Lögrétta - 23.10.1915, Blaðsíða 1

Nr. 49
Reykjavík, 23. október 1915
X. árg.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bdkaversiun Siofðsar EymmdssoBar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettar málaf ærslumaður.
LÆKJARGATA a.
Venjulega heima kl. 4—7 sí8d.
fínnur nýtt land og býr
sig i nýja norðurför.
Áöur hefur hjer í blaöinu veriö
stuttlega skýrt frá því, aö frjettir
komu af Vilhjálmi Stefánssyni norö-
urfara nál. 20. sept, og sögöu honum
liða vel, en til þess höföu menn um
kngan tíma ekkert frá ^honum
heyrt. í nýkomnu „Lögbergi“, frá 23.
sept., er skýrt nánar frá þessu, og
segir þar svo:
„Til Nome, Alaska, kom skiþ aust-
an úr ishafi, þann 17. sept., er sagði
þá sögu, að Vilhjálmur Stefánsson
væri heill og hraustur, hefði fundiö
nýtt land á ferðum sínum norður ísa
og væri búinn aö fá sjer skip i stað-
inn fyrir Karluk og útbúa þaö til
ferðar. Skipið, sem frjettina bar, hafði
verið sent í fyrra að flytja vistir til
Mackenzie ósa og staöa þar umhverf-
is, en komst þangað ekki fyrir isum,
fyr en í sumar; þá hitti Vilhjálmur
Vilhjámur Stefánsson.
það. Hann sendi með því ferðasögu,
dagsetta á Herschel eyju 23. ágúst,
og skal hjer birtur útdráttur úr
henni:
Þaö var í fyrri hluta aprílmánað-
ar, áö Vilhjálmur skildi við fylgdar-
menn sína hina amerísku, og hjelt
norður á vökóttan, hrannaðan is, er
barst hratt vestur á bóginn fyrir
straumi, og haföi þá tvo fylgdar-
menn og einn hundasleða, hlaöinn
vistum og farangri. Fylgdarmennirn-
ir voru norskir, Storker Storkersen
(Styrkár) og Ole Anderson, valdir
s.f Vilhjálmi úr stórum hóp, fyrir þol
og trúmensku. Það þótti litið vit að
leggja á ísinn undir vorið og vildu
víst fáir til verða, en V. fór sínu
fram; hann hjelt norður ísinn í níu-
tiu og sex daga og komst heilu og
höldnu til lands. Vilhjálmur lagði á
ísinn út af Alaska, en kom af honum
niiklu austar og náði til þess hluta
leiðangursins, er komist haföi alla
leið og var að verki því sem honum
var ætlað, að kanna og kortleggja
Mackenzie fljóts ósa og aöra staöi
norður þaðan og austur. Þaðan tók
liann sig upp aftur 21. febr. í vetur
leið og hjelt enn norður á ísana, með
sínum norsku fjelögum og fleiri öör-
um, tafðist hann mikið af þokum og
vökum í ísunum og sóttist því seint;
var skamt á leið kominn, þangaö sem
hann ætlaði, þegar vora fór. Sum-
staöar var lagnaðarís mjög þunnur,
og var hættulegt að fara yfir hann
er ísinn rak fyrir straumi og hrann-
aöi með skjótri svipan. Svo var
straumurinn mikill, að frá 1. til 6.
maí rak þá fjelaga ellefu mílur til
suðurs, og þrettán mílur vestur á
Ijóginn. Vakirnar voru sumar 1500
teta breiðar, og urðu þeir aö ferja
sig yfir, breyta sleöum í báta, meö
þvi að skjóta segli undir meiðana og
binda það upp á sleða baggann. Sá
farkostur gat borið tíu vætta þunga i
sljettum sjó, en hálfu minna ef hvast
var.
Þar kom, að ísinn gerðist kramur
og jakarnir smærri og smærri og
auður sjór alstaðar á milli, svo að
Vilhjálmur breytti stefnu og leitaði
til Patric eyjar, en fimtu mílur bar
straumurinn þá suður á við, áður en
þeir sluppu af honum á land þann
1. júni í sumar. — Þrettán hunda
höfðu þeir og þá líklega tvo sleða;
þeir drýgöu vistirnar, er þeir lögöu
upp meö, með því að drepa seli og
bjarndýr, bæði til matar og eldsneytis.
Olían náöi skarnt, og suöu þeir eftir
það við selslýsi. Þeir höfðu vind-
þurkað hreindýrakjöt handa hundun-
um, en það var nú gengiö upp og
að eins tuttugu daga vist eftir handa
mönnunum.
