Lögrétta

Tölublað

Lögrétta - 08.03.1916, Blaðsíða 4

Lögrétta - 08.03.1916, Blaðsíða 4
40 LÖGRJETTA Hjerxned tilkynnist aS vjer höfum afhent herra yfirrjettarmálaflutningsmanni Magnúsi Sig- urðssyni í Reykjavík allar útistandandi skuldir firmans I. P. T. Bryde í Likvidation (á 8 u r I. P. T. Brydes-verslun) í Reykjavík til innheimtu og ber þeim, sem skulda tjeSu firma, aS greiða skuldir sínar til hans. Reykjavík 3. mars 1916. I. P. T. Bryde i Likvidation. Jakob Jónsson (eftir umboði). Með skírskotun til ofanritaðrar tilkynningar er hjer með skoraS á alla þá, sem skulda firmanu I. P. T. Bryde i Likvidation (á S u r I. P. T. Brydes-verslun) hjer í bænum, að greiöa skuldir sinar til mín und- irritaðs fyrir 30. apríl þ. á. Þær skuldir, sem ekki eru greiddar innan þess tíma, verða innheimtar með lögsókn á kostnaö skuldunautanna. D. u. s. Magfnus Sigfurdsson, yflrrjettarmálaflutningsmaður. Eldgos á Breiðafirði. Sjávarhæð við ísland, og fleiri landsmál. V. Takmark jarðfræðinnar er eigi ein- ungis að kunna aS skýra, hvernig jarðlög og landslag er til orðið, held- ur einnig aS geta sagt hvaö verða rauni, og síSan aS grípa fram í rás viSburðanna, í samvinnu viS verk- fræSinga og aSra. En seint mun verSa um þær framfarir, meSan vísindin eru ekki i meiri metum en enn þá vill raun á verSa ;meSan skilningur á þýS- ingu þess fyrir alt mannlíf, að mönn- um sje kent að taka betur eftir og hugsa rjettar, er ekki meiri en enn þá er orðiS, jafnvel á þeim stöðum, sem taliö er að menning sje lengst komin á jörðu hjer. Og ekki síst mun þeim framförum seinka í löndum, þar sem telja má að refsing nokkurs konar liggi viS því aS ganga aðrar götur en hinar vanalegu, eSa ryðja nýjar. Berið saman ástæSur íslenskra vís- indamanna, sem ætla sjer ekki að vera embættismenn, og svo embættis- manna. Þó að ræði um mann, sem t. d. einnþeirrar þjóðar hefur talað („hald- ið fyrirlestra") í sumum helstu vís- indalegum fjelögum í Evrópu, þá er fjárframlag minna en þau verSlaun, er má fá fyrir að standast vel próf viS suma háskóla, talið mikið, og af sum- um, og það ekki eingöngu þeim, sem fávísastir þykja, jafnvel nokkurs konar ölmusa. Þá eiga þeir öSru- visi aSstöSu á landi hjer, sem hafa áhuga á verslun. Enda sjer á. Því aS jeg rek margt óefnilegt ástand á landi hjer til þess, að íslend- ingar lítilsvirða það hugarfar, sem leiðir til þess, aS menn verja lífi sínu til að auka og bæta þekkingu. En frá- leitt skilja þetta allir, og halda að þar sje ekkert samband á milli, hversu ógóðar eru ýmsar ástæður manna á landi hjer, og hins, hvað andleg fram- leiðsla er hjer örðug og í litlum met- um. Skal jeg til skilningsauka rjett minnast á fátt eitt af því, sem jeg hygg aS betur mundi fara, hefðu á- stæður til að rannsaka, hugsa og kenna, veriS hjer betri. Drepsótt er hjer, sem ekki þyrfti aS vera, væri öllum ljóst frá barnæsku, að lungun eru það líffæri, sem ríður á aS styrkja og hvernig á aS fara aS þvi. Kranksamar er hjer