Lögrétta - 24.02.1915, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
O. GÍSLASON & HAY
REYKJAVÍK
hafa fyrirliggjandi heildsölul^irgSir af:
hrísgrjónum
hveiti (ýmsar teg.)
völs. höfrum
rúgmjöli
maismjöli
„molasses“ fóðurmjöli
sago
kartöflumjöli
kexi (sætu)
saltkjöti
kaffi
melís (steyttum)
eplum
sveskjum
lauk
ávaxtasultu
Viking mjólk
smjörlíki (2 teg.)
vindlum
sápum allskonar
kertum (mörgum teg.)
eldspýtum
rúðugleri
þakjárni
gaddavír
fiskilínum
Manillu tóverki
önglum
,Hessian‘ (fiskumbúö.)
cigarettum
Ýmiskonar vefnaSarvörum, svo sem stúfasirsi, regnkápum, tilbúnum
fatnaði handa körlum, konum og börnum, allskonar fóöurtauum og
fataefnum, .skófatnaöi og mörgu fleiru.
Vörur sendar kaupmönnum og kaupfjelögum út um land, gegn fyrir-
framgreiöslu.
Fundur í „Fram“
verSur næstk. laugardag, 27. þ. m.,
á venjulegum staS og tíma,
Þorsteinn Gíslason ritstj. talar um
deilumál stjórnmálaflokkanna.
Ýmsir aðrir munu einnig taka til
máls.
viS; þaS er vandalaust og ekki mikil
fyrirhöfn, aS gefa mjölið kúm og
draga frá dagsgjöfinni 5 pd. af hey-
inu móti 2 pd. af mjöli, og best að
kýrin venjist á aö sleikja mjöli'ö úr
íláti; þá sameinast það strax munn-
vatninu og kemur aö fylstum notum.
Jeg held aö kvenfólkiö, sjerstak-
lega konurnar, ættu aö biöja og skipa
mönnum sínum aö hlýÖa nú ráöum
EGILS — 18. 5. 1914.
Stríðið.
í skeytunum frá ensku stjórninni
síöastl. viku eru engar stórvægileg-
ar frjettir. Þaö hefur veriö barist viö
Ypres, i Argonne og víöarávesturher-
stöðvunum, en afstaðan þar alstaöar
óbreytt eftir sem áöur.
Á austurherstöðvunum er nú aftur
á móti sókn af Þjóöverja hendi. t
skeyti, sem stjórnarráöiö fjekk 17. þ.
m. frá skrifstofu sinni í Khöfn, segir,
aö Þjóðverjar fullyröi, aö þeir hafi
unnið mikinn sigur í Austur-Prúss-
landi og tekiö um 50 þús. herfanga.
Þaö er og staðfest af Rússum, aö her
þeira haldi þar undan. Um viðureign-
ina í Póllandi eru fregnirnar ógreini-
legar, en þó helst af þeim að ráöa,
að Þjóðverjar sæki þar einnig fram.
í Galizíu er barist án þess að nokkrtt
þoki þar um verulega. Rússar segj-
ast þó hafa unnið þar heldur á. Aftur
á móti hafa Þjóöverjar og Austur-
ríkismenn nú sótt fram austur í Bú-
kóvínu og Rússar hörfað þar undan.
Mikið er talað um það, aö Rúmen-
ir hafa fengið ríkislán hjá Bretum, en
Búlgarar hjá Þjóðverjum, og ýmsu
spáð um, að þessi ríki muni dragast
inn í ófriðinn, en þó alls óvíst enn,
að svo veröi.
Fregnir frá Lundúnum frá 20. þ.
m. segja frá árás, sem frönslc og
ensk herskip hafa gert á Dardanella-
vígi Tyrkja, og haf'a þau gert þar
mikinn usla, en sagt, aö ekkert skot
frá virkjunum hafi náð herskipun-
um.
Kolaverkfallið, sem gert var um
hríð í Yorkshire r Englandi, er nú
hætt, eöa þrætan lögð niður meðan
á stríðinu stendur.
