Lögrétta - 18.06.1913, Blaðsíða 2

102
L0GRJETTA
Ferðamenn & Bæjarmenn!
:0
Þ-
v-i
cd
*o
’O
Ö
cd
>
Þegar þið þurfið að gera innkaup á
Vefnaðarvöru og Fatnaði,
þá spyrjist fyrir um verð og athugið vörugæði
í Austurstræti 1.
Við höfum ætíð kappkostað að hafa vör-
una vandaða og með allra lægsta verði.
Virðingarfylst
CfQ
CÐ
>—k
Ov
Ásg'. G. Gnnnlaugsson & Co.
Lðgrjetta kemar út á bverjum mið'
vlkadegl og aak þess aakabiöfl vifl og við,
minit 60 blðð aia á ári. Verð: 4 kr. árg.
é ialandt, eriendia 5 kr. Gjalddagi 1. júll.
ráða til að hafa ljettari teina en 18
kg. á metra, og það meðal annars
af því, að jeg býst við að þótt lestir
yrðu knúðar með rafmagni, þá þyrfti
að hafa eimreið til þess að beita snjó-
plóg á vetrum, með því að venju-
legir rafmagnsvagnar mundu hvorki
verða nógu þungir nje aflmiklir
til þess að knýja snjóplóginn, þar
sem þeim er ekki ætlað að knýja
nema sig sjálfa með einn eða í mesta
lagi tvo vagna í eftirdragi. Raunar
eru á sumum brautum hafðir þungir
rafinagnsknúðir dráttarvagnar (elek-
trisk lokomotiv), sem ætlað er að
draga heila vagnlest, en þeir dráttar-
vagnar eru líka eins þungir og eim-
reiðirnar, og útheimta eins sterka
braut. Jeg hygg því að teinar og
önnur yfirbygging brautarinnar yrði
sú sama, þótt hún væri ætluð fyrir
rafmagn, og væri þannig ekki heldur
hægt að spara á þeim lið.
Kolaeyðsla sú, sem að framan var
áætluð, 21,000 kr. á ári, samsvarar
5% ársvöxtum af 420 þús. kr. Ef
rafmagnið kostaði ekki neitt, og ef
ekkert þyrfti að ætla fyrir fyrningu
á rafmagnstækjum brautarinnar, þá
er þetta hámark þess, sem rafmagns-
útbúnaðurinn má kosta, til þess að
ársútgjöldin verði ekki meiri með raf-
magni en kolum. En nú má ekki
vænta að fá rafmagnið ókeypis; sú
aflstöð, sem framleiðir það, verður
að borga vexti af stofnfje sínu, við-
hald, fyrningu og rekstur, og hefur
reynslan sýnt, að meðalstórar vatns-
aflsstöðvar geta ekki selt hestaflið
fyrir minna en um 50 kr, yfir árið.
Ef brautin notar um 200 hestöfl að
meðaltali, kostar rafmagnið 10 þús.
kr. ári; þá eru eftir 11 þús. kr.,sem
sparast af kolaverðinu, og þær nægja
ekki fyrir rentum og fyrningu af því,
sem rafmagnsútbúnaður brautanna
mundi kosta umfram eimreiðirnar.
Af stofnkostnaði þeim, sem áætlaður
er fyrir kolabraut, mundi ekki falla
burtu annað en verð eimreiðanna, og
þyrfti þó að hafa a. m. k. eina til
vetrarnotkunar, eins og áður er sagt.
Álit mitt um rafmagn sem rekst-
ursafl fyrir brautina er því á þessa
leið:
Það getur ekki komið til mála
að byggja rafmagnsstöð til þess að-
allega, að framleiða rafmagn handa
brautinni; aflnotkun brautarinnar er
alt of lítil til þess, og rafmagn frá
lítilli stöð verður alt of dýrt.
