Lögrétta - 28.05.1913, Blaðsíða 2

90
L0GRJETTA
Til Jóhanns kaupmanns Jóhannessonar.
Yjer kyrjum lagið okkar gamla, góða,
er góðan vin úr hlaði syngjum vjer.
Vjer höfum ekkert betra til að bjóða
en bróðurhönd, er vegu skilur hjer.
Vjer nennum ekki’ að hryggja þig nje hrella
með hrókaræðum, eins og þeim er tamt,
er smjaðri’ og eitri’ í heiðurskyni hella
í höfðingjana’ og — amast við þeim samt!
Þig seiðir hjeðan Vesturálfan víða,
sem víkingarnir ungu’ og djörfu þrá, —
en veist, að heima bundnir kraftar bíða,
oss brestur vit og orku’ að leysa þá.
Þig langar til að ráða á heigulsháttinn
og hrópin, glamrið, — orðum breyta’ í verk.
Þjer nægir ekki’ að hlusta’ á hjartasláttinn,
þú heimtar átök sigurdrjúg og sterk.
Og þú ert sæll, er heimdraganum hleypir,
og hver veit nema sprotann finnir þú —
þann töfrasprota’, er deyfð af stóli steypir
og styrkir vorrar þjóðar megintrú. —
Af Vestmannanna reynslu-gulli rikur
með rögg að ári’ úr viking heim þú snýrð
og breytir hverju hverii Reykjavíkur
í hvelfda sali’ og glæsta töfradýrð.
Já, heill þjer, grjótpáll, allra urða brjótur,
sem enga króka þekkir, hreinn og beinnl
En vertu nú sem fyrri’ í förum skjótur, —
þjer fylgir góðra óska leiðarsteinn.
Kom heill sem fyrst í hópinn bræðra þinna
úr herför aftur, nóg hjer kallar að,
sem þú átt eftir þjóð til gagns að vinnal
Og þarna’ er kvæðið! — Farðu nú af stað!
Guðm. Guðmundsson.
Lðgrjetta kemur át á hverjum mið*
▼Ikodegl og auk þesa aukablöð vlð og við,
mimt (0 blðð ala á ári. Verð: 4 kr. árg.
á Islandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júli.
að nálin var fullliðug; síðan gerði jeg
aðra tilraun, tók upp vasahníf minn og
íærði oddinn á blaðinu lóðrjett niður að
glerinu yfir norðurskauti nálarinnar; gat
jeg þá með hnífsoddinum teymt nálina
hringinn í kring og komið á hana hröð-
um snúningi, svo að hún hjelt áfram að
snúast marga hringi þó að jeg kipti
hnlfsoddinum frá. En einlægt var nálin
jafn áttavilt. Hún hagaði sjer því líkt sem
segulskaut jarðarinnar væri undir fótum
mjer, eða alt segulmagn horfið úr jörð-
inni. Jeg hjelt nú áfram ferðinni suður
eftir, en gætti á áttavitann við og við;
hjelst þessi truflum á honum allan þann
tíma, sem jeg var í nánd við suðureld-
stöðvarnar, og þar til komið var langt
norður fyrir þær.
Jeg hafði fengið þeim Guðmundi skáldi
og Sigfúsi annan áttavita í ferð þeirra í
kringum norðureldstöðvarnar. Höfðu
þeir margsinnis litið á hann og haft fult
gagn af honum og hvergi orðið þess
varir, að ólag kæmi á hann.
Jeg hef heyrt talað um ýmsar rafseg-
ultruflanir í lofti og jörðu samfara jarð-
skjálftum og eldgosum; en veit ekkert
nánar um þær rannsóknir, og líklega
hafa þær engar verið gerðar hjer á landi.
Þykir mjer rjett að geta um þessa hend-
ingu, sem fyrir mig bar, svo að jarðfræð-
ingar okkar fái vitneskju um hana, að
því viðbættu, að hjer heima get jeg ekki
vikið segulnálinni lengra en io—15° úr
hvíldarstefnu með þeim sama hnífi, er
teymdi hana 1 kring hjá Krakatindi.
Horfur eru góðar á því, að ekkert
verra muni hljótast af þessu gosi en
þegar er orðið. Það hefur byrjað geist,
en fallið fljótt niður aftur, og virðist ó-
hætt að gerasjer von um, að það blossi
ekki upp aftur að svo stöddu. Jeg hef
nú 1 dag, 20. maí, átt símtal við Ólaf í
Þjórsártúni; segir hann mjer, að nú sjáist
engir reykir lengur, ekkert eldmistur og
enginn roði á lofti um lágnætti; en alt
þetta sást glögt frá Þjórsárbrú um það
leyti, sem jeg var á ferðinni.
