Lögrétta - 22.05.1912, Blaðsíða 2

100
LOGRJETTA
_____________________e______
DÖMUKLÆÐI,
Alklæði og Koidfaiatau í miklu úrvali, og svo eru nýkomin
mjög fögur §vuii(iietiii
i Austurslrœli 1. Ásg. G. Gunnlaugsson Sj Co.
Lögrjetta kemur át á hverjum miö'
vikudegi og auk pass aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á fslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júlí.
af Rögnvaldi Ólafssyni, sem þar er
líka, hefur áður verið sýnd. Asgrímur
mun ekki hafa gert mikið að því
hingað til, að mála andlitsmyndir.
En myndin af síra Fr. Fr. sýnir, að
það lætur honum eigi síður vel en
hitt.
íslands banki.
Ársreikningur banka þessa fyrir
síðastl. ár er fyrir nokkru kominn á
prent. Skal hjer stuttlega minstáhelstu
atriðin úr reikningi þessum.
Umsetning bankans og útbúa hans
— þegar aðeins er talin önnur hliðin
samanlögð í aðalbók — nam alls
rúmum 69 miljónum krónay eða full-
um 10 milj. krónum meira en næstu
ár á undan. Árið 1909 var umsetn-
ingin tæpar 54 miljónir.
Peningainnborganir við bankann og
útbúin nam alls nálægt 32 miljónum
kfbna og peningaútborganir nálægt
því jafnmiklu. Árið 1910: rúmar
28^/2 miljón króna hvoru megin.
fílaupareikningsinnl'óg voru í árs-
byrjun tæpar 662 þús. kr. Lagðar
voru inn á árinu c. 8194 þús. kr.,
en útborgaðar 8114 þús. kr. Var
innstæða í árslok rúm ý/j þús. kr.
Innlánsfje við bankann og útbúin
nam í ársbyrjun alls 1590 þús. kr.
Lagðar voru inn á árinu 2657 þús. kr.,
en borgaðar út 2456 þús. kr. Var
innstæðan í árslok síðastl. þannig
rúmar 1J91 þús. kr., og hafði auk-
ist á árinu um fullar 200 þús. kr.
Sþarisjóðsfje við útbú bankans var
í ársbyrjun 444 þús. kr., en í árslok
537 þús. kr., og hafði þannig hækk-
að um 93 þús. kr. á árinu.
Handveðslán átti bankinn útistand-
andi í ársbyrjun 284 þús. kr. Lán-
aðar voru á árinu 48 þús. kr., en
endurborgaðar tæpar 51 þús. kr.
Handveðslánsskuldin f árslok þannig
alls 281 þús. kr.
Sjálfsskuldarábyrgðarlán. í þess-
um lánum átti bankinn útistandandi
í ársbyrjun ýtíý þús. kr. Lánaðar
voru á árinu 113 þús. kr., en endur-
borgaðar þar á móti 158 þús. kr.
Höfðu þannig lækkað talsvert á ár-
inu og voru í árslok komin niður í
422 þús. kr.
Reikningslánin hafa aftur á móti
hækkað að miklum mun. í ársbyrj-
un átti bankinn útistandandi í slíkum
lánum i6ii1/2 þús. kr. Lánaðar voru
á árinu 4499 þús. kr., en endurborg-
aðar 4029 þús. kr. Reikningslánin
voru þannig í árslok rúmar 2081
þús. kr., og höfðu vaxið á árinu um
470 þús. kr.
Vixlabirgðir bankans voru í árs-
byrjun 3201 þús. kr. Keyptir voru
á árinu víxlar fyrir samtals tæpar
13 miljónir kr. Borgaðir voru víxlar
á árinu 12874 þús. kr. Óinnleystir
víxlar í árslok J247 þús. kr.
í fasteignaveðslánum átti bankinn
útistandandandi í ársbyrjun 1253 þús.
kr. tæpar. Lánaðar voru á árinu 47
þús., en endurborgaðar rúmar 57 þús.
kr. Utistandandi í árslok 723.3 þús. kr.
Hjá sýslu- og bœjarfjelógum átti
bankinn í árslok útistandandi í lánum
227 þús. kr.
Ávisanir á erlenda banka o. fl. voru
í bankanum og útbúum hans keypt-
ar fyrir samtals rúmar 7 milj, kr„ og
er það miklu meira en nokkru sinni
áður.
