Lögrétta - 13.03.1912, Blaðsíða 1

Aigreiðsln- og innheimtum.:
ARINBJ. /sVEINBJARNARSON.
I-in.ufc5a.vetr 41.
Talsimi 74.
LOGRJETTA
K i t s t j ó r i:
F’ORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M 13
Roj kjavík 13. mars 1913.
VII. lirg.
I. O. O. F. 93399.
Þjóðmenjasafnið opið sunnud., þriðjud. og
fimtud. kl. 12—2.
Lækning ók. ( læknask. þrd. og fsd. 12_i.
Tannlækning ók. (( Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. í mán. 11—1.
Landakotsspftali opinn f. sjúkravitj. io‘/»
—12 og 4-5.
tslands banki opinn 10—21/® og 5T/a—7.
Landsbankinn io1/.—2T/a. Bnkstj. við 12—1.
Lagadeild háskóians ók. leiöbeining 1.
og 3. Id. 1 mán. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
Hetlsuhælið opið til heimsókna 12— 1.
Lápus Fjeldsted*
Y flppj ettapm álaftBPs lumaO u p.
Lækjargata 2.
Heima kl. 11 —12 og 4—7.
Landsbankinn.
11.
Lögr. hefur fengið þakklæti margra
manna af öllum stjettum fyrir grein-
ina um Landsbankann í síðasta tbl.
Það, sem hún flutti, var þó ekkert
nýnæmi fyrir menn hjer í bænum.
En þar voru einmitt settar fram þær
hugsanir, sem efstar eru hjá flestum,
þegar á Landsbankann er minst nú
orðið.
ísaf., sem svarar fyrir bankastj. á
laugardaginn, verður fyrst fyrir að fínna
að því, að þess sje getið í greininni,
að B. Kr. hafi fengist við skósmíðar
áður og stýrt kramvöruverslun. Því
fór þó fjarri, að þetta væri tekið fram
til ámælis honum. Þetta er aðeins
nefnt sem bending um það, hvern
undirbúning hann hefði haft í banka-
stjórastöðuna. Það er ekki annað
en meinlaus sannleikur, sem beint lá
við að taka þarna fram. Hefði haft
alveg sömu áhrif að segja t. d., ef
satt hefði verið: hann var áður prest-
ur, en síðan skólastjóri, eða: hann
var áður læknir, en síðan ritstjóri.
Ekkert af þessu er undirbúningur til
bankastjórastöðu, og það er málið,
sem um er verið að tala. Tr. Gunn-
arsson, sem Isaf. tekur til saman-
burðar, hafði áður en hann varð
bankastjóri lengi veitt forstöðu stærsta
verslunarfjelagi landsins, og þar að
auki verið forgangsinaður í mörgum
verklegum fyrirtækjum. Þegar hann
tók við stjórn bankans, mun alls ekki
hafa verið völ á nokkrum íslenskum
manni, sem jafnvel væri undirbúinn
í þá stöðu og hann var. Þetta sýndi
sig líka bæði í því, hve mjög hagur
bankans hófst undir stjórn hr. Tr. G.
og líka í gagnsemdarfyrirtækjum,
sem hann beittist fyrir og vann sjer
með vinsældir manna. En öllu þessu
hefur hrakað undir stjórn B. Kr.
Lánþiggjendur bankans verða að
sæta afarkostum, sem óþektir voru
áður. í stað þess að útvega fje til
notkunar í landinu, er nú fje reitt
inn hjá viðskiftamönnunum og lagt
fyrir til notkunar með lágum vöxtum,
í banka suður í Khöfn o. s. frv., o.
s. frv. Mundi ekki þetta, og yfir
höfuð mikið af óstandinu, sem nú er
á stjórn Landsbankans, vera að kenna
undirbúningsleysi aðalbankastjórans,
eða því, að hann hafi tekið að sjer
verk, sem hann hafði ekki þekkingu
á og var ekki fær um að gegna?
Vinum hans væri nær að færa hon-
um til málsbóta undirbúningsleysið,
heldur en að þykkjast af því, þótt á
það sje minst.
