Lögrétta - 08.03.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
39
Brynj. Magnússon bo'kbindari
(Nýja bókbandsvinnustofan),
í Þingholtsstræti 6 (Prentsmiðjan Gutenberg),
Sími 579.
hefur talsíma 579.
Sími 579.
« Hallgrímsmyndin =»
er nú aftur til sölu hjá undirrituöum. Hinir mörgu, sem pantað hafa
hana hjá mjer, geta því, fyrst um sinn, fengiö hana, ef þeir snúa sjer til
mín. Með því aö tiltaka eintakafjölda má fá myndina senda hvert á land
sem óskað er,. gegn póstkröfu, aö frádregnum sölulaunum. — Myndin er
endurbætt og kostar kr. 1.25.
Á sama hátt geta menn fengið brj efspjöld mín, sem til eru, gegn póst-
kröfu..
Virðingarfylst
Samúel Eggertsson.
Njálsgötu 15. Reykjavík.
SkákHing islendinga
hefst
i Reykjavík 28. þ. m.
Þátttakendur gefi sig fram fyrir 26. þ. m. við
Harald Sigfurdsson, hjá zimsen,
Reykjavík, 4. mars 1916.
Stjórn laílfj
cg að sú fækkun ætti að verða þeim
sem skaðminst, þá þyrfti haustskoð-
unin að fara fram á þeim tíma hausts-
ins, sem fjársala og sláturtíð stendur
yfir. En eftir núgildandi forðagæslu-
lögum og reglugerðunum flestum,
er ekki þessu að heilsa. Það er þvi
ekki nema um tvær leiðir að tala.
Onnur er sú, að bændur skeri heima
það af búfje sínu, sem ofaukiö er á
heyin, að dómi forðagæslumanna,
þegar fjeð er máske farið að leggja
af, og þó að búið sje að leggja eins
mikið af þeirri vöru fyrir heimilin
°g upphaflega var til ætlast. Hin að-
ferðin er sú, að fara ekki að ráðum
forðagæslumanna, en setja á eftir
gömlu ásetningsreglunni: á guð
og gaddinn. Og mun sú leiðin, oftar
en hitt, þegar því er að skifta, vera
farin.
En sje nú betur að gætt, má að
miklu leyti á sama standa á hvaða
túna „snemma vetr'ar“ fyrri aðal-
skoðunin fer fram, því enga áherslu
leggja forðagæslulögin á gætilegan
ásetning. Og að ööru leyti er ekkert
ábyggilegt eftirlit haft með því, að
neinum ákvæðum laganna, þó ómerk
sjeu, nje heldur fyrirmælum reglu-
gerðanna, sem sumar ákveða þó eitt-
hvað frekar um þetta en sjálf forða-
gæslulögin, verði framfylgt.
Skelli bændur skolleyrunum viö
leiðbeiningum þeim og tillögum, sem
forðagæslumennirnir kunna að gefa
þar að lútandi, sem ekki mun ótítt,
þá verða þeir, þ. e. forðagæslumenn-
lrnir, að gera sjer það að góðu, og
við það að láta sitja, að minsta kosti
svo lengi, að menn þessir ekki kom-
ast undir ákvæði 10. og 11. gr. forða-
gæslulaganna, — því skipunarvald
hafa þeir ekkert.
Eins er og hitt, að ef foröagæslu-
nienn vanrækja starf sitt, sem held-
ur ekki mun örgrant um, og vel get-
ur fyrir komið af ýmsum ástæðum,
þá er sjáanlega ekki svo auðvelt við
því að gera, þó aö slíkt sje með
öllu óhafandi, — þvi „það sem höfö-
ingjarnir hafast að, hinir meina sjer
kyfist það“.
Striðid.
Frjettirnar, sem borist hafa hing-
að af ófriðnum nú um tíma að und-
anförnu, eru nær eingöngu enskar.
f'-nsk blöð hafa komið hingað, en ekki
hlöð annarstaðar frá, og loftfregnirn-
ai, sem birtar hafa verið, virðast
euinig allflestar vera úr sömu átt.
Það hefur gengið mikið á að vest-
anverðu, og gengur enn. Þjóðverjar
sækja nú þar á af miklu kappi á
ýmsum stöðum. En áköfust er viður-
eignin noröan við Verdun. Segja
fregnirnar að hún sje ein hin allra-
snarpasta og mannskæðasta, sem háð
hafi verið á vesturherstöðvunum.
