Lögrétta - 26.04.1913, Side 1
Afgreiðslu- og innheimtum.:
fORARINN B. F’ORLÁKSSON.
"Veltusundi 1.
Talsími 359.
Ri t s t j o r 1:
ÞORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 11.
Talaimi 178.
ÍO.
Reykjavík 36. apríl 1913.
VIII. árg.
1. O. O. F. 94529
Lárus Fjeldsted,
YflppJettarmilafíBPSlumaöur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 1 1 — 12 og 4—7.
Bækar,
innlendar og erlendar, pappir og allskyris
ritföng kaupa allir í
Bokaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Hekla gýs.
Frír stóreldary síöastliðaa
nótt fyrir nordan, norö-
austan og; suöaustan
Ileklu.
.Jarðsk jálftar litlir og ösku-
fall ekki enn í bygðnm.
Á föstudagsmorguninn voru þær
fregnir sagðar austan ’yfir fjall, að
frá kl. 3—6 nóttina á undan hefðu
fundist jarðskjálftar^umf Rangárvalla-
og Árnessýslur. Ekki voru þeir þó
harðari en það, að óvíða fjell niður
það, sem laust stóð á hillum, og tjón
var hvergi af. —
Kl. 6 fóru að sjást reykir, og full-
yrða menn þar eystra, að þeir hafi
komið upp fyrir suðaustan Heklu,
nærri fjallinu. Þessir reykir voru
neðan úr bygðinni að sjá hvítir,
líkastir hveragufu. Vindur var hæg-
ur á suðvestan' og bar hann reykina
norður og austur á öræfin. Nú
gengu menn upp á Hvolsfjall, og
þaðan sást, að reykjarmekkirnir voru
kolsvartir neðst.
í gærkvöld var aftur sagt að
austan, að reykjarmekkirnir sæust
látlaust. Af útlitinu þótti sumum
líklegt, aska fjelli í Skaftafellssýslu.
Annars var þá ekkert nýtt að heyra
af gosinu.
í morgun var það sagt að austan,
að í gærkvöld sáust 3 stóreldar. Éinn
var fyrir norðan Heklu, í stefnu af
Valafelli; annar norðaustan við Heklu,
og sögðu gamlir menn, sem muna
gosið úr Krakatindi 1878, að þessi
eldur mundi vera þar. Þriðji eld-
stólpinn var þar, sem menn þóttust
áður sjá að upptök reykjanna væru,
suðaustan við Heklu.
Eldarnir, sem menn hugðu stafa
frá Valafelli, voru mjög miklir um
sig”og talið víst, að þar sjeu margir
gígar opnir, þótt til að sjá væri þetta
sem einn blossi. Heklu ber hátt
neðan að sjá úr bygðinni, en bloss-
arnir náðu þó langt upp yfir fjallið.
Frá þessum stöðvum tóku menn
fyrst eftir reyk kl. 4 í gær e. h.
Hinir tveir eldstólparnir voru miklu
sunnar og sló bjarmanum af þeim
saman, svo að á löngu svæði, álíka
að sögn og lengd Esjunnar, frá
Reykjavík sjeð, var alt eldroðið.
Voru allar þessar eldsúlur með
hinum víða bjarma mjög fögur sjón.
Nú í morgun var þykt loft og
þoka yfir öllum fjallaklasanum þar
eystra svo að ekkert sást, hvorki
eldar nje reykir.
Jarðskjálftar höfðu verið í Hvol-
hreppi 1 gær, en ekki miklir. Dynk-
ir miklir heyrðust niður um allar
bygðir, eins og af fallbyssuskotum í
fjarska.
Öskufall halda menn ekkert hafa
verið enn í bygðum. 1 morgun var
þar eystra nærri logn, aðeins and-
vari á norðan.
Greinilegastar frjettir af þessu hef-
ur Lögr. fengið hjá Oddi Oddssyni,
stöðvarstjóra á Eyrarbakka.
Valafell er í norðvestur frá norð-
urenda Heklufjallgarðsins, Já—1 mílu
fyrir austan Þjórsá, og er hæg 3ja
kl.tíma ferð sögð þangað frá Galta-
læk, efsta bæ á Landi. Milli Vala-
fells og Heklufjallgarðsins er Fjalla-
baksvegur nyrðri. Valafell er ekki
hátt fjall og rís upp úr Sölvahrauni
Krakatindur er örskamt norðaust
ur frá hábungunni á Heklu. Það er
strýtumyndað fjall, allhátt og ein-
kennilegt. Hraunið frá honum 1878
rann í norðvestur, um skörð norðan
við halann á Heklu, og nam staðar
við Valahnjúk, sem er rjett austan
við Valafell. Fjallabaksvegur nyrðri
l'ggur nu yfir endann á hrauninu,
sem þá rann, fast við hnjúkinn.
Austur frá Heklu og Krakatindi
eru fjöll, sem Vatnafjöll heita, og
hallar frá þeim norður í óbygðir.
Alt er landið þarna hrauni þakið og
orpið sandi; þó er gróður neðan til
í Sölvahrauni. Þar í hrauninu, skamt
frá Valafelli, eru upptök Ytri-Rangár,
og þar kallaðir Rangárbotnar. Hætt
er við, að hraun úr Valafelli geti
runnið í farveg Þjórsár og gæti það
valdið miklum spellvirkjum, ef svo
færi. Eins er um Rangárfarveginn,
sem er ennþá nær, en vatnsmegnið
er þar miklu minna.
Kunnugur maður, Guðm. Magnús-
son skáld, sem ferðast hefur þarna
um, segir, að hvorki úr Valafelli nje
Krakatindi sje líklegt að hraunrensli
geri tjón á bygðu landi, nema það
komist í árfarvegina.
Frá þriðja staðnum er ekki hægt
að segja, hvert hraun muni renna,
af því að svo óljósar frjettir eru um,
hvar sá eldur muni vera.
€lðri Ijeklugos,
sem sögur fara af, eru þessi: 1104,
sauðafallsveturinn mikla; 1157 (eða
1158); 1206; 1221; 1300, afarmikið
gos, er olli hallæri og manndauða
víða um land; 1341, einnig stórgos,
sem eyddi að mestu 5 næstu hreppa;
1382, enn stórgos; 1436, eyddust
18 bæir; 1510, landskemdir víða af
öskufalli; 1554; 1578; 1597, stórgos,
er lengi stóð yfir, og hrundu bæir í
Ölvesi; 1636, þá loguðu 13 eldar út
um fjallið; 1693, stórgos, er gerði
víða skaða; 1728; 1754; 1766, þá
logaði alt fjallið, jarðskjálftar miklir,
er þó eigi fundust í Reykjavík, og
hefur Hannes biskup Finnsson lýst
þessu gosi; 1845, stórgos, sem ná-
kvæmar lýsingar eru til af; 1878,
gos úr Krakatindi.
Þetta gos nú er þá 20. Heklu-
gosið.
Ijlaup í Skeiðará.
22. þ. m. fjekk stjórnarráðið sím-
skeyti frá Fáskrúðsfirði, er Sig. Egg-
erz Skaftfellingasýslumaður hafði sent
með þangað, en hann var þá stadd-
ur á þingaferð í Hornafirði. Skeytið
var dagsett 21. þ. m. og segir sýslu-
maður í því, að hann hafi fengið
frjett um, að þá fyrir 7 dögum hafi
Skeiðará hlaupið, en aðalhlaupið þó
ekki komið, er sögumaður hans vissi
síðast til. Sýslumaður bað þess, að
póstur væri aðvaraður um hlaupið
og Vestur-Skaftfellingar, og var svo
gert.
Það eru nú 11—12 ár síðan Skeið-
ará hljóp síðast, og er það sagður
óvenjulega langur tfmi milli hlaupa,
enda hafa menn nú í nokkur ár und-
anfarin stöðugt verið hræddir við
alla umferð um sandinn vegna þess,
að búist hefur verið við hlaupinu þá
og þegar, því venjulega kvað ekki
lfða nema 5 eða 6 ár milli hlaupa.
— En búast má við, að óiært verði
yfir ána nú um tíma.
Skip rekast á.
Frönsk fiskiskúta sekkur ú Sel-
vogsmiðum. 8 raenn vanta.
Aðfaranótt 24. þ. m., kl. nál. 2,
var botnvörpuskipið „Bragi" hjeðan
frá Rvík að veiðum á Selvogsmiðum.
Þar var þá fult af fiskiskipum alt í
kring. Fór þá svo, að frönsk fiski-
skúta rakst á „Braga" og brotnaði
svo mikið, að hún sökk eftir litla
stund. Hann var þá með vörpu í
eltirdragi. 20 menn af skútunni
björguðust upp í botnvörpunginn, í
bát frá honum, en 8 urðu eftir, og
höfðu farið í bát af skútunni, án
þess að hafa árar, að því er hinir
halda. Þessir 8 menn hafa ekki
komið fram síðan, og er haldið að
þeir hafi farist. „Bragi“ og fleiri skip
leituðu þeirra undir eins og birta tók,
en þeir fundust ekki, og engin merki
um þá.
„Bragi“ kom svo inn hingað og
skilaði af sjer hinum 20 á fimtudags
kvöldið. Próf hefur verið haldið hjer
í málinu
Siblíuþýíingin 1912.
V. (Niðurl.).
Orð frelsarans: „Paðir fyrirgef þeim,
því að þeir vita ekki hvað þeir gera,
í Lúk. 23. 34. fá svipaða neðanmáls-
umsögn: „vantar í sum elstu hand-
rit“, „í nokkrar fornar heimildir",
segja þýðendur ensku biblíunnar end-
urskoðuðu.
Þessar fornu heimildir eru vati-
kanska og Cambridge-handritð 3
litlu-stafa handrit, 7 fornar þýðingar
og þær ekki sjerlega merkar. Á hinn
bóginn eru orðin í Sínaí-handrinu
Alexandríu-handriti, 16 öðrum elstu
upphafstafa handritum og öllum
elstu þýðingunum, nema þessum 7,
t. d. Peschittha).
Yfir 30 kirkjulegir rithöfunda eða
kirkjufeður staðfesta sömuleiðis rit-
vissu þessara orða. Um þau tala t.
d. Hegesippus (um 180 e. Kr.)
Ireneus, Órigenes (182—254) Ambró-
síus (340—397) 11 sinnum, Híeró-
nýmus (345—420) 12 sinnum, Ágúst-
ínus (354—430) 60 sinnum, 0. s. frv.
„Það er nærri ótrúlegt" segir dr.
Scrivener, er hann hefur gert grein
fyrir ritvissu þessara orða, „að lærðir
menn skuli geta gengið fram hjá
öðrum eins vitnafjölda". — (með því
að vefengja ritvissu þeirra samt) —
„Sú stefna, sem hefur aðrar eins
afleiðingar, dæmir sjálfa sig"1).
Enn minni ástæða er til að setja
þessar neðanmáls vefengingar um
komu Pjeturs að gröf Krists í Lúkas
24. 12. Öll elstu og merkustu grísk
handrit nýjatestamentisins hafa það
vers nema eitt, „Codex Bezae“, sem
annars er hvorki eist nje merkast
eins og áður er sagt, allar fornar
þýðingar hafa það nema einar 5
latneskar, og enginn kirkjufeðranna
vefengir það, en margir minnast á
það, sem áreiðanlegt.
Hjer um bil þa() sama má segja
um 40. versið: „Og er hann hafði þetta
mælt sýndi hann þeim hendur sínar
og fætur“, í samakapítula. Allar bestu
og elstu heimildir hafa það nema
„Codex Bezae“ og þessar sömu 5 lat-
nesku þýðingar — og ein sýrlensk
þýðing. En einmitt í þessar sömu
heimildir vanta orð frelsarans: ,.Frið-
ur sje með yður“ í 36. versið rjett
á undan, og hafa þó íslensku þýð-
endurnir enga athugasemd gert við
það. — Er það skrítin „samkvæmni".
Allur þorri nýguðfræðinga og
margra annara fróðra manna hafa
handritin, sem kend eru við Sínaí,
Vatikanum og Alexandríu í mestum
metum, þessi handrit öll staðfesta
ritvissu þessara versa (12. 36. og 40.
í 24. kapítula Lúk).
1) Sbr. Facklan 38. bls. 1911.
Þýðendurnir geta um það neðan-
máls að orðin: „og varð upprunninn
til himins" og „þeir tilbáðu hann“ í
51. og 52. v. í 24. kap. Lúkasar
guðsp. vanti í „sum elstu handrit“.—
Og spái jeg að einhverjum þyki það
góðar frjettir og haldi að þá sje síður
ástæða til að trúa því að Jesús hafi
orðið uppnumin, og minni ástæða til
að tilbiðja hann enn í dag. En sann-
leikurinn er sá að þýðendurnir hafa
fullyrt hjer fullmikið, enda þótt
Westcott og Hort setji þe3si orð í
tvöfaida sviga. Handritið í Cambridge,
sem kent er við Bezae, er sem sje
e i n a forngríska handritið þar sem
báðar þessar málsgreinar vanta1).
Nokkrar fonlatneskar þýðingar fyigja
Cambridge-handritinu hjer að máli
eins og oftar, en allar elstu og bestu
heimildir og handrit að guðspjallinu
segja frá tilbeiðslu iærisveinanna,
Orðin í 51. v. vanta í vatíkanska
handritið, og hafa sömuleiðis fyrst
vantað í Sínaí-handritið en verið
snemma bætt þar inn í textann, en
öll önnur fornhandrit og enn eldri
þýðingar hafa þau, svo að harla lítil
ástæða er til að ætla’ að Lúkas hafi
ekki upphaflega sagt frá himnaför
Krists.
Hjer verð jeg þá að láta staðar
numið að þessu sinni, þótt margt
fleira sje umtalsvert ekki síst ýmsar
úrfellingar þýðendanna, sem engar
ástæður eru færðar fyrir. Jeg vona
að flestir þeir, sem íhugað hafa þessar
greinar mínar, sjeu mjer sammála
,ura að full þörf sje á að ræða um
og jafnvel endurskoða enn þá einu
sinni þýð. nýjatestamentisins; og að
minsta kosti sje ekki ástæðulítið að
fara fram á að nafnið „hinn smurði“
og neðanmáls athugasemdirnar verði
ekki i vasaútgáfunni, sem byrjað er að
prenta.
Sigurbjörn Á. Gíslason.
Egyftalands-svinxin,
Uppgötvað, að hún er hol innan og par stór
musteri og grafreitur með miklu
af fornmenjum.
Eins og kunnugt er, stendur Svinxin
nær því 10 kílómetra í vestur frá Kairó
á Egyftalandi, nálægt hinum frægu pýra-
miðum. Svinxin virðist stór klettur,
liggjandi ljón með manns höfði. And-
litið er 30 fet frá hvirfli til höku og 14
fet á breidd; skrokkurinn er 140 fet á
lengd og framfæturnir 50 fet á lengd.
Hún horfir móti austri, sólarupprás, og
er nú kroppurinn allmjög sandorpinn,
en höfuðið er talsvert flagnað og skemt
bæði af veðri og vindi og af manna
völdum; Tyrkir hafa á fyrri öldum höggv-
ið nefið af henni, og Mamelúkkar notað
hana fyrir skotspón um margar aldir.
Þá er Napóleon I. fór herferðina til
Egyftalands 1798, voru ýmsir fornfræð-
ingar og vísindamenn i fylgd með hon-
um. Einn þeirra, Denon að nafni, skýr-
ir frá því i ferðasögu sinni, er út kom
1802, að hola sje í höfði á Svinxinni, og
hafi hann komist þar 10 fet inn f hana.
Var álitið, að Arabar hefðu grafið holu
þessa á miðöldunum, því að þeir voru
kappsfullir í ieitum eftir fornum íjár-
sjóðum. Síðan hefur verið fylt upp í
holuna með grjóti og sandi.
Nú síðast er það G. A. Reisner, pró-
fessor við Harvvard-háskóla í Bandaríkj-
unum, sem hefur tekið sjer íyrir hendur
að rannsaka Svinxina. Hann gróf sig
inn í holuna í hötðinu, og eftir allmikla
fyrirhöfn komst hann svo langt að finna
inngang að herbergi í hötðinu, litlu her-
bergi, og síðan gang úr því herbergi á
ská niður í annað stærra, sem er 60 fet
á lengd og 12 fet á breidd. Úr því fann
hann svo gang í sveig niður gegn um
hálsinn og niður í stórt musteri í Ijóns-
kroppnum, yfir 100 feta langt. Úr þessum
x) Jeg styð mig hjer sem oftar við
„Textkritiske Studier" í svensku trúvarnar-
tímariti er Facklan nefnist, og hafa smá-
birst þar 4 undanfarin ár.
stóra musterissal fann hann síðan göng
niður í önnur fleiri musteri, sem eru
dýpra niðri í kropnum og úti í framfót-
unum. Verður það margra mánaða starf
uð rannsaka þetta alt saman og altþað,
sem þar kann að finnast.
Próf. Reisner þykist viss um, að hann
hafi fundið hjer musteri sólarinnár og
greftrunarstað Menesar, hins fyrsta Fara-
ós Egyftalands. Menesar grafreitur er
undir aðal-musterissalnum, í pýramiða-
löguðu herbergi, sem er múrað upp úr
tígulsteini. Þar er múmía hans, ýms
húsgögn og hlutir úr fílabeini. Múmían
er smurð og þurkuð að sið Egyfta, vafin
og lögð í kistu mjög skrautlega, og hvíl-
ir í stórri steinþró með loki yfir. Alt
virðist þar vera með óhreyfðum, upp-
haflegum ummerkjum.
I herbergjum í kring finnast bein af
þrælum, sem að líkindum hefur verið
fórnað guðunurr, þá er Menes var þarna
greftraður. Og margar fórnargáfur finn-
ast þarna, svo sem forsiglaðar krukkur
með víni, ávöxtum, kökum og gimstein-
um. Þar eru einnig fílabeinsplötur á-
letraðar með myndum, er sýna ýmsa
viðburði og athafnir úr lffi hans og
greftrunar umbúnaði. Vænta menn að
alt þetta muni auka mjög þekking manna
á háttum og sögu Forn-Egyfta, jafnvel
enn lengra inn í fornöldina heldur en
fengist hetur áður vitneskja um.
Próf. Reisner hyggur, að hjer hafi hann
orðið var við þá merkilegu uppfundning
Forn-Egyfta, hvernig þeir fóru að því,
að hreyfa úr stað stór björg, marga tugi
tonna á þyngd, með þrýstingi, er jafnvel
barnshöndin gat komið til leiðar. Þó er
lykill leyndarmálsins ekki enn fundinn,
svo að hann hefur ekki getað hreyft
afarstóra steinhurð í stóra musterinu, —
hve mörg tonn hún er á þyngd vita
menn ekki enn —, en ínnan við hana
hyggur hann að geymd sje konunglega
fjárhirslan; býst hann við að þurfa að
bora gegn um hurðina, til að komast
þangað inn. Voðastór standmynd gætir
aflvjelar eða lyttivjelarinnar, sem ekki
hefur verið notuð síðan Svinxin var bygð.
í musterinu eru margar súlur, letraðar
ritteiknum og skreyttar gulli og guða-
myndum. Búast menn við að geta lesið
öll þau ritteikn, sem hjer finnast ogyfir-
leitt, að hjer verði leiddur í ljós afar-
mikill fróðleikur um hina elstu tíma
Egyftalands, svo og ógrynnin öll af forn-
menjum og auðæfum.
Þetta er ágrip af greinum, sem ensk
blöð hafa flutt. „Standard" 29. janúar
og „London Budget" þann 9. febrúar
þ. á. Má nærri geta, að margir forn-
fræðingar muni verða gerðir ut í þessar
rannsóknir og að nákvæmar fregnir muni
birtar verða áður langt líður.
x.
Nýjung-.
I raun og veru er það engin nýjung,
sem jeg ætla að segja ykkur frá, það
er gamalt; en það er nýlega farið að
brjóta af sjer hýðið og byrtast í dags-
ljósinu, og þess vegna er hægt að kalla
það nýjung.
Við erum fátækir, getum lítið fram-
kvæmt af okkar mikilvægustu velferðar-
málum. Þetta vitum við öll, enda heyrist
það oft. Altaf er verið að leita að auðs-
uppsprettum og altaf verið að hugsa upp
ný ráð til að hagnýta hinar gömlu sem
best, og þó batnar hagurinn lítið. Og
hvað veldur? Ekki það, að atvinnu-
vegirnir gefi ekki arð, eða að ekkert sje
unnið, heldur það, að við kunnum ekki
að gæta efna okka'r. Það er ekki minni
vandi að gæta fengins fjár en afla þess,
segir máltækið. Við þurfum að minka
útgjöld okkar. Til þess eru margar
leiðir, og nú skal jeg segja ykkur hver
hún er, nýjungin gamla: Það er stærsti
óþarfi útgjaldaliðurinn okkar, sem við
eigum að fara losa okkur við. Það er
tóbakið.
Á síðustu árum er talsverð hreyfing
vöknuð í þá átt, að losa okkur við tó-
bakið. Mun hún eiga rót sína að rekja