Innheimtur. Bankinn innheimti fyrir
aðra árið sem leið samtals rúmlega
hálfa fjórðu miljón kr. Árið 1910
námu innheimtur 2716 þús. kr., en
árið 1909 2479 þús. Er það mjög
að fara í vöxt, að nota aðstoð bank-
anna við vörugreiðslur, móttöku og
innlausn hleðsluskjala o. fl.
Seðlafúlga bankans. Bankinn má
hafa í umferð í seðlum mest 2^/2
milj. kr. í einu. Viðskiftin innan-
lands — en til innanlands-viðskifta
eru seðlarnir eingöngu ætlaðir —
leyfa þó enn ekki svo mikla seðla-
umferð, þegar einnig er tekið tillit
til seðla þeirra, sem Landsbankinn
hefur í umferð (3/4 milj. kr.). Tals-
vert hafði þó íslands banki meira í
umferð af seðlum síðastl. ár en und-
anfarið. Hæst komst seðlaumferðin
í oktbr.mánaðarlok: 1701 þús. kr.,
en lægst í marsmán.lok: tæp 876
þús. kr.
í málmforða hafði bankinn mest
fyrirliggjandi 630 þús. kr. og minst
J4J1/2 þús. kr. En alla jafna nokkru
hærra en lögboðið er.
Verðbrjefaeign bankans var í árs-
lok rúmar 747 þús. kr. Mun það
mestmegnis vera bankavaxtabrjef
landsbankans, sem íslands banki, eins
og kunnugt er, hefur keypt talsvert
af undanfarið.
Bankinn skuldaði ýmsum erlendum
bónkum og öðrum skuldheimtumönn-
um í árslok tæpar 779 þús. kr. alls,
en átti aftur á móti til góða hjá öðr-
um erlendum bönkum og ýmsum
skuldunautum tæp 663 þús. kr.
Allar brúttótekjur bankans og út-
búa hans hafa numið 836 þús. kr.,
en reksturskostnaður o. fi, c. 77 þús.
kr.
Tap á afsögðum víxlum 0. fl. er
talið 11733 kr.
Af árságóða bankans 1911 fær
landsjóður /7709 kr., en tæpar 37
þús. kr. renna í varasjóð bankans.
Varasjóðurinn var í ársbyrjun 219
þús. kr. tæpar, en er nú orðinn 263^/2
þús. kr.
Gert er ráð íyrir að hluthafar fái
<V/2°/o í arð af hlutafje sínu árið sem
leið. Hlutafjeð er alls 3 milj. kr.
Þar af mun nærfelt þriðjungur nú
vera orðinn í höndum íslendinga.
Endarskoðunarmenn bankans, þeir
jfúlíus amtmaður Havsteen og Ind-
riði Einarsson skrifstofustjóri, Ijúka
lofsorði á reikningshald bankans og
alla stjórn hans, og bæta því við, að
bankinn hafi „ekki eingöngu eins og
áður bætt úr peningahögum Iands-
ins á hinu umliðna ári, heldur einnig
með aðstoð sinni eflt mjög atvinnu-
rekstur landsmanna og eigi síst þann,
sem er talinn arðsamastur fyrir land-
ið, sem sje fiskiveiðarnar".
Sxnðanámsskeið.
Það hófst á Hólum í Hjaltadal þ, 24.
mars, og því slitið 30. s. m.
Næstu daga á undan því og fyrstu
daga þess drifu menn að úr ýmsum
áttum. Alls sóttu það um 60 manns úr
þessum sýslum: Þingeyjar 20, Eyjafjarðar
10, Skagafjarður 27 og Húnavatns 3.
Þetta var því fjölmennasta námsskeiðið,
sem þar hefur verið haldið. Auk þess
tóku nemendur skólans þátt í því, en
þeir eru nú 43, og voru því þátttak-
endur þess fult 100 manns.
Nemendur skólans hafa málfundi hvert
laugardagskvöld og sátu aðkomumenn
á fundi þeirra kvöldið áður en náms-
skeiðið hófst. Til umræðu var menta-
mál.
Þann 24. messaði sóknarpresturinn,
síra Guðbr. Björnsson í Viðvík. Að af-
staðinni messu var námsskeiðið sett með
ræðum skólastjóra og kennara.
