Heimastjórnarþingmennirnir ná allir
endurkosningu.
Af Bjössurunum hafa aðeins 4 náð
endurkosningu: B. Kristjánsson, síra
Jens, Jósef Björnsson og Ól. Briem.
Og þó er ef til vill rjettast að
telja þá ekki nema tvo, því hvorki
Ólafur nje Jósef voru eindregnir
Bjössarar. Þeir studdu báðir, þegar
til kom, Kr. Jónsson. Og það er
sagt af Sauðarkróki um Ólaf að
minsta kosti, að hann hafi fyrir kosn-
ingarnar heitið því, að vera ekki
áfram í „Sjálfst.“flokknum.
s Af Sparkverjum hafa aftur á móti
náð endurkosningu: Kr. Jónsson ráð-
herra, sr. Sigurður Stefánsson, Sig-
urður ráðanautur, Bjarni og Bene-
dikt. Og líklega má bæta Skúla við
þá tölu. En fallið hafa H. Þorsteins-
son, Ari og Jón á Hvanná.
Einn, Jón á Haukagili, hefur ekki
leitað endurkosningar. Reyndar er
því svo varið, að bæði Kr. Jónsson
og Sig. Sigurðssou eru nú kosnir
með fylgi Heimastjórnarmanna, og
sama mun mega segja að einhverju
leyti um sr. Sig. Stefánsson. En
sýnilegt er samt, að hjá Sparkverj-
um eru heimturnar mun betri en hjá
Bjössurum.
Alls á „Sjálfst.“flokkurinn ekki
nema 6 af þeim, sem kosnir eru,
þótt ÓI. Br. sje enn talinn þar með,
þrátt fyrir frjettina, sem sögð er hjer
á undan. Þar á móti eru 25 við-
reisnarflokksmenn, Heimastjórnar-
menn og utanflokkamenn. En ekki
er hægt að segja enn, hvernig grein-
ingin verður þar í milli og verður
að líkindum ekki fyr en til þess
kemur, að þingmenn mætist á al-
þingi. Um einn af þessum mönn-
um, Jón Jónatansson búfræðing, er
það að segja, að „Sjálfst.“menn
höfðu tekið hann upp á kosninga-
lista sinn. En er hann varð þess
var, hafði hann auglýst með prent-
uðum miðum út um alt kjördæmið,
að það væri ekki rjett, að hann
væri „Sjálfst.“flokksmaður. En rangt
er það hjá »Reykjavík« á laugard., að
Lögr. hafi nokkru sinni kallað hann
það. — Það eru blöð »Sjálfst.«manna
ein, sem svo hafa gert.
Margt er það fleira, sem taka þarf
fram um kosningaúrslitin, og verður
það gert í næsta blaði.
Taugaveiki í Reykjavík.
Engin stórhætta á ferðuni.
Taugaveiki hefur gert vart við sig
undanfarnar vikur hingað og þangað
í bænum. Veit jeg að margir ótt-
ast, að veikin muni ná mikilli út-
breiðslu. En það tel jeg ekki líklegt.
Einnig er mjer kunnugt, að margir
halda veikina miklu útbreiddari en
hún er í raun og veru,
Síðan fyrst í Október hefur veik-
in komið á alls ellefu heimili, en í
öllum bænum eru talsvert yfir tv'ó
þúsund heimili. Á 7 heimilum hef-
ur veikst ein manneskja á hverju, á
einu heimili 2, á einu 3, á einu 8,
á einu 13; þar lögðust 12 í senn.
Flestir hafa sjúklingarnir verið fluttir
í sjúkrahúsið.
Það hefur verið reynt á allar lund-
ir að komast fyrir upptök veikinnar.
Hvert sóttarheimili hefur verið spurt
um mjólkurkaup sín; hafa mjólkur-
sölustaðirnir verið skoðaðir, og spurst
fyrir um öll heimili þau, sem mjólkin
kemur frá. Hefur orðið uppvíst, að
sóttarheimilin hafa keypt mjólk sitt
úr hverri áttinni, en alls ekkert það
komið í ljós, er bendi til að sótt-
menguð mjólk hafi verið á boðstól-
um.