Ef bygð væri rafmagnsstöð í öðr-
um tilgangi, sem gæti selt brautinni
ódýrt rafmagn, þá getur komið til
mála að reka hana með rafmagni,
en mjög ólfklegt að það svari kostn-
aði, fyr en notkun brautarinnar er
orðin miklu meiri en horfur eru á
að hún verði fyrst um sinn.
Jeg hygg því rjettast að miða fyrst
um sinn við kol tii aflframleiðslu. Ef
ástæður breytast seinna, svo að hent-
ugra þyki að taka rafmagn til rekst-
urs, þá má væntanlega breyta vögn-
unum (setja mótora í þá sem þarf)
og gengur þá ekki annað úr notkun
en eitthvað af eimreiðunum, og eng-
in hætta á að þær verði ónýtar eða
verðiausar fyrir þvf.
Þetta er í fullu samræmi við það,
að það er alment álit þeirra, sem vit
eiga að hafa á þessu, að enn sem
komið er borgi sig ekki rafmagns-
rekstur á járnbrautum, nema þar sem
flutningar, og þá einkum fólksflutn-
ingar, eru mjög miklir, svo sem í
nánd við stórbæi eða á milli stór-
borga.
Það væri þó æskilegt að fá þetta
atriði rannsakað til fulls hvað þessa
braut snertir, ef rafmagnsaflst'óð vœri
til eða fyrirsjáanlega kæmi upp áður
en brautin væri tekin til afnota, en
til þess þarf sjerstaka fjárveitingu.
Aftur á móti er aiveg þýðingarlaust
að eyða tíma eða fje í slíka rann-
sókn á þeim grundvelli, að aflstöðin
verði bygð og kostuð af brautarfje.
Þess vegna getur rafmagnsrekstur
ekki komið til mála eins og nú
stendur.
Á síðustu árum er farið að nota
fleira en gufu og rafmagn til rekst-
urs járnbrauta, og má þar einkum
nefna dísilvjelar (brenna steinolíu eða
jarðolíu) og sameinaðar dísil- og raf-
magnsvjelar. Rekstur með þeim reyn-
ist undir vissum kringumstæðum
ódýrari en rekstur með kolum, en
út í það skal jeg ekki fara frekar að
sinni.
Umferð og flutningar.
Á 25 km. kafla, á Mosfellsheiði,
frá Laxnesi að Kárastöðum, ljet
landsverkfræðingurinn setja upp síð-
astl. haust 50 stikur með jafnlöngum
millibilum, og eru 500 metrar á
milli stika. Átti síðan að mæla
snjódýptina við hverja stiku viku-
lega frá hausti til vors. Þó höfðu
verið feldar úr nokkrar vikur framan
af vetri, þegar sjólítið var. En
skýrslunni fylgir tafla yfir þessar
mælingar og sýnir hún, að aðeins á
2 stöðum hefur komið svo mikill
snjór, að taka mundi uppyfir yfirborð
brautarteinanna, en landsverkfr. telur
efalaust, að á þessum stöðum megi
vikja línunni þannig við, að upp-
hæickunin verði dálítið meiri. Þessi
umræddi vetur var þó hjer í Reykja-
vík álitinn vera f snjóþyngra lagi.
Vetrarumferð mun því ekk þurfa að
teppast á brautinni, ef hún er lögð
þessa leið, nema ef til vill dag og
dag í mestu snjóavetrum.
Landsverkfræðingurinn hefur látið
telja umferðina árlangt um tvo aðal-
vegina milli Rvfkur Arnessýslu:
Þingvallaveginn og Hellisheiðarveg-
inn. Talið var á Kárastöðum og
Kolviðarhóli.
Um Þingvallaveginn fóru á árinu,
frá I. maí 1912 til 30. aprfl 1913:
5582 menn (3375 ríðandi, 702 gang-
andi eða hjólandi og 1505 akandi),
339 fólksvagnar, 478 vöruvagnar
(442 tvíhjóla og 36 fjórhjóla), 1803
klyfjahestar (933 heilklyfjar og 870
hálfklyfjar og 4458 sauðkindur.