Þá flutti Sigurður Jónsson trá Ysta-
felli fyrirlestur um samvinnu. Sigurður
ferðast um Skagafjarðar- og Húnavatns-
sýslur og flytur fyrirlestra um það efni,
og er gerður hinn besti rómur að þeim.
Störfum virku daganna, að undan-
skildum laugardeginum, var hagað þann-
ig: Frá kl. 10—2 voru haldnir fyrir-
lestrar, og gekk kl.st. til hvers þeirra.
Þá hófust umræðufundir kl. 4, og stóðu
þeir venjulega til kl. 7, og stundum var
þeim haldið áfram að loknum kvöld-
verði.
Þá voru þreyttar glímur flest kvöldin
frá kl. 7—8.
Þessir fluttu fyrirlestra:
Sigurður Sigurðsson skólastjóri: Garð-
yrkja og ræktun fóðurjurta.
Jósep Björnsson kennari: Kynbætur,
mjólkurfræði og hagfræði.
Sigurður Sigurðsson kennari: Búreikn-
ingar.
Sigurður Jónsson: Samvinna.
Kr. Eldjárn Kristjánsson: Nautgripa-
rækt og áburður.
Hallgrímur Þorbergsson: Sauðfjárrækt.
Valtýr Stefánsson: Þjóðfjelagið og
jarðyrkjan.
Gísli Magnússon: Móðurmálið.
Til fundarstjóra á umræðufundunum
var kosinn Sig. Sigurðsson kennari, og
til skrifara þeir Baldvin Friðlaugsson og
Kr. E. Kristjánsson.
Á fundunum komu fram ýmsar fyrir-
spurnir viðvíkjandi fyrirlestrunum. í til-
efni af fyrirlestrum Hallgríms Þorbergs-
sonar var samþykt svohljóðandi fundar-
yfirlýsing:
»Fundurinn telur vel við eiga, að lög-
gjafarvaldið fyrirskipi tryggilegar þrifa-
baðanir á sauðfje alstaðar á landinu á
kostnað eígenda sauðfjárins, en með
opinberu eftirliti meðan eigi er sýnt að
fjárkláðanum sje gersamlega útrýmt«.
Þegar umræðunum um fyrirlestrana
lauk, voru ýms mál, er á dagskrá stóðu,
rædd, og í flestum þeirra samþyktar
fundaryfirlýsingar.
Eru hjer þá nefnd málefnin, málshefj-
endur og fundaryfirlýsingar þær, sem
samþyktar voru.
Var þá fyrst á dagskránni landbún-
aður og sjávarútvegur, Málshefjandi
Gísli Jónsson:
sFundurinn lýsir yfir því áliti sínu,
að þrátt fyrir það, þó sjávarútvegur vor
gefi oft miklar afurðir, þá sje landbún-
aðurinn þjóðinni tryggari og hollari at-
vinnugrein sökum þess, að a'.t það fie
og starf, sem lagt er til framfara ( land-
búnaði, miðar að því, að gera landið
betra og byggilegra. Myndar það því
nokkurs konar tryggingarsjóð til að efla
framtíðarhagsæld þjóðarinnar. Þess vegna
beinir fundurinn þeirri áskorun til allra,
sem þetta lesa og heyra, að styðja af
alhug efling landbúnaðarins«.
2. Aðkeypt vinna sveitabænda. Máls-
hefjandi Jósep Björnsson kennari:
»Fundurinn lítur svo á, að best muni
vera fyrir bændur, eins og nú stendur,
að hafa ekki fleiri árshjú en þeir hafa
fult starf íyrir alt árið«.
3. Trjárækt við bæi og íbúðarhús.
Málshefjandi Baldvin Friðlaugsson:
»Fundurinn treystir því, að Ræktunar-
fjelag Norðurlands geri sitt ýtrasta til
þess að vekja áhuga manna fyrir trjá-
rækt við bæi og íbúðarhús, því hann er
þess fullviss, að almenn og víðtæk skóg-
rækt í framtíðinni byggist fyrst og fremst
á því, að einstaklingurinn og fjölskyld-
ur heimilanna taki ástfóstri við hana og
verklegan þátt í því, að koma sjer upp
trjáreitum, þótt í smáum stíl sje«.
4. Bændablað. Málsh. Valtýr Stefáns-
son:
»Fundurinn felur skólastjóra og kenn-
urum Hólaskóla að hvetja Hólamanna-
fjelagið og hlutast til um, að það leiti
samtaka við búnaðarsambönd og bún-
aðarskóla landsins til þess að halda út
alþýðlegu bændablaði«.
5. Búnaðarfjelagsskapur. Málsh. Sig.
Sigurðsson skólastj.:
»Fundurinn telur nauðsynlegt, að
sveitabúnaðarfjelögin efli sameiginlega
fjelagsstarfsemi sína og tryggi hana sem
best má verða, svo sem með fjelags-
vinnu, sameiginlegri verkstjórn, vinnu-
flokkun, sameignarverkfærum og föstum
fjelagssjóði, þar eð reynslan virðist sýna,
að þau fjelög sjeu atkastaminni, þar sem
hver fjelagsmaður vinnur út af fyrir sig,
og samverkafjelagsskapurinn er því sára
lftill.
Ennfremur er það álit fundarins, að
styrknum úr landsjóði sje þá varið mest
til uppvakningar í jarðabótum og eftir
tilgangi alþingis, ef meiri eða minni hluti
hans gengi til kaupgjalds fyrir vinnu,
sem allir fjelagsmenn nytu í jöfnum
mæli«.
6. Byggingar í sveitum. Málsh. Jósep
Björnsson kennari:
»Fundurinn samþykkir yfirlýsing þess
efnis, að landsdrotnum væri gert að
skyldu að láta þau húsakynni fylgja
leigujörðum sínum, sem þar til kvaddir
menn álitu sæmileg og svöruðu til dýr-
leika þeirra og hæfilegrar áhafnar*.
7. Tekjur og gjöld landsjóðs. Málsh.
Sigurður Jónsson.
Ræðum. skýrði í löngu og ýtarlegu
máli tekju- og gjaldalið landsjóðs. Síðan
var málið rætt á víð og dreif, en ekki
samþykt nein fundaryfirlýsíng.
Laugardagurinn var hafður til fundar-
halds.
I fundarbyrjun flutti Sig. Jónsson 7.
fyrirlesturinn um samvinnu, sem allir
mynda nokkurs konar kerfi.
Þá flutti Magnús Jóhannsson hjeraðs-
læknir á Hofsós fyrirlestur um heil-
brigðismál.
Á fundinum voru þessi mál til um-
ræðu:
1. Gleðin í sveitunum. Málsh. Kr. E.
Kristjánsson:
»Fundurinn lítur svo á, að það hefði
heppileg áhrif á menning sveitarmanna
og festi þá betur í sveitarlífið en ella,
að fjelagsleg viðleitni eigi sjer stað í
því að þroska sameiginlega gleði og
nauðsynlega fræðslu t. d. með almenn-
um skemtisamkomum, þar sem ýmis-
legar skemtanir eigi sjer stað, svo sem
söngur, ræðuhöld o. fl. Með góðum
lestrarfjelögum, rituðum sveitablöðum,
sem einhver fjelagsstjórn hefur umsjón
með. Jafnframt telur fundurinn útivist
og skoðun náttúrunnar fyrir konur sem
karla nauðsynlega, sjerstaklega með að-
stoð fróðra og smekkvísra manna, en
sjerstaklega telur fundurinn það áríðandi,
að allir heimilisráðendur hafi það hug-
fast, að efla holla gleði og nauðsynlega
fræðslu hver á sínu heimili«.
2. Aukið landnám. Málsh. Hallgr.
Þorbergsson:
Fundurinn telur þjóðhagslega nauðsyn,
að fólkinu geti fjölgað sem mest í land-
inu, en lítur svo á, að því muni ekki
fjölga í sveitunum til neinna muna, nema
býlum fjölgi þar, og álítur því tímabært
og heppilegt, að nema landið á nýjan
leik, svo sem með því: 1. að bjóða
eyðijarðir Iandsins afgjaldslausar til lífs-
ttðar ábúðar. 2. að löggjafarvaldið vinni
að því, að fjölga nýbýlum hvar sem því
verður við komið.
