Lögrétta - 06.03.1912, Side 1

M 12.
Heykjavík 6. mars 1913.
I. O. O. F. 93399-
þjóðmenj-isafmð opið sunnud., þriðjud. og
fimtud. kl. 12—2.
Lækning ók. ( læknask. þrd. og fsd. 12—i.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
ind. í mán, 11 I.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. I01 2
— 12 og 4—5.
['slands banki opinn 10—2*/a og 5*/»—7.
Landsbankinn 101/,—2^/a. Bnkstj. viö 12—1.
Lagadeild háskólans ók. leiðbeining 1.
og 3. Id. í man. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Láruti Fjeldsted,
Y flrrjettarmálafærsluniaður.
Lækjargata 2.
Heima kl. 11 —12 og 4—7.
Landsbankinn.
1.
Hann er kominn fremst á dag-
skrána ennþá, svo að ekki virð-
ist ótímabært að taka til gagn-
gerðrar yíirvegunar alt ástandið
þar.
Skipun Björns Kristjánssonar í
bankastjórastöðu við Landsbank-
ann var stjórnarathöfn, sem alla
menn hneykslaði þegar í upphafi
og mest þá, sem best þektu mann-
inn. Allir kunnugir vissu það,
að hann hafði ekkert til að bera,
sem með honum mælti i stöðuna,
nema ef vera kynni það, í aug-
um þáverandi ráðherra, að hann
gæti orðið ílokksverkfæri í bank-
anum. Maðurinn hafði áður verið
skósmiður og síðan stýrt kramara-
verslun, var ómentaður maður,
alókunnugur allri bankastarfsemi
og þar á ofan ekki í neinu sjer-
legu áliti. Hinn maðurinn var
hjer minna þektur, þegar hann
tók við bankastjórastöðunni, en
að því er Lögr. hest veit, hefur
hasn unnið það eitt álit hjer, að
hann sje Irámunalega atkvæða-
lítill maður.
Stjórn þessara manna á Lands-
bankanum hefur verið þannig, að
meðal þeirra, sem mest bera
hag Landsbankans fyrir brjósti,
mun það álit vera ríkast, að það
sje stórhneyksli, að mönnunum
skuli ekki hafa verið vísað frá
bankanum fyrir löngu. Ef þelta
hefði verið fyrsta stjórnarathöfn
Kristjáns Jónssonar, þá hefði hann
vafalaust fengið fyrir það alment
þakklæti. Gremjan yfir stjórn
Landsbankans nú hefur verið hjer
svo megn, að jafnvel hinn þing-
kosni endurskoðandi bankans,
Ben. Sveinsson alþm., sem þó er
stjórnmálaílokksbróðir banka-
stjóranna, hefur átt þátt í ráða-
gerð um, að kalla saman almenn-
an borgarafund til umkvörtunar.
En hvers vegna ekkert varð úr
þeirri ráðagerð, er Lögr. ókunn-
ugt.
I alþingistíðundunum síðustu
fengu bankastjórarnir þann vitnis-
burð, að þeir hefðu gefið alþingi
skýrslu, sem reyndist vera »blá-
ber ranghermi og ósannindi«, og
það leika engin tvímæli á, að
þetta sje satt. Bankastjórarnir
hafa ekki einu sinni borið við að
mótmæla því, þótt það hafi síðan
verið marg-endw’fckið i hlöðun-
um.
Þá hefur fyrv. bankastjóri, Tr.
Gunnarsson, hiklaust borið fram
í hrjefi til alþingis, að þeir hafi
»gert sig seka í þvi, að birta al-
þingi og alþýðu falska skýrslu«.
Pessi ummæli standa í Þingtíð-
indunum og eru úr þeim endur-
prentuð i blöðum hvað eptir ann-
að, án þess að bankastjórarnir
kippi sjer upp við það, eða við I
þeim sje hreyft.
Almenningur hlýtur að líta svo
á, að þessi áburður sje sannur,
úr þvi að honum er ekki hrund-
ið. En sje hann sannur — þá
hvað? Svarið liggur opið fyrir:
þá er óþolandi að slíkt sje látið
afskiftalaust.
Þá eru lýsingar Einars Jónas-
sonar málaflm. í »Ingólfi« á við-
skiftum hans víð bankastjórana
dálaglegar, eða hítt þó heldur.
Mælti minnast nánar á þetta síð-
ar. En margir hafa verið hissa
á þeirri meðferð, sem hann hefur
haft á þeim, og lítið fundist til
um frammistöðu þeirra.