miklu en þyrfti að vera. Verslunarfyrirkomu- lagið er hjer slíkt, að mjer virðist alt tal um íslenskt sjálfstæði ærið hje- gómakent, meðan því er ekki breytt til batnaðar (takmarkið ætti að vera, aS verslunin yrði með tímanum þjóS- areign). Samgöngur innanlands eru hjer svo sautjándualdarlegar, aS ald- rei getur ]>jóð þrifist, þar sem ekki hagar betur til í þeim efnurn. Sam- bandsmálið hefur verið fariS með nærri því eins og menn vissu ekk- ert um viðskifti Dana og íslendinga á kaupmannavaldstímabilinu, þegar niðjar landnámsmannanna voru af út- lendum gróðamönnum taldir rjettir rúningsskrælingjar. SamanburSur á mannfræSi íslendinga og annara NorSurlandaþjóSa, sem er þó svo á- ríöandi, hefur ekki verið geröur. Ger- um ráS fyrir t. d., að það kæmi í ljós við slíkar rannsóknir, að íslend- ingar hafi yfirleitt minni lungu en aðrir Norðurlandabúar; vafalaust mundi sú vitneskja verða mönnum hvöt til að fara að sinna brjóstrækt meira en gert hefur verið. Eða setj- um, að það kæmi í ljós hins vegar, að námshæfileikar íslendinga sjeu yfir- leitt meiri en alþýöu manna ann- arstaðar á Noröurlöndum. Ætli slíkt hvetti menn ekki til að fara að gefa meiri gaum en áður hinni forn- göfgu tungu Norðurlanda, sem vjer einir höfum haldiö lífinu í. En yrði slíkt til þess að sá siöur kæmist á að fá íslendinga til að kenna norrænu íNoregi,SvíþjóS og víðar,viö háskóla og aðra skóla; þá gæti af því leitt sitthvað gott fyrir íslenskt þjóölíf. Margt gott má sækja, meira en vjer gerum, til Norðmanna, Svía og Dana. En hins vegar hygg jeg, að þessum þjóðum gæti oröið að miklu gagni, að læra aö hafa meiri mætur á forn- tungu NorSurlanda. Og beinlínis aö uppgangi þessarar litlu þjóSar, þar sem ýmsir oddvitar hafa áður verið. ÞaS er eftir að uppgötva íslendinga, sjá hvað risið getur úr þessum rúst- um, sem vjer megum ekki leyna fyrir sjálfum oss að vjer erum enn þá. Skortir nú mikið á 7 fetin, jafnvel þá sem hæstir eru. En mjög mundi það greiöa fyrir öllu þessu máli, ef islenskir vísindamenn, skáld og lista- menn þyrftu ekki aS vera eins og fuglar i búri sakir fjeleysis, eða þá að fara í útlegð til fulls og kasta tung- unni. Besti auSur einnar þjóðar er at- gjörvisfólk. VI. En víkjum aS gosinu aftur, eða gosunum, sem kunna aS vera í vænd- um á BreiSafirði. Varla munu Breið- firðingar þurfa að ugga um sig fyrst um sinn fyrir slíku. Og ef til vill fer ekki að gjósa fyr en ísl. eru orSnir þrælalýöur kínverskra síldarmiljón- ara. Ef þá rás viSburSanna verSur þann veg, eins og jeg held nærri því að hljóti að verSa, eigi auðvaldsher- afli og vopnaviðskifti aS ráSa því á- fram, hverjir forustuna skuli hafa á jörSu hjer, og verSi vitaukning áfram svo lítils metin, að mönnum lærist ekki að skilja gang sögunnar og taka rjetta stefnu til þess sem eigi skilið að heita þjóðfjelag og mannfjelag. En læri menn það, þá verður forusta mannkynsins á Norðurlöndum, þar sem vaxtarbroddurinn var áður, eða oddvitarnir, og meS þvi kyni