Fyrir nokkru er sagt, aö 10 þýskir
kafbátar hafi komið inn til hafna á
vesturströnd Noregs utan af hafi og
verið nauðulega staddir eftir langt
sjóvolk. Var þeim gefinn 24 kl.st.
frestur til þess að lagfæra þær
skemdir, sem þeir höfðu orðið fyrir,
en síðan hjeldu þeir aftur til hafs.
Ýmsar fregnir koma af þvi, að kaup-
skipum sje sökt. Stríðsvátrygging
kvað samt ekki hafa hækkað.
Matth. Þórðarson skipstjóri hjeðan,
sem nú dvelur t Englandi, símaði til
Fiskifjelags Islands 19. þ. m., aö
stríðsvátryggingastofa Norðurlanda
hafi sagt kaupskipum að mála nafn
skipsins og lands þess á báðar hliðar
skipsins og flaggið fyrir framan og
aftan nafnið.
Verslunarráðaneytið enska hefur
ákveðið, að borga öllum starfsmönn-
um á enskum kaupskipum bætur fyr-
ir meiðsli, er þeir bíöa af völdum ó-
vinanna. Nær þetta einnig til fiski-
skipa, sem stjórnin hefur vátrygt, og
hefur sú vátrygging veriö framlengd
um 3 mánuði og iðgjöld færð niður.
Það er talað um, að mikið af ensk-
um og rússneskum kafbátum sje nú
i Eystrasalti.
Frjettir.
Innlendar.
Verðlag. Stjórnarráðið auglýsti í
Lögbirtingablaðinu 18. þessa mán.,
að verðlagsnefndin hafi ákveðið út-
söluverð á rúgmjöli í ísafjarðarsýslu
og Isafjarðarkaupstað 34 aura og á
hveiti 38 aura kílógr., í Gullbringu-
og Kjósarsýslu og Vestmannaeyjum
verð á hveiti 40 au. kílógr., á Eyrar-
bakka, Patreksfirði og í Stykkishólmi
verð á rúgbrau#um 30 au. kílógr. og
í Stykkishólmi verð á ofnkolum 6 kr
skippundið.
„Gullfoss" til Vesturheims. Það er
auglýst á öðrum stað hjer í blaðinu,
að ísl. eimskipið „Gullfoss" fari að
forfallalausu til New-York fyrstu ferð
sína hjeðan, um mánaðamótin mars—•
april. Svo mikill farmur hefur þegar
boðist, að ferðin mun verða farin, og
sagt er, að ýmsir kaupsýslumenn
hjeðan fari vestur með skipinu.
Sótt af kappi. Hr. Bjarni Jónsson
frá Vogi kvað hafa sótt um það til
stjórnarinnar, að hann yrði þegar í
stað settur í grískudósentsembættið,
sem alþýðutalsmannafl. stofnaði til
með fjárveitingu á síðasta alþingi.
En áður var umsóknarfrestur aug-
lýstur til 9. rnars og lögin munu ekki
vera gengin i gildi enn. Hafði hann
tekið það fram í umsókninni, að ungt
fólk hjer í bænum væri orðið óþolin-
mótt yfir því, að geta ekki byrjað á
náminu undir eins og tæki sjer nærri,
að þurfa að bíða eftir því fram til
9. mars, — þangað til umsóknarfrest-
urinn væri úti, eða þangað til lögin
gengju i gildi. Sýnir þetta best, hve
mikið er að marka hjal þeirra manna,
sem kallað hafa embættið óþarft, eöa
þá hinna, sem látið hafa í ljósi, að
hr. B. J. mundi þurfa upplestrarund-
irbúning til þess að geta tekið starfið
að sjer.
Alþingískjörskrá fyrir Reykjavík
liggur frammi á skrifstofu Lögrjettu,
og ættu Heimastjórnarmenn, sem
kosningarrjett hafa, aö athuga hana
þar og gæta þess, að nöfn þeirra
standi þar. Þeir, sem álíta, að þeir
ættu að vera þar, en finna þar ekki
nöfn sín, ættu að skrifa sig á lista
yfir vantandi menn á kjörskrá, og
liggur sá listi frammi á sama stað.
