Lögrétta - 12.03.1913, Blaðsíða 3

L0GRJETTA
43
hjá Jónatan í’orsteinssyni
byrjar miðvikaðaginn þann 12. marz.
10—501 afsláttur.
Mínir viðurkendu Gólfdúkar og alls konar Vaxdúkar verða seldir
með miklum afslætti. Síðustu forvöð að kaupa þessar vörur eftir gamla
verðinu, þar sem vörutollurinn hækkar þessa vöru mjög tilfinnanlega. Sama
er að segja um ýmsar fleiri vörur.
Notið því tækifærið.
Gólffceppi og Borðteppi, feiknastórt úrval, verða seld með 15—30%
afslætti. — Teppamaskínur og ryksópar.
Veggjapappír með 25—50% afslætti.
Dúkar og plyds á húsgögn mjög ódýrt. Ágætt tækifæri fyrir þá,
sem þurfa að klæða húsgögn sfn fyrir vorið.
Sængurdúkar, fiðurhelt Ljereft og Gardínutau. Afsláttur af öll-
um fyrirliggjandi Húsgögnum. Nokkur stykki af ensknni Hnökkum frá
fyrra ári. Sjerstakt tækifæri, þar sem þessi vara er nú 20% dýrari en
áður; verða þó seldir með talsverðum afslætti.
Notið þetta góða tækifæri og gerið kaup áður en vörutollur
og aðrar verðhækkanir falla á.
Komið, og reynið, að þetta er satt!
Virðingarfylst.
Jónatan Porsteinsson.
Reykjavík.
Gestur í bænum. Með „Sterling"
kom hingað Miss Goudie B. A. B.
Sc. frá Patagónfu. Hún er ættuð
frá Hjaltlandi, en á nú heima á
eyju sunnan við suðuroddann á Suður-
Ameríku; hefur hún verið þar nokk-
ur ár formaður fyrir efnarannsóknar-
stofu hjá námufjelagi einu. Nú hefur
hún látið af þvf starfi, en ætlar nú
að fara að reka búskap þar syðra á
nokkrum eyjum, sem hún hefur tek-
ið á leigu.
Miss Goudie hefur lengi langað til
að koma til íslands, en ekki fengið
tækifæri til þess fyr en nú, að hún
eftir 6 ára dvöl í Patagóníu tók sjer
sumarfrí til að heimsækja foreldra
sína á Englandi og bregða sjer um
leið hingað. Fór hún að heiman
um hásumartímann, litlu fyrir jól.
Sjóferðin, frá borginni Punta-Arénas
á suðurodda Suður-Ameríku til Liver-
pól, tók S vikna tíma, án nokkurrar
dvalar. Þótti það ganga vel eftir
venjunni. Skipin eru ekki betri en
það þar.
Ungfrúin er ekki hissa á tíðarfar-
inu hjer. Það er heldur ekki alt
þar syðra, sumurin köld og storma-
söm, vetrar kaldir, en kyrlátari.
Ef til vill fer ungfrúin hjeðan til
Þingvalla. Frændur vorir á Hjalt-
landi bera hlýjan hug til vor hjer
norður frá. e.
Leikhúsið. „Æfintýri á göngu-
för", eftir Hostrup, hefur verið leik-
ið sfðan um síðustu helgi þrisvar,
altaf fyrir fullu húsi. Sá leikur er
hjer altaf vel sóttur. Hann er yfir-
leitt vel leikinn Eini verulegi mis-
bresturinn á því er leikur Láru (frk.
Guðr. Guðm ), enda er hún nú í fyrsta
sinn á leiksviðinu. Eibek er lfka ung-
legri en hann ætti að vera, en ann-
ars allvel leikinn (Einar Hjör. yngri).
' Herluf og Jóhanna eru mjög vel
leikin (Einar Indr. og frú St. Guðm.),
Skrifta-Hans ágætur (Á. Eir.), sömu-
leiðis birkidómarinn (Kr. Ó. Þ.), og
frú hans (frk. Marta Indr.), Ver-
mundur (Herb. Sigm.) og Svale (Andr.
Bj.) er alt vel leikið. Kr. Ó. Þor-
grfmsson konsúll hefur ekki sýnt sig
á leiksviðinu nú lengi fyr en f þess-
um leik og var honum tekið með
dynjandi lófaklappi.
Hufnarverktæraskipið kom á
laugardaginn var. Það heitir „Edvard
Grieg".
Slys. Það vildi til við uppskipun
á „Edw. Grieg" síðastl. sunnudag,
að hleðsluvindu-ás fjell niður á einn
verkamanninn, Ólaf Jónsson að nafni,
og meiddi hann mikið. Var hann
fluttur á sjúkrahús, en í gær var
hann sagður á góðum batavegi.
„Ingólfur" flutti þá andlátsfregn hans.
Gjaldkeramúlið. Því hefur nú
Pappír og ritföng
er hvergi betra að kaupa en í
pappírsverslun Pór. B. Porláks-
sonar, Veltusundi x. Tals. 359.
Síðastl. jimtnðag.
var opnuð
11 ý yerslun
í Hafnarstræti 18 með
nafninu
Nýhöfn.
Eigandi hennar er Guð-
mundur Kr. Guðmundsson,
Vesturgötu 22, og forstöðu-
maður Engilbert Einarsson.
verið áfrýjað til yfirdóms af báðum
málsaðilum, stjórninni og gjaldker-
anum.
Fiskiskipin. Nokkrar af fiski-
skútunum hafa komið inn, og er afli
lítill; hæst 800. Eitt skipið, sem verið
hefur úti í 18 daga og leitað fyrir
sjer á öllu svæðinu frá Portlandi til
Reykjaness, hefur fengið 200 fiska.
Verkamenn í Dagsbrúnartjelaginu
hafa samþykt að taka eftir þetta
hærri laun en áður fyrir tímavinnu:
35 au., í stað 30 áður, og 50 au.
fyrir aukavinnu, í stað 40 áður.
íslenskt gnftiskipaijelag. Stofn-
un þess hefur nú nokkuð verið rædd
hjer á fundum og fær góðar undir-
tektir. Braðlega mun heyrast nánar
um fyrirætlanir forgöngumanna máls-
ins.
Orðabób Jóns Ólafssonar. ítar-
legur ritdómur um hana, eftir Sigf.
Blöndal bókavörð f Khöfn, kemur i
næsta tbl. Lögr. Sigtús er sjálfur
höfundur íslensk- danskrar orðabók-
ar, sem innan skams fer að koma út,
og flestum mönnum færari til að
dæma um þetta verk.
Gleðjið sjómennina okkar. Hann-
es Hafliðason skipstjóri og Þórh.
Bjarnarson biskup birti í „N. Kbl."
ávarp til almnennings, með þessari
fyrirsögn, um að styrkja að því að
gefa til hvers skips sálmabækur og
Nýjatestamenti, þegar skipin koma
inn nú um páskana. Þeir sjá um skil
til skipanna, en gjöfum er veitt viðtaka
í bókaversl ísaf. og Sigf. Eymunds-
sonar.
FjármálastrídiA viö Dani.
J. Ól. lýsir því yhr í „Rvtk" á laug-
ard., að sjer hafi aldrei komið til
hugar fjármálastríð við Dani á þann
hátt, sem Lögr. benti til í síðasta
tbl. En að skilningi Lögr. á fyrri
greinum hans um þetta efni hlaut
hver maður að leiðast, sem nokkuð
hugsaði út í það, sem þar var sagt.
Nú bendir hann á vit sitt og við-
skiftafróðleik til sönnunar því, að sjer
hafi aldrei neitt slíkt til hugar komið.
Þykir það jafnvel ekki góðgjarnlegt
að ætla sjer slíkt. En Lögr. þykist
Tólf duglegir verkanienn
g-eta fengið fasta atvinnu
strax til ágústloka hjá
Zimbur- og kola-versluninni „Reykjavík“.
ekki annað hafa gert, en draga rök-
rjetta ályktun af fyrri ummælum hans.
Hins vegar tekur hún gilda skýringu
hans á því, hvað fyrir honum hafi
vakað. — En þar sem Lögr. sagði,
að „stjórnmálasambandið við Dani
legði engin bönd á okkur f þá átt,
að binda viðskifti okkur við Dan-
mörku", þá er það rjett, en hitt
ekki, sem J. ól. segir þar um f
„Rvík" á laugardaginn. Stöðulaga-
ákvæðið um ríkissjóðstillag til póst-
flutnings er kvöð, sem lögð er með
lögunum á Dani, en ekkert band á
okkur Hverri þjóð, sem vera vill,
er það auðvitað heimilt, að styrkja
skip frá sjer til ferða hingað til lands
í þvf skyni að auka hjer verslunar-
viðskifti sín. Þetta gera Norðmenn
nú. Og þetta gætu Danir auðvitað
gert, þótt öllu stjórnmálasambandi
væri slitið milli landanna.
„Nœstu harölndlnu. Þessar
prentvillur hef jeg fundið 1 fyrri grein-
unum (flestar lítilvægar): Bls. 75 »X«
les XII; bls. 19*3 »hús« 1. hrís; bls. 24* 1*
»ekki« 1. eigi; bls. 2420 »má tvisvar« 1.
má, að tvisvar; bls. 24*4 »hörðnm« 1.
hörðum; bls. 253 »á landi« 1. í landi;
bls. 3210 »hallæri« 1. harðæri. G. B.
Frl fjilWi til fisfciiÍL
Strand og manntjón. Síðastl.
föstudag strandaði enskur botnvörp-
ungur, „Admiral Togo", frá Húll, á
Stafnnestanga á Reykjanesi. Menn
fórust allir.
Björgunarskipið „Geir" fór síðan
til strandsins, en gat ekkert að gert;
botnvörpuskipið brotið og sokkið.
Lyflabúð í Yestmanneyjum. Það
er sagt að Sig. Sigurðsson frá Arn-
arholti ætli að setja upp lyfjabúð í
Vestmanneyjum.
Prestskosning í Görðnm fer
fram á þriðja í páskum.
»Vestu«-strandið. „Vesta" fór
áleiðis út með „Ceres" um daginn.
Ailmikið af vörum úr henni hefur
verið selt á uppboði á ísafirði, og
segir „Vestri", að þær hafi selst dýrt.
Sumt allmikið skemt.
Það, sem símað var hingað frá
ísafirði rjett eftir að strandið vildi
til, að brjóstveik stúlka hafi legið
þar lengi í fönninni við strandstað-
inn, segir maður, sem var við staddur,
að ekki sje rjett; fyrir farþegunum
hafi verið sjeð svo vel, sem hægt
hafi verið.
Eorskur hleypur á þurt land.
Á Loftsstaðasandi eystra voru nýlega
Samkvæmt ályktun skiftafundar í
dánarbúi ekkjunnar Guðrúnar Gísla-
dóttur frá Norðurkoti í Vogum 18.
þ. m. verða eftirgreindar jarðeignir
búinu tilheyrandi seldar við opinbert
uppboð, er fram fer á hverri jörð
fyrir sig að loknu manntalsþingi þ.
á. í þeim hreppi, er jarðirnar liggja,
verði ekki viðunanlegt tilboð fram-
komin í þær innan þess tíma:
1. Minna-Mosfell í Mosfelshreppi, 15,
6 hndr.
2. Hrísbrú %. í sama hreppi, als
14,8 hndr.
3. Hraðastaðir %, í sama hreppi,
alls 14,8 hndr.
4. Eylífsdalur ^/2, í Kjósarhreppi,
alls 21.7 hnd., og
5. Urriðakot í Garðahreppi, 17,4
hndr.
Uppboðsskilmalar verða til sýnis
hjer á skrifstofunni og á uppboð-
unum. —
Skrifstofu Gullbringu- og
Kjósarsýslu 28. febr. 1913.
Magnús Jónsson.
teknir yfir 500 stórir þorskar, sem
eltu síli svo fast upp í sandinn, að
þeir urðu þar eftir með útsoginu og
voru þannig teknir,
Á höfnina í Gerðum hafði komið
álíka þorskahlaup 1. þ mán. Var
höfnin full af þorski alveg upp í
landsteina.
Laust pi’e8takall. Skútustaða-,
Reykjahlíðar- og Lundabrekku sóknir.
Heimatekjur eru: 1. Eftirgjald eftir
prestssetrið kr. 225,00; 2 prestsmata
kr. 182,00. Samt. kr. 407,00. Erfið-
leikauppbót er 200 kr., sem hætti
þar, ef Lundarbrekkusókn sameinað-
ist Þóroddstað. Yrði komandi prest-
ur því að taka, ef til kemur, og færð-
ist þá líka prestsmatan frá Lundar-
brekku f heimatekjur Þóroddsstaðar.
Prestakallið veitist frá fardögum 1913.
Umsóknarfrestur er til 11. aprfl næstk.
Indriði Reinliolt, sem áður hefur
verið frá sagt hjer í blaðinu, er kom-
inn úr ferðinni austanfjalls. Honum
lítst vel á járnbrautarlagning austur
þangað
Mannskaðar. Síðastl. laugardag
fórst vjelarbatur á ísafirði með 4
mönnum. Sagt er að allir mennirn-
ir hafi verið ólíftrygðir og einhverjir
af þeim fjölskyldumenn. Báturinn
lfka óvátrygður.
Rangmarkað Qe. Margoft sjer
maður í blöðunum auglýsingar um að
einhverjum hafi verið dregin kind,
sem hann sjálfur lýsir yfir að hann
eigi ekki, og skorar á hinn rjetta
eiganda að gefa sig fram og semja
við sig um markið Markeigandi
lýsir opinberlega yfir því, að hann
45
Útfluttar vörur:
1881: 7379000 kr. (101 kr. á mann).
í887: 3043000 — (43,3— - — )■
Útfluttar vörur þverruðu ár frá ári, frá
1881 til 87, komust lægst það ár, jukust
svo aftursmám saman, voru 1895 orðnar
102 kr. á mann, lækkuðu á ný árin
1896—98, en stigu 1899 upp í io2,s kr.
á mann, og hafa aukist stórum á þess-
ari öld, voru 1910 orðnar 161 kr. á
mann (St.tíð. C 1887, 9°> 9b 95. 99; Lhsk.
1901; Versl.sk. 1910).
Þá er að minnast á peningsfækkunina
(af horfelli, haustskurði og markaðssölu);
þar er sá hnignunarvotturinn, sem flestir
munu best skilja (St.tíð. 1884, bls. 72, og
1890, bls. 40—41); ér hjer talið f heilum
Þúsundum: Nautpen- Sauðfjen- Hross:
ingur: aður:
l88lt 2IOOO 525000 39000
l888: 17000 374000 28000
Fældflin 4000(I9o/o) |5I000(29%)i)I1000(28%)
1) Þrátt fyrir öll tíundasvik er þettaeflaust
46
Eftir harðindin fer búpeningi aftur að
fjölga, en þó er ekki sauðfjenaður orð-
inn eins margur og 1881 fyr en 1894,
hross ekki fyr en 1896 og nautpeningur
ekki fyr en 1901 (kálfar, lömb og folöld
eru hvergi talin með 1 þessu yfirliti).1)
Ekki má gleyma hallærislánunum úr
landssjóði í slðustu harðindunum. Þar
hefjeg notið tilsagnar kunnugasta manns-
ins, Magnúsar landshöfðingja, fengið hjá
honum skrá yfir öll hallærislánin; þau
voru veitt á hverju ári frá 1883 til 1S87;
ekki fjarri sanni og enda ekki ólíklegt, að
fækkunin hafi verið talsvert meiri, því að
1881 eru talin útflutt 1859000 pd. af ull,
en 1888 ekki nema 979000 pd. (St.tíð.
C. 1885. bls. 94, og 1890, bls. 66); hefur
því þessi útflutningur þverrað um 47%.
Það hefur aldrei verið gert, að bera sam-
an fjárframtal og ullarverslun á ýmsum
tfmum, og væri þó fróðlegt.
1) Sumar sveitir hafa ekki náð sjer
aftur eftir harðindin, t. d. Þistilfjörður; þar
lögðust mörg býli í eyði, voru 40 fyrir
harðindin, en ekki nema 23 árið 1909, og
víða hokur, þar sem áður var stórbú; það
sagði mjer Björn dannebrogsmaður Jóns-
son f Sandfellshaga.
47
8 sýslur tóku lán; mest þurfti Kjósar-og
Gullbringusýsla. Lánin urðu samtals:
92650 kr.
Loks verður að minnast á það, sem
þyngst er til að vita, ölmusugjafir annara
pjóða; þær »námu alt að hálfri miljón«,
segir 1 Landshagsskýrslunum (St.tíð. C.
1888, bls. 27), og það var bitist um þær,
þegar þær komu hingað til landsins.
Hallærissamskotin hófust 1882 eftir pen-
ingshrunið mikla þá um vorið. Hallær-
isgjafirnar frá Danmörku urðu als 335013
kr. 40 aur., auk mikillar matvöru (Frjett.
frá fsl. 1886, bls. 30); frá Englandi gáfust
86400 kr.; frá Noregi komu 6500 kr.; stór-
kaupinaður W. Fischer gaf 5000 kr. (Frjett.
frá ísl. 1882 bls. 29); þetta verða samtals
432913 kr.; en par að auki komu einhverj-
ar gjafir frá Þýskalandi, Svípjóð og Vestur-
heimi; og ekki er mjer kunnugt, hversu
miklar voru matvörugjafirnar frá Dan-
mörku, sem fyr var getið.
Af öllu því, sem hjer er talið, ætti
mönnum að vera ljóst, að pjóðin fjekk
hörmulegaútreið í síðustu harðindunum, og það
mega Sunnlendingar vita, að þeir urðu
48
litlu betur úti en Norðlingar. Torfi i
Ólafsdal hefur metið alt petta hallæristjón á
8 miljónir króna (Búnaðarrit 26. ár, bls.
276); en þar er þörf á yfirmati; útkom
an mundi eflaust verða miklu hærri, ef
vel væri að gáð1); þetta hefur aldrei
verið ransakað til hlítar; menn hafa,
flestir, gert sjer alt far um að gleyma því.
Þess ber nú vel að gæta, að árferðið
1 síðustu harðindunum var aldrei eins og
það getur verst orðið; það komu t. d.
háskalegri ár í harðindunum 1688—1700,
1751—58 og 1779—85. Háskinn getur pvi
vel orðið miklum mun meiri i næstu harðind-
um en hann var 1881—88, þaðþví frem-
ur sem við erum að mörgu leyti vervið
búnir, haustbirgðir bænda og kaupmanna
miklu minni, og þurrabúðarmenn í Norð-
urlandi margfalt fleiri en þá gerðist.
1) Ef öruggar hallærisvarnir hefðu verið
komnar f fult lag um 1880 og þjóðin
sloppið ósködduð yfir síðustu harðindin,
þá væri hún nú eflaust 10 þúsundum fjöl-
mennari en hún er; má færa ljós rök
fyrir því. 20 miljónir króna er fráleitt of-
hátt mat á þroskahnekkinum, sem þjóðin
beið af þeim harðindum.
49
Nú eru liðin 25 ár, fullur aldarfjórð-
ungur, frá slðustu harðindum, og aldrei
hefur þjóðiu lifað betri daga eða blóma-
rlkari; aldrei hefur hún staðið eins vel
að vígi til að búa sig undir næstu harð-
indin.
Hvað á pað lengi að dragast?
XI.
Bjargráð ^fnið í öllum okkar hallæra-
sögum er ávalt eitt og hið
sama. kvikfjenaður hefur fallið úr hor,
síðan hefur fólkið farið að svelta og
deyja úr hungri. í síðustu harðindun-
um var peningsfækkunin geysimikil (sjá
bls. 45), en líklega hafa fáar manneskj-
ur dáið af sulti, þvf að fólkið gat þá
flúið sultinn, og flúði lfka þúsundum
saman (sjá bls. 12) til Vesturheims; en
þó að það sje guðsþakkar vert að missa
fólkið lifandi út úr landinu, í stað þess
að missa það af sulti í gröfina, þá er
baginn af mannfækkuninni samur og
jafn.
Hallæratjónið, eignamissir og mann-
fækkun, hefur oft verið afskaplega mik-