og þá forustunni ööruvísi háttað en áSur. Því að þaS er ekki nein yfirdrotnun sem hjer er átt við, heldur annaS. Þá verða einhvern tíma einhverjir íslend- ingar í tölu leiðtoga mannkynsins. Þá verður Alþing aftur, nokkra daga af sumrinu, þjóðarþing á Þingvelli, þar sem einnig munu koma útlend- ingar, sem norrænu kunna, til aS heyra það mál vel kveðið og vel tal- aS. Þá getur orSið gott að vera Is- lendingur, því að sú er ánægjan best, að vaxa svo, að sú hindrun, sem áður hefti, verði einungis til þess að auka kraftana. Og þegar gígirnir rísa upp á BreiSafirSi, þá veröur komið mun nær en nú aS því takmarki, að snúa svo öflum náttúrunnar til þjónustu viS þroska lífsins, að jafnvel eldgosa- krafturinn fái ekki aS geisa taum- laust. Því að einhvern tíma kemur þar, ef hin rjetta leiS veröur tekin, aö jafnvel öflin, sem reisa fjöllin og leggja þau í rúst, verði ekki framar ofurefli viS aS fást mannviti og mannorku. 10.—21. febr. H e 1 g i P j e t u r s s. „Hadda-Paddau Guðmundar Kanibans. Merkur mentamaður hjer í bæn- um hefur beðið Lögr. fyrir eftirfar- andi grein. Herra ritstjóri! Sem „einn af átján“, þ. e. einn þeirra, er í leikhús fara sjer til skemtunar (ef einhverja skemtun er þar að hafa), mætti jeg ef til vill segja álit mitt á þessu fræga verki hr. GuSm. Kambans, þótt það sje nú oröiS nokkuS eftir dúk og disk, þar sem hætt er að leika það. Eins og gefur aS skilja, er jeg ekki samdóma þeim, sem hrósa ö 11 u svo að segja, ef þaö að eins er í s 1 e n s k- u r samsetningur; því aö þótt jeg hafi, eins og víst rjett allir Islend- ingar, mætur á íslenskum og þjóS- lcgum listum, þá leiðir engan veginn af því, aö jeg telji alt list, sem „ís- lendingar" búa til. Þaö væri þarft verk, aS gagnrýna á þessu sviöi, í stað þess, eins og mönnum hættir hjer til, að gerast öfganna lofbásún- ur, sem jeg tel mjög óþarft og skað- legt (þar á sannarlega viS: „Bara ef lúsin íslensk er“ o. s. frv.!). — Ann- ars geri jeg ráS fyrir, að allur þorri manna hugsi aö þ e s s u leyti á líka leið og jeg. Hitt gæti verið, að nokkr- ir væru hrifnari af þessum leik, Höddu-Pöddu, heldur en jeg get ver- ið, þótt aösóknin að honum muni mest hafa stafaS af gegndarlausu skjalli blaöanna, sem enginn hefur haft rænu í sjer til aS mótmæla SjeS hef jeg, að ýmsir Danir bera mikið lof á leiksmiS hr. Kambans (og býst jeg viS, aS íslensku lofbá- súnurnar gleSjist af því í hjarta sínu, að eiga hjá þeim samherja). En þar fyrir þarf dómur þeirra manna( jafn- vel samanlagður) ekki aS vera ó- skeikull. Danir hafa nú um hríð veriS í hinu mesta sjónleika-hraki og leik- húsum þeirra hefur vegnaS fremur illa. Þeir hafa því leiðst út í eltinga- leik viS æsingaáhrif (,,sensation“), kvikmyndalæti og þessháttar, sem harla fjarri er sannri list eSa sæmi- legu viti. Og úr þeirri skúffu er ein- mitt þetta leikrit G. Kambans — tit- lilinn sjálfur, nafnskrýpiS „Hadda- Padda“, getur heldur ekki leynt því, hvaS hjer er á ferSinni. Og fer ann- aS