Botnia fór frá Seyðisfirði áleiðis
til Englands og Khafnar á föstud.
var, um miðjan dag. Búist við að hún
komi ekki til Khafnar fyr en eftir
mánaðamót.
Flora fór í gær frá Færeyjum á-
leiðis hingað. Hafði farið þaðan
nokkrum dögum áður, en snúið aft-
ur vegna stórviðris í hafi.
„Syndir annara“ voru leiknar fyr-
ir húsfylli síðastl. sunnudagskvöld.
I.eikritiö veröur komið í bókaversl-
airnar nú í vikulokin, en aðalútsala
verður hjá Þór. B. Þorlákssyni, á af-
greiðslustofu Lögrjettu, Veltusundi 1.
Verð: kr. 1.50
Nokkur óværð hefur verið í þeim
stjórnarflokkshöfðingjunum og blöð-
um þeirra síðan það varð kunnugt,
að H. Hafstein fór utan með Botníu
síðast. Tilgáta þeirra um það, að hann
hafi verið kvaddur af konungi til við-
tals, er rjett.
Botnvörpuskipin. Maí er nýkom-
inn inn og hafði aflað mjög vel1.
Undanfarna daga hafa einnig ýmsir
af botnvörpungunum komið inn og
haft allgóðan afla. Snorri Sturluson
kom í morgun úr aðgerð í Khöfn
og flutti póst.
Háskólinn. Þar lauk Jóhannes A.
Jóhannesson embættisprófi í leeknis-
fræði 17. þ. m. með 2. eink,
Strandið í ríkisráðinu. Sjera Sig-
urður Stefánsson í Vigur hefur enn
ritaö langa grein í „Vestra“ frá 13.
þ. m. um málastrandið í ríkisráðinu
og framkomu Sjálfst.fl, því viðvíkj-
andi bæði fyrir og eftir, og fá þeir
strandhöfðingjarnir þar maklega
ráðningu.
Verkakvennafjelagsskapur komst á
hjer í bænum síðastl. haust, fyrir for-
göngu frú Jónínu Jónatansdóttur og
fleiri kvenna. 25. okt. var stofnað
verkkvennafjelagið „Framsókn“ og
telur fjelagið tilgang sinn, „að styrkja
verkakonur þessa bæjar, auka menn-
ing þeirra og sameiginlega hags-
muni“. Eins og'venja er slíkum fje-
lögum, eru reglur settar fyrir því i
lögum þessa fjelags, hvert kaup fje-
lagskonur skuli setja upp fyrir vinnu
sína. 2. gr. fjelagslaganna hljóðar
þannig:
„Alment verkakonukaup sje 25 au.
um tímann, hlunnindalaust, en 20 au.
þar sem látin er í tje soðning og mat-
reiðsla. Eftirvinna, frá kl. 6-10, borg-
ist með 30 au. um kþtímann, en næt-
ur- og sunnudagavinna með 35 au.
um tímann. Kaup þetta taka konur
á aldrinum frá 16 til 60 ára.“
Ekki er Lögr. kunnugt um, hvort
samkomulag er orðið milli fjelagsins
og vinnuveitenda, sem einkum eru út-
gerðarmenn. En væntanlega verður
stilt svo til hófs báðu megin, að vel
íari. Og fjelagsskapufinn í þessa átt
er spor til vaxandi menningar, sje
honum stjórnað með skynsemi og
hyggindum. í samanburði við kaup
karlmanna hefur kaup kvenna verið
of lág^1 þar sem bæði karlmenn og
kvenmenn ganga að sömu vinnu.
Mririnn no kristin trn.
Það þykir sumum ekki fara vel á
því að nefna grimma og örlaga-
þrungna ófriðinn í nokkru sambandi
við kristna trú. — Og þó er ekki til
neins að gleyma því, að þjóðirnar,
sem nú berast á banaspjótum á láði,
legi og í lofti, hafa verið taldir for-
vígismenn kristninnar í langan aldur.