3. Helgihald hvíldardagsins. Málsh.
síra Guðbr. Björnsson:
sFundurinn er mótfallinn ónauðsyn-
legri helgidagavinnu og telur æskilegt,
að að því sje unnið, að sunnudagurinn
sje áfram í meðvitund almennings friðar-
og hvíldardagur«.
4. Bændaflokkur. Málsh. Valtýr Ste-
fánsson:
»Fundurinn lítur svo á, að heillavæn-
legt sje, að bændur myndi öflugan stjórn-
málaflokk til þess að framfylgja málefn-
um bændastjettarinnar, sjerstaklega þeim,
er Iúta að atvinnuvegum Iandsbúa og
aukið geta efnalegt og andlegt sjálf-
stæði þjóðfjelagsins.
Að þetta væri heppilegt ráð til þess
að sameina krafta þjóðarinnar og kæfa
sundrungina og úlfúðarandann t hinum
svo nefndu stórmálum, sem nú virðast
vera þröskuldur fyrir verulegum þjóð-
þrifum.
4. Bindindi og bannlög. Málsh. Sig.
Sigurðsson kennari:
»Fundurinn lýsir yfir því áliti stnu,
að bindindismálið sje þjóðheillamái«.
Þegar hjer var komið fundinum, var
liðið fast að miðnætti; var þá náms-
skeiðinu slitið með ræðum skólastjóra,
kennara og ýmsra gesta.
Alt var námskeiðið fræðandi og hið
ánægjulegasta.
Þegar hlje var á fyrirlestrum og funda-
höldum, skoðuðu menn söfn skólans og
staðinn í heild sinni.
Kirkjan, hið elsta og merkasta hús
hjer á landi, geymir enn ýmsa góða
gripi. Hið nýja skólahús er nú fullgert
og vandað vel, en gamla skólahúsið er
nú verið að umbæta og breyta því.
I klefa einum í kjallara þess var verið
að steypa steinstólpa til girðinga. Væri
æskilegt að þessi tilraun tækist svo vel,
að það yrði alment að nota þá hjer á
landi, sem nú mun vera óþekt.
Þá skoðuðu menn önnur hús staðar-
ins og búpening. Varð flestum starsýnt
á svínahjörð skólastjóra. Sigurður mun
mestur svínaræktunarmaður hjer á landi,
og hvetur hann menn til að leggja meiri
stund á þá tegund húsdýra en nú er
gert.
F.inn daginn hófu allir samgöngu, og
var það um 130 manns. Bústjóri bar
merki skólans, en menn fylktu sjer
þannig: Fyrst skólastjóri og kennarar,
þá nemendur eldri deildarinnar, þá
þeirrar yngri, þá heimilisfólkið og síðan
gestirnir eftir sýslum.
Hópurinn stefndi eftir hinum forna
fjölfarna vegi vestur frá staðnum, en
beygði síðan heim á túnið og nam stað-
ar gegnt kirkjunni, á rústum hinnar
frægu auðunnarstofu. Þar hjeldu ræður
þeir Jósep Björnsson kennari, Sigurður
Jónsson frá Ystafelli og Eiríkur Guð-
mundsson frá Vallholti. Kom þá í Ijós
sem oftar, að enginn staður er okkur
Norðlendingum eins sameiginlega hjart-
fólginn sem Hólar í Hjaltadal, enda
sögumenjar þar á hverju strái, sem allir
hafa drukkið í sig meira eða minna frá
barnæsku. Má óhætt fullyrða, að eng-
inn skóli er eins mikið eftirlætisgoð
okkar sem Hólaskóli, enda nú skipaður
hinum bestu kennurum. Þess vegna
treystum við því, að hin forna Hóladýrð
sje að rísa úr rústum ( breyttum stíl
eftir kröfum tímans, og að lengi lifi enn
með tilsvarandi tilfinningum hið alþekta
máltæki: »Heim að Hólum!«
B. F.
Fádæma rugl er það, setn ísaf.
flytur um Thorefjelagið 15. þ. m.