eftir því. ÞaS „passaöi“ þess vegna í „kramið“ danska — og þaS „pass- ar“ hjer auSvitaS líka, e f viS ætl- um aS ofurselja okkur „bíólistinni" meS húS og hári, og telja fjarstæð- urnar bestar. A8 mínu viti hefSi GuSm. Kamban átt aS nota þessar hugmyndir sínar í „spennandi" kvikmyndaleik ;* þá hefSi alt getaS veriS meS feldu, því aS þar virðist gilda danska reglan: „Jo galere jo bedre“. Óeðli og sál- fræöilegar firrur rekur hvaS annað gegnum leikinn allan. Sama rugliö endurtekur sig æ ofan í æ, en ýmis- legt, sem enginn getur búist viS, verS- ur alt í einu ofan á, svo aö talsvert er til þess aS kitla taugarnar. Hr. Kamban virSist ætla aS nota skáldgáfu sína (hana h ef u r hann, þrátt fyrir alt, þaS gægist upp úr á milli) í þjónustu þessarar „stefnu“. „Konungsglíman" hans stendur þó þessu leikriti hans framar, þess er vert aS geta; en blærinn yfir henni er líkur. Hann ætlar sjer nú að stunda listina í Ameríku, hefur heyrst; þar er sviSiS víSara en í Danmörku. Sem business er þetta líka a 11 r i g h t! AS endingu get jeg ekki stilt mig um aö hryggja menn með því, að Danir hafa ekki verið allskostar sam- mála i því aS hrósa H.-P. á hvert reipi. Sumir, eigi ómerkir, ritdóm- arar ljetu sjer fátt um finnast. Einn kvað t. d. hafa komist svo aS orði um þennan skáldskap (jeg hef ekki sjálfur sjeð þaS): „ÞaS getur vel veriö, að á íslandi kallist þetta „p ó- e s i“, en á vanalegu dönsku máli heytir þaS „h y s t e r i“ ! Ekki illa sagt. Áhorfandi. Leynilögreglusaga eftir A. COlfAN DOYLE. IV. KAPÍTULI. Frásögn sköllótta mannsins. Frh. Litli maSurinn stansaSi snöggvast, kveikti í hookah-pípunni og bljes nokkrum sinnum út úr sjer reyknum eins og hann væri í djúpum hugs- unum. Þegar hann hafSi sagt svona stuttaralega frá dauða kafteinsins, varð ungrú Morstan snögglega ná- föl, og jeg hjelt að hún mundi falla í ómegin. En hún náði sjer bráðlega aftur, þegar hún var búin aS drekka glas af köldu vatni, sem jeg í kyrþey helti í handa henni úr venesianskri vatnsflösku á hliöarljorSi. Sherloch Holmes hallaði sjer aftur á bak í stólinn, auðsjáanlega með hugann langt í burtu, en augnalokin huldu ná- lega hvöss augun. Þegar mjer varö litið á hann, gat jeg ekki að mjer gert aö mjer datt í hug hve sárt hann hafSi, áður um daginn, kvartað undan þvi, hve lífiS væri hversdags- legt. Hjer var þó aS minsta kosti leyndardómur, sem gat reynt á skarp- skygni hans út í æsar. Taddeus Sholto leit á okkur til skiftis, og var sýnilega hreykinn yfir því, hve mikil áhrif frásögn hans hafði á okkur. SíSan hjelt hann áfram á milli þess sem hann púaði út úr sjer reyknum. „Eins og þið munuð geta hugsaö ykkur," sagöi hann, „vorum við bróS- ir minn heldur en ekk ákafir eftir fjársjóönum, sem faöir okkar hafSi talaS um. Vikum og mánuSum sam- an grófum viS og rótuSum í garöin- um alstaSar, en vorum engu nær. ÞaS var til þess að verða vitlaus út af aS staSurinn, sem sjóöurinn var falinn á, skyldi vera alveg á vörunum á hon- um þegar hann dó. ViS gátum gert okkur hugmynd um stærö hans og verðmæti eftir hálsbandinu, sem faS- ir okkar hafði tekið upp. Bartolo- mew og jeg komumst i oröadeilu út af þessu perluhálsbandi. Perlurnar voru auðsjáanlega mjög dýrmætar og honum var þvert um geS að láta þær af hendi, því að, milli okkar sagt, þá *Jeg heyri nú sagt, aS leikritið sje sýnt um þessar mundir í k v i k- m y n d u m í New-York ! var bróðir minn töluvert hneigSur til sömu ágirndarinnar sem faðir okkar. Hann var líka á þeirri skoSun, aS ef við ljetum hálsbandiS frá okkur fara, þá mundi þaö koma af staS slúðursögum, og gæti komiS okkur i ógæfu. Alt og sumt, sem jeg gat fengiS hann til, var aS leyfa mjer aö leita uppi bústaö ungfrú Morstans, og senda henni meS jöfnu millibili eina og eina perlu, svo aS hún í öllu falli skyldi aldrei líða fjarskalega neyð.“ „ÞaS var fallega hugsað,“ sagöi vinkona okkar alvarlega, „það var dæmalaust hugsunarsamt af ySur.“ Litli maðurinn benti með hendinni aö hún skyldi hætta. „ViS vorum eins konar fjárhalds- menn yöar,“ mælti hann, „eSa svo leit jeg á þaS, þó aS Bartolomew bróöir vildi ekki alt af líta svo á. ViS höfS- um gnægS fjár sjálfir. Mig langaSi alls ekki í meira. Og svo þess utan þá hefði þaS mátt vera dæmalaus ósvífni aS fara svo lúalega meS unga stúlku. ,Le mauvais gout méne au crimei' Frakkar kunna aS koma orö- um aS því. Þessi skoðanamunur komst svo langt, aS jeg hugði ráð- legast fyrir mig, aS fá mjer aöra íbúS handa mjer. Og svo yfirgaf jeg Pondicherry Lodge og tók gamla Khitmutgar og Williams að mjer. En í gær frjetti jeg aS stórviöburður hefði oröið. Fjársjóðurinn er fund- inn. Jeg ljet ungfrú Morstan þegar í staö vita, og nú eigum viS ekkert annað eftir en aka út í Norwood og heimta okkar hluta. Jeg sagði Bar- tolomew l)róður hvaö jeg ætlaöi mjer i þessu, svo aS hann býst við oklcur. En hitt er ekki víst aS viS verSum sjerlega velkomnir gestir.“ Thaddeus Sholto þagnaði og sat kvikandi í hinu glæsilega sæti sínu. Við sátum öll þegjandi og vorum aS brjóta heilann um þessar nýju stefn- ur, sem leyndardómurinn hafði feng- ið. Holmes varS fyrstur til aS spretta upp úr sætinu. „Þjer hafiö hagað ySur ágætlega frá því fyrsta til þess síSasta,“ sagði hann. „ÞaS er ekki ómögulegt aS viS kynnum aS geta goldiS yöur þaS að nokkru leyti með því aö varpa ljósi yfir það í þessu máli, sem yöur er enn hulið. En, eins og ungfrú Morstan sagði áðan, þaö er orSiS áliöiö, og þaS er best fyrir okkur aö ganga taf- arlaust til verks.“ Hinn nýi kunningi lokaSi hookah- pípunni í skyndi, og tók fram undan tjaldi á veggnum síða kápu meS bönd- um og astrakankraga og hring fremst á ermunum. Hann hnepti henni alveg upp í háls sökum þess að veöur var nístings kalt um nótt- ina, og setti loks á sig hjeraskinns- húfu með blöðkum, sem huldu eyrun. Sást þá hvergi í hann, nema blá-and- litið, sem sífelt var á hreyfingu meS fettum og l)rettum. „Jeg hef óhrausta heilsu," sagSi hann, þegar hann var á leiöinni