Lögrétta - 05.07.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B.
Reykjavík
hafa venjulega fyrirliggjandi miklar
birgöir af fallegu og endingargóöu
veggfóöri, margskonar pappír og
pappa — á þil loft og gólf — og
gipsuðum loftlistum og loftrósum.
Símnefni: Sveinco. — Talsími 420.
Sjúklingum mínum
gefst til vitundar, aö jeg verS fjar-
verandi um stund.
ÞORV. PÁLSSON,
læknir,
Bankastræti io.
Stríðid.
Síðustu fregnir.
Simskeytafregnirnar hafa nú síð-
ustu vikuna einkum sagt frá sókn af
hálfu bandamanna á vesturvígstööv-
unum. 27. júní segir í skeyti hingaS,
aS orustan við Verdun hefSi aldrei
verið jafn-áköf og þá, enda má heyra
þaS á síSustu útl. blöSum, sem hingaS
hafa komiS, aS fariS var aS gera ráS
fyrir, aS Verdun mundi ekki stand-
ast til lengdar. En þá er hafin áköf
sókn af hálfu bandamanna á öSrum
staS. Eins og menn muna, liggur her-
linan aS vestanverSu beint suSur frá
hafi á löngu svæSi, eSa suSur aS
Oise-fljóti, en beygir þar í austur og
heldur þeirri stefnu alla leiS til Ver-
dun. Bretar sjá nú um % hluta allr-
ar herlínunnar, og sóknin hefur veriS
hafin þar sem mætast herir Breta og
Frakka, en þaS er nokkru norSar en
herlínan sveigir af til austurs. Fregn-
irnar segja nú, aS Bretar sæki fram á
löngu svæSi fyrir norSan Sommefljót-
iS, en Fakkar á hægri hönd þeirra,
þar fyrir sunnan. Á þessu svæSi hafa
báSir komist yfir fremstu herlínu
ÞjóSverja aS minsta kosti, og ein
fregnin sagSi, aS þeir hefSu brotist
þar alveg i gegn, en hún kemur ekki
heim viS síSari fregnir. NorSar hafa
einnig veriS orustur milli Breta og
ÞjóSverja, en aSalviSureignin er á
þessu svæSi, sem nefnt hefur veriS;
og svo áframhaldandi viS Verdun.
Hafa Frakkar náS þar aftur Thiau-
mont, austan viS MaasfljótiS, sem
ÞjóSverjar tóku nýlega.
Frá því í haust, sem leiS, hefur ekki
veriS sókn af hálfu bandamanna á
vesturherstöSvunum fyr en nú. ÞaS
var álitiS, aS sú sókn ætti aS byrja
þegar meS vorinu nú í ár, og þá sam-
tímis aS vestan og austan. En áSur
til þess kæmi, hófu ÞjóSverjar sókn-
ina á Verdun, og síSan hef.ur öllum
kröftunum veriS beitt þar, bæSi til
sóknar og varnar, alt þangaS til nú.
Sagt er, aS kur hafi veriS kominn
upp meSal Frakka út af þvi, aS þeim
hafi þótt Englendingar ekki beita
sjer sem slcyldi þarna á vesturher-
stöSvunum, svo aS meginþungi ófriS-
arins lenti þar á sjer. En ástæSur
Englendinga hafa veriS þannig,
aS þeir hafa ekki haft æfSú liSi á
aS skipa og þurfa því mikinn undir-
búning, en her Frakka er eini land-
herinn, sem jafna má viS her ÞjóS-
verja.
Nú virSist fyrst vera komiS aS sókn
þeirri, sem ráSgerS var af banda-
mönnum þegar meS vorinu, og er þá
upphaf hennar framsókn Rússa í
Galiziu, sem nú virSist þó aftur vera
i rjenun. SíSustu vikuna hafa þær ein-
ar frjettir komiS þaSan aS austan, aS
Rússar hafi tekiS Kolomea, sem er í
Búkówínu, norSvestur frá Zernówitz.
ftalir sækja nú einnig fram aftur i
Tyrol og hafa tekiS sumar helstu
stöSvarