Lögrétta - 25.08.1915, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
139
Ritstjóri Lögr. hefur verið á ferða-
lagi aö undanförnu austur um Árnes-
sýslu og Rangárvallasýslu.
Hagnýta sálarfræðin. í neöanmáls-
grein hjá Háskólavini í 36 tbl. Lögr.
þar sem lagt er á móti stofnun kenn-
araembættis í „hagnýtri sálarfræöi“,
er ekki alveg rjett skýrt frá umsögn
heimspekisdeildar háskólans, þvi hún
mælir eindregiö meS embættisstofn-
uninni, „ef alþingi sjái sjer fært“, og
háskólaráöiö hefur í umsögn sinni
vísað til þeirra ummæla.
En þetta breytir í engu skoðun
Lögr. á málinu, enda þarf nú ekki um
þaö a'ö deila, því þingiö hefur, eins
og sjá má á öðrum stað í blaðinu, nú
horfið frá emb.stofnuninni. Nokkuð
ööru rnáli er að gegna um fjárveiting-
una, sem upp hefur verið tekin í stað
embættisstofnunarinnar, þó lítil sjeu
líkindi til þess, að hún geti að nokkru
gagni komið.
Alþingi.
Fjárlögin.
í síðasta blaði var getið um flestar
breytingar og viðaukatillögur, er fjár-
laganefnd n. d. vildi gera við fjár-
lagafrv. stjórnarinnar. Frh. 1. umr.
eða eldhúsdagurinn svonefndi var 16.
þ. m., og gerðist þar fátt sögulegt.
Önnur umr. hófst á föstudaginn og
var henni lokið kl. 4 í fyrri nótt, og
fór atkvæðagr. um síðasta kaflann
fram í gær. Flestar tillögur nefnar-
innar voru samþyktar. Þó var feld sú
tillaga hennar, að fella niður fjárveit-
ingu til byggingar vita á Malarrifi og
í Selvogi, en samþykt tillaga hennar
um að veita ekki fje til byggingar vita
á Akranesi og Bjarnarnesi. Feld var
till. hennar um að fella niður styrk til
búnaðarfjelaga og samþykt var að
hækka upp í 12000 kr. á ári styrkinn
til skálda og listamanna.
Feld var tillaga frá Sig. Eggerz
um að fella alveg niður fjárveitingu
til nýrra símalagninga, og var sú
fjárveiting hækkuð um 21000 kr. f.
á. Samþykt var að fella niður 18000
kr. fjárveitingu til undirbúnings og
rannsóknar járnbrautasvæðis frá
Rvík til Þjórsár. Af tillögum þing-
manna, sem samþyktar voru, má
nefna: 78000 kr. til brúar á Jökulsá
á Sólheimasandi, 1000 kr. til lirúar á
Ólafsfjarðarós, 3000 kr. (endurveit-
ing) til brúar á Ljá, 3000 kr. til
Einars Hjaltsteds til þess að ljúka
námi í sönglist, 800 kr. á ári til Boga
Th. Melsteds til að rita íslendinga-
sögu, 3000 kr. á ári til dr. Guðmundar
Finnbogasonar til rannsóknar og til-
rauna til þess að endurbæta vinnu-
brögð i landinu, 7500 kr. til báta-
bryggju á Blönduósi og 2000 lcr. til
bryggjugerðar í Búðardal.
Af feldurn till. frá þingmönnum
má nefna: 75000 kr. til brúar á Eyja-
fjarðará, 800 kr. til brúar á Hörgá*
7000 kr. til brúar á Kjallaksstaðaá,
1200 kr. til brúar á Hamarsá, 5000
kr. til byggingar húsmæðraskóla á
Akureyri og 1000 kr. til Alexanders
Jóhannessonar.
Tekjuhallinn hækkaður frá stjórn-
arfrumvarpinu úr kr. 129,641.92 upp
í kr. 299,706.92, eða rúml. 170 þús.
krónur.
Fyrirspurn
til ráðh. um opinber reikningsskil,
gjaldheimtur og aukið tolleftirlit.
Frá Sigurði Stefánssyni. — Hvað
hefur landsstjórnin gert til að full-
nægja áskorun efri deildar alþingis
1914, um reikningsskil, gjaldheimtur
og aukið tolleftirlit ?
Staðfest lög.
Lög um heimild fyrir landsstj. til
ýmsra ráðstafana út af Norðurálfuó-
friðnum, sem préntuð voru í síðasta
tbl. hafa verið staðfest af konungi 21.
þ. m., voru þau send honum til stað-
festingar símleiðis.
V elf erðarnef ndin.
var kosin af sameinuðu þingi í gær:
Guðmundur Björnsson, Jón Magnús-
son, Jósef Björnsson, Skúli Thorodd-
sen og Sveinn Björnsson.
Þingmannafrumvörp.
59. Um breyting á lögum nr. 40, 30.
júlí 1909 um sóknargjöld. Frá Lög-
taksnefndinni. — Aftan við 2. gr. falli
burtu orðin: „enda nemi framlög þau,
er söfnuðurinn greiðir árlega til
prests og kirkju, eigi minna en sem
svarar 2 kr. 25 a. fyrir hvern safnað-
arlim, 15 ára eða eldri.“
60. Um þingsköp alþingis. Frá
þingskapanefndinni.
Fallin frumvörp.
13. Um maurdrepandi aukabað á
sauðfje.
14. Um stofnun kennaraembættis í
hagnýtri sálarfræði við háskóla ís-
lands .— Frv. þetta afgreitt með rök-
studdri dagskrá i þvi trausti, að dr.
Guðmundi Finnbogasyni yrði veittar
3000 kr. á ári næsta fjárhagstímabil
til rannsókna og tilrauna til þess að
endurbæta vinnubrögðin i landinu.
Meö þessu voru: B. H., B. J., E. A.,
E. J., G. H., H. H., Jóh. E., J. J.,
J. M„ M. Kr„ M. Ól. P. J„ Sv. Bj„
og Þ. Ben. Móti voru: E. P„ Ben Sv„
B. K„ G. E„ S. E. S. G. Sig. Sig„
og St. St. Sk. Th. og Þorl. J. greiddu
ekki atkv. Hj. Sn. var fjarverandi.
Þingsályktunartillögur.
25. Út af athugasemdum yfirskoð-
unarmanna landsreikninganna fyrir
árin 1912 og 1913.
Alþingi ályktar að skora á stjórn-
ina:
1. Að gera ráðstafanir til að vextir af
veðlánum verði innheimtir tafar-
laust.
2. Að sjá um að skrifstofukostnaður
við æðstu stjórn landsins fari fram-
vegis sem allra minst fram yfir
fjárveitingu.
3. Að skora á stjórnina, að leita jafn-
an aukafjárveitingar fyrir öllum
umframgreiðslum, nema þegar svo
stendur á, að nauðsynlegt er að
verja meiru fje en áætlað hefur
verið, til einhvers mannvirkis til
að fyrirbyggja tjón, sem af drætti
á framkvæmd verksins getur staf-
að.
4. Að eftirliti með bændaskólunum
verði hagað líkt og áður var með
an þeir voru nefndir búnaðarskól-
ar og stóðu undir eftirliti amtsráð-
anna, þannig, að til þess verði
skipuð nefnd manna, sem tækifæri
hafa til að athuga iðulega fram-
kvæmdir og ástand skólabúanna og
skólanna yfirleitt.
5. Að dagpeningar starfsmanna
landsins, sem að undanförnu hafa
verið mjög á reiki, ýmist 6 eða 8
kr. á dag, verði framvegis ekki
reiknaðir yfir 6 kr. á dag, sem virð-
ist nægilega hátt, auk ferðakostn-
aðar.
6. Að reikningar efnarannsóknarstof-
unnar, sem að undanförnu hafa
verið mjög á eftir tímanum, verði
heimtaðir svo snemma, að tekj-
urnar geti komið fram á reiknings-
ári því, sem þær tilheyra.
7. Að sala á niðursuðuverksmiðjunm
á ísafirði verði reynd á þessu ári,
og jafnframt verði rannsakað
hvort fyrverandi eigandi ekki er
fær um að greiða það, sem á kann
að vanta, svo að skuldinni, sem á
verksmiðjunni hvílir, verði að fullu
lokið.
26. Um innlend lífsábyrgðarfjelög
(sjá síðar í blaðinu).
27. Um kosningu nefndar til þess,
að endurskoða reikninga yfir kaup og
sölu á vörum þeim, er stjórnin hefur
síðastliðið ár keypt fyrir landssjóðs-
fje. Flm.: Guðm. Hann., Þór. Ben„
Sig. Gunn., Hj. Sn. og Pjetur Jóns-
son. — Alþingi ályktar, að kjósa 5
manna nefnd til þess, að endurskoða
reikninga yfir kaup og sölu á vörum
þeim, sem stjórnin, með ráði velferð-
arnefndar, hefur keypt fyrir lands-
sjóðsfje og gefa þinginu stutta
skýrslu um það, hvernig þessi versl-
un hefur borið sig.
Tillagan var samþykt í gær og
kosnir voru í nefndina: Bjarni Jóns-
son, Guðmundur Hannesson, Matth.
Ólafsson, Ólafur Briem og Steingr.
Jónsson.
Lög frá alþingi,
12. Um breyting á lögum nr. 55, 10.
nóv. 1913 um stofnun Landhelgissjóðs
íslands.
1. gr. 3. gr. orðist svo: Landssjóð-
ur leggur líka til sjóðsins 20,000 kr.
á ári, er teljast með árstekjum hans.
2. gr. 4. gr. orðist svo: Sjóðnum
skal á sínum tíma varið til að koma
upp einu eða tveimur nýjum strand-
gæsluskipum, er notuð verði til að
verja landhelgina, fyrir ólöglegum
veiðum, og ákveður löggjafarvaldið,
hvenær sjóðurinn tekur til starfa og
hve miklu af fje hans skuli varið til
þessara varna.
íslcnskt sall.
Páll J. Torfason fjármálamaður
er nýlega kominn heim hingað eftir
nær ársdvöl i Danmörku. Hann hefur
stofnað og látið skrásetja hjer fjelag,
sem heitir „Aktieselskabet Islands
Salt og kemiske Fabrikker/ Það á að
starfa að saltvinslu hjer við land og
ætlar einnig að fást við að vinna olíu
úr kolum eða surtabrandi. í stjórnar-
nefnd fjelagsins eru: P. J. Torfason,
P. G. Utzon Buck og Chr. Grauballe,
en framkvæmdarstjórinn heitir Einar
Lytken, og er hann hjer nú að
kynna sjer verkefni fjelagsins.
Eftir beiðni votta jeg undirritaður,
að Björn Gíslason, nú á Þjótanda, átti
engan þátt í þvi, að fá mig til að
ganga í ábyrgð fyrir Jón Magnús-
son frá Gaulverjabæ, en þar á móti
hefur hann verið mjer hjálplegur við
að lcomast út úr ábyrgðarflækjunum
með betri kjörum en áhorfðist, og
það án nokkurs endurgjalds.
Það sem reið baggamuninn, að jeg
gekk í ábyrgð fyrir Jón Magnússon
og lenti í viðskiftum við hann, sem
jeg hef ekki haft nema ilt af, var það,
að hann sýndi mjer vottorð Sigurðar
Ólafssonar sýslumanns, dagsett 3.
okt. 1913.
Stokkseyri 23. ágúst 1915.
Hreinn Kristjánsson.
nokkur orð um hinn væntnnlegn
kuennaskdla Uestlirðlnoa.
Eins og öllum er kunnugt, gaf frú
Herdís Benediktsen allálitlega fjár-
upphæð eftir sinn dag til þess að
koma upp kvennaskóla á Vesturlandi.
Nú eru nær 18 ár síðan frú Herdís
dó, og þann tíma hefur fje þetta verið
á vöxtum, og er nú — samkv. síðasta
reikningi — orðið nærri því 79 þús.
kr. Sjóður þessi er þvi orðinn töluvert
stór og mörgum virðist hann orðinn
nægilega stór til þess að farið sje nú
að hefjast handa og koma skólanum
á fót og láta hann taka til starfa. Þær
raddir hafa aftur á móti heyrst — þó
fáir sjeu —■ að rjettara sje að fresta
framkvæmdum þessa máls enn um ó-
tiltekinn tíma og lofa sjóðnum að á-
vaxtast enn þá betur. En jeg er viss
um að þeir eru langt um fleiri, sem
vilja láta skólann taka sem fyrst til
starfa úr þessu, enda er brýn þörf á
að svo verði. Jeg er nú einn i þeirra
tölu, sem álít að skólans sje bráð
þörf, og að hann eigi að taka til
starfa sem allra fyrst að hægt er, og
jeg álít að hann eigi nú þegar nóg fje
til þess, því auk þess fjár, sem hann
þegar á í sjóðum, tel jeg víst og sjálf-
sagt, að hann verði styrktur af lands-
fje eins og hinir kvennaskólar vorir;
á því á hann sama sanngirnisrjett og
þeir, þrátt fyrir efni þau, er hann á
sakir göfuglyndis hins mæta gefanda.
Nú nálgast óðum 100 ára afmæli gef-
anda, það mun vera 1920; virðist mjer
þá einkar vel til fallið, að skólinn
gæti tekið til starfa á því ári, og ef
vel væri starfað að undirbúningi til
framkvæmda, þá virðist að tíminn
ætti að vera nógur til undirbúnings
til 1920. Jeg hef hvergi getað fundið
skipulagsskrá þessa kvennaskólasjóðs
í Stjórnartíðindunum, og er líklegast,
að hún sje ekki enn búin að fá laga-
lega staðfestingu, en hvernig á því
stendur veit jeg ekki. Jeg hef heyrt
sagt, að gefandinn hafi ákveðið, að
skólinn skuli standa einhverstaðar
við Breiðafjörð, og að stjórnarráðið
skuli ákveða skólastaðinn eftir tillög-
um sýslunefndanna í hinu forna Vest-
uramti. Þegar ákveða skal hvar hinn
fyrirhugaði kvennaskóli skuli standa,
þá kemur fyrst til tals og athugunar,
hvort hann skuli heldur vera í kaup-
stað eða sveit. Nú á seinni árum hefur
sú alda gengið yfir þetta land, að toga
sem flesta skóla vora í kaupstaðina,
en skiftar eru skoðanir landsmanna
nú um það, hvort það er gagnlegt og
holt þjóðlífi voru að hafa alla eða
hjer um bil alla skóla vora í kaupstöð-
um. Mjer fyrir mitt leyti blandast
1
Hvar er máttarstoð ábyrgðarflækju
Jóns Magnússonar?
í 36. tbl. Lögr. gat jeg þess, að
Sigurður Ólafsson, fyrv. sýslumaður,
hefði látið það í ljósi við Guðm. Þor-
kelsson fyrv. hreppstjóra i Norður-
Rútsstaðakoti, og að jeg hefði heyrt,
að hið sama hefði hann látið uppi við
stjórnarráðið: að hann ekki samþykti
að mjer væri bygður Gaulverjabær
vegna þess, að jeg væri svo við rið-
inn „brask“ Jóns Magnússonar frá
Gaulverjabæ. Þetta virðist þá hafa
verið ástæðan fyrir því, að hann lagði
svo mikið kapp á að vinna og láta
vinna hið alræmda verk, sem unnið
var í Gaulverjabæ nóttina milli 7. og
8. júní síðastl. Þykir mjer því við
eiga, að birta vottorð frá nokkrutn
af ábyrgðarmönnum Jóns Magnús-
sonar, sem mótmæla þessu, og jafn-
framt skora jeg á alla þá, sem í á-
byrgð hafa gengið fyrir hann, að
sýna og sanna, að jeg hafi á nokk-
urn hátt flækt þá inn í ábyrgðirnar
eða hvatt þá að nokkru leyti til að
ganga í þær og hlífa mjer að engu.