Hins vegar leikur grunur á því,
að það heimili, þar sem 12 lögðust
í einu — eitt mesta þrifaheimili
bæjarins — hafi fengið sóttkveikjuna
úr smjöri, sem fengið var ofan úr
sveit.
Yfirleitt fara líkur vaxandi fyrir
því, að öll eða mestöll þessi tauga-
veiki sje aðkomin, sóttkveikjan bor-
ist hingað á ýmsan hátt með að-
komumönnum. Hingað flykkist fólk
úr öllum áttum á hverju hausti; er
því sótthætta aldrei meiri hjer en á
þeim tíma árs. Þess ber og að gæta,
að veikin er nú yfirleitt mjög væg.
En þegar taugaveiki gengur um sveit-
ir og er mjög væg, þá fer oft svo,
að fólk varar sig ekki á henni, ber
ekki kensl á hana, vitjar ekki læknis,
gætir engrar varúðar; þegar veikin
er væg, er því hættan langmest, að
hún fari víða og berist sveit úr sveit,
án þess unt sje að rekja feril hennar.
Eitt er víst: Vatnsveitan í Reijkja-
vik er örugg, í hana geta engar sólt-
kveikjur komist. Og þess vegna
getur taugaveikin aldrei orðið að
stórum faraldri hjer í bænum.
Hins vegar má jafnan búast við
því, að hún berist oftsinnis á ári inn
i bæinn með aðkomumönnum. Jeg
veit líka fyrir vist, að ýmsir af þeim,
sem hjer hafa tekið veikina á þessu
ári, hafa fengið sóttkveikjuna í sig
utan bæjar.
Tombóla
Ifsf- Hvíta bandsins “H
verður haldin næstk. laugardag og
sunnudag(l i.og i2.þ.m.)(Báruhúsinu.
Fjelagar og aðrir, sem ætla að gefa
til tombólunnar, eru beðnir að koma
gjöfunum í Báruhúsið næstk. föstu-
dag eftir kl. 4.
Ágóðanum verður varið, eins
og að undanförnu, til þess að veita
fátækum sjúklingum hjer f bænum
nauðsynlegustu aðhjúkrun.
§tjó v n 111.
Vönduð umgengni er besta vörnin
við því, að veikin berist hús úr húsi.
Þess vegna er nú mjög áríðaridi,
að bæjarmenn hirði vel og þrífi sal-
erni sín og sorpkistur; varðar mestu
að salernin sjeu hreinsuð nógu oft
og seturnar vandlega þvegnar úr
heitu grænsápuvatni eða kresólsápu-
vatni (kresólsápulögur fæst í lyfja-
búðinni og er mjög ódýr).
Það er og góð regla, ef aðkomu-
menn eru hýstir, að láta þá ekki
sofa hjá heimamönnum eða heima-
menn á eftir í gestarúmum, án þess
að voðir og ver sjeu þvegin. Gestir
geta borið með sjer sóttkveikjur óaf-
vitandi, og það enda stundum þó
þeir sjeu mestu þrifnaðarmenn.
Reykjavík 6. nóv. 1911.
G. Björnsson.
Símaslit
hafa verið meiri og tíðari nú undan-
farna daga en átt munu hafa sjer stað
áður hjer, og mest vegna ísingar á
Norðurlandi og Austurlandi. Síma-
samband var tept milli Austurlands
og Reykjavíkur frá því á föstudags-
kvöld og þar til í gær. Við Akur-
eyri sömuleiðis, en þangað náðist þó
samband um tíma á sunnudaginn.
Slitin voru á þessum stöðum:
Við Guðlaugsvík, milli Borðeyrar
og Óspakseyrar. Þar lágu þræðirn-
ir niðri á löng svæði, höfðu slitnað
af ísingaráhleðstri.
Á Kolugafjalli, milli Blönduóss og
Sauðarkróks. Þar ástæðan sama.
Á Heljardalsheiði. Þar var járn-
þráðurinn slitinn á 23 stöðum.