Aftur á móti hefði farið betur á
því, að einhver vörn hefði komið
fram gegn þeim áburði, að hann
hafi gefið „falska skýrslu" til al-
þingis um stofnun þá, sem hann
stjórnar, og borið fram um hana „blá-
ber ranghermi og ósannindi", sem
svo eru löguð, að þau hljóta að kasta
skugga á stofnunina. Þetta ber ísaf.
ekki af honum, en laumast alveg
fram hjá þvf.
Hún virðist vera að reyna að láta það
líta svo út fyrir lesendum sínum sem
það sje Einar Jónasson málaflutnings-
maður, sem þetta hafi sagt. Enþaðeru
þeir Tr. Gunnarsson fyrv. bankastjóri,
Jóh. Jóhannesson bæjarfógeti á Seyð-
isfirði og Jón ölafason Landsbanka-
gæslustjóri, sem hafa leyft sjer að bera
þetta opinberlega fram, Tr. G. ásökun-
ina um „fölsku skýrsluna", en þeir Jóh
Jóh. og J. Ól. hitt. Lögr. og fleiri biöð
hafa áður, hvað eftir annað, bent á
á þessar ákærur, sýnt fram á, hve
þungar þæi væru og fundið að því
afskiítaleysi landstjórnarinnar.aðskipa
ekki bankastjórunum að hreinsa sig
af þessum áburði, ef þeir væru menn
til, en þola elia afleiðingarnar, og um
það getur varla orðið deilt, hverjar
þær hlytu að verða.
Það eru þessi ummæli, þeirra Tr.
G., Jóh. Jóh. og J. Ól., sem tilfærð
eru í kafia úr dómsforsendum í máli
milli bankastjórans (B. Kr.) og rit-
stjóra „Ingólfs", er Lögr. prentar
upp í síðasta tbl. En höf. ísaf.grein-
arinnar smýgur eins og köttur fram
hjá þessum ummælum, sem þó eru
þyngstu sakirnar, sem bornar eru
fram gegn bankastjórunum í Lögr,-
greininni.
Hvernig líst mönnum á það?
Lögr. finst, að bankastjórinn hefði
fremur þurft varnar við gegn þeim
áburði, að hann hafi í embættis nafni
gefið alþingi rangar og viilandi skýrsl-
ur um hag bankans, en hinu, sem
kastað var fram um atvinnurekstur
hans áður.
Þar sem Isaf. segir um kæru Ein-
ars Jónassonar málaflm. tii stjórnar-
ráðsins gegn bankastjóranum, að
stjórnarráðið hafi „ákveðið, eftir að
hafa leitað umsagnar, að taka þá
kæru ekki til greina að neinuleyti",
þá ber blaðið fram helber ósannindi.
Lögr. spurðist fyrir um það í stjórn-
arráðinu eftir að ísaf. kom út, hvort
þetta væri satt, en fjekk það svar,
að það væri tilhæfulaust; um kær-
una hefði ekkert verið ákveðið enn
sem komið væri. Og seinast í gær
stóð enn svo, hvað sem sfðar kann
að verða.
En bótin er, að engum þarf að
bregða við, þótt annað eins og þetta
sje rekið ofan í málgagn bankastjór-
anna.
Það treystir sjer þó ekki til að
neita því, sem Lögr. segir um verð og
sölu veðdeildarbrjefanna*), en kenu-
ir því um, að ráðherra hafi ekki vilj-
að nota lagaheimild og taka land-
sjóðslán til að kaupa brjefin. En úr
því að Landsbankinn átti við ára-
mót stórfje suður í Khöfn, og það
virðist ísaf. telja rjett, þá er tkki
hægt að kenna peningaleysinu um
alt, heldur illri stjórn á því fje, sem
til er. Vafningar ísaf.-greinarinnar
um það atriði eru vanræðalegir og
Iitlar varnir þar í.
ísaf. afsakar eftirlitsleysi banka-
stjóranna fyrst og fremst með „ann-
ríki" þeirra. Þar til er því að svara,
að þeir eru tveir um verk sem einn
maður hafði áður. Og svo er starfs-
mannafjöldinn í bankanum, eins og
allir vita, mikiu rneiri nú en áður
var. En sjeu þeir starfsmenn marg-
ir ónytjungar, þá er bankastjórun-
um þar um að kenna. Víst er það,
að starfræksla bankans er nú miklu
dýrari en áður var, og þó bendir nú
alt, sem þaðan frjettist, í þá átt, að
hún sje lfka miklu ófullkomnari en
þá var.
ísaf. spyr, hvort Lögr. hafi athug-
að, hvað af því mundi leiða, ef banka-
stjórarnir yrðu settir af meðan stend-
ur á gjaldgeramálinu. Og svo ögrar
*) 1 Lögr. segir að þau sjeu seld á 94
eða 94J/a°/o. En þau hafa nú lengi ekki
selst hærra en 94%.
hún með „grun", sem þetta gæti
valdið og orðið Heimastjórnarmönn-
um óþægilegur.
Lögr. virðist þetta afaróheppileg
vörn fyrir bankastjórana. Hún lítur
svo á, að ef bankastjórarnir hafa
unnið til afsetningar og efbankanum
er það stór hagur, að þeir sjeu settir
af —- og um þetta hvorttveggja er
hún fyrir sitt leyti ekki í neinum
vafa, — þá sje það rangt, að láta
þá sitja, þótt aldrei nema frávikn-
ingin væri óþægileg einum eða öðr-
um stjórnmálaflokki.
En úr því að þetta kom fram í
huga ísaf.höfundarins, þá hefði hann
llka átt að hugsa ofurlítið lengra.
Það er skamt frá hugsanaferli hans
yfir í annan hugsanaferil, og hann
er þessi:
Ætla bankastjórarnir að bera gjald-
keramálið fyrir sig til varnar gegn
öllum sökum? Ætla þeir að lafa á
því? Ætla þeir að nota það til þess
að verjast afsetningu?
Hefur ísaf. athugað, hve vel ein-
mitt þetta er lagað til þess að „vekja
grun" um upptök gjaldkeramálsins
og framkomu ýmsra manna í því,
sem henni standa nærri?
Skýrsla sú, sem þeir Halldór Daní-
elsson yfirdómari og E. Schou banka-
stjóri hafa gefið ráðherra um ransókn
þá, sem þeim var falin á gjaldkera-
málinu, er enn eigi kunn orðin.
Það er þó víst, að álit þeirra hefur
verið það, að ransóknin ætti að ger-
ast af manni með ransóknardómara-
valdi, því ráðherra hefur fyrirskipað
sakamáisransókn.
En það er fleira, sem þeir hafa
látið í Ijósi álit sitt um. Þeir áttu
að aðgæta, hvernig varið hefði verið
eftirliti frá bankastjórnarinnar hálfu,
og þeir hafa látið stjórninni í tje álit
sitt á því.
Menn þykjast vita, að álitsskjal
þeirra hljóti að 'nafa inni að halda
ótvíræðar sannanir fyrir svo stór-
vægilegum embættisvanrækslum hjá
bankastjórunum, að afsetning þeirra
ætti að vera sjálfsögð. Og mörgum
þykir það ærið kynlegt, að stjórnin
skuli ekki birta álitsskjal þessara
manna um málið, úr því að hún
hefur látið birta þau tvö, sem á
undan eru komin.
Menn skýra þetta svo, að stjórnin
ætli ekki að setja bankastjórana af,
að minsta kosti ekki að svo stöddu,
en haldi álitsskjali þeirra Halldórs
Daníelssonar yfirdómara og E. Schous
bankastjóra leyndu af því, að það
sje þungt á metunum fyrir þá, sem
halda fram afsetningu bankastjóranna.
Málið mun nú í raun og veru standa
svo, að bankastjórarnir lafi við völd-
in, að minsta kosti fyrst um sinn,
einmitt á gjaldkeramálinu. Það, að
óregla hefur orðið á bókfærslu gjald-
kera og fyrv. bókara bankans undir
stjórn núverandi bankastjóra, — það
verður til þess að festa bankastjór-
ana í sessi, sem þó eiga að hafa
daglegt eftirlit með bókfærslunni og
bera ábyrgð á henni gagnvart lands-
stjórninni.
Dálaglegt ástand, eða hitt þó
heldur!
Björn Kristjánsson var áður svar-
inn óvinur Landsbankans og gerði
alt hvað hann gat til þess að eyði-
leggja hann, eins og margir muna.