Um Hellisheiðarveginn fóru á sama
tíma 16169 menn (11633 ríðandi,
1989 gangandi og hjólandi, 2547 ak-
andi), 420 fólksvagnar, 4099 vöru-
vagnar, 3099 klyfjahestar (2497 heil-
klyfjar og 602 hálfklyfjar) og 17983
sauðkindur.
Mest mannaferð um Þingvallaveg-
inn var í júlí og ágúst (júlí 922,
ágúst 704), en um Hellisheiðarveg-
inn er hún mest í júní og október
(júní 2378, okt. 2331).
Núverandi umferð á ári um báða
vegina er þá samtals: 21751 maður,
1891 tonn af vörum, eftir áætlun
landsverkfræðings, bygðri á tölunum
hjer á undan, og 22441 sauðkind.
Áður var haldið vegfarendatal á
Kolviðarhóli frá I. nóv. 1910 til I.
nóv. 1911 og töldust þar þá 12660
vegfarendur og 2000 vagnar (sjá Lögr.
V. árg., 55. tbl.). Lftur því út fyrir,
ao aukning eigi sjer stað, og að
minsta kosti er það víst, að vagna-
umferðin er að aukast stórkostlega,
og það ber vott um hina sfvaxandi
vöruflutningaþörf milli Rvíkur og
Suðurlandsundirlendisins.
Hjeruð þau, sem telja má að hafi
not af brautinni, eru þessi: Vestur-
Skaftafellsýsla að nokkru leyti, sem
sje til flutnings á afurðum á markað
og til aðflutninga á ýmsri Ijettavöru
og svo til fólksflutninga, en fbúar eru
þar 1835; Rangárvallasýsla, með
4024 fbúum; Arnessýsla, með 6072
íbúum; Mosfellssveit, með 404 íbú-
um; Reykjavík, með 12500 íbúum.
Enn fremur má telja nokkurn hluta
Kjalarness, Kjós að nokkru leyti og
Hafnarfjörð, þegar hann fær járn-
brautarsamband við Reykjavík, sem
ekki getur beðið lengi eftir að þessi
braut er komin á. Það má því telja,
að brautin sje að fullum notum fyrir
sem svarar 25000 manns.
í niðurlagi þessa útdráttar úr
skýrslu landsverkfræðingsins, er kem-
ur f næsta blaði, verður áætlun um
stofnkostnað, reksturskostnað og tekj-
ur brautarinnar. Hjer skal aðeins
tekið fram aðalatriðið úr því, en það
er, að hann álítur að „brautin geti
þegar f byrjun gert meira en að
borga rekstur sinn og viðhald".
Balkanmálin.
Sfmað er frá Khöfn 13. þ. m , að
Mahmud Schevket stórvezír Tyrkja
hafi verið myrtur.
Ennfremur, að Búlgarar og Serbar
hafi loks fallist á það, efcir alvarlega
áskorun frá Rússakeisara, að fela
honum málamiðlun þeirra f milli.
Segir svo í skeytinu, að nú sje von
um frið.
Eins og áður hefur verið skýrt frá
hjer f blaðinu, voru friðarskilmálar
undirskrifaðir 30. maí á Lundúna-
fundinum milli Tyrkja og sambands-
þjóðanna. Utanríkisráðherra Breta,
sir Edw. Grey, tók þar loks af skar-
ið og sagði, að í sama þófinu mætti
ekki lengur ganga, friðarskilmálunum
yrði nú að vera lokið. Tyrkir og
Búlgarar tóku þvf vel og kváðust
fyrir löngu vera við því búnir að
skrifa undir, en Serbar og Grikkir
þæfðu enn á móti. Þó fór nú svo,
að friðarskilmálarnir voru undirskrif-
aðir, og voru þeir hinir sömu, sem
upp á hafði verið stungið í byrjun
fundarins:
Tyrkir láta af hendi við Balkan-
þjóðirnar alt land sitt á meginlandi
Evrópu vestan við línu, sem dregin
sje frá Enos við Grikklandshaf til
Medía við Svartahaf, og svo Krítey.