Að lokum vil jeg geta þess, að fjar-
lægðin milli norður- og suður-eldstöðv-
anna nemur nálægt því 12 röstum.
Virtist mjer sem eldsprungurnar mundu
vera 1 beinni stefnu hver af annari. —
Nú fór jeg um og sá yfir alt svæðið
milli þeirra, en sá þar hvergi nein mis-
smíði, eugar nýjar sprungur. En það
virðist þó auðsætt, að samrensli hefur
verið milli eldanna undir niðri, því að
öllum ber saman um, að suðureldinn
hafi lægt jafnskjótt og gjósa tók norður
frá. Af þessu mætti ætla, að býsna mikið
eldbráð hafi verið niðri fyrir, og óvíst
að það komist alt upp í þetta sinni;
en engar getur vil jeg leiða að því, hvort
líklegt muni vera, að eldur komi upp
aftur á þessum stöðvum, áður langir tím-
ar Ilða.
Reykjavlk 20. maí 1913.
Balkanmálið.
Alt er með friði þar austurfrá nú,
en ekkert afgert um neitt, að því er
sjeð verður af síðustu blöðum frá út-
löndum. Englendingar eru sestir í
Skútarí fyrir stórveldanna hönd, og
tyrkneskir og albanskir íbúar borg-
arinnar, er flúið höfðu þaðan í stór-
hópum, þegar hún gafst upp, eru nú
komnir þangað aftur. Nikfta kon-
ungur neitaði fastlega í fyrstu að
selja borgina af hendi og stjórnin f
Montenegró hafði skipað þar fyrir
um hvað eina. Serbar stóðu með
honum, enda voru serbneskir her-
flokkar með f áhlaupinu, er borgiu
var tekið. Austurríki hótaði ófriði,
en það tjáði ekki. Nikita konungur
Ijet ekki undan þeim hótunum. Það
var atkvæði Rússastjórnar í málinu,
sem rjeði. Þegar hún tjáði honum
þann vilja sinn, að Montenegró slepti
Skútarí, þá ljet hann undan og af-
salaði borginni f hendur stórveldanna.
— Frjettir frá 9. þ. m sögðu stór-
bruna í borginni.
Essad pasja, sá er varið hafði
Skútarí svo hraustlegaaf hendiTyrkja,
gerðist mjög umsvifamikill í Albaníu,
er hann var kominn með herlið sitt
burt úr Skútarí, og vildi verða fursti
yfir Albaníu undir yfirstjórn Tyrkja-
soldáns. Hann er af albanskri ætt,
sem er rik og voldug þar f landinu.
En ekki er útlit fyrir, að honum muni
takast þetta. Það var f fyrstu skoð-
un manna, að samningar hefðu verið
um það milli hans og Nikita kon-
ungs, að Essad gæfi upp vörnina í
Skútarí, en Nikita styddi hann svo
til valda á eftir í Albaníu, en síðari
fregnir mótmæla þessu.
f Lundúnum eru nú komnir saman
fulltrúar frá Balkanríkjunum til frið-
argerðar. En f París er annar fund-
ur haldinn, sem ræða á um fjármála-
kröfur sambandsrfkjanna á hendur
Tyrkjum.
Það er talað um, að Serbía og
Montenegró verði sambandsríki, með
málefnasambandi, áður langt um lfði.
Tilgátur hafa verið um það, að Ni-
kita konungur afsali sjer konung-
dómi, en afkomendur hans fái svo
erfðarjett til hins sameinaða ríkis. í
Serbíu og Montenegró eru kon-
ungaættirnar mjög mægðar saman.
Þó mun alt vera óráðið um þetta enn.
Ekki er haldið að Montenegró fái
landaukning í skaðabætur fyrir Skú-
tarí-afsalið, en hitt talið víst, að það
fái ríkulegar fjárskaðabætur, er koma
munu sjer vel eftir hinn mikla her-
kostnað, sem rfkið hefur lagt á sig
í Balkanófriðinum og bætist ofan á
hið gffurlega manntjón.
Stjórnir Búlgaríu og Serbíu kvað
hafa tilkynt rússnesku stjórninni, að
þeim hefði komið saman um að
hlíta gerð Rússakeisara í ágreinings-
málum þeim, sem komið hafa upp
þar í milli út af skiftingu landaukn-
inganna frá Tyrkjum. En ræðast
skulu þau mál þó ásamt friðargerð-
inni við Tyrki á fundunum f Lund-
únum og París.
Það kvað vera ákveðið, þó ekki
sje það samningum bundið enn, að
lína frá Enos við Grikklandshaf til
Medía við Svartahafið verði tak-
markalínan milli Búlgaríu og Tyrk-
lands framvegis. Halda þá Tyrkir
eftir tanganum, sem Konstantínópel
er á, og svo allri strandlengjunni
suður með Marmarahafinu, Gallipóli-
skaganum og landi umhverfis flóann
þar vestan við. Grikkir fá að sjálf-
sögðu Krítey, en stórveldin eiga að
skera úr því, hvað verða skuli um
hinar eyjarnar í Grikklandshafinu.
Montenegrómenn tóku sjer það
mjög nærri að verða að sleppa Skú-
tarí. Borgin átti að verða höfuð-
borg í Montenegró og krónprinsinn
hafði þegar gefið þar út auglýsingu
um, að svo ætti að verða. Ráða-
neyti Nikita konungs sagði af sjer,
er hann sá sjer ekki annað fært en
rýma burt úr borginni. En síðustu
fregnir segja, að öll æsing út af þessu
sje þó hjöðnuð, og besta samkomu-
lag orðið milli konungs, ráðaneytis-
ins og þingsins. Austurríki og Ítalía
voru komin á fremsta hlunn með að
hefja ófrið út af Skútarí. Serbnesku
hjeruðin suðaustan til í Austurríki
voru sett í hervörslu, og á hverri
stundu stóð til að friðnum yrði slitið.
Einn af helstu foringjum Ung-
tyrkjaflokksins, Niazi bey, var nýlega
myrtur í bænum Valona í Albaníu.
Fregnbrjef til Lögrjettu.
S.-Mulasýslu (Geithellnahr.) ! /6 ’ 13,
.....Tfðin var ágæt til Þorraloka,
reyndar nokkuð storma- og hrak-
viðrasöm, en oftast auð jörð. Með
Góukomu byrjaði versta tíð, með
stormi og snjókomu, sem varði þar
til viku eftir páska. Þá voru aldrei
mikil frost, mest 22. mars 10,3° (C.)
við sjó; víst nokkuð meir inn til
dala. Á Góunni varð allvíða hag-
laust hjer f sveit, nema við sjó altaf
hagar. í síðustu viku Þorra kom
hjer nægur fiskur, en náðist varla í
soðið fyrir ógæftum.
Sumarið byrjaði með stormi og
rigningu; þó hafa komið blíðir dagar
sfðan og gróið vel, útlit því gott.
Um fjelagsmál er hjer lftið að segja;
og mun það helst gera strjálbygðin
og annað það: að okkur vantar á-
hugamikla forgöngumenn, til þess að
koma ýmsum þarflegum fyrirtækjum
í framkvæmd, sem eflaust gætu lifað
hjer eins vel og annarstaðar með
góðri stjórn.
Búnaðarfjelag er hjer að nafninu
til, en þó enginn búfræðingur, sem
getur gefið mönnum arðvænlegar
upplýsingar í búnaði, með jarðabæt-
ur og fleira.
Þó er ástand manna og afkoma
yfirleitt góðf sumir duglegir búmenn
og fjárbændur. Alt gott á meðan
ekki kemur harður vetur; og þarf
ekki langan til að gera breytingar.
Góðar undirtektir hafa orðið hjer
í hreppi með Eimskipafjelag íslands
fyrirhugaða. Enda ætti hver maður
á Iandinu að styrkja það eftir megni,
og sjá og sannfærast um hag þjóð-
arinnar f því efni.
Annað málefni er það, sem menn
ættu ekki að láta sem vind um eyrun
þjóta, og það er ritgerð landlæknis
Guðm. Björnssonar um „Næstu harð-
indin".
Jeg las þá ritgerð með ánægju,
eins og húslestur fyrir öllu heimilis-
Orðabók Jóns Ölafssonar. Þeir,
sem hafa boðsbrjef óendursend, sendi
þau sem fyrst, svo að byrjað verði
á prentun 2 heftis.
fólki mínu. Oft hef jeg óskað eftir
því, með sjálfum mjer, þá jeg hef
lesið um harðindi á íslandi, af jarð-
eldum, hafísum og fl , að einhver vel
hæfur maður ljeti til sín heyra, og
hvetti nú þjóðina til að búa sig
undir næstu harðindi. Nú er þetta
orðið, nú hefur þjóðin fengið aðvör-
un, og það af góðum og fjölhæfum
manni, sem best mun þekkja heil-
brigðisástand þjóðarinnar. Landlæknir
hefur stuttlega getið um, hvað harð-
indi hafi í för með sjer, og jafnframt
bent á ráðin til að forðast þau, eða
draga úr þeim. Og það getum við,
ef við látum ekki vanta áhuga og
fjelagsskap.