fram göngin, „jeg verö að fara meö mig eins og sjúkling." Vagninn beið okkar fyrir utan, og auðsjeö var aS alt gekk eftir föstu formi, því að ökumaðurinn fór af staS þegar á fullri ferS. Thaddeus Sholto ljet munninn ganga í sífellu, í síðastliðnum ágústmánuði hvarf mjer úr heimahögum ljósgrár foli tvævetur, ómarkaður, með síðu tagli og faxi. Ef einhver hefur orðið var við slíkan fola í óskilum, óska jeg eftir að fá að vita. HraungerSi 3. mars 1916. ÓL, SÆMUNDSSON. cg talaSi svo hátt aS þaS yfirgnæföi skröltiö i vagninum. „Bartolomew er slunginn náungi,“ mælti hann. „Hvernig haldiö þið að hann hafi fariS að finna sjóöinn? Hann var kominn aS þeirri niöur- stöSu, að hann mundi vera einhver- staðar innan hússins. Þá reiknaöi hann út rúmmál hússins, og mældi alt nákvæmlega, svo aö hvergi gat falliS úr einn þumlungur. Meöal ann- ars fann hann aS húsiS var 74 fet á hæS, en ef hann lagöi hæSina á her- bergjunum saman, og lagöi þar viS þyktina á loftunum, sem hann mældi meS því aS bora, þá fjekk hann aldrei nema 70 fet. Þá hlutu einhverstaSar aö vera 4 fet ótalin. Og þau hlutu aS vera efst í húsinu. Hann braut þá gat á loftiö, sem var úr timbri og kalki, og haldiö þið þá ekki aS hann kæmi i autt rúm yfir öllu saman! En hví haföi algerlega veriö lokaS og enginn vissi af því. Og í miðj- unni stóö kistan með sjóðnum og hvíldi á tveimur staurum. Hann ljet hana síga niður um gatiö, og þar liggur hún svo. Hann hefur giskaS á, að verS gimsteinanna muni vera um hálfa miljón sterlingspunda.“ Þegar hann nefndi þessa feikna upphæS, störöum viS undrandi hvert á annað. Ungfrú Morstan mundi, ef hún fengi sinn hluta, veröa auSug- ust enskra kvenna, í staö þess að vera nú fátæk kenslukona. Það var því ær- in ástæða fyrir vini hennar aö sam- gleSjast henni. En, þó aS skömm sje frá aS segja, þá fór svo um mig, að eigingirnin fjekk yfirhöndina, og mjer fanst blýþungur klettur leggj- ast á hjarta mitt. Jeg stamaöi fram nokkrum heillaóskaorSum, en sat síS- an niðurlútur og gaf engan gaum mælginni í hinum nýja kunningja okkar. Hann var auösjáanlega yfir- kominn af ímyndunarveiki, og jeg man óljóst eftir því að hann þuldi upp fyrir mjer ógurlega runu af sjúk- dómseinkennum, og spurSi mig ráSa um samsetningu og verkun óteljandi skottulæknameöala, og hafSi töluvert af þeim meS sjer í leöurtösku. Jeg vona að hann muni ekki öll svör mín þetta kvöld. Sherlock Holmes sagSi mjer seinna, að hann hafi ekki tek- iS eftir því, aö jeg varaði hann viS aS taka meira en tvo dropa af castor- olíu í einu, en jeg ráölagöi honum, trúi jeg, aö taka inn stórar inntökur af stryknín til þess aö stilla skaps- munina. HvaS sem því öllu leið, þá varð jeg sárfeginn, þegar vagninn stansaði snögglega og vagnstjórinn stökk niður og opnaöi huröina. „Ungfrú Morstan, hjer er Pondi- cherry Lodge,“ sagSi Thaddeus Sholto um leiS og hann hjálpaöi henni niður úr vagninum. PrentsmiSjan Rún.

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.