Lögrétta - 09.07.1913, Blaðsíða 2

114
L0GRJETTA
ÁRNI EIRÍKSSON
Austurstræti O.
Dömuklæöiö eftirK|iuröa er nú komið í verslunina aftur.
Nýkomið ennfremur: Dagtreyjuefni, Tvistdúkar og Kjóla-
eíni, mjög fjölbreytt og smekklegt.
Silki-mittissniínir.
Sokkar og Ullarnærfatnaður fyrir unga og gamla, konur og
karla, og fjöldamargt annað.
gesta og óðýrasta
vejnaðarvöruverslunin i borginni.
Lögrjetta kemur át á hverjum miö’
vikudegi og auk þess aukablöö við og viö,
minst 60 blöð als á ári. Verö: 4 kr. árg.
á fslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. jöli.
Orðabók Jóns Olafssonar. Þeir,
sem hafa boðsbrjef óendursend, sendi
þau sem fyrst, svo að byrjað verði
á prentun 2 heftis.
aður skýrt frá, . . i, 179,541 kr.
Viðlagasjóðurinn (veð-
skuldabrjef hans og
verðbrjef, að upp-
hæð 385 þús. kr.,
sem eru að veði fyrir
veðdeildum Lands-
bankans) .... 1,787,952 —
Rankavaxtabrjef III.
seríu.................1,048,200 —
Aktiva 4,015,693 kr.
Skuldir samtals 2,433.333 —
Mismunur 1,582,360 Kr.
Af þessari upphæð er eftir að greiða
Reykjavíkurhöfn 400,000 kr. smám
saman.
Peningaforðinn 31. des. 1912 sund-
urliðast þannig:
1. Hjá stjórnarráðinu 28,885,00 kr.
2. — Landsbankan-
um ... — 2,000,00
3. — Iandsfjehirði . — 9.99.756.37
4. Innieign hjá ríkis-
sjóði og á við-
skiftaliðum (versúr-
ur)...............— 148,900,00
Kr. 1,179.541,37
Um fjárlagafrumvarpið, sem jeg
nú legg fram, skal jeg vera stuttorð-
ur í þetta sinn, og geyma mjer þær
almennu athugasemdir, sem jeg hef
við það að gera, þangað til frum-
varpið kemur til 1. umræðu.
Jeg vil aðeins þegar nú taka það
fram, að enginn má láta villast af
því, að frumvarpið kemur út með
tekjuafgang, 75,600 kr,, til þess að
halda að við sjeum birgir að tekj-
um. Ástæðan er sú, að hjer er með
reiknuð til tekna í 4. gr. upphæð,
sem ekki hefur verið talin með tekj-
unum fyr, þó að það sje að minni
hyggju rjett, nefnilega afborganir
af útlánum landsjóðs. Væri þessi upp-
hæð, sem nemur nú 116 þús. kr. á
fjárhagstímabilinu, ekki talin með,
þá mundi vera tekjuhalli 41 þús. kr.
Og um annað munar þó meira. Ef
setja ætti í fjárlögin útgjöldin til
þeirra símalagninga, sem samkvæmt
lögum um talsímakerfi íslands nú á
að framkvæma fyrir sjerstakt lán, þá
mundi tekjuhallinn nema svo stórri
upphæð, að jeg hefði kviðið fyrir
að sýna h. háttv. deild frumvarpið.
Nú verður kostur á mjög hagkvæmu
láni til þessara starfa, sem að öllu
leyti á að ávaxtast og endurborgast
af tekjuafgangi landsímans. En með
því hætt er við, að hinar nýju álm-
ur Suðausturlands, sem nú stendur
fyrir dyrum að leggja, borgi sig ekki
eins vel og meginálmurnar hingað
til, þá má búast við, að þetta hafi
í för með sjer þó nokkra lækkun á
tekjum landsjóðs af símuijum, sem
nú eru taldar 315 þús. kr. á fjár-
hagstímabili. Það skarð þarf að
fylla á annan hátt.
Það er því síst ófyrirsynju, að
farið er fram á nokkra tekjuviðbót
með nýjum skattalagafrv., sem lögð
eru fyrir þingið, og mun eigi til
hrökkva, nema vörutollslögin reynist
því betur. Þau eru enn ekki búin
að sýna sig, og þangað til reynsla
er fengin um afkast þeirra og vin-
sældir, álít jeg tilgangslaust að stinga
upp á nýjum leiðum.