Landlæknir Guðmundur Björnsson
á allra þakkir skilið fyrir þessa rit-
gerð sína; hún væri þess verð að
hvert einasta heimili á landinu læsi
hana með eftirtekt, og tækju þau síðan
höndum saman til þess að forðast
næstu harðindi.
Fjárhöld hafa verið slæm á stöku
bæjum hjer í hreppi; sumir mist í
sjóinn að mun, og bráðafarið drepið
margt þrátt fyrir árl. bólusetningu;
síðastl. haust var tvíbólusett sumstað-
ar, og þó hefur drepist jafnt sem áður;
kenna menn um ónýtu bólefni 1912.
Sœfari.
ísland erlendis.
Jónas Guðlaugsson. Hann hefur
nýlega lokið við skáldsögu, segir
„Politiken", sem bráðlega á að koma
út hjá Gyldendals bókaverslun f Khöfn
og heitir „Vikingeblodet".
Einar Jónsson myndhöggvari.
Myndir af ýmsum verkum hans hafa
nýlega birtst í merku ensku tíma-
riti, „The Studió", og er farið hrós-
andi ummælum um þau í grein, sem
þar fylgir. Ingólfslíkneskið er eitt af
því, sem þarna er sýnt.
Jóh. Jósefsson glímukappi er nú
í New-York. „Heimskr." frá 17.
aprfl flytur langa frásögn, eftir
New-Yorkblöðum, um að viðureign
hans þar við japanskan glfmumann,
og bar Jóhannes sigur af hólmi f
þeirri viðureign.
B. L. Baldviuson „Heimskr"-rit-
stjóri er orðinn aðstoðarráðgjafi í
Manitóba-stjórninni, segir „Heims-
kr.“ frá 24. apríl. íafnframt er hann
látinn af ritstjórn „Heimskr.", en við
henni tekinn Gunnl. Tr. Jónsson, sem
áður hefur ritað töluvert í blaðið.
Sr. Eriðrik Bergmann og frú
hans hjeldu silfurbrúðkaup sitt 18.
apríl í vor.
ísl. sálmar á ensku. Aprílblað
„Sameiningarinnar" segir frá því, að
út sje komið þar vestra „úrval fs-
lenskra ljóða andlegra í enskri þýð*
ingu eftir Charles Venn Pilcher, einn
af prestum St. James dómkirkju í
Torontó. Kverið er prentað í London
á Englandi og nefnist „The Passion
Hymns of Iceland", þvf þýðingaf
i34
um alla eilíf -— og aðeins fá heim-
sókn af hröfnunum — vegna augn-
anna — og möðkunum, sem lifnuðu
í manns eigin skrokk. — Og ef þar
á ofan bættist, að þjóðtrúin hefði
rjett fyrir sjer, og hlið himnaríkis
væru lokuð þeim, sem ekki lentu f
vfgðri mold, — og þeir þess vegna
yrðu að draugum, afturgöngum,
sem sveimuðu um kring og gerðu
næturfarir og einfarir hættulegar ...
Lfklega voru hlið undirheima einnig
lokuð þeim.-------
Skyldi ekkert vera hægt að gera
til varnar þessum árlegu slysumf
Vigfús var aftur orðinn rólegri.
Storminn hafði lægt stundarkorn. Og
hann var svo sokkinn niður í hugs-
anir sínar, að houum sást yfir að
bylurinn var bara að sækja í sig
veðrið.
Hann var kominn töluvert áleiðis
frá beinakerlingunni — átti skamt eftir
til eystri enda Langahryggs.
Hann stansaði snögglega og leit
um hæl. Hann dró með augunum
Ifnu frá vörðunni á hæðinni hinu-
i35
megin við Langahrygg, eftir endi-
löngum bálkinum, yfir sjálfan sig og
alla leið að beinakerlingunni. Lfnan
var bein.