Þeir hjeldu nú norður eftir eyju
þessari, sem er stór og allvel þekt,
því þar höfðu áður komið frægir
norðurfarar og kortlagt hana, nema
50 mílna svæði. Það kannaði Vil-
hiálmur og mældi. Þar fann hann
stöðvar þær, sem McClintosh hafði
hafst við á, nafnkendur norðurfari
fyrrum, og brjef, er hann haföi skilið
þar eftir. Þá daga voru þokur og
dimt i lofti og erfitt að fást við mæl-
ingarnar.
En er þeim var lokið, slógu þeir
tjöldum á nyrsta odda eyjarinnar.
Þá sá Styrkár, er gengið hafði upp
á háan ísjaka kamb, land til land-
norðurs, er enginn hafði áður sjeð nje
heyrt getið um. Þangað var þegar
stefnt og komust þeir þangað næsta
d'ag, eftir fjórtán mílna ferð. Þeir
könnuðu strönd þessa nýja lands á
100 mílna svæði, í þrjá daga, gengu
upp á 2000 feta hátt fjall og sáu það-
an önnur enn hærri , um 50 mílur inn
á landið. Fyrir því álítur V. land
þetta vera allmikið um sig. Lágt
var þar sem þeir lentu, á 77,43. stigi
norðurbreiddar og 115,43. vestur-
lengdar baugi, en hækkaði eftir því
sem austar dró og uröu þar fjöll og
hamrar fyrir þeim.
Mörg hreindýr voru þar og önnur
dýr heimskautalanda, nema engin
bjarndýr urðu þeir varir við. Á
Jónsmessudag komu þangað gæsa-
hópar úr suðri og þá fóru farvegir
að fyllast af leysingum í sólarhitan-
um. Því máttu þeir fjelagar ekki
tefja, heldur urðu að flýta för sinni
áður ísar gerðust ófærir. Á suður-
leið komu þeir í eyjar nokkrar áð-
ur ófundnar og námu þær til handa
Canada. Þeir röktu sig nú suður
með stórum eylöndum, áður kunnum,
skildu eftir sleða á góðum stað og
segir síðan ekki af ferð þeirra fyr en
þeir komu aftur til þess staðar, er
þeir höfðu lagt upp frá þann 21.
febr. Þangað komu þeir 8. f. m.
Á allri þessari för hafði ekkert
slys viljað til, annað en að eitt sleða-
hlass hafði vöknað hjá þeim. Eng-
inn mannanna varð einu sinni lasinn
og alla hundana komu þeir með aft-
ur i góðu standi. Þeir höföu nætur-
ból i snjóhúsum, er þeir bjuggu til
á kveldin, að sið Eskimóa. Um 100
vættir af keti og spiki brúkuöu þeir
á leiðinni, mest af sel; þeir veiddu
seytján hreindýr.
Þann. 11. ág„ daginn eftir heimkom-
una, bar þangað skipið Polar Bear,
þriggja ára gamalt, er gengur fyrir
seglum og olíu, eftir vild. Stefáns-
son keypti það fyrir 20 þús. dali
og útbjó það til tveggja ára með vist-
um frá skipi þá nýkomnu, er stjórn-
in hafði sent til leiðangursmanna. Vil-
hiálmur ætlaði þegar að leggja 110rð-
ur á hinu nýja skipi, en hætti við,
nteð því að áliðið var sumars. En með
vorinu leggur hann norður á því, í
svokallað Beauforts haf, ef veður og
ísar leyfa. Beauforts haf er ókannað ;
halda sumir að þar sje hafsdjúp mik-
ið, en aörir að þar sjeu stór lönd.
Ferðir hafa verið gerðar þangað, en
orðið hafa þær að engu.
Þetta, sem nú var sagt, er ágrip
at því, sem Vilhjálmur hafðist að
frá þvi að hann lagöi upp í vetur.
En frá því er hann skildi við manna-
bygð í fyrra vor og lagði norður á
ísana með sínum tveim norsku fje-
lögum, segir Vilhjálmur sem nú skal
greina:
„Það var aðaltilgangur leiðangurs-
ins að rannsaka hið ókunna haf, fyr-
ir norðan Ameriku, vestur af eyja
klasanum. Það hlutverk var ætlað
vænsta skipinu, Karluk. Seglskútan
Alaska átti að kanna Coronation flóa
og seglskipið Mary Sachs átti að
vera til vara og liðsinna því af þess-
um tveim skipum, sem mest þurfti
á að halda og jafnframt kanna hafið
þar sem það fór um.