Nýafstaðin málaferli milli Björr.s
Kristjánssonar og ritstjóra »Ing-
ólfs« eru líka allmjög eftirtektar
verð. Reyndar íjekk bankastjór-
inn blaðið sektað um dálitla upp-
hæð. En útdráttur, sem það síð-
an hirti úr dómskjalinu (»Ing.«
8. febr.), er ekki mjög fegrandi
andi fyrir hankastjórann. Þar
segir meðal annars svo:
» .... En það telur stefndi (rit-
stj. Ing.) þjóðkunnugt, að æru-
leysis sakir hafi verið bornar á
stefnanda (B. Kr.), og hafi hann
þagað við. Meðal slíkra saka tel-
ur hann það, að borið hafi verið
á stefnanda í opinheru skjali, að
hann hafi gefið falska skýrslu um
hag þeirrar stofnunar, sem hann
stjórni, Landsbankans, whersýni-
lega í þeim tilgangi, að láta svo
sýnast, sem svo og svo mikið af
lánum hljóti að tapast«, og að
hann hafi birt eða látið frá sjer
um stofnun sína skýrslu, sem
innihaldi á ýmsum stöðum hlá-
ber ranghermi og ósannindi. Þá
færir stefndi það til, að það hafi
verið horið á stefnanda í til-
greindri blaðagrein meðal annars,
að hann, stefnandi (B. Kr.), hafi
gengið á bak orða sinna um lán-
veitingu, sagt viðskiftamanni ó-
satt, svift viðskiftamann ranglega
veðtryggingu, og að því er virð-
ist gegn samningum notað fje
hankans til þess að svala sjer
á manni persónulega, neitað um
lán vegna þess, að honum var
ekki greidd persónuleg greiðsla,
og gert sig sekan i sviksamlegum
athöfnum, farið í bág við 259. gr.
hegningarlaganna. Þetta verður
að telja sannað i málinu, og verð-
ur að telja það viðurkent af hálfu
stefnanda, að ekki hafi verið gerð
ráðstöfun af hálfu stefnanda til
bera þessar sakir af sjer, að
minsta kosti ekki með málsókn«.
Hvað segja menn um annað
eins og þetta, þegar um er að
ræða mann í hálaunaðri, mikils-
varðandi stöðu íyrir þjóðfjelagið?
Sem dæmi um stjórn B. Kr. á
Landsbankanum rná nefna það,
að veðdeildarbrjefin eru komin
niður í 94 eða 9Al/2°/o. Það er
með öðrum orðum, að ógerning-
ur má heita að taka veðdeildar-
lán í bankanum. Slíkt liefur
aldrei fyrir komið íyr en í tíð
þessara bankastjóra. Landsbank-
inn kaupir alls ekki brjefin, svo
að íslands banki, sem brjefin
kaupir, gæti yfir höfuð sett á þau
hvert verð, sem honum þóknað-
ist.
En jafnframt þessu á Lands-
bankinn stórfje inni hjá Land-
mandsbankanum í Khöfn á lág-
um vöxtum. Lögr. er sagt, að
sú upphæð hafi um síðasll. ára-
niót verið um 800 þús. kr. Þar
af kvað bankinn þurfa að nota
þar um 300 þús. kr. í mesta lagi.
Er þar því liggjandi um V2 milj.
kr. á þessum lágu vöxtum meðan
fjárskorturinn er hjerslíkur.aðlán-
þegar veðdeildar bankans þakka
endurtekur samsöng sinn —
í síðasta skifti — á föstudag-
inn kemur.
Sjri qnlumiphjúiifinr.
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutníngsmaður.
Pósthússtræti 17. Venjulega heima kl. 10—II
og 4—5. Talsimi 16.
fyrir að geta selt veðdeildarbrjef
sín með 5l/a kr. aíföllum af hverju
hundraði.
Þegar um þetta háttalag var
rætt á þingmálafundi á Akranesi
síðastl. haust sagði ráðherra, að
ef satt væri frá þessu sagt, þá
»gengi það glæpi næst«.
Þá eru húsakaup hankans hjer
í bænum, eftir sögunum, sem af
þeim ganga, orðin hið mesta
hneykslismál, en á þau mætti
frekar minnast síðar.
Loks er gjaldkeramálið.
Lögr. ætlar sjer alls ekki að
flana að neinum skýringum í því
máli fram yfir það, sem ransókn-
ir leiða í ljós.