Já,--------það mœtti byggja bæ,
þarna, sem beinakerlingin lá. Bjarg-
hús ætti bærinn að heita, af því
hann væri bygður til að bjarga mönn-
um úr lífshættu. Það mætti líklega
lánast að lifa hjer uppi. Það var
hreint ekki ógrösugt í dalverpinu.
Að sumarlaginu væru hagar og engi
þar græn og grasgefin — grasgefnari
jafnvel en niðri í bygðinni. En lítið
var um vetrarhaga. Tvær hræður
mundu þó geta tórt hjer uppi.-------
Baðstofan ætti að snúa gaflinum að
Langahrygg. Á nóttum gæti log-
andi lampi hangið í gaflglugganum
— líka að degi til í dimmviðri. Þeir,
sem kæmu úr kaupstað, gætu staldr-
að við, þangað til ferðaveður gæfist.
Hinir, sem kæmu ofan úr fjallasveit-
inni, gætu gengið á ljósið. — Það
væri cinnig hægt að byggja kofa
hinumeginvið Langahrygg; þar gætu
svo ferðamenn leitað skjóls, ef of j
136
dimt væri til þess að ljós sæist frá
bænum.
Bóndin á bænum yrði stöðugt að
líta eftir í kofanum, einkum eftir
stórhríðir, — til þess að fyrirbyggja
að þeir, sem aðframkomnir kynnu að
hafa náð þangað, Iægju þar hjálp-
arlausir.
Vigfús varð sjer þess meðvitandi,
að hann stóð kyr og var fallinn í
stafi. Hann tók á sig sveiflu, —
hljóp fyrstu spilduna.
En hver átti að gera þetta?
Hann rendi huganum yfir sveitina,
til þess að finna rjetta manninn.
Þeir voru víst ekki margir, sem
langaði til að flytja hingað upp,
Enda var hjer einmanalegt og eyðilegt.
Veturinn yrði langur. — — Það
yrðu helst að vera maður og kona
saman. Ung og dugleg.
En það stóðu jarðir í eyði niðri í
sveitinni. Það var ekki örðugt að
leigja þær, fyrir ung hjón, er ætluðu
að sctja bú. Þvf bygðust þær ekki,
lentu þær í órækt.--------Það fcng-
137
ist víst enginn til að flytja upp í
þetta heiðarbýli.
Hugur hans fór sjer hægt, síðasta
spölinn, því hann nálgaðist — sjálf-
ann hann, staðnæmdist við sjálfann
hann.
Vigfús stórreiddist huga sínum,
eins og hann væri honum sjálfum ó-
viðkomandi persóna, sem hefði fært
honum þessa vanþakklátu ráðningu
á gátunni.
Þessa bansettu fjarstæðu! Því
pabbi hans átti stóra jörð — aðra
en ábýlisjörð sína — sem losnaði í
vor. Það var búið að útbyggja leigu-
liðanum, — búið að byggja honum
út. Því Vigfús átti að taka við
jörðinni — nú í vor. Og svo væri
ekki annað eftir en að hann flytti
hingað! — ljeti leiguliðann halda
jörinni og flytti sjálfur hingað upp í
auðnina! — Það var merkilegur djöf-
ull, hvað menn gátu verið ósann-
gjarnir 1
Vigfús leit í kring um sig, — leit
snögglega til beggja hliða.
Guði sje lof,—það var enginn nálægur.
138
Það var einungis hann, sem andar-
tak — óafvitandi — hafði sett sig f
annara manna stað, er þeir fengju
að heyra um bæinn á Dimmufjöllum,
— og bent á sjálfan sig sem þann
mann, er bæri skylda til að gefa
hugmyndinni lff; — dæmt sjálfan sig
til þess að gera virkileik úr henni, —
fundið að hugmyndin batt í sjer
skyldu til vinnu — til fórnar.
Engum öðrum hafði hugkvæmst
þetta. En þó að maður sæi að
gjöra mætti þann hlut, — þó að
maður, svo að segja, væri öðrum gáf-
aðri, — þurfti maður þó vonandi
ekki sjálfur að gera hann. Hinna
hlutdeild yrði ekki of mikil, þó það
lenti á þeim. Og að gera þetta sjálf-
ur! — nei, það kom honum ekki til
hugar. Enginn hlutur lá honum fjær.
Og — guð mátti vita það! — ef
til vill hafði mörgum niðri í sveit-
inni hugkvæmst þetta sama, — eða
eitthvað því líkt. En þcir gættu sfn.
Höfðu vit á að halda sjer saman.—
— — Hann skyldi gæta sín, og
fleipra ekki þessu, sem honum hafði