Lögrétta - 03.01.1912, Blaðsíða 1

Aígreiðslu- og innheimtum.:
ARINBJ. SYEINBJARNARSON.
IjFiuuavet: 41.
Talsími 74.
Ritstjóri:
ÞORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstrætl 17.
Talsími 178.
2.
Reykjavík 3. jaiuiar 1913.
VII. árg.
I. O. O. F. 93159
.....■?: -------------
Þjóðmenjasafnið opið sunvlud., þriðjud. og
fimtud. kl. 12—2.
Lsekning ók. t læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthósstr. 14) 1. og 3.
md. t mán. 11—1.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. 10'/*
—12 og 4—5.
Islands banki opinn 10—21/. og 5'/a—7.
Landsbankinn io1/.—2*/»• Bnkstj. við 12—1.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. (
mán. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl
12—3 og 5—8.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus Fjeldstod,
YflrrjettarmálafsersIumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 11-12 og 4 6.
Faxaflóagufubáturinn „Ingólfur“
fer til Borgatness 11., 17. og 27. jan.
- - Keflavíkur 14., 20. og 24. jan.
- - Garðs 6. og 9. jan.
Kveðja jrá konungi.
Kr. Jónsson ráðherra fjekk á
nýársdag' svohljóðandi símskeyti
frá konungi:
»7 Anledning aj Aarskijtet beder
jeg Dem bringe islandsk Befolk-
ning min hjœrieligste Hilsen, og
jeg udtaler de varmeste Onsker
om, at del maa forundes mig, at
se en sund og rolig Udvikling for
Island frem til stedse Igkkeligere
Kaar.
Frederik K.«.
Á íslensku: í tilefni af ára-
mótunum bið jeg yður að íæra
almenningi á íslandi mína hjart-
anlegustu kveðju, og að jeg láti í
ljósi hlýjustu óskir um, að mjer
megi auðnast að sjá heilbrigðar
og rólegar framfarir bæta kjör
íslands æ meir og meir.
Á nýársdagsmorgun haiði ráð-
herra símað til konungs hamingju-
ósk í nafni þjóðarinnar íslensku.
fersia og Rússlani.
Símað er frá Khöfn ígærkvöld:
» Persastj órn h ef 11 r sa m þy kt kröf-
ur Rússa. Óeirðir í Norður-Persíu.
Thebrisborg í höndum Rússa, eftir
18 klst. orustu. Foringjar Persa
líflátnir«.
Kröfur Rússa á hendur Persum
voru þær, eins og áður er sagt
hjer í blaðinu, að ameriski fjár-
málamaðurinn Morgan Shuster
væri rekinn frá fjármálayfirráðun-
um. Slíka tilhlutun utan að vildu
Persar ekki þola, enda er líka
kallað svo, sem Shuster hafi bjarg-
að rikinu frá gjaldþroti. Þetta
tilefni notuðu svo Rússar til
þess uð fara með her inn i
landið. En almenningur í Persíu
reis þá upp til varnar, og segja
siðustu útlend lilöð, að það sjeu
einkum prestarnir, sem hvetji
menn fast til mótsöðu. Nú hefur
stjórnin orðið að láta undan kröf-
um Rússa. En þingið hefur stað-
ið á móti, segja síðustu útlend
hlöð, og það er talað um, að
Rússar og' Englendingar taki af
Persum þingstjórnarfyrirkomu-
lagið.
Fjalla-Eyvinclur. Inn í persónu-
listann í síðasta tbl. vantaði eitt
nafnið, natn Oddnýjar vinnukonu.
Það var svo í handriliuu. En í
sjerútgáfunni verður þetta leiðrjett.
Er svo tilætlast, að sú útgáfa af
leikritinu verði vel vönduð.
Jóhann Sig'urjónsson,
I^riðíii* 11 <*>1 lii 1 í Haag.
höf. leikritsins, sem nú er hjer
neðanmáls í blaðinu og svo mikið
er um talað, er fæddur 19. júni
1880, á Laxamýri í Þingeyjarsýslu,
sonur stórbóndans Sigurjóns Jó-
hannessonar, er þar bjó lengi og
kunnur er um alt land fyrir bú-
skapardugnað og rausnarmensku.