Stórveldin skulu ákveða, hvað
verða skuli um eyjarnar í Grikklands-
hafi aðrar en Krítey.
Um fjármálaþrætuna milli máls-
aðila skal útgert af nefndinni í París,
sem til þess hefur verið skipuð.
Stórveldunum falið að ákveða tak-
mörk Albaníu.
í þessum friðarskilmálum var ekk-
ert ákveðið um skiftingu Tyrklands
milli sigurvegaranna, og sú þræta er
enn óútkljáð. Grikkir og Búlgarar
áttu í bardögum innbyrðis eftir frið-
argerðina við Tyrki, og síðustu út-
lend blöð, sem hingað hafa komið,
segja, að við því sje jafnvel búist,
að Serbar sendi her inn í Búlgaríu,
En alt er nú að komast í lag þar f
milli, að því er segir í skeytinu hjer
á undan. Aftur á móti er þar ekk-
ert getið um, hvernig úr þrætunni
verði greitt milli Grikkja og Búlg-
ara, og þar mun þó vandinn vera
mestur.
Meðal Tyrkja eru nú ýmsar hreyf-
ingar uppi og eiga þeir í megnum
vandræðum, eins og nærri má geta.
Sökinni fyrir allar hrakfarirnar er
nú af mörgum snúið á Ungtyrkja-
flokkinn. Mahmud Schevket stór-
vezír var foringi hans. Það er nú
talað um, að Konstantfnópel sje eftir
þetta illa sett höfuðborg í Tyrkja-
veldi og ráðgert að gera einhverja
helstu borgina í Litlu-Asíu að stjórn-
arsetri, t. d. Damaskus.
Ffíi fjátiii til iik
Sjúkrasamlag Akureyrar hefur
nú 200 fjelagsmenn, segir „Nl.“
Heiðurssamsæti hjeldu Mývetn-
ingar Árna prófasti Jónssyni á Skútu-
stöðum 20. maí í vor. Hann hafði
þá verið prestur þeirra 25 ár, en nú
fengið Hólma í Reyðarfirði og flutt-
ist þangað í vor. Samsætið var fjöl-
ment. Pjetur alþm. á Gautlöndum
hjelt aðalræðuna. Gullhringa gáfu
sveitarmenn þeim prófastshjónunum
að skilnaði.
Símalagningar í sumar. Þing-
vallasímann er nú verið að leggja og
á hann að verða fullgerður um miðj-
an júlí.
Til Ólafsvíkur kemur símalína í
sumar, og út í Hrísey í Eyjafirði
verður lagður sími, frá stöðinni f
Fagraskógi.
Byrjað verður og á því sumar,
að leggja síma um Hellisheiði milli
Vopnafjarðar og Fljótsdalshjeraðs, og
á aðalsímalfnan að flytjast þangað
frá Smjörvatnsheiði. Skemdir af ís-
ing hafa verið svo miklar undan-
farandi á Smjörvatnsheiðarsfmanum,
að ekki þykir gerlegt að hafa hann
þar framvegis. Þó er ekki ráðgert
að þessi breyting komist á fyr en
næsta sumar.
Staurar verða í sumar fluttir upp
til Víkurlínunnar, eins og nýlega
hefur verið frá sagt hjer í blaðinu.
Afli á Vestfjörðum. „Vestri“
frá 3. þ. m. segir afla á ísafirði orð-
inn í góðu meðallagi á vorvertíðinni
og fiskverð óvenjulega hátt,
Dáin er 4. þ. m. merkiskonan
Þuríður Guðrún Runólfsdóttir, kona
Ólafs hreppstj. Eggertssonar í Króks-
fjarðarnesi í Reykhólasveit.
Stórstúkuþingið hófst á ísafirði
13. þ. m. 25 fulltrúar voru þar, og
von á fleirum síðar. Sr. Sigtryggur
Guðlaugsson prjedikaði við þingsetn-
inguna. Áður, 9. þ. m., höfðu ís-
firðingar haldið stórstúkululltrúunum
samsæti. Útbreiðslufund höfðu stór-
stúkufulltrúar haldið, og þar verið
fjölment. Indriði Einarsson skrif-
stofustjóri stýrir þinginu. — Þetta er
úr símskeyti til Lögr. frá 12. þ. m.
í gær kom fregn um embættis-
mannakosning Stórstúkunnar. Indr.
Einarsson er kosinn stórtemplar, Þorv.
Þorvarðsson kanslari, Guðm. Guð-
mundsson skáid varatemplar, frú
Guðrún Jónasson gæslum. ungtempl-
ara, Jón Árnason ritari, P. Halldórs-
son gjaldkeri, P. Zophoníasson gæslm.
kosninga, sr. Sigurbj. A. Gíslason
kapelán.
Prestskosning fór fram í Holti
undir Eyjafjöllum síðastl. laugardag.
Kosinn var Jakob Óskar Lárusson
með 199 atkv. Síra Kjartan Kjart-
ansson fjekk 8. Eitt var ógilt.
Prestur segir af sjer. Síra Arn-
ór Þorláksson á Hesti hefur sagt af
sjer embætti. Kand. theol. Tryggvi
Þórhallsson verður settur til að þjóna
brauðinu.
»Miklayatnsmýraráveitan kemur
nú að góðu liði, þegar allur gróður
er að visna af ofþurkis, segir »Suð-
url. 5 þ. m. »Er nú nægilegt vatn
yfir öllu áveitulandinu þar eystra, en
ennþá vantar flóðgarðana til þess að
jafna úr vatninu og halda því. p'yrst
eftir að skurðurinn var opnaður var
vatnið of lítið, og urðu þá ýmsir
vondaufirum áveituna, en fyrir nokkru
kom vöxtur í Þjórsá, svo að nú
skortir eigi vatn, og fer eigi hjá því,
að sýnilegur árangur verði að áveit-
unni strax í sumart.
Dönsku landmælingaraennirnir
komu með „Sterllng" 12. þ. m. og
eru farnir til Vestfjarða. Verða þar
við mælingar í sumar á svæðinu fyrir
norðan Reykjarfjörð og vestur fyrir
Patreksfjörð. Foringi þeirra í sumar
heitir F. A. Buchwaldt.
Gullbrúðkaup áttu þau 15. þ. m.
Andrjes og Sesselja Fjeldsteð á Ferju-
bakka í Mýrasýslu. Til minnis um
það gáfu synir þeirra þeim mjög
vandagan grip, útskorinn og gullbú-
inn skáp. Stefán Eiríksson trjeskeri
sendi og Andrjesi útskorinn göngu-
staf. Von var um þetta leyti á Krist-
jáni, elsta syni þeirra, heim frá Ame-
ríku, er þar hefur verið yfir 20 ár,
en eitthvað dvaldi för hans, svo að
hann kemur ekki heim í sumar.
Myndir af þeim hjónunum, með
nánari frásögn, koma í júníblaði
„Óðins".
Silfurbrúðkaup áttu þau hjónin
Grímur og Jónína Thorarensen í
Kiríjubæ á Rangárvöllum 8. þ. m.
Sveitungar þeirra gáfu honum til
minningar gulldósir og henni gull-
hring.
Reykjavík.
Enskt forðamannaskip er vænt-
anlegt hingað 24. þ. m. og ef til
vill aftur sfðar í sumar, sama skipið.
Það er eimskipafjelag í Glasgow,
sem gerir skipið út í ferðina, og
stendur það í sambandi við Garðar
Gíslason kaupmann. Hann segir, að
skipið muni taka um 300 farþega og
vera fullskipað. Ráðgert er, að það
verði hjer 4 daga, frá 24. til 28. þ.
m. og að eitthvað af farþegunum
fari þá til Þingvalla og Geysis.
Hljómleikar voru haldnir í Báru-
búð síðastl. sunnudagskvöld af þeim
Eggert og Þórarni Guðmundssonum.
Þeir eru synir Guðm. Jakobssonar
trjesmíðameistara og báðir ungir að
aldri, Þórarinn um fermingu, en Egg-
ert nokkru eldri. Báðir hafa þeir
verið við hljómfræðisnám í Khöfn
að undanförnu, og báðir eru þeir
sjerlega efnilegir, segja þeir menn,
sem best þekkja til þess, enda sýndu
þeir það líka á sunnudagskvöldið.
Eggert leikur á píanó, en Þórarinn
á fiðlu. Skemtun þeirra var tekið
mjög vel af áheyrendum, og húsið
var fult. Meðal annars voru á söng-
skránni tvö lög eftir Eggert.
FerÓamaður frá Jaya kom hing-
að með „Botníu" síðast. Það er
danskur læknir, sem verið hefur í
hollenskri þjónustu á Java og Su-
matra. Með honum er sonur hans
11 ára. Þeir hafa síðastl. vetur
dvalið í Danmörku, en ætla að ferð-
ast hjer í sumar um fjöllin, gangandi
að sögn, og aka með sjer tjaldi og
vistum á litlum vagni. Þeir ætla til
Heklu og Fiskivatna. En nú fyrst
fóru þeir suður á Reykjanes. Lækn-
irinn hetur mikinn áhuga á að kynna
sjer eldfjöllin hjer; hefur einnig feng-
ist við eldtjallaskoðanir þar í Aust-
urlöndum. Hann heitir Justesen og
er um fertugt. í heimkynnum þeirra
í Asíu er hitinn sjaldan undir 20 st,
en ter hins vegar varla yfir 32 st.
Kuldanum hafa þeir vanist nokkuð
í Danmörku í vetur. En hætt er
samt við, að þeim þyki einhvern
tfma kalt að liggja hjer í tjaldi uppi
á fjöllum í sumar.
Jón Porláksson landsverkfræðing-
ur fór til Austfjarða með „Skálholti"
12. þ. m., og fer þaðan til Norður-
lands. Mun koma aftur um miðjan
júlí úr þeirri ferð.
Guðra. Guðmundsson skáld er
sagður koma hingað til bæjarins al-
kominn frá ísafirði nú bráðlega.
Frá útlöndum eru nýlega komin
Sig. Briem póstmeistari og frú hans,
Guðm. Sveinbjörnsson og frú hans,
Guðjón Sigurðsson úrsmiður, B. Krist-
jánsson bankastjóri., frú Valg. Bene-
diktsson frá Englandi.
D. Thomsen konsúll er hjer nú
um tíma; kom norðan um land.
Kappsund fór fram hjá sundskál-
anum síðastl. sunnudag, 50 mtr. sund
og 200 mtr. sund. Erlingur Palsson
varð sigurvegari í báðum.
Prestar yígðir. Innan skamms
verða prestvígðir hjer í dómkirkj-
unni kandídatarnir Jakob Ó. Lárus-
son, að Holti undir Eyjafjöllum, og
Tryggvi Þórhallsson, að Hesti í Borg-
arfirði.
A. Courmount háskólakennara var
haldið samsæti, eins og til stóð, á
laugardagskvöldið. Ag. Bjarnason
prófessor talaði fyrir minni heiðurs-
gestsins, en sungið var kvæði eftir
G. Magnússon skáld, sem prentað
er hjer í blaðinu. Ymsir fleiri töl-
uðu, þar á meðal M. Stephensen fyrv.
landshöfðingi og franski konsúllinn,
báðir á frönsku. Rektor háskólans
stýrði samsætinu.
Elliðaárnar. Á bæjarstj fundi 5.
þ. m. var samþykt að heimila borg-
arstjóra að leigja Elliðaárnar til