Öðrum virðist þessi ófriður vera
nokkurskonar gjaldþrot fyrir kristin-
dóminn, og yrði því naumast mót-
mælt, e f „kristindómur“ meiri hlut-
ans væri sama og sönn kristin trú,
því að það er auðsætt, að trúarbrögð
meiri hlutans í ófriðarlöndunum hafa
ekki megnað að skapa þá bróðurást,
og guðsótta, er komið gæti í veg fyr-
ir styrjöldina nje grimdarverk henn-
ar. En það vekur enga undrun hjá
sannkristnum manni, því að hann hef-
ur aldrei búist við miklum áhrifum
nje framkvæmdum af kristindómi
meiri hlutans enda þótt orðin og ræð-
urnar um mannúð og bróðurást,
frjálslyndi og sannleiksþrá væru
margar og fagrar.
En hvað sem því líður, verður því
ekki neitað, að trúarbrögðin hafa al-
drei á síðari árum verið á jafn margra
manna vörum og þcirra jafn oft getið
í blööunum sem nú bæði með ófriðar-
þjóðunum Og nágrönnum þeirra.
Það hefur aldrei í manna minnum
verið jafn mikil eftirspurn eftir biblí-
unni á Rússlandi og nú, segja evan-
gelískir prestar og trúboðar þar
eystra.
Enginn man eftir annari eins
kirkjurækni í stórborgum Þýskalands
og verið hefur í vetur. Um England
fer óvenjulega öflug trúaralda.
Landstjórnir Norðurlanda skipuðu
svo fyrir, að nýjársdagur skyldi verða
bæna og iðrunardagur í sínum ríkj-
um. Georg Englakonungur gerði
sömu skipun um sunnudaginn 3. janú-
ar, og Þjóðverjar hafa þegar haft
tvo eða fleiri almenna bænadaga um
alt Þýskaland.
Frakkar hafa verið taldir litlir
kirkju og klerka vinir að undanförnu.
Jafnaðarmannastjórn þeirra ofsótti
kaþólska kirkju og fyrirleit evangel-
isku kirkjuflokkana og taldi þá ó-
þjóðrækna, af því að þeir voru i vin-
fengi við trúbræður sína hjá ná-
grannaþjóðunum. En þrátt fyrir þess-
ar skoðanir stjórnarinnar, skiftist þó
þjóðin i tvo ólika flokka í trúmálum,
og fjölda margir Frakkar hafa jafnán
"verið ötulir stuðningsmenn kirkju og
kristindóms. — Eitt af ráðum þeim,
sem Frakkastjórn tók til að losna við
„klerkahættuna", var það að skylda
140
draga saman svo rtiikið lið til Carlistleflóa,
sem unt væri að fá. Vjer vissum,aðeitthvað
mikið stóð til, en eigi höföum vjer hug-
mynd um, hvað það mundi vera. Vjer átt-
um að fara til Halífax og gekk oss ferðin
vel. Þar voru tvö herskip, er vjer boðuð-
um á stað og eftir 24 tima hjeldum vjer
allir á stað til Barbadoes.
Þegar vjer komum þangað, var flóinn
alsettur skipum, 28 stórskipum og flota af
flutningaskipum, er höfðu 10,000 liösmenn
innanborðs. Þrem dögum síöar var oss boð -
ið að ljetta akkerum og allur flotinn hjelt
út frá Carlistleflóa; vissu þá allir, að
augnamiðið var að taka eyjuna Mortinique
hertaki. Á Þriöja degi komum vjer til eyj-
arinnar; liðsmenn voru látnir fara í land
á tveimur stöðum og var búist við snarpri
mótstöðu, en oss undraði mjög, að hún
varð engin. Það virtist aö varnarlið eyjar-
innar, sem að mestu voru þrælar, er skyldu
veita oss mótstöðu, hafi ekki álitið að vert
væri að berjast fyrir ófrelsi, eins og frelsi,
og þess vegna lábbuðu þeir heim aftur, en
lofuðu eyjarstjóranum og hinum reglulegu
liðsmönnum að kveða á um það, hvort eyj-
an skyldi framvegis lúta Frökkum ieða
Englendingum. En tvo næstu dagana á eft-
ir var snörp orusta og urðum vjer fyrir
miklu mannfalli, þótt oss gengi betur.