Eftir beiðni er mjer ljúft að votta,
að Björn Gíslason, nú á Þjótanda,
átti engan þátt í því að fá mig til
að ganga í ábyrgð fyrir Jón Magnús-
son frá Gaulverjabæ, en þar á móti
hefur hann hjálpað mjer til að kom-
ast út úr ábyrgðarflækjunni með
betri kjörum en áhorfðist og það án
nokkurs endurgjalds.
Það sem reið baggamuninn að jeg
gekk svo langt í ábyrgðum fyrir Jón
Magnússon var, að hann sagði mjer
af vottorði Sigurðar Ólafssonar
sýslumanns dagsettu 3. okt. 1913.
Staddur á Eyrarbakka 21. ág. 1915.
Jón Guðmundsson
frá Hlíð.
Eftir beiðni votta jeg undirritaður,
að Björn Gíslason, nú á Þjótanda,
átti engan þátt í því að fá mig til
að ganga í ábyrgð fyrir Jón Magnús-
son frá Gaulverjabæ, en þar á móti
hefur hann verið mjer hjálplegur við
að komast út úr ábyrgðarflækjunni
með betri kjörum en áhorfðist og það
án nokkurs endurgjalds.
Einnig er mjer ljúft að votta, að
Björn hefur ætíð ráðlagt mjer heilt
í þessu máli.
Mýrum 23. ágúst 1915.
Eiríkur Þórðarson.
Eftir beiðni vottast, að Björn Gísla-
son, nú á Þj.ótanda, átti engan þátt
i því, að fá mig til að ganga í ábyrgð
fyrir Jón Magnússon frá Gaulverja-
bæ, en þar á móti hefur hann verið
mjer hjálplegur við að komast út úr
ábyrgðarflækjunni með betri kjörum
en áhorfðist, og það án nokkurs end-
urgjalds.
Sljettabóli 22. ág. 1915.
Einar Eyjólfsson.
Eftir beiðni er okkur undirrituð-
um ljúft að votta, að Björn Gíslason,
nú á Þjótanda, átti engan þátt í því
að fá okkur til að ganga í ábyrgð
fyrir Jón Magnússon frá Gaulverja-
bæ, en þar á móti hefur hann verib
okkur hjálplegur að komast út úr
ábyrgðarflækjunni og það án nokkurs
endurgjalds.
Arnarhóli 21. ágúst 1915.
Árni Símonarson.
Þórður Árnason.
Jeg birti hjer að eins vottorð frá
6 mönnum, en fleiri eru til, og sýna
sum af þeim glögt, að hinn heilagi
fugl hefur komið nærri þessu ver-
aldlega verki, og virðist nú ekki ýms-
um svo sem vottorðið hans sje mátt-
arstoð ábyrgðarflækjunnar?
p. t. Reykjavík 24. ág. 1915.
B j ö r n G í s 1 a s o n.
221
takið við þessu; og undir eins og þjer kom-
til Englands, þá flýtið yður til herra
Wardens og afhendið það í eigin hendur
hans.“ Síðan tók jeg af mjer selskinnsbudd-
una, sem geymdi brjef lávarðar Versely
til móður minnar og fjekk honum það í
hendur. Jafnframt skrifaði jeg hr. Warden
langt brjef, útlistaði eftir því sem jeg gat,
hverjum brögðum ofurstinn hefði beitt, til
þess að komast yfir brjefin og hvers vegna
jeg hefði leiðst til þess að koma lávarðinum
til að ætla, að móðir mín væri látin. Jeg
leitaðist ekki við að fegra breytni mína,
heldur hið gagnstæða, því að jeg áfeldi
sjálfan mig harðlega fyrir undirferlið og
kvað mig eiga það meira en skilið, ef jeg
misti af arfinum.