Þjóðverjar höfðu dregið þar saman
mikið lið, og árásin hófst með margra
daga stórskotahríð á 25 enskmílna
breiðu svæði norðan við borgina og
byrjaði aðfaranótt mánudagsins 21.
febr. En eins og gengur í þessum
skotgrafaorustum, fór fótgönguliðs-
áhlaup á eftir stórskotahríðinni. Tóku
Þjóðverjar þá fremstu skotgrafir
Frakka á löngu svæði, en gátu ekki
brotist í gegn um herlínuna. Virð-
ist árangurinn hafa orðið hinn sami
og hjá bandamönnum í hinni miklu
árás þeirra á vesturherstöðvunum
síðastl. haust. Loftfregnirnar fyrstu
dagana eftir mánaðamótin segja, að
þá sje skothríðin farin að hægjast
þarna. En skeytin frá 5., 6. og 7.
þ. m. segja enn ákafa stórskotahríð
norðan við Verdun. 6 þ. m. segir
einnig í skeytunum, að víða á vestur-
herstöðvunum sje sókn frá Þjóðverja
hálfu og barist af mikilli grimd.
Það má sjá af frjettaskeytunum,
að Þjóðverjar hafa tekið að nokkru
leyti eitt af útvirkjunum hjá Verdun,
Donaumont-kastalann, sem er nyrsta
vígið að austanverðu við Meusefljót-
ið. Segir í skeytunum frá 6. þ. m. að
Frakkar haldi enn útjöðrum þessa
vígis og má sjá, að höfuðárásin er
þarna. En skamt fyrir sunnan og
austan Donaumont-kastalann er ann-
ar kastali, sem Vaux heitir, og sunn-
an við þá tvo kastala eru enn 5 kast-
alar í boga norðaustan við borgina,
austan fljóts. Alls eru sýndir á upp-
dráttum 18 kastalar kringum Verdun,
10 austan fljóts og 8 vestan. Má af
þessu sjá, að hafi Þjóðverjar hugsað
sjer að brjótast þarna í gegn um her-
línuna, þar sem hún er svona ram-
byggileg, þá er, enn sem komið er, að
eins að ræða um byrjun á viðureign-
inni þarna. Um mannfallið i fót-
gönguliðsáhlaupinu fer ýmsum sög-
um, en opinberar tilkynningar hlut-
aðeigandi stjórna um þetta hafa
fregnirnar enn ekki flutt. Mikið er
mannfallið án efa, einkum hjá þeim
sem fram sækja, eða Þjóðverjum,
þótt frásagnir mótstöðumannanna um
það sjeu að líkindum meira og minna
ýktar.
Frá byrjun ófriðarins liefur þýski
krónprinsinn stýrt þeim her Þjóð-
verja, sem er við Verdun. Það er
sagt, að keisarinn sjálfur hafi verið
þarna um það bil, sem árásin hófst,
og að Þjóðverjar liafi haft langan við-
búnað til hennar. Alt frá því að við-
ureignin á vesturherstöðvunum varð
að kyrstöðu i skotgryfjunum, hefur
herlínan verið í breiðum boga kring
um Verdun að norðan, austan og !
sunnan. Skamt fyrir norðan borgina i
liggur hún á löngu svæði beint í !
vestur, en beygir til suðurs nokkru
austan við hana, og þar er á henni
skörp lykkja til suðvesturs, vestur að
St. Mihiel, en þaðan liggur hún aftur
j hjer um bil þvert austur að landa-
mærum og fylgir þeim síðan lengi,
eða því sem næst.
Verdun er ekki mannmörg borg.
íbúar þar voru fyrir nokkrum árum
að eins 22 þús. En hún er ein af
sterkustu kastalaborgum Frakka og
þeir eiga þar hergagnasmiðjur og her-
gagnaforða mikinn, en járnbrauta-
sambönd eru þaðan góð bæði vestur
til Parísar og suður um land. Borgin
er því ef til vill sá staður á vestur-
herstöðvunum, sem einna mest er um
vert fyrir Frakka að verja, en Þjóð-
verja að taka. Þó hafa Þjóðverjar
ekki sótt þar á að neinu ráði, frá því
að skotgrafaviðureignin hófst, fyr en
nú. Gegnum borgina rennur áin Maas,
eða Meuse, og er meginhluti borgar-
innar austan við hana.