Frakkar flýðu undan til vigisins Dessaix,
en vjer náðum víginu *við Salomonhöfða.
Því næst skyldi ráðast á Pigeoneyjuna
og varö þá sjóliðið að skerast í leikinn.
Vjer urðum að koma vögnum og fallbyss-
um upp á hæð, er því nær var ómögulegt
upp að komast, en eigi aö siður tókst oss
það og urðu óvinirnir forviða og gátu
naumast trúað því, er vjer ljetum dynja
að þeim stórskotin. Eftir snarpa skothríð
í 10 klukkustundir gafst eyjan upp; kom
þá flotaforinginn og lagði flotanum inn í
Royalflóa, en þó eigi nógu fljótt til þess,
að Frakkar væru eigi búnir að leggja eld
í skipin á höfninni. Fáum dögum síðar
gáfust upp bæirnir St. Pierre og Port
Royal, en vígið Dessaix veitti mótstöðu. í
meira en viku vorum vjer að búa til skot-
garða og koma fallbyssunum í land, en þá
hófst skothríðin og eftir 5 daga gáfust
Frakkar upp og öll eyjan gekk á hendur
Englendingum.
Jeg hef farið fljótt yfir hertekninguna,
því að henni hefur verið lýst rækilega.
Alt, sem jeg hef að segja, er það, að hríð-
in var snörp fyrir skipverja og gengu þeir
eigi ólúnir til hvíldar. En vegna sjerstak-
legs eðlis herþjónustunnar kom fyrir eitt
atvik, er hafði mikla þýðingu fyrir mig.
Jeg mintist þess áður, að sjóliðar hefðu
átt í miklu striti að koma fallbyssunum og
öðru á land þangað sem skotgarðarnir áttu
að vera; þeir unnu, í stuttu máli, eins og
þrælar í brennandi sólarhita, ineðan að
landliðið sat um vígið í náðum. Engar um-
kvartanir voru bornar upp og sjóliðar voru
fúsir til verka, en fyrirliðarnir og offíser-
arnir, er riðu á milli og skipuðu fyrir, voru
eigi svo kurteisir, sem skyldi, það er að
segja sumir þeirra, en af þessu spratt óein-
ing og hatur.
Hinir yngri offíserar í sjóliðinu og
lautinantar, er máttu missast til þess að
stýra verki liðsmannanna í landi, urðu með
köflum fyrir snörpum bituryrðum af hendi
landoffíseranna og skortu þá ekki stóryrði
á móti við þá, er þeir álitu, að eigi hefðu
nokkurn rjett til að skipa yfir sjer. Voru
þá sakir bornar upp fyrir kafteinunum, en
er málin voru rannsökuð, urðu oftast þau
úrslit, að kafteinar hjeldu með offiserum
sinum og fengu landoffíserar engar bætur.
Meðan á ófriðnum stóð fjell þetta svo nið-
ur, en er eyjan hafði gefist upp, hófust
þessar óhappalegu misklíðir á ný.
Fáum dögum eftir aö eyjan var tekin,
voru fangar og liðsmenn fluttir á skip
út og sigldi flotinn burtu, en nægilegt lið
var skiliö eftir eyjunni til varnar. Flota-
forngjanum þótti það og ráðlegra að skilja
geymandinn talaði þá við hina, og beindu
þeir allir gremju sinni að mjer. Flestir
þeirra heitstrengdu að jafna um mig og
drepa mig, ef þeir fengju færi á. Það kvað
svo ramt að, að þeim varð naumlega varið
að leggja hendur á mig. Bob Kross skaut
þessu að verðinum og fjekk hann stilt til
friðar með því að beita byssustingnum, en
eigi að síður hjeldu þeir áfram að reiða
hnefana og hefndin vofði yfir á hverri
mínútu.
„Jeg sagði yður það, piltar góðir, að
jeg hef verið á herskipi fyr,“ sagöi Bob
Kross, „og þaö væri betur, að þjer gættuð
yðar, því að hins munduð þjer iðrast. Svo
mikið er víst, að snerti nokkur yðar hann,
munuð þjer verða barðir 60 högg, áður en
morgun kemur.“
Þetta dró niður í vesalings mönnunum;
flestir þeirra lögðust niður og reyndu til
að sofa burtu volæði sitt.