Kross bjó sig sem skjótast og lagði aí
stað morguninn eftir. Þegar jeg var búinn
að koma þessu á veg, hafði jeg ekki annað
að gjöra en hugsa um Minnie. Eftir hálf-
an mánuð var jeg albata og mintist þess
þá við hr. Vanderwelt, að það væri innleg
ósk mín, að giftingin færi fram. Hann hafði
ekkert á móti því og var það fastráðið, að
viku hjer frá skyldi jeg leiða hana upp að
altarinu. Mjer fanst vikan aldrei ætla að
líða, en eins og allar aðrar vikur dó hún
um síðir náttúrlegum dauða og við vor-
um gift. Brúðkaupið var afstaðið, boðs-
mennirnir komnir burtu og við vorum aftur
ein og hjelt jeg á elskulegu Minnie minni í
faðmi mjer, er herra Vanderwelt færði mjer
brjef frá Englandi; það var frá hr. Warden
og var jeg fljótur að opna það. Minnie tók
þátt í óþolinmæði minni og las yfir herðar
mjer; brjefsefnið hljóðaði þannig:
„Minn kæri kaft. Keene! Það var næsta
gæfusamlegt, að þjer skylduð geyma brjef-
ið, en jeg má ekki tefja. Þegar jeg tók við
því hjá Kross, fór jeg þegar af stað til
gömlu meyjarinnar og sýndi henni það; jeg
gerði meir, jeg las henni brjefið yðar, þar
sem þjer skýrðuð frá þvi, hvers vegna þjer
hefðuð komið láv. Verselý til að ætla, að
móðir yðar væri dauð. Hin gamla mey, sem
nú er næsta farin að minni, gat naumast
skilið mig. Eigi að síður rankaði hún dá-
lítið við sjer, er hún sá hönd bróðursonar
síns og sagði: „Jæja, jæja, jeg sje, að jeg
verð að hugsa um það; jeg ætla ekki að
fastráða neitt; jeg verð að heyra, hvað
ofurstinn segir.“ En það var það, sem jeg
ekki óskaði, en hún var föst við sinn keip
og jeg var neyddur til að fara frá henni.
Það var sent eftir ofurstanum, en ekki veit
jeg hvað gerðist, eða rjettara sagt, kynni
að hafa orðið, er lukkan kom yður til hjálp-
ar á næsta óvæntan hátt.
Þegar jeg gekk út, sá jeg tvo menn
koma i vagni; annar þeirra virtist mjög
veikur og veikburða, því að hann gat naum-
ast gengið upp þrepið; þeir spurðu eftir
Delmar ofursta og var vísað inn í dagstofu,
þangað til hann kæmi út frá hefðarmeynni
Delmar. Jeg sá hann koma og skein ánægj-
an út úr andliti hans, svo að jeg þóttist
viss um, að hann hefði fengið hana á sitt
mál. Jeg skundaði heim, fastráðinn í þvi að
brenna hið nýja erfðabrjef, er ekki var und-
irskrifað, þó eigi væri til annars, en að fá
frest, og jeg þyrfti að semja það aftur. En
morgunin eftir var sent til mín og jeg beð-
inn að koma þegar til hallarinnar. Jeg gerði
svo, en tók ekki nýja arfleiðslubrjefið með
mjer, þar eð jeg þóttist viss um að gerði
jeg það, yrði skrifað undir það samdæg-
urs. En það var á annan veg, en jeg ætlaði;
það var sent eftir mjer vegna dauða Del-
mars ofursta, er hafði um morguninn fall-
ið í einvígi við majór Stapleton, offíserann,
er átti hólmgöngu við yður. Það virðist
svo, að kaft. Green hafði sagt majórnum
frá orðum ofurstans, er hann hugsaði hann
dauðann og majórinn, er alt af hefur verið
veikur síðan, hafi einungis beðið við, þang-
að til hann væri fær um að standa, til þess
að heimta viðreisn af ofurstanum. Það voru
þeir majórinn og vinur hans, er jeg mætti,
þegar jeg fór út úr höllinni daginn fyrir.