Það er eins og aftur eigi að fara að
halda þar fram landsjóðskaupum á
skipum fjelagsins. Má vel vera, að
einhverjir af kaupmönnum hafi grætt
á flutningaviðskiftum við fjelagið. En
úr landsjóði hefur ekki áður verið lagt
jafnmikið til ferðanna og nú stðustu
árin, síðan það fjelag fjekk þær, og
um það, hvernig almenningur hafi
verið ánægður með ferðirnar, þarf
ekki að ræða. Samningurinn við
Thorefjel. var, eins og margsagt er
og margsýnt, lögleysa og vitleysa,
sem aldrei verður rjettlætt.
Templar og lola/rumvarpid.
Blaðið „Templar" flutti nýlega
greinarstúf um kolafrumvarpið. Iuni-
haldið og andi er eingöngu ásökun
í garð andstæðinga hans í bindindis-
málinu fyrir það, að þeir sjeu aðal-
lega og einir á móti kola-einokun-
inni; blaðið setur þessa kolaflækju í
náið samband við aðflutningsbannið.
Jeg vil síst mæla bót skoðunum and-
banninga sem slíkra — álít það frem-
ur ilt verk en gott —; en að smíða
tækifæri, þótt vel sýnist fara á þeim
í svip, í því augnamiði, að sverta þá
í annara augum, álít jeg ekki sigur-
sælt fyrir bindindisbaráttuna.
Ásökun „Templars" er, í mínum
augum, endileysa, sem við engin rök
hefur að styðjast; það sanna í mál-
inu er, að kola-einokunar-hugmyndin
grípur instu tilfinningar, jafnt bind-
indismanna sem andbanninga, og
nægir að vísa tii þess, sem þegar er
fram komið í málinu.
„Templar" hefur, að sögn, drukkið
í sig þá sannfæringu, að kolafrum-
varpið væri hugsað og fætt af um-
hyggju fyrir bannlögunum; um slíkt
hið sama hefur átt að sannfæra mig,
en hefur ekki tekist, miklu fremur
það gagnstæða, enda býst jeg við,
að máhð verði rætt einmitt frá þeirri
hlið við tækifæri.
Bindindismenn og andstæðingar
þeirra munu vinna að eyðileggingu
margnefnds frumvarps — um það er
jeg í engum vafa, því jeg álít jafn-
góða samvinnu við meðhaldsmenn
vínsins, eins og hina, þegar hún á
annað borð er í boði.
Jeg vil því ráðleggja „Templar", að
taka ásakanir sínar í garð andbann-
inga úr einhverju öðru hólfi, og hjelt
jeg satt að segja, að úr nógu efni
væri að vinna.
Jóli. Jóhannesson.
Reykjavík.
Baijavstjórnin, Fundur 15. maí
(sjá annarstaðar í blaðinu).
Fundur 18. maí. Samþykt að
senda hinum nýja konungi, Hans
Hátign Kristjáni X. heillaóskaskeyti
í tilefni af þvf, að hann tók konung-
dóm 15 þ. m.
Samþ. að taka tilboði K. Zimsen
verkfræðings um brunasímalagningu
með 6 atkv. Tilboð frá P. Smith
fjekk 4 atkv.
Samþ. uppdráttur af holræsi, sem
fyrirhugað er að leggja í lækinn.
Samþ. svohljóðandi breyting á lög-
reglusamþykt bæjarins: Aftan við
45- gr- (sjá augl. 5. maí 1906) komi
svohlj. ákvæði: „Svo lengi sem eig-
andi „Hótel Reykjavík" heldur uppi
hljómleikum í veitingahúsi sínu frá
kl. 8—11V2 að kveldi, er heimilt að
hafa þar vínveitingar um hönd jafn-
lengi frameftir kvöldinu, svo að veit-
ingasölum sje lokað um miðnætti.
Jafnframt skulu allar vínveitingar í
kjallaranum hætta kl. 10 á kvöldin
mánuðina maí, júní, júlí og ágúst,
og kl. 9 hina mánuði ársins".
Kosnir í nefnd til að íhuga útsvars-
kærur: Borgarstjóri, P. Guðmunds-
son, K. Magnússon.
Þessar brunab.v. samþ.: Iíúsjóh.
Magnússonar við Brb st. 15, 10368
kr.; G. Breiðfjörðs við Bergst.str.,
45341 Magnússon við Frakkast.
17, 4482; J. Halldórssonar & Co.
við Skólav.st. 6 B., 19896; sömu við
sömu götu 6, 4449; sömu við sömu
götu 4 A,, 6170 kr.