Um afdrif frumvarps þess um
lotterí, sem síðasta þing hugði mundi
gefa landsjóði svo góðan tekjuauka,
mun jeg gefa skýrslu í sameinuðu
þingi við einhverja fyrstu hentug-
leika.
leiðrjetting. Við nánari rann-
sókn hefur það komið fram viðvíkj-
andi sendingu :Lögr. til Húnavatns-
sýslu með apríl-póstferð, sem um var
getið í síðasta tbl., að pósthúsið hjer
hefur afgreitt sendinguna alveg rjett,
enda var það og ranghermi, af mis-
skilningi sprottið, að pósthúsið hafi
lofað nokkurri leiðrjettingu framvegis,
eins og sagt var í blaðinu.
/
Alþingi.
11.
Pingmannafriiinvörp.
1. Um íslenskansjerfána. Flm.: L
H. B., Jón Jónsson þm. Rvík, og
G. Eggerz, og hljóðar það svo:
„Hjer á landi skal vera löggild-
ur íslenkur fáni. Sameinað al-
þingi ræður gerð fánans". Bjarni,
Skúli og B. Sv. flytja þær breyt-
ingarrtillögur, að fáninn skuli
vera af sömu gerð og bláhvíti
fáninn, og hann skuli heita ís-
lenskur fáni (ekki sjerfáni), og
að úr gildi skuli numin öll þau
lagaákvæðl, er heimili íslenskum
skipum að nota annan fána.
2. Breyting á stjórnarskránni. Flm.:
Bjarni, Skúli, Benedikt. — Ríkis-
ráðsákvæðið felt burtu, landrit-
araembættið afnumið og kon-
ungkjörnir þingmenn, og skulu
þingmenn vera 36 þjóðkjörnir,
og kýs sameinað alþingi 12 til
efri deildar, og skal kjörtíma-
bilið vera 4 ár. Kosningarjett hafa
allir, bæði karlar og konur, er
hafa náð lögaldri og annað- j
hvort eru fæddir hjer á landi j
eða átt lögheimili síðustu 5 árin |
og verið eitt ár heimilisfastir í
kjördæminu. Reglulegt þing skal
háð annaðhvort ár, en krefjist
meiri hluti þingmanna hvorrar
deildar, að aukaþing sje haldið,
þá skal konungur kveðja til
aukaþings, er eigi má lengur
vara en 4 vikur, án samþykkis kon-
ungs. Yfirskoðunarmenn lands-
reikninga skulu vera 3, kosnir
með hlutfallskosningu. Skilnað-
ur ríkis og kirkju heimilaður
með einföldum lögum. Enginn
skyldur að inna af hendi per-
sónuleg gjöld til annarar guðs-
dýrkunar en þeirrar, sem hann
aðhyllist. Rjettindi, bundin við
nafnbætur og lögeign, má eigi
lögleiða. Sambandslög milli ís-
lands og Danmerkur skal bera
undir þjóðaratkvæði eftir að al-
þingi hefur samþykt þau. Með
sjerstökum lögum má og ákveða,
að skjóta megi undir þjóðarat-
kvæði lögum, er alþingi hefur
samþykt, ef V3 hluti hvorrar
þingdeildar og 3000 kjósendur
krefjast þess.
3. Um samþyktir um eftirlit úr
landi með fiskiveiðum í land-
helgi. Flm.: Kr. Dan. og Bj.
Kr. Sýslunefndum heimilað, að
gera samþyktir þar að lútandi
með samþykki stjórnarráðsins.
4. Um breyting á lögum 10. nóv.
1905 um stofnun fiskiveiðasjóðs
íslands, að alt sektarfje fyrir
óiöglegar fiskiveiðar í landhelgi
og andvirði upptæks afla og
veiðarfæra skuli renna í sjóðinn.
Flm.: B. Kr., Kr. Dan., Matth.
Ól. og Sk. Th.
5. Um breyting á skipun læknis-
hjeraða, að Þingvalla-, Kjósar-,
Kjalarness- og Hvalfjarðarstr.hr.,
út fyrir Hrafnabjörg, skuli mynda
nýtt læknishjeraði, er nefnist
Kjósarhjerað. Flm.: Bj. Kr. og
Kr. Dan.
6. Um stofnun Landhelgissjóðs ís-
land. Flm.: Sig. Stef. Af 2/3
hlutum sektarf jár fyrir ólöglegar
veiðar í landhelgi og 2/3 hlut-
um andvirðis upptæks afla og
veiðarfæra skuli mynda sjóð,
er landsjóður leggi í 5000 kr.