Samtímis árásinni á Verdun gerðu
Þjóðverjar einnig árásir á tveimur
öðrum stöðum, segja ensk blöð frá
síðastl. mánaðamótum. Önnur var
gerð austan við Souches, þar sem oft
hefur áður verið barist, en hin norð-
ur við Yserskurðinn, þar sem leiðin
liggu vestur til Calais. Á hvorugum
þeim stöðvum er getið um neinar
verulegar breytingar, enda eru fregn-
irnar, sem hingað hafa boist af allri
þessari viðureign á vesturherstöðvun-
um, hvergi nærri ljósar.
Englendinga og Frakkar hafa nú
all-lengi haft sameiginlega herráðs-
fundi öðru hvoru, og hafa þá ein-
hverjir af ráðandi mönnum Englend-
inga verið suður í Paris, eða Frakkar
í London. í Englandi var nýlega
stofnað nýtt ráðherraembætti, og í
það settur Robert Cecil lávarður.
Undir liann eiga að koma öll þau mál,
sem rísa við hlutlausar þjóðir út af
vöruflutningaafskiftum Englendinga,
en þeir eru nú alt af að herða á þeim
afskiftum og þykja þau verri og verri
þeim, sem fyrir verða. I loftfregnum
hingað frá 3. þ. m. segir, að Breta-
konungur hafi gefið út auglýsingu
um viðskiftabann við tiltekna menn
af ættum óvinaþjóða, sem heima eiga
i hlutlausum löndum, eða menn, sem
átt hafa skifti við óvinaþjóðir. Hef-
ur enska stjórnin gefið út skrá yfir
þessa menn, segir í skeytinu, og eru
á henni ýmsar verslanir í Hollandi,
50 kaupmenn í Svíþjóð og 25 í Grikk-
landi. I sambandi við þessi verslunar-
liöft stendur það án efa, sem frá er
sagt í loftskeyti frá 4. þ. m., að for-
sætisráðherrar Norðurlanda ætli inn-
an skamms að koma saman á fund
til þess að tala um samvinnu sín á
milli. I Svíþjóð er flokkur manna,
og þó eigi stór, sem heldur því fram,
að Svíar grípi til vopna út af versl-
unarafskiftum Englendinga. Þessi
flokkur er kallaður „Aktivistar" og
hefur hann hátt um sig. í hásætis-
ræðu Svíakonungs 17. janúar voru
og nokkur orð sem gáfu tilefni
til að ætla að Sviar lentu i
ófriðnum til varnar atvinnumál-
um sínum. Hann kvaðst vona, að
Svíar gætu haldið hlutleysi sínu hjer
eftir sem hingað til, að því kvaðst
hann hafa unnið og vilja vinna áfram.
En hann kvartaði yfir að almennum
þjóðarjetti væri meir og meir mis-
boðið af ófriðarþjóðunum og að af-
skifti þeirra næðu meir og meir til
atvinnumála hlutlausra þjóða, svo að
verra og verra yrði undir því að búa,
og miðuðu þau ummæli mest að við-
skiftum Svía og Breta út af verslunar-
haftinu. Hafði konungur sagt, að
hann og sænska þjóðin óskuðu einsk-
is framar en að Svíþjóð gæti verið
utan við ófriðinn, en reiðubúnir væru
Svíar til þess að hleypa af fallbyss-
um sínum, ef á þyrfti að halda. Þessi
ummæli úr hásætisræðunni ásamt
framkomu „Aktivistanna“ vöktu um
tíma umtal um það, að Svíar væru
komnir á fremsta hlunn með að taka
þátt í ófriðnum, en síðari fregnir frá
Svíþjóð eru allar í þá átt, að Svíar
muni meta hlutleysið mest.
Skömmu fyrir síðastliðin mánaða-
mót varð umtal um frið í enska þing-
inu. Vöktu það tveir af þingmönn-
um verkmannaflokksins og beindu
þeirri fyrirspurn til stjórnarinnar,
hvort hún vildi ekki bjóða Þjóðverj-
um frið. Sögðu þeir nú auðsjeð, að
hvorugir mundu sigra til fullnustu,
þótt áfram væri haldið. En Asquith
tók þessum tillögum ekki vel, og kvað
Englendinga ekki mundtt hætta fyr
Ivanov hershöfðingi.
en Belgíu og Serbíu væri bætt það
tjón, sem þær hefðu beðið, Frakk-
land trygt gegn árásum framvegis,
rjetti smáþjóða Norðurálfunnar væri
fyllilega borgið og hernaðarvald
Prússa algerlega brotið á bak aftur.