Jóhann var lijer í latínuskólanum
árin 1896—99, hafði þá tekið fjórða-
bekkjarpróf og hætti skólanáminu,
en fór til Khafnar og ætlaði að
slunda þar dýralækningar. Ur því
varð þó lítið. En í þess stað
sökti hann sjer niður í skáldrita-
lestur og fór að yrkja og rita. Fátt
er þó kunnugt af kvæðum eftir liann.
En leikrit þrjú hefur hann samið, öll frumrituð á dönsku. Ilið fyrsta,
»Dr. Rung«, kom út hjá Gyldendals bókaverslun í Khöfn 1905, og var
lokið lofsorði á það af ýmsum helstu bókmentamönnum Dana. Næsta
leikrilið var wBóndinn á Hrauni«, er leikinn hefur verið hjer í Reykja-
vik og til er í íslenskri útgáfu. En þriðja, lengsta og merkasta ritið,
er »Fjalla-Eyvindur«.
þjalla-Cyvinður.
Hann hefur nú þegar verið
leikinn sjö sinnum hjer á leik-
húsinu síðan á annan í jólum, og
altaf fyrir húsfylli. Og sjálfsagt
verður hann ofl leikinn enn á
þessum vetri.
Leikurinn hefurvakið mikla at-
hj'gli. Hann er alment umtals-
efni. Og blöðin hafa sint honum
meira en lijer er annars títt um
sjónleika. Guðmundur Magnús-
son skáld segir um hann í síð-
asta tbl. Lögr., að fyrstu þrír
þættir leiksins sjeu »yfirleitt af-
bragðsgóðir; það langbesta í ís-
lenskri leikritagerð«. Mörg at-
riði sjeu þar »áhrifamikil og marg-
ar setningar gull-fallegar«. En
um liitt er Lögr. honum ekki
samdóma, að síðasti þátturinn sje
lakastur, og hefði mátt missast.
Þriðji og fjórði þátturinn eru að-
alþættirnir.
Þjóðólfur segir, að er þessi leik-
ur sje fram kominn, »muni eng-
inn varna höf. sætis á hinum
æðra bekk íslenskra rithöfunda,
dauðra og lifandi«.
ísaf. minnir á, hvað dönsk blöð
hafi skrifað um leikinn, »að ein-
hver merkasti ritdómari Dana hafl
skipað honum á bekk með hin-
um bestu æskuverkum þeirra
Björnsons og Ibsens í norrænum
stíl, að eitt helsta leikhús Iíaup-
mannahafnar ætlar að leika leik-
ritið í vetur, að til stendur einnig,
að það verði leikið i París og,
að drotning leiklistarinnar á Norð-
urlöndum, Jóh. Dybwad, hin
norska leikkona, hefur haft mik-
inn hug á að íklæða aðalpersón-
una, Höllu, holdi og blóði«.
Eins og áður hefur verið getið
um hjer í blaðinu, heíur leikrit-
ið hlotið mjög lofsamleg ummæli
víða í dönskum blöðum.
»Politiken« frá 11. 1. m. flytur
dóm um það eftir skáldið L. C.
Nielsen. Hann segir þar, að Jó-
hann Sigurjónsson hafi þegar með
fyrsta riti sínu, »Dr. Rung«, vak-
ið eftirtekt á sjer, og hafið sig
yfir fjölda þeirra, sem kalla megi
að fari sæmilega á stað, upp í
tölu hinna fáu efnilegustu. Bæði
kostir og gallar ritsins hafi bent
á, að það væiú samið af skáldi.
Menn geymi frá lestri þeirrar bók-
ar hugsun um einkennilegan til-
finningaríkdóm og þróttmikla
hugsun.
»Bóndann á Hrauni« minnist
höf. á, en mun ekki hafa lesið
hann. En um »Fjalla-Eyvind«
segir hann það, að sú bók upp-
fylli öll þau loforð, sem »Dr. Rung«
hafi gefið, og ætti að verða víð-
lesin. »Það er eitt af alvarleg-
ustu og fegurstu leikritum síðustu
áranna«, segir hann, »og sýning
þess, sem í vændum er, verðskuld-
ar mestu eftirtekt«. Hann segir,
að einkenningarnar sjeu nú orðn-
ar skaipari en áður, orðskiftin
styttri og fastari, án þess þó að
j jafnvægið tapist, og sýningarnar
áhriíameiri. Hann segir, að per-
sónur leikritsins sjeu eins og
höggnar út úr liraunauðninni, sem
þær lifa i.
Svo rekur hann með nokkrum
dráttum efni leiksins og grípur
sumstaðar niður i samtölin, en
segir að lokum, að ekki sje hægt
með tilvitnunum að sýna, hve
mikilfenglegt efnið sje. Það sje
vöxtur í leiknum frá byrjun til
enda, er á líkingarfullan hátt
komi fram í flótta þeirra tveggja,
sem útskúfuð eru úr mannfjelag-
inu, hærra og hærra upp i óbygð-
irnar, en í byggingu leiksins þann-
ig, að aðalefnið komi betur og
betur fram eftir því sem á liður,
mannfjöldinn frá fyrstu þáttunum
hverfi og Halla og Kári verði loks
alein eftir, eins og einmana í ver-
öldinni. Björn hreppstjóra telur
hann einu persónuna í leiknum,
sem sje óljós og af almennri gerð.
Leikritið sje nú tekið til sýn-
ingar af Dagmarsleikhúsinu. En
það eigi að lesast áður. Það sje
skrifað af skáldi, sem eftir þetta
megi hyggja á miklar vonir.
Þetta, sem hjer er tilfært, eru
að eins aðaldrættirnir úr langri
grein.
Hjer á leiksviðinu er meðferðin
á leiknum yfirleitt góð. Frk. Guð-
rún Indriðadóttir leikur höfuð-
persónuna, Höllu, aðdáanlega vel.
Og Eyvindur er betri en af hon-
um hefur verið látið, einkum í
síðasta þættinum. I fyrstu þátt-
unum þremur er gervið óvið-
kunnanlegt. Hann er leikinn af
Helga Helgasjmi. Arnes er, eins
og víða hefur verið tekið fram,
mjög vel leikinn af Andrjesi
Björnssyni. Og yfir höfuð fara
allir leikendurnir sæmilega með
hlutverk sín, nema sýslumaður-
inn. Hann er til skemda, og líka
óskiljanleg framkoma hans frá
höfundarins liendi. Jón bóndi er
skemtilegur karl, leikinn af Frið-
finni Guðjónssyni.
Lögr. væntir, að lesendum sín-
um þyki mikið til þess koma, að
fá þetta mjög lofaða og marg-
umtalaða leikrit neðanmáls. Það
er nýung, að íslensk hlöð bjóði
annað eins. Þeir fá þar á nokkr-
um vikum hók, sem ella mundi
kosta þá um 3 kr., og það hók,
sem ætla má að öllum, sem ekki
eiga þess kost, að koma hjer í
leikhúsið, sje mikil forvilni á að
kynnast.
Nú er verið að ljúka við byggingu á hinni svo nefndu Friðarhöll
í Haag. Ilornsteinninn var lagður 30. júli 1907. En síðan hafa verið
alt annað en friðartímar á jörð vorri; stórþjóðirnar hafa aukið vígbún-
aðinn hver í kapp við aðra. Og nú, er friðarhöllin er um það bil að
verða fullgerð, geysa blóðug stríð í ýmsum áttum. Friðarhöllin er
bygð eftir fyrirsögn fransks byggingameistara, sem Cordonnier heitir.
En kostnaðinn við bygginguna greiðir Carnegie auðmaður. Innan-
skraut og húsbúnað leggja til í sameiningu ríki þau, sem halda uppi
friðarþinginu i Haag. Höllin á að verða bústaður þess.
Islensk mdl í Danmörku.
Blaðið »Riget« frá 12. f. m.
llytur langa leiðandi grein um ís-
lensk stjórnmál. Það er fyrst og
fremst skörp árjetting um ríkis-
ráðsákvæðið. Blaðið telur sjálf-
sagt, að ráðherraskifti farihjerfram
hið bráðasta, að minsta kosti
nokkru áður en þing komi sam-,
an. Hinn nýi ráðherra eigi að
velja konungkjörna þingmenn, og
Kr. Jónsson sje aðeinsbráðabirgða-
ráðherra. Þar er og talað um,
að ráðherravalið megi ekki fara
hjer fram eins og hingað til,
þannig, að þingið sje með atkvæða-
greiðslum á leynifundum að út-
velja ráðherrann. í’að sje móti
öllum reglum annarstaðar.
Blaðið leggur alla áherslnna á
ríkisráðsákvæðið. Eftirmaður núv.
ráðherra má ekki vera skuld-
bundinn í því máli, segir blaðið.
Það minnir á framkomu B. J. í
botnvörpusektamálinu, hann hafi
lofað konungi og rikisráði lagfær-
ingu á því og fylgt hinu sama
fram á alþingi, en flokkur lians
neitað. Samskonar megi ekki
koma fyrir um rikisráðsákvæðið,
segir blaðið.
ft járisiiiKlið. Það fór fram,
eins og til stóð, á nýársdag kl.
11. Sjö menn keptu. Erlingur
Pálsson varð fyrstur (37V2 sek.).
Hinir voru: Sig. Magnússon, Sig-
urj. Sigurðsson, Guðm. Kr. Guð-
mundsson, Jón Sturluson, Jón
Tómasson, Sigurj. Pjetursson.
Erlingur er sonur Páls Erlings-
sonar sundkennara, ungur að
aldri, en afhragðs sundmaður.
Allir syntu annars sundmennirn-
ir vel og voru allir fljótir.
Blásið var á lúðra fyrir og eftir.
En að sundinu loknu hjelt land-
læknir snjalla ræðu og afhenti
Erlingi verðlaunabikarinn. Mikill
mannfjöldi var þarna við staddur
og hrópaði að endingu . nífalt
húrra fyrir íslandi
Brjef B. TIi. Molsteðs sag-n-
frædings. Ut af þvi, sem þar
segir um ríkisráðsákvæðið og grein
hr. J. C. Christensens í »Tiden«
frá 1. des., minnir Lögr. á, að
Kr. Jónsson ráðherra hefur borið
til baka það, sem þar er um hann
sagt, og hefur áður verið skýrt
frá því hjer í blaðinu.
Ummæli hr. J. C. Chr. um sam-
bandslagamálið þarf eigi heldur
að skilja eins og hr. B. Th. M.
virðist gera. Það mál er í grein-
inni í »Tiden« talið dautt aðeins
fyrir aðgerðir íslendinga, en liitl
er ekki þar sagt, að Danir mundu
ófáanlegir til þess að sinna mál-
inu aftur, nú eða siðar.
Reykjavík.
Síðasta tbl. Lögr. var borið út á
gamlársdag, þótt dags. væri l.jan.
Yeðrið. Ofurlítið snjóföl kom
hjer 2. þ. m., en alt þar til hafði
jörð lengi verið alauð og stöðug
hlýindi.
Frá Khöfn kom gufuskipið »Mo-
desta« hingað á nýársdag.
íkveykjutilraun var gerð fyrir
fáum dögum í gamla- veitingahús-
inu við Vesturgötu. Var það 14
ára gamall drengur, er heima á
þar skamt frá, sem þetta gerði,
hafði brotið þar rúðu og kveykt á
korkflögu, sem vætt var í olíu, í
gluggakistunni.
Prentvilla var í grein Jóns Þor-
lákssonar landsverkfræðings um
Hafnarmálið í 62. tbl. Lögr. f. á. í
4. dlk. á 1. bls. við síðustu greina-
skil: »Enginn ágreiningur« fyrir
megn ágreiningur.
Oddnr Hermannsson lögfræðing-
ur er orðinn fullmektugur hjá bæj-
arfógetanum hjer.
Aðventistar. Þeir hafa hjer nú
trúboða, Ólsen að nafni, norskan, en
D. Ostlund er farinn úr þjónustu fje-
lagsskapar þeirra. Söfnuði sínum
heldur D. O. eftir sem áður. Olsen
hefur þó sótt um konungsstaðfestingu
sem formaður einhvers brots af þeim
söfnuði, en því neitaði stjórnarráðið.
Leiðrjctting. Leiðrjettingin á
annari prentvillunni í vísunum til
Hannesar Hafsteins hefur mishepn-
ast í 62. tölubl, Lögrjettu. Línurn-
ar í síðustu vísunni voru svo:
Hreimar Hörpu ljóða
himin landsins yngja.
Glatt er vorið góða.
Prentvillan Ijet ljóðin ein yngja
upp himininn í stað þess, að allir vor-
söngvarnir áttu að gera það. Það
bar á milli. Þ. E.
Dáinn er hjer í bænum 9. f. m.
Jón bóndi Sveinbjörnsson frá Bílds-
felli í Arnessýslu, er fluttist hingað
í fyrra vor með fjölskyldu sína og
brá þá búi vegna heilsuleysis. Hann
var fæddur 1858. Mesti myndarmað-
ur var hann og merkisbóndi, svo sem
kunnugt er, og gengdi áður ýmsum
opinberum störfum fyrir sveit sína og
hjerað sitt.