Nú fór alt sem ætlað var, nema að
Karluk hvarf, og er sú saga sögð
hjer áður í blaðinu. Tekur Vilhjálms
frásögn þar til, er liann lagði norð-
ur á ísana 27. mars í fyrra og varð
ekki fyr til ferða búinn en 9. apríl.
Þeir voru þrír saman, svo sem fyr
getur, með einn sleða og 1236 punda
hlass, mest matvæli handa sjálfum
þeim og hundunum, er endast átti í
40 daga; þeir höfðu segl 2 vætta I
þungt, til að slá undir sleðann og ferj-
ast yfir vakir, tvær byssuf og 360
skotstikla.
„Tveim dögum eftir að við höfðum
skilið við hina, skall á okkur það
versta veður, sem við fengutn á allri
ferðinni; Ekki vakaði isinn við það
heldur hrannaði hann i stórar bung-
ur og borgir, er hvert jakabáknið
hlóðst á annaö ofan; svo mikið gerð-
ist að um þetta, að jakar, sem við
höfðum farið yfir daginn áður, mílu
vegar frá náttstað okkar, voru að
eins nokkur hundruð fet frá honum
að morgni. Nokkur fet frá tjaldinu
hlóst upp jakahamar, tuttugu feta
hár og ef einhver jakinn hefði hrun-
ið á tjaldið, þá hefðu þar oröið sögu-
lok.
Okkur skilaði allvel áfram, enda
varð fyrir okkur sljettur ís, nýlagöur,
í þynnra lagi; höfðu þar oröið vakir í
ísinn, stórar sem höf, í jafndægra-
stormunum í marsmánuöi og síðan
lagt yfir í vægu frosti. Nú var bjart
allan sólarhringinn og farið að votta
fyrir sólbráð. Það var ljóst, að þessi
þunni ís mundi verða ófær eftir tvær
eða þrjár vikur.
' Við vorum nú komnir 240 mílur
frá landi, og með þvi að hart austan-
fall liggur meðfram Alaskaströnd á
vorin, var ekkert vit í að snúa til
lands aftur. Það sem við áttum að
vinna var í norðri, og þangað var ó-
hultara að halda, með því að því
lengra sem norður sótti, þvi minna
gætti sólarhitans. Auk þess höfðum
við svo ráð fyrir gert, að halda til
Banks lands, til að kanna sjávardýpi
á þeirri leið og inna verk af hendi
á landi, svo og til að safna nesti,
smálka af hreindýrakjöti, til næsta
árs sleðaferðar norður á bóginn.
Nálega allur smálki (pemmican) sem
leiðangrinum var ætlaður, fór for-
görðum með Karluk. Þvi afrjeð jeg
að reyna ekki að snúa aftur til megin-
lands, heldur að halda i austur land-
norður til Banks Lands eöa Pa-
trick Island, eftir því sem verkast
vildi. Vegna þess, hve nærri var
komið sumri, varð það loks úr, að
við tókum stefnu sem næst Alfreds-
höfða nyrst á Banks Land. Olíulausir
urðum við 5. mai, og í næstu tíu daga
á eftir bræddum við ísmola kvelds og
morguns til vökvunar og höfðu með
því feiti, er í förinni var til áburðar
á bátseglið, en að eins hálfan skamt
af Jiessu höfðum við seinni helm-
inginn af þessum tíu dögum. Okkur
var farið að svengja þann 15. mai
og Umdarnir farnir að leggja drjúg-
Hjer er sýnd konungshöllin í Soffíu, höfuðstað Búlgaríu. Þar hafa nú
að undanförnu farið fram ráðagerðii, sem nærri þvi má um segja,, að
stórveldin hafi staðið á öndinni yfir. Lengi var stjórn Búlgara að bræða
það með sjer, hvoru megin hún ætti að vera í striðinu, og ljet ganga eft-
ir sjer af báðum. En nú er teningunum kastað og Búlgaría komin út í
ófriðinn Þjóðverja megin. Án efa hefur konungurinn ráðið ekki litlu um
þetta þvi sumir kunnustu herforingjar Búlgara gengu i þjónustu Rússa
í byrjun ófriðarins og höfðu á hendi herstjórn hjá þeim, — enda eru það
nú óþvegin orð, sem honum eru valin i blöðum Englendinga. Hjer fylg-
ir mynd af Ferdínand konungi og krónprinsi Búlgara, sem Boris heitir,
en hann er að eins 21 árs að aldri og er þó nú talinn yfirforingi Búlg-
aiahersins, auðvitað að eins að nafni, þvi svo ungur maður getur ekki
haft til að bera þá þekkingu, sem til þess þarf. En þetta á að sýna, í
hve nánu sambandi herinn standi við konungshúsið.