árlega, er verja á til eflingar
landhelgisvörnum Islands fyrir
ólöglegar veiðar. Alþingi ákveð-
ur, tivenær hann tekur til starfa.
7. Um breytingu á viðaukalögum
frá 23. mars 1894 við tilskipun
um veiði á íslandi 20. júní 1849.
Flm.: B. Þorl. og Jós. Bj. í stað
2. greinar komi svohlj. grein:
»Engir, hvorki varpeigendur nje
aðrir, mega æðaregg selja nje
kaupa, nje á nokkurn hátt af
hendi láta til annara. Brjóti
nokkur móti þessu, skal hann
gjalda 10 til 100 króna sekt.
Sje brotið ítrekað, tvöfaldast
sektin".
8. Um samþyktir um hringnóta-
veiði. Flm.: St. St. og Ól. Br.
„Sýslunefndum heimilað að gera
samþyktir um sildveiði með
hringnót í landhelgi, er stjórnar-
ráðið samþykkir".
9. Um viðauka við lög um friðun
fugla frá 27. nóv. 1903. Flm.
Bj. Þorl. og Jós. Bj. „Rjúpur
skulu friðhelgar vera um allan
tíma árs, fyrst um sinn í 5 ár
frá 1. janúar 1914 að telja".
10. Um breytingu á lögum nr. 18,
9. júlí 1009 um styrktarsjóð
handa barnakennurum. Flutn-
ingsm : þingmenn Rvk. „Sjóð-
urinn fær 2500 kr. styrk úr land-
sjóði á ári hverju. Kennarafje
lagið kýs í stjórnarnefnd sjóðs-
ins þann manninn, er stjórnar-
ráðið hefur hingað til nefnt beint
í nefndina. Andist kennari, er
átti rjett til styrks úr sjóðnum,
má eftir atvikum veita ekkju
hans, eða, sje hún ekki til, þá
eftirlátnum börnum hans á ómaga-
aldri, styrk þann, er hinn látni
hefði getað orðið aðnjótandi.
Pingsályktunartillögur.
1. Bj. Kr., Kr. Dan., Valtýr, Matth.
Ól.,Sig.Stef.flytjatillögu um: Að
5 manna nefnd verði kosin til að
íhuga, á hvern hátt að haganlegast
mundi vera að efla hag Lands-
bankans, og íhuga fyrirkomulag
veðdeildar hans.
2. Sömu menn flytja og tillögu um,
að 5 manna nefnd verði falið að
íhuga samgöngumál á sjó.
3. Sig. Sig., St. St., Þorl. J., Ól.
Br., P. J., Ein. J. flytja tillögu
um, að skipuð verði 5 manna
nefnd til þess að íhuga land-
búnaðarmál og önnur atvinnu-
mál.
Nefndir.
N. d.: Fjárlaganefnd: L. H. Bjarna-
son (form.), Pjetur Jónsson (skr.), Jóh.
Jóhannesson, Eggert Pálsson, Sk.
Thoroddsen, Sig. Sigurðsson og Krist-
ján Jónsson með hlutkesti milli hans
og Valtýs Guðm. — Fjáraukal. 1912
—1913 vísað til þessarar nefndar.
Landsreikninganefnd: St.St. (form.),
G. Eggerz (skr.), M. Kr. — Fjár-
aukal. 1910—1911 vísað til þeirrar
nefndar.
Skattanefnd: Jón Magn. (form.),
Jón Ól., Ól. Br. (skr.), Matth. Ól.,
Kr. Dan., Halld. St. og Tr. B. (þessi
nefnd fjallar um öll skattafrv. stjórn-
arinnar og frv. um laun hreppstj,,
verðlag og manntalsþing).
Tolllaganefnd: Jón Jónss. (form.),
B. Jónss. (skr.), Þorl. J., M. Kr., Ein.
Jónss. (Til þessarar nefndar vísað
frv. um vörutoll og vitagjald).
Launanefnd: Sig. Sig., G. Egg.,
M. Kr., B. Sv„ Ól. Br.
Stjórnarskrárnefnd: J. Magn., P.
Jónss, L. H. B., Bjarni J., Jóh.Jóh.,
St. St., J. Ól.