En ekki voru allir ánægðir með þetta
svar, og fanst einum af ræðumönn-
um óljóst, hvað átt væri við með því,
að brjóta hervald Prússa algerlega á
bak aftur og varla gerandi að fórna
mörgum þúsunda mannslífa fyrir það
takmark. Hann kvað friðarvini eigi
fáa meðal ensku þjóðarinnar og gaf í
skyn, að ef stjórnin yrði mjög hörð
í kröfum um áframhald ófriðarins
þangað til endalyktirnar yrðu þær,
sem hún hugsaði sjer, þá gæti svo
farið, að hún vekti í landinu inn-
byrðis ófrið milli þjóðar og stjórnar.
Þessu mótmæltu margir fastlega, en
nokkrir urðu þó til þess að taka í
strenginn með fyrirspyrjendum. Sum-
ir vildu ekkert friðarskraf hafa í
þinginu og töldu það ekki geta orðið
til annars að svo stöddu en að spilla
milli bandamanna, en auka hug hjá
Þjóðverjum.
Frá austurvígstöðvunum eru litlar
frjettir. Þó tala loftfregnir frá 4. þ.
m. um stórskotahríð þar á norðan-
verðum herstöðvunum. En nú fer að
líða að'því að vorleysingar byrji þar
eystra, og verður þá um tíma ekkert
hægt að hafast þar að fyrir vatna-
gangi. En er honum lýkur, mun aftur
hefjast atgangurinn að austan, sem
legið hefur niðri frá síðastliðnu
hausti, og þá munu Þjóðverjar, eins
og í fyrra, flytja þangað mikið lið
frá vesturherstöðvunum, en nú geta
þeir um tíma beitt sjer þar með
krafti vegna þess að þeir þurfa ekki
að hafa margt manna að austanverðu.
Heima fyrir í Rússlandi hefur í-
haldsflokkurinn mjög mist f y lgi
siðastliðið ár. Goremykin er nú fyrir
nokkru kominn frá völdum, og þing-
ið, sem sent var heim í fyrra, er
stjórnin óttaðist að það mundi alveg
umhverfa núverandi stjórnarfari,
komið saman á ný. Þótti það mikil
nýlunda, að keisarinn var nú sjálfur
við, þegar þingið var sett, og ávarp-
aði það. Þykir það benda á, að þeir,
sem að undanförnu hafa haft völdin,
sjái sjer nú ekki annað fært en að
leita góðs samkomulags við þingið,
en af því leiðir aftur, að miklar stjórn-
arfarsbreytingar munu vera i vænd-
um hjá Rússum. Sem dæmi um fylgis-
missi íhaldsflokksins nú á síðustu
tímum er það sagt, að blöð hans í
St. Pjeturborg og Moskvu, er studdu
Goremykinstjórnina, hafi komið út
að eins í 2—3000 eintökum, en hin
blöðin, sem fylgdu fram skoðunum
þingmeirihlutans frá i fyrra, hafi
stórum aukist. Sökinni fyrir ófarir
Rússa á vígvöllunum í fyrra hefur
verið skelt á íhaldsflokkinn og kent
um sviksemi hjá þeim, sem áttu að
sjá um allan útbúnað ófriðarins. Mun
þinginu nú eigi síður áhugamál að
koma fram umbótum heima fyrir en
hitt, að reka stríðið með sem mestum
krafti, þótt það snúi sjer að sjálf-
sögðu að hvorutveggja.
Frá ítölsku vigstöðvunum er það
sagt í loftskeyti frá 5. þ. m. að stór-
skotaliðsbardagar sjeu háðir þar,
einkum i grend við Görtz, en mikill
snjór sje nú þar í fjöllunum, sem
geri hreyfingar torveldar.
En á Balkanskaganum er nú alt
kyrt. Vígstöðvar bandamanna norðan
við Saloniki, sem sýndar voru á upp-
drætti i síðasta blaði, munu vera tor-
sóttar, enda hefur her miðveldanna
Pflanzer-Baltin hershöfðingi.
og Búlgara þar syðra ekki enn gert
tilraun til þess að taka Saloniki.