um af. Þeir unnu sama verk og áð-
ur við minni fæðu, — þeir nöguðu
skinnklæðin okkar og gerðu sjer mat
úr þeim, en seinustu bitarnir af
hundasmálkanum fóru i okkur. Þeg-
ar svona var komið, virtist skynsam-
legra að setjast um kyrt, heldur en
að herða ferðina, svo við settumst að
við vök og sátum um sel. Sú vök var
það stór, að við hefðum ferjað okk-
ur yfir hana á tveim klukkutím-
um, á farkosti vorum. Við höfðum
ekki setið urn selinn lengur en það,
ei einum skaut upp, svo sem 300
yards frá vakarbarminum; hann
fjekk kúlu i heilann, sem var hepnis-
skot; var þá sultinum lokið úr því.
Eftir það liðu 43 dagar áður en
við náðurn landi, en höfðum nóg
viðurværi alla þá tið. Við höfðum
selspik til eldsneytis og ljósa, með
sela- eða bjarndýrabein fyrir kveik,
því að spikið brennur ekki sjálft eins
og olía. Mörg bjarndýr drápurn við
i þessa 42 daga og um 40 seli og
söfnuðum vænum forða til frambúð-
ar, ef til þyrfti að taka.
Þegar við áttum eftir um 100 míl-
ur að strönd Banks lands, fengum
við austan vinda á móti og tók þá
ísinn að reka vestur.
Þann 24. maí, lítið eitt fyrir norðan
74. breiddarbaug, 45 milur frá Banks
Land, skildum við eftir tvö tonn af
keti og spiki og fjóra bjarndýra-
feldi. Bjarndýrin komu jafnan óboð-
in í tjaldstað, og fældust ekki við
hundgá nje hróp; þau munu hafa
tekið þau hljóð fyrir máfagarg, með
því að öðrum hljóðum hafa þau ekki
verið vön.
Nú rak okkur um 60 mílur frá
landi, ekki fyrir vindi eingöngu,
heldur líka straumi. Við vorum
komnir það nærri landinu, að við
fundum botn á 736 metra dýpi, en
þrem dögum seinna fundum við
ekki botn með 1300 metra streng.
Yið lágum lengi við afarstóra vök,
en þar kom, að hún mjókkaði svo að
við gátum ferjað okkur yfir hana.
Eftir það hjeldum við áfram jafnt
og þjett til austurs og norðurs, með
vestlægum vindum af útnorðri, er
hjelt isnum saman og að Banks Land,
en svo var skriðið mikið á ísnum, að
við fórum hraðara til suðurs en í þá
átt, sem við stefndum. Fyrir því
náðum við ekki landi á Alfred
höfða, heldur 30 mílum sunnar, að
kveldi þess 26. júní, 96 dögum eftir
að við lögðum upp frá Martin Point
í Alaska. Vegalengdin, sem við fór-
um, er lítið meira en 700 mílur, en
ferðina ber ekki að miða við það ein-
göngu, heldur við hitann á ísnum og
við tálmanir á leiðinni af vindum og
straumum. Ef við hefðum getað
lagt upp mánuði fyr, og alt gengið
skaplega, þá hefði helmingi lengri
leið verið auðfarin á sama tíma.
Banks ey, þar sem við vorum nú
komnir, sjá hvalarar stundum, en
ekki hafa þar hvítir menn komið síð-
an McClúre gekk þar af skipi sínu
áriö 1854. Stór isjakagarður stóð
botn úti fyrir vesturströnd eyjarinn-
ar, 5 til 20 rnílur undan landi, en inni
fyrir var auður sjór; margar vikur
og vogar eru þar og hinar bestu lend-
ingar.
Jeg reyndi að hitta Eskimóa, er
vanalega vitja hingað á vetrin, til
þess að fá hjá þeim hunda, en ekki
tókst það; þeir höfðu hvarflað til
einhverra annara stöðva.“
Vilhjálmur og menn hans bjuggust
um þar sem þeir voru komnir, þang-
að til þeir náðu saman við hinn syðri
hluta leiðangursins og bjóst hann um
þar til hann lagöi á ísana aftur þann
11. febrúar, sem að ofan segir.
f