Það var þegar verið var að koma
íslandsbanka á stofn, því þá ætlaði
hann sjer að verða þar bankastjóri.
Og allalment mun það álit vera, að B.
Kr. hafi verið potturinn og pannan
í aðförum Björns Jónssonar gegn
bankanum, enda lenti hagnaðurinn
hjá honum, en B. J. fjekk skellina.
Þessar árásir hefur bankinn staðist.
En mundi hann standast hitt til
langframa — stjórn Björns Kristjáns-
sonar?
Það ætti hvorki að vera flokks-
mál nje óvildarmál á neina hlið,
heldur fullkomið samkomulagsmál, að
Landsbankinn fengi sem fyrst nýja
og betri stjórn. í því máli ættu
menn að hafa það eitt fyrir augum,
hvað stofnuninni og viðskiftamönn-
um hennar yfirleitt sje fyrir bestu.
Xolaverkjallið.
§íAuitu sím»keytafr|ettir.
Fyrir síðustu helgi var símað frá
London, að alt útlit. væri fyrir að
verkfallið stæði enn um hríð. Enska
stjórnin hafði bannað útflutning kola
fyrstu dagana eftir að verkfallinu
linti. Kolaverkmenn í Ameríku hefðu
einnig lagt niður vinnu. Samgöngur
væru teptar. Verkfallið orðið alment.
Ekki að vænta nýrra farma hingað
fyr en seint í apríl. Næstu frjettir
sögðu kolaverð í Khöfn komið upp
í 40 sh , suður við Miðjarðarhaf upp
í 50 sh. tonnið.
Síðustu fregnirnar eru þær, að ekk-
ert útlit sje fyrir sættir fyr en í fyrsta
lagi 25. mars. Eftir það ekki hægt
að fá kol 1—2 vikur vegna útflutn-
iugsbanns stjórnarinnar, sem gert er
til verndar iðnaðinum heima fyrir.
Ráðgert að útflutningsbannið vari 7
daga.
Námamenn í Þýskalandi hafa líka
lagt niður vinnu.
Fríi [jaltiii til ttiiia.
Snæfellsnessýslft. Um hana
sækja sýslumennirnir Björn Bjarnar-
son, Halldór Júlíusson og Páll Bjarna-
son, fyrv. sýslumaður Marínó Haf-
stein, Ari Jónsson aðstoðarm. í
stjórnarráðinu og Kr. Linnet kandí-
dat.
Magnús Blöndai hreppstj. í Stykk-
ishóimi er settur sýslumaður Snæfell-
inga frá 1. þ. m.
Á Vífllsstaðahælinu las Guðm.
Magnússon upp kafla úr hinni nýju
skáldsögu sinni „Frá Skaftáreldi"
fyrir sjúklingunum og mörgum heim-
sækjendum síðastl. sunnudag og var
látið mjög vel yfir.
Verkfallið í Hafnarflrði stendur
enn. Verkafólkið hefur valið 3 full-
trúa til þess að semja við vinnuveit-
endur, en samningar eru ekki komn-
ir á. Vinnuveitendur segja, að ef
þeir færi lágmark tímakaups kven-
fólksins upp í 18 au., þá sje gamalt
kvenfólk útilokað frá vinnunni og
eins unglingar. Auk þessa stendur
þræta um kaup fyrir aukavinnu og
sunnudagavinnu, og þar eru karl-
mennirnir lfka með í kröfunum. En
vinnu hafa þeir ekki lagt niður.
Fiskisliii) vantar. Fiskiskipið
„Geir", frá Hafnarfirði, eign Edin-
borgar-verslunar, lagði út 11. f. m.
og hefur ekki komið heim enn, svo
að menn eru að verða hræddir um
að því hafi hlekst á. A því voru
27 menn, skipstj. Sigurður Þórðar-
son hjeðan úr bænum. Áreiðanleg-
ar frjettir eru þó fengnar um það, að
skipið hefur sjest eftir verstu storm-
ana í febrúar, eða um 25. f. m. En
það hafði aflað vel og hefði þess
vegna því fremur átt að koma inn.
Lausafregn, sem frá Vestmanna-
eyjum kom í gær, segir, að „Geir"
hafi f fyrra dag sjest vestan við
eyjarnar. Sú fregn átt að vera frá
fiskiskipi, sem í gær hafði komið til
eyjanna.