En svo mikið er fullvíst um
það mál, að eftirlit frá hanka-
stjóranna hálfu liefur ekkert ver-
ið með reikningsfærslu gjaldker-
ans í heil tvö ár. Þeir hafa
samfleytt í tvö ár ekki litið í
hækur, sem þeir samkvæmt em-
bættisskyldu sinni eiga að hafa
daglegt eftirlit með, samfleytt í
tvö ár ekkert eftirlit haft með
því, hvort bankinn fengi þær
tekjur at víxlasölu, sem honum
bar, o. s. frv. Þetta er svo stór-
vægileg vanræksla ó emhættis-
starfinu, að hún ætli að varða
afsetningu, þótt ekkert annað
væri, hvað þá helduv þegar hún
bætist við, ofan á alt annað, sem
þessi bankastjórn hefir til þess
unnið, að henni væri ljett af
hankanum.
Þegar hún tók við, voru tveir
menn, hvor með 6000 kr. árs-
launum, settir til þess að gegna
starfi, sem einn maður, með 5000
kr. árslaunum, hafði áður gegnt.
Og óteljandi dæmi sýna það ljós-
lega, að staríið er miklu ver rækt
nú en áður var. Þó hefur nýj-
um og nýjum starfsmönnum og
aðstoðarmönnum, sem gengið hafa
til handa bankastjórum, sífelt
verið við bætt, teknir á laun í
bankanum flækingar og vand-
ræðamenn, sem fengist hafa við
ritgutl i ísaf., svo að bankinn er
nú alment nefndur »Letigarður-
urinn«.
Hvernig svo sem mál gjaldker-
ans fer — og um það getur eng-
inn að svo stöddu felt neinndóm
með rjettu — þá eru bankastjór-
arnir jafnsekir fyrir því.
Og hvaða ástæða getur verið
til þess, að láta menn, sem allir
virðast vera samdóma um að
telja gersamlega óhæfa til að
gegna forstöðu bankans, lafa í
stöðunni, þótt þeir sjeu þar ber-
ir að hinni verstu vanrækslu á
skylduverkum sínum, auk þeirra
afglapa í stjórn bankans, sem
vanþekkingu þeirra er gefin sök á?
Það virðist ekkert vit vera i
öðru eins.
Og rjettlæti er það ekki heldur.
Hlítðin og meinleysið við þá
verður að ranglæti gegn stofnun-
inni.
£anðsbankamálið nýja.
Ransókninni nýju í Landsbankan-
um, þeirra H. Daníelssouar yfir-
dómara og E Schou bankastjóra,
var lokið þegar um helgina, en
skýrsla þeirra er enn ókomin til
stjórnarráðsins, eða að minsta kosti
eigi kunn orðin enn.
Þangað til sú skýrsla er fram
komin, er rjettast að ræða sem
minst um málið. En út af um-
mælum, sem fram hafa komið
annarstaðar um gang þess, skal
þess getið, að Lögr. hefur leitað
sjer upplýsinga um liann í stjórn-
arráðinu. Það ljet fyrst rannsaka
reikninga gjaldkerans þrjá síðustu
mánuði síðastl. árs. Villur fund-
ust þar. Gjaldkerinn viðurkendi
þær rjettar og borgaði. Alveg eins
er farið með reikninga sýslumanna.
Villur finnast þar oft, sem nema
liáum upphæðum. Þeim er gefinn
kostur á að sjá athugasemdirnar,
og svo leiðrjetta þeir. Engum dett-
ur í hug, að gera þegar ráð fyrir,
að villurnar sjeu settar af ásettu
ráði. Annað eins og þetta kemur
oft fyrir, sagði maður sá í stjórn-
arráðinu, sem Lögr. átti tal við.
Svo er fundið að eldri reikning-
um, eins og frá var skýrt í síðasta
tbl. Ný ransókn er þá skipuð,
sem nú er lokið, og mun skýrsla
um hana væntanleg von bráðar.
Símskeyfi frá konungi til
ráölierra. Þegar frjettin kom
hingað um daginn um að konung-
ur vor væri orðinn heill heilsu eft-
ir lungnabólguna, sem hann sýktist
af í febrúarmánuði, skrifaði ráð-
herra konungi brjef, og tjáði hon-
um samfögnuðíslendinga yfirheilsu-
bót han. Hinn 4. þ. m. fjekk ráð-
herra svohljóðandi símskeyti frá
konungi:
»Jeg har med störste Glæde mod-
taget Deres Excellences Brev, og
jeg beder Dem bringe hele Islands
Befolkning min hjærteligste Tak for
den Deltagelse, man fra Islands
Side har vist mig under min nu
lykkeligt overstaaede Sygdom. —
Samtidig sender jeg Dem min var-
meste Lykönskning til Deres 60
Aars Födselsdag idag.
Frederik R.«.
Reykj avík.
Dáinn er hjer í bænum 28. f. m.
Magnús steinsmiður Guðbrandsson,
frá Brennu við Bergstaðastræti, 58
ára að aldri, dugnaðarmaður og dreng
ur góður.