Hins vegar heyrist það ekki heldur,
að bandamönnum komi til hugar, að
gera útrásir þaðan. Búlgarar hafa þar
rnestan her fyrir. Það er nú talað um
missætti milli þeirra og Þjóðverja og
að Búlgarar, og jafnvel Tyrkir líka,
vilji fara að semja frið við banda-
menn. En óvíst er, hvað á þeim frjett-
um má byggja. Eftir undanhald
Tyrkja við Erserum hafa hersveitir
þeirra, sem áttu að vera með í sókn-
inni að Saloniki, verið kallaðar aftur
austur í Litlu-Asíu.
Það mun vera allmikill ósigur, sem
Tyrkir hafa beðið fyrir Rússum við
Erserum, þótt fyrstu fregnirnar hing-
að um hann hafi verið ekki lítið ýkt-
ar. Eftir það hafa Rússar sent her
norður og vestur þaðan, til Svarta-
hafs, og segja síðustu fregnir, að sá
her hafi umkringt bæinn Trebisond.
Sjálfsagt snúa nú Tyrkir miklu af
hersveitum sínum í Litlu-Asíu norð-
ur á bóginn á móti Rússum, og með-
an svo stendur, að þeir eiga i hættu
þeim megin, mun ekki hugsað um
leiðangurinn, sem fyrirhugaður var
til Suez-skurðarins, enda er nú ekki
á hann minst. Enver pasja er kent
um, að hann hafi veikt um of her-
inn að norðanverðu vegna útbúnaðar-
ins í Egiftalandsleiðangurinn. Nú
se'gja síðustu fregnir, að Enver pasja
sje særður, en þess ekki getið, hvort
hann hafi fengið sár á vígvelli, eða
á annan hátt.
Her Englendinga er enn innilukt-
ur i Kut el Amara, þegar siðustu
fregnir komu þaðan.
Öðru hvoru er getið um loftskipa-
árásir frá Þjóðverjum á England, sið-
ast 1. þ. m. Eitt af þeim loftförum,
sem heimsóttu England í febrúar,
fórst í Norðursjónum. Hittu enskir
botnvörpumenn það þar á floti, en
þorðu ekki að bjarga mönnunum af
flakinu, og báru það fyrir að þeir
væru fleiri, svo að það ekki væri þor-
andi að taka þá upp i botnvörpung-
inn.
Þýskt skip, sem „Möve“ (Már)
heitir og hefur verið á sveimi um
Atlantshafið nú að undanförnu, hef-
ur vakið mikið umtal. Það hafði ver-
ið smíðað sem flutningaskip, en sið-
an útbúið sem herskip, og hefur það
sökt mörgum enskum verslunarskip-
um, en herskipum Englendinga hefur
ekki tekist að komast í færi við það.
Fyrstu fregnir af því eru þær, að það
tók í hafi flutningaskipið „Appam“
og sendi það undir þýskri stjórn til
Bandaríkjanna með skipshafnir af
nokkrum enskum kaupförum, sem
það hafði sökt, en síðan hefur það
á sama hátt skilað frá sjer enskum
skipshöfnum bæði til Spánar og vest-
urstrandar Afríku, og eru það ekki
fá ensk kaupför, sem það hefur nú
eyðilagt á örfáum vikum. en allar
sagnir um skipið hafa verið mjög á
huldu og ýmsar tilgátur gengið um,
hvaðan það væri komið og hvernig á
útgerð þess stæði. Það hefur vakið
ekki lítinn óhug meðal enskra far-
manna, að vita af þessu skipi á sveimi
úm leiðir þeirra á Atlantshafinu. En
loftskeytafregnirnar í morgun segja,
að skýrt hafi verið frá því í enska
þinginu, að nú væri skipið komið
heim til Þýskalands og mundi hafa
farið fyrir norðan ísland.
Tvö blöö koma út af Lögrjettu í
dag.
Þetta eru foringjarnir fyrir herunum, sem átst hafa við í Búkóvinu.
Ivanov er foringi suðurhers Rússa, er sótti þar á, en Pflanzer-Baltin
stýrði her Austurríkis, sem stóð þar á móti Rússum, og hefur hann
í heiðursskyni fyrir þá vörn verið nefndur „frelsari Búkóvínu“.