E. d.: Siglingalaganefnd: E. Br.
(form.), Sig. Stef., Sig. Egg. (skr.),
Einar J., Hák. Kr.
Abyrgðarfjelaganefnd: J. Havsteen
(form.), Stgr. J. (skr.), Guðj. G.
Ritsímanefnd: Bj. Þorl. (form.), Jós.
Bj. (skr.), Þór. J.
Vatnsveitunefnd: Jón Jónat. (form.),
Þór. J. (skr.), E. Br., Stgr. J., Jós. Bj.
Bæjarstjórnarkosninganefnd: Guðj.
G. (form.), Sig. Egg. (skr.), G. Bj.
Hagstofunefnd: Sig. St. (form.), G.
Bj. (skr.), Stgr. J.
Sjódómar og rjettarfar í sjómálum:
Sig. Egg. (form ), G. Bj. (skr.), E. Br.
Mannskaðaskýrslur (vísað til sömu
nefndar).
Sparisjóðanefnd: Eir. Br. (form.),
Þór. J. (skr.), Guðj. Guðl., Stgr. J,.
Hák. Kr.
Málaflutningsmenn: Júl. Havsteen
(form.), Stgr. J. (skr.), Sig. Egg.
Prestsetralán: Bj. Þorl. (form.), Ein.
J. (skr), Jón Bj.
Ættanöfn: Guðm. Bj. (form.), Jós.
Bj. (skr.), Sig. St. (Býlanöfn vísað til
sömu nefndar).
I andhelgisnefnd: Sig. St., J. Jónat.,
Jós. Bj.
Síðasta stórflugiö. Maður-
inn, sem hjer fylgir mynd af, heitir
Brindejone de Moulines og er fransk-
ur. Hann flaug nýlega frá París, um
Berlín og til Varsjá, f áköfu storm-
veðri, og er mikið dást að því flugi,
bæði styrkieika vjelarinnar og þraut-
seigju flugmannsins.
jiskijiingið.
Það var haldið hjer dagana 30.
júní til 5. júlf, og er hið fyrsta fiski-
þing, sem haldið hefur verið hjer á
landi. Þessir fulltrúar voru við-
staddir: Jón Jónsson bókhaldari frá
Seyðisfirði, Ólafur Jónsson útgerðarm.
frá ísafirði, Magnús Kristjánsson alþm.
frá Akureyri, Bjarni Sæmundsson
mentask.kennari, Rvík, Tryggvi Gunn-
arsson f. bankastj., Rvík, Matthías
Þórðarson útgerðarm., Rvík, Magnús
Sigurðsson lögfr. Rvík.
Einnig voru þessir aukafulltrúar:
Arnbjörn Ólafsson útg.m., Keflavík,
Matth. Ólafsson alþm, Dýrafirði,
Þorst. Gíslason bóndi á Meiðastöðum
í Gullbr.sýslu.
Forseti fjelagsins, Hannes Hafliða
son, gaf skýrslu um hag fjelagsins.
Samkvæmt henni voru nú í fjelag
inu, auk aðaldeildar, 12 deildir með
542 meðlimi. Merkust mál, sem
tekin voru fyrir á þinginu, voru stein-
olíumálið, strandvarnarmálið, vita-
mál, síldarútflutningur, um kenslu á
hirðingu og meðferð mótora og um
lög Fiskiveiðasjóðsins, auk margra
fjelagsmála.
Steinolíumálið hefur einlægt verið
ofarlega á dagskrá Fiskifjelagsins
síðan f fyrra, og urðu um það all-
miklar umræður, sem enduðu með
því, að fela stjórn fjelagsins fram-
kvæmdir í málinu. — I strandvarn-
armálinu hafði verið kosin nefnd á
aðalfundi Fskifjelagsins í vetur, og
lagði hún fram alllangt nefndarálit
prentað. í þessu máli voru samþ.
svohljóðandi tillögur: 1. Að alþingi
og stjórnin geri sitt ítrasta til þess
að landið taki sem fyrst í sína hönd
gæslu landhelginnar, að svo miklu
leyti sem hægt er. 2. Að landið
styrki svo sem fært þykir úthald
vjelbáta til aðstoðar við gæslu land-
helginnar. — í síldarmálinu var skor-
að á alþingi að breyta lögunum um
söltun á síld frá 11. júlt 1910 í þá
átt, að skoðun á útfluttri sfld nái
yfir alt landið. — I mótoramálinu
var samþ. að veita alt að 1500 kr.
úr sjóði Fiskifjelagsins til vjelfræð-
ings, sem ferðaðist um og kendi
mönnum meðferð mótora, að leiðar-
vxsir væri gefinn út um sama efni,
og skorað á þá, sem selja hjer mó-
tora, að láta fylgja þeim nákvæman
leiðarvísi um meðferð vjelanna. —
Ymsar fleiri tillögur og samþyktir
voru gerðar á þinginu, og vísast til
skýrslu um það, sem kemur út bráð-
lega.
Þessir hlutu kosningu í stjórn fje-
lagsins til næsta þings 1915: For-
seti: Matth. Þórðarson útgerðarm.
Varafors.: Hannes Hafliðason. Með-
stjórnendur: Geir Sigurðsson skipstj.,
Bjarni Sæmundsson mentask.kennari,
Tryggvi Gunnarsson f. bankastj., Jón
Ólafsson skipstjóri.
Eftir Gudmund Hjaltason.
Skólarnir og blöðin, skáldin og
aðrir rithöfundar, eru, eins og kunn-
ugt er, einhver helstu menningar-
meðulin nú á dögum.
Fyrirlestrar eru og eitt menningar-
meðalið og geta gert gagn eins og
hin. En hjer á landi er ennþá örð-
ugt að nota það, einkum vegna strjál-
bygðar, veðráttu og húsaskorts. Má
þó með lagi gera mikið gagn með
því, vekja og fræða, leiðbeina og
leiðrjetta bæði í andlegum og ver-
aldlegum efnum, greiða götu skólanna
og bókmentanna og fleira.
En mikið þarf til þessa starfs, ef
vel á að ganga, Ekki aðeins þekk-
ing og áhuga, andríki og mælsku og
aðra andlega hæfileika, heldur einnig
likamsþrek og þol og góða heilsu.
Og svo ekki síst nægjusemi og reglu-
semi.
Þótt jeg tii dæmis hafi nú yfirleitt
fengið góðar viðtökur, þá finn jeg
það, að náttúran gerir starf þetta
oft erfitt. Margur dagur fellur úr,
og til þess að starfið gangi nokkurn
veginn duglega, verður að halda 2
og stundum 3 á dag. Með þessu móti
hefur mjer tekist að halda yfir 400
fyrirlestra á þessum seinustu 4 árum.
Jeg hef haft 400 kr. landsjóðsstyrk
seinustu 2 árin, og önnur 400 frá
Flensborg, alþýðufræðslu, Búnaðar-
fjelagi og Ungm.f jelögum. Alls 800
kr. Mjer hefur ekki veitt af hausti,
vetri og vori til fyrirlestranna sjálfra,
og svo sumrinu til undirbúnings; hef
þó orðið að vinna líkamlega vinnu
með á sumrin. En 800—900 kr. alls
handa 4 mönnum þykir nú lítið fyrir
þá, sem hafa gengið skólaveginn.
Læt jeg það nú vera samt. Við það
má þó bjargast með góðri heilsu og
nægjusemi. En ekki munu margir
fyrirlestramenn gera sig ánægða með
það til lengdar.
Jeg held að fyrirlestramaður ætti
að minsta kosti að hafa alls 1200 kr.,
halda svo fyrirlestrana ókeypis fyrir
alla með því móti, að fá fundahús,
gisting og fylgdir ókeypis; halda þá
á einum 3—5 stöðum í sveit hverri,
svo fólK þyrfti ekki nema lítinn tíma
til að sækja þá. Hann ætti að gera
fyrirspurnir um hvaða heimili helst
óskuðu fyrirlestra, og halda þá þar.
Hjeldi hann nú t. d. fyrirlestra á 5
stöðum í sveitinni, yrði dagleið hans
svo stutt, að hann ætti oft að geta
haldið 3 á dag. Á þennan hátt held
jeg að alþýða fengi best og þægi-
legust not af fyrirlestrunum.
íslamls banki.
Aðalfundur bankans var hald-
inn 2. þ. m. Fundarstjóri var
kosinn Halldór Daníelsson yfir-
dómari. — Hjer skal getið hins
helsta, er á fundinum gerðist.
1. Lesin upp skýrsla fulltrúa-
ráðs bankans um starfsemi hank-
ans síðastl. ár. Umsetning bank-
ans það ár hefði verið meiri en
nokkru sinni áður.
2. Lagður fram reikningur
bankans fyrir árið 1912 og skýr-