Jarðarför Skúla S. Sivertsen fór
fram í fyrra dag að viðstöddu miklu
fjölmenni.
Tveir nýir togarar. Ekki ófríkk-
ar hann, togarahópurinn íslenski við
hina nýfengnu viðbót þeirra Thor-
steinssonsbræðra. Þeir hafa nú feng-
ið tvö ný skip, bæði hin prýðileg-
ustu, og að öllu eins búin. Hið fyrra
kom aðfaranótt síðastl. sunnudags;
það heitir „Baldur", og er Kolbeinn
Þorsteinsaon skipstjóri hans. Hið
síðara kom í fyrri nótt og heitir
»Bragi«; skipstjóri á honum er Jón
Jóhannsson. Þetta eru stærstu tog-
ararnir í fslenska flotanum.
Hjalti Jónsson skipstjóri kom
hingað í fyrri nótt á leigutogara sín-
um frá Englandi. Tuttugu þúsund-
um af fiski snaraði hann í sig um
leið og hann fór um fiskimiðin áleiðis
hingað.
Sextugs afmæli átti Kr. Jónsson
ráðherra á mánudaginn 1. þ. m.
VII. lii-ir.
Sunnud. 3. p. m. andaðist okkar elskulega
dóttir Klara, 12 ára. Jarðarför hennar hefst frá
heimili okkar, Bergstaðastr. 36, priðjudaginn
12. p m. kl. 12 á bád.
Þetta tilkynnist hjer með vandamönnum og
vinum.
Reykjavík 6. mars 1912.
Jðhanna Þorsteinsdóttir. Gisli t’orbjarnarson.
Jntiiskór
hlýir og ódýrir, stórt úrval.
Sturla Jónsson.
Bestn og ódýrnstn
Sjómannalíf, eftir R. Kipling. Verð
kr. 1.50.
ívar hlújárn, eftir V. Scott. Verð
kr. 2,50.
Baskerville-liundurinn, eftir Conan
Doyle. Verð kr. 1,50.
stærsta og ódýrasta úrval
bæjarins.
Sturla Jónsson.
»Sterling« kom hingað í fyrra
kvöld frá útlöndum. Með honum
var allmargt farþega. Þar á meðal:
Garðar kaupm. Gíslason, Haraldur
verslunarstjóri Árnason, verslunar-
erindrekarnir A. Sörnnsen og Nathan,
ásamt fjelaga sínum Ólsen, Pjetur
ljósmyndari Brynjólfsson ásamt frú
sinni, Geir kaupm. Thorsteinsson,
Helgi Valtýsson kennari og ýmsir
fleiri.
Háskólinn. Þar er Jón dósent
Jónsson byrjaður á fyrirlestrum um
bókmentalíf í>lendinga fyrir siða-
skiftin; dr. Helgi Jónsson um eðli
jurta,. og dr. Ágúst Bjarnason um
viðreisnartímabilið (renaissance). —
Fyrirlestrar þessir kváðu vera vel
sóttir, enda frjáls aðgangur fyrir alla
meðan plássið leyfir.
Sorglegt slys. Sá raunalegi at-
burður skeði hjer í síðastliðinni viku,
að hjón ein, búsett við Óðinsgötu
hjer í bænum, mistu efnilegan dreng
á þriðja ári með þeim hætti, að hann
saup á kaffikönnu með sjóðheitu
kaffi í og brendi innan á sjer allan
munninn og hálsinn Drengurinn
ljest tæpum sólarhring eftir að slysið
vildi til. — Þetta sorglega atvik ætti
að verða knýjandi áminning öllum
foreldrum, um það, að hafa ekki
voðann svo nálægt ómálga börnum,
að þau nái til hans, ef fullorðnir eru
ekki við hendina, til að afstýra því.
Þórður á Kleppi. A mótmæla-
fundinum, sem haldinn var í „Iðnó"
síðastliðinn fimtudag um bankamalið,
gerðist svona sitt af hverju, eins og
geta má nærri. En að gamni skal
þess að eins getið, að þegar Þórður
á Kleppi hafði lokið svokallaðri ræðu
sinni, snýr sveitamaður nokkur sjer
að sessunaut sínum og segir:
»Hver er hann, þessi maður, sem
nú var að tala?«
»Það er hann Þórður á Kleppi«,
svaraði sessunauturinn.
»Nú — einmitt það; og er það
sjúklingur?« spyr sveitamaðurinn aft-
ur með mestu hægð og alvörugefni.
Hinn ansaði ekki, en hristi bara
höfuðið, enda var hann „sjálfstæðis"-
maður. Fundarmadur.
ísl. togarinn »A. G.« kom inn í
gær með 17 þúsund.