„Hví segið þjer ekki til yðar, herra
Keene?“ sagði Bob Kross í hálfum hljóð-
um; „jeg sá heræfingakennar-ann uppi á
þiljum í þessari svipan." — „Jeg hygg ráð-
legra að gera það ekki. Það eru fleiri hús
að rannsaka, og kæmist slægð mín upp,
mundi kvenþjóðin eigi verða lengi að koma
þessu í hámæli; þá yrði setið um mig og
jeg rnáske myrtur af liðgeymendum. Kaf-
teinninn kemur eflaust kl. 10 og ætla jeg
þá að ná tali hans á einhvern hátt.“ — „En
yður er óhætt að trúa sjófræðingnum; því
viljið þjer ekki finna hann?“ — „Jeg skal
hugsa um það, en það er ekki vert að
hrapa að neinu.“
Jeg var hræddur um að Tommý Dott
mundi þekkja mig og gekk jeg því úr vegi
fyrir honum, eftir því sem jeg gat.
„Jeg slcal segja yður nokkuð; fyrst jeg
var ekki ráöinn á skipinu, er þá ekki best
aö láta menn ætla, að jeg hafi verið tekinn
nauðugur, ásamt hinum, og þá get jeg sent
eftir Dott og látið hann þekkja mig? Hæst-
ráðandi offíserinn mun þá, svo sem auðvit-
137
að er, senda eftir mjer, og jeg mun ráðast;
get jeg þá gengið frjáls fram og aftur og
náð tali kafteinsins, er hann kemur.“ — „Á
þetta líst mjer vel; talið við vörðinn." —
„Hver er kafteinn hjer; segið mjer það,
vörður,“ sagði Kross.—„Kafteinn Delmar“
— „Delmar! Nú, það er þá gamli kafteinn-
inn minn. Sá jeg ekki herra Dott, ungan
offísera?" — „Jú, það er herra Dott á skip-
inu.“ — „Gerið þá svo vel að skila til hans,
að einn hinna nauöteknu langi til að tala
við hann.“ Vöröurinn gerði svo og Dott
kom ofan. — „Hvernig líður yður, herra
Dott?“ sagði Bob Kross, en jeg leit undan.
— „Hvað er þetta? Eruð það þjer, Kross?
Hafið þjer verið tekinn nauðugur?" — „Já,
herra minn; það tjáir ekki að tala um það;
mjer þykir vænt um að eiga að sigla með
yður. Hvað er orðið af herra Keene?“ —
„Æ, það veit jeg ekki, en hafi hann ekki
verið hengdur um þessar mundir, hygg jeg
að hann sje á leiðinni hingað.“ — „Skyldi
jeg eiga að löðrunga þig fyrir það,“ hugs-
aöi jeg. — „Hverjir eru hinir offíserarn-
ir?“ — „Sjófræðingurinn herra Smith og
læknirinn." — „Jæja, það stoðar eigi ann-
að en að bera sig vel, herra Dott, þegar
á hólminn er komið. Segið herra Smith,
að jeg muni ráðast og þegar skrifa nafn
mitt, heldur en að vera í þessari prísund.“
— „Þjer gerið rjett, Kross, og það er ráð-
legra fyrir yður, piltar, að fylgja góðu
dæmi. Vörður! látið þennan mann fara með
mjer.“
Bob fór með Tommý og rjeðist. Sjófræð-
ingurinn gladdist, er hann sá hann og
sagði: „Herra Keene sagði mjer, að þjer
hefðuð lofað að koma.“ — „Svo var, herra
minn, en það er löng saga um það, og svo
er komið, að jeg stend hjer og vona að fá
sömu stöðu og áður.“
Skömmu síðar kom Bob ofan og sagði:
„Jeg er nú frí og frjáls, piltar góðir, og
ræð jeg yður til að gera slíkt hið sama, sem
jeg hef gert. Komdu, Hans,“ sagði hann