Á Vaðlaheiði slitnaði koparþráð-
urinn.
Milii Breiðumýrar og Reykjahlíð-
ar slitnaði einnig þráður, og eins
milli Grímsstaða og Hofs í Vopna-
firði.
Verst var þó á Smjörvatnsheiði.
Þar lá þráðurinn niðri milli 60 staura.
Sex af þeim höfðu brotnað. Stór-
veður hafði verið þar. En ísingar-
áhleðsla á þræðina þó aðalorsökin
til bilunarinnar, eins og annarstaðar.
Á Fjarðarheiði við Seyðisfjörð
slitnaði einnig.
En alt var þetta komið svo í lag
í gær, að samband var óslitið um
alt land.
Rý botnvörpnskip.
Bræðurnir Pjetur Thorsteinsson og
Th. Thorsteinsson, er leigðu í fyrra
vetur tvo enska botnvörpunga til út-
halds hjeðan, eru nú að færast í auk-
ana með botnvörpuútveginn. Þeir eiga
í smíðum í Englandi tvö botnvörpu-
skip, sem von er á hingað fullbún-
um í febrúar í vetur.
Einnig er „Forseta“-fjelagið að
kaupa nýtt botnvörpuskip, sem byrja
á veiðar í vetur. Það á að heita
„Skúli fógeti", í höfuðið á landfó-
getanum nafnkunna, sem á 200 ára
afmæli 11. desember næstkomandi.
Sagt er og að Pjetur Ólafsson
kaupmaður á Patreksfirði sje að
kaupa botnvörpung til úthalds þaðan.
Ennfremur kvað Elías Stefánsson
og fjelagar .hans hjer ætla að leigja
í vetur tvo botnvörpunga og halda
þeim út hjeðan.
Það er íslandsbanki, sem reynist
bjargvætturinn með lán til þessara
fyrirtækja.
jlíikllr menn ernm við?
„Hvað þarf framar vitnanna við“ —
prófessorarnir í guðfræði hafa talað,
datt mjer í hug, er jeg las ritfregn
J. H. í „ísafold" 51. tölubl. þ. á.,
en Har. Nielsson prófessor hafði rit-
að áður alllanga lofgrein í ísaf. (43.
tölubl. þ. á.) um sama mann ogj. H.
hjer lofar fyrir bækling eða flugrit
gegn hinni evangel. lút. kirkju, er
vjer enn höfum sem þjóðkirkju á
landi voru, og gegn prestum kirkj-
unnar, flugrit sem síra Fr. J. Berg-
mann gaf út í sumar og nefndi:
„Viðreisnarvon kirkjunnar".
Jeg ætla engan veginu að draga
úr hæfileikum og mælsku þess manns,
er hjer um ræðir, sr. Fr. J. Berg-
manns, því enn minnist jeg með sjer-
stakri gleði ræðu, sem hann hjelt við
vígslu kirkju hins „Fyrsta evangel.
lút. safnaðar" í Winnipeg nú fyrir 7
árum, þar sem aðalkjarni ræðunnar
var í fám orðum: Kristur er fyrir
oss dáinn og í hans dauða höfum
vjer fyrirgefning og líf.
En á því furðar mig, hve fljótt
mennirnir breyta um skoðun og trú
eftir því, sem vindurinn blæs þann
og þann daginn; virðist það benda til,
að ekki sje um trú að ræða, heldur
einhverja leikarahæfileika, því sjá, nú
gagnar dauði Krists oss ekki leng-
ur, fyrirgefning þekkist ekki og þarf
ekki, því lífið, eilífa sælu-lífið í ná-
vist guðs, er öllum búið, góðum og
vondum, ranglátum eins og rjettlát-
um, vantrúuðum jafnt og trúuðum,
eftir dómi nýju guðfræðinganna, dul-
klæddu „únítaranna", þ. e. þeirra
manna, sem neita því, að Jesús Krist-
ur sje frá eilífð guðs sonur, guð af
guði, jafn föðurnum, heldur gera
hann að lægri veru eða hálfguð, Iík-
lega þó sökum þess, að þeir enn
ekki álíta heppilegt fyrir andlega
meltingu fólksins að gera hann að
vanalegum manni, sem auðvitað verð-
ur þó bráðum ofan á, því einn kem-
ur oftast öðrum meiri, og nóg er af
þýskum guðfræðingum fyr og síðar,
sem komnir eru svo langt í vísind-
unum!