Snjóflóð á Seyðisflrði. Þar fjell
niður snjóflóð úr Bjólfinum 3 þ. m.
á Fjarðaröldu utanverða, náði lítið
eitt utar en snjóflóðið mikla, sem
kom þar fyrir tæpum 30 árum. Þetta
flóð tók vörugeymsluhús, sem Fram-
tíðarverslunin átti, og fjáhús með 13
kindum.
í snjóflóðum hafa tveir menn
farist nýlega nyrðra, annar á leið
yfir Siglufjarðarskarð, hinn f svo-
nefndum Þorvaldsdal, og var hann
þar á rjúpnaveiðum.
Nótt.
Einn jeg úti vaki,
eftir hjarni reika;
fölt að fjallabaki
fól sig tunglið bleika.
Lymskur i lágum kofa
læðist kuldi’ og hneppir
fólkið i feigðardofa,
fætur og liendur^kreppir.
Hár er hitninbogi,
húmdökk næturtjöldin,
norðurljósa logi
leikur um jökulskjöldinn.
Heyrist cnginn liljómur;
— hjartað aðeins snertir
einhver djúpur ómur,
einhver pagnarhreimur.
Húm er öliu yfir,
ísinn gljár á sleinum.
— Æstur eldur liflr
inni’ i hjartans leynum.
Eldur, sem að eyðir
öllum mínum tárum,
bál, sem bliðust deyðir
blóm frá liðnum árum.
Heiður er pessi himinn,
hár er loftsins bogi,
samt er sjöfalt hærri
sálar minnar logi.
Iíuldi, komdu af steinum,
kæfðu loga mina,
legstu að hjartans leynum,
láttu hitann dvina!
Hyl mig í pjer inni
uppheims djúpi geiraur!
Svala sálu minni
sæti pagnarhreimur.
Yaldimar.
Boðsbrjef um nýtt
tímarit.
Fáist nægilega margir áskrifendur,
hefur Einar Hjörleitsson skáld i hyggju
á pessu ári, aö stofna nýtt tímarit, á
stærð við Skírni, er kæmi út 4 sinn-
um á ári.
Hann hugsar sjer að i riti pví verði
kostur á, eftir pví, sem rúm leyfir, að
ræða mál á öllum sviðum pjóðlífs vors,
en að pess verði gætt, að ritið verði
ekkert flokksmálgagn. Sögu eða sögu-
kafla hugsar hann sjer í hverju hefti,
að svo miklu leyti sem pvi verður við
komið, og eins fögur kvæði. Og sjer-
staka stund vill hann á pað leggja, að
ritið fræði menn um sem mest af pví,
sem best er hugsað og mesta eftirtekt
vekur i útlendum bókum og tímaritum;
til pess hugsar hann sjer að sjerstök-
um kafla sjerhvers heftis verði varið.
Hann vonar, ef fyrirtækið kemst á
fót, að geta safnað par saman sem
flestum gáfumönnum landsins. Þessir
menn hafa pegar lofa ritinu aðstoð
sinni: Friðrik J., Bergmann prestur,
Gísli Sveinsson yfidómslögm., Guðm.
Björnsson landlæknir, Dr. Guðm, Finn-
bogason bókavörður, Guðm. Hannes-
son prófessor, Haraldur Níelsson pró-
fessor, Indriði Einarsson skrifstofustj.,
Jón Helgason prófessor, Jón Jónsson
dósent, Dr. Jón Þorkelsson skjalavörð-
ur, Kl. Jónsson landrilari, Sigurður
Guðmundsson mag. art., Sigurður Hjör-
leifsson ritstj., Þorleifur Bjarnason adj.
og Þorst. Erlingsson skáld.
Skilyrði pess, að lionum verði unt
að koma ritinu af stað, er pað, auk
áskrifendafjölda, að andvirði pess verði
greitt fyrirfram. Verð fyrsta árgangs
yrði að greiða um leið og kaupandi
veitti fyrsta hefti viðtöku. Verð ár-
gangsins verður fjórar krónur.
Svohljóöandi brjef mun bráðum verða
sent út um land til manna, er beðnir
verða að útvega ritinu áskrifendur.