Hitt þykir mjer líka undarlegt, að
þessir nýju guðfræðingar skuli leggja
svo mikla áherslu á að skrifa lot-
greinar hvor um annan það er eins
og þeir hafi bundið fastmælum með
sjer að sleppa engu tækifæri til að
lofa og vegsama sjálfa sig, því sje
einn þeirra lofsverður fyrir visku, þá
getur fólkið, og er ætlast til að það
geti, dregið þá einföldu ályktun, að
höfundurinn, sem er á sömu skoðun,
sje líka frábærlega vitur og mikill
maður: — Bergmann er vitur — hann
skilur ekki dæmisöguna í Matt. 22.,
1 —14, eða tekst að snúa við hugs-
un Krists —; J. H. lofar hann fyrir
það, þá er J. H. líka vitur, eða vel
skýr að minsta kosti o. s. frv. — Þeir
búast sýnilega ekki við lofi frá öðr-
um fyrir þessar nýju kenningarsínar,
sem ekki er heldur von.
Af því jeg nefndi Matt. 22, 1 —14,
þá langar mig til að spyrja alþjóð,
hvort það muni ólíkt frelsaranum að
kenna það, sem þar er kent, sem er
þetta: Guð býður ísraelsmönnum
fyrst til sín, til brúðkaups sonar síns,
en er þeir ekki vilja þiggja boðið,
verður þeim sundrað og borg þeirra
eyðilögð (sbr. eyðileggingu Jerúsalems-
borgar árið 70 e. Kr.); þeir þykjast
sjálíum sjer nógir, þess vegna sleppir
guð sinni verndarhendi af þeim, ef
ske kynni, að þeir sæju sinn van-
mátt; en er þessir hafna boðinu, þá
býður guð þeim til sín sem bágt
eiga og líður illa (heiðingjunum); þeir
finna sinn vanmátt og þiggja boðið;
en þetta er skilyrðið frá guðs hendi,
að þeir vilji klæðast brúðkaupsklæði,
sem er: iðrun og trú (sbr. „að klæð-
ast hinum nýja manni", Ef, 4, 24);
og þetta brúðkaupsklæði gefur guð
þeim, sem vilja (það er oft siður í
Austurlöndum, að stórhöfðingjar gefa
þeim boðnu veisluklæði þau, er þeir
eiga að bera í veislunni), en er ein-
hver ekki vill uppfylla þetta skilyrði,
að íklæðast brúðkaupsklæðum.að iðr-
ast og trúa, þá verður honum vísað
burtu frá Guði og hans náðarborði?
Eða hvenær hefur Kristur kent, að
hinir trúlausu og ranglátu muni erfa
guðsríki án þess að afklæðast hin-
um gamla manni, en íklæðast hinum
nýja? Aldrei! Það eru nýju guð-
fræðingarnir, sem kenna það á sína
eigin ábyrgð og ekki Jesú Krists.
Eitt af því, sem J. H. telur sjera
Fr. J. Bergmanni tillofs, er: að „hann
lætur hiklaust þá skoðun sína í Ijósi,
að kenningin um heimsslit og eilífa
útskúfun sjeu gyðinglegar hugmyndir,
sem blandast hafi saman við kenn-
ingar frelsarans hjá hinum fyrstu söfn-
uðum". Það má raunar telja það til
lofs, að hann þorir að láta skoðun
sína í ljósi, því það þora ekki allir,
einkum er þær eru jafn-barnalegar
og þessi, því guðspjöllin bera það
með sjer, að ekkert vit er í henni að
því leyti, að þessi skoðun á heims-
sliti og eilífri útskúfun hafi blandast
saman við kenningu Krists eftir hans
daga, því Kristur kennir skírt og
greinilega um þessi atriði sjálfur
(Matt. 24 og 25), miklu skírar en Gyð-
ingar áður höfðu hugmynd um; en
að alt, sem Gyðingar hugsuðu sjer,
sje skakt, er um guðlega hluti er að
ræða, fæ jeg eigi sjeð; Jesús sam-
þykkir margt, sem þeir kendu, og
hefur með því sýnt, að það var rjett.
I því atriði er jeg höf. pjesans og
J. H. fyllilega samdóma, að jeg álít
skyldu allra presta á landinu, að
fræða söfnuðina um „lífsskoðun ment-
aðra kristinna manna, eins og vjer
finnum hana sannasta og heilbrigðasta
nú á dögum og í bestu samræmi við
kenningar Jesú Krists", en jeg er
þess líka fullviss, að þeir gera það,
allflestir þeirra, að minsta kosti, eftir
bestu getu, og hafa gert; en jeg fer
lengra: jeg álít það skyldu presta,
að fræða söfnuðina um villukenningar
nútímans, hver sje orsök þeirra og
uppspretta, og hver verða muni af-
leiðing þeirra, svo fólkið geti varað
sig á úlfum í sauðaklæðum, sem ferð-
ast um landið til að reyna að sundra
fólkinu og tæla það frá trúnni á guðs
son og traustinu til hans, og ónýta
þannig starf prestanna í söfnuðunum.
Þess vegna leyfi jeg mjer að skora
alvarlega á yður, alla embættisbræð-
ur mína um gjörvalt landið, að kynna
yður vel þessar nýju kenningar, hug-
leiða, hvort þær sjeu kristilegar í
sjáifu sjer, eða andkristilegar, af
hvaða rótum þær sjeu runnar og hvert
þær beri, og svo að fræða söfnuði
yöar um þær, og skýra þær fyrir
þeim, svo allir geti felt sinn dóm
sem rjettastan.
Þá er það „mín trú“ og mín hjart-
ans von, að þjóðin mín, þó breisk
sje, elski ennþá svo Jesúm Krist, og
finni svo mikla gleði við hans orð
og þau fyrirheit, sem hann gaf þeim,
er leita hans, að hún kjósi heldur að
fylgja honum og treysta hans orð-
um en þeim, sem eru að smávenja
fólkið við að hafna Kristi og þeim,
sem vilja koma því til að tigna anda
hinna framliðnu manna, enda þótt
þeir sitji í hinum æðri kirkjulegu em-
bættum landsins.
G. Einarsson
prestnr.
Herra ritstjóri Lögrjettu, þjer hafið sagt
í blaði yðar í dag, á bls. 202, 1. dálki, að
konsúll Svía hjer hafi leyft Lögrjettu að
hafa eftir sjer að viðskiftaráðunautur ís-
lands, Bjarni Jónsson frá Vogi, hafi ekki
einu sinni talað við hr. Reutersvárd, sem
sje aðalmaður í fyrirtækinu um samgöng-
ur milli Islands og Svíþjóðar og alls ekk-
ert við hann átt um málið. Jeg lýsi því
yfir, að hvorki hafi jeg nein slík ummæli
við yður haft nje heldur leyft yður að
hafa eftir mjer.
Mjer er kunnugt um að Ragnan Lund-
borg samdi í júní við ráðherra um land-
sjóðsstyrkinn til þessara skipaferða og
hefur verið í forgöngu um málið, og enn
fremur, að viðskiftaráðanauturinn hefur
staðið í brjefasrkiftum við hann og Reut-
ersvárd um þetta mál.
Kungliga svenska visekonsulatet.
Reykjavík 25. nóv. 1911.
Kvistján Porgrímsson.
Ritstj. Lögr. fjekk þessa yfirlýs-
ingu nokkrum dögum eftir að hann
mintist á hana í blaðinu, 27. f. m.,
og birtir hana hjer því samkvæmt
beiðni konsúllsins, þótt áður sje sagt
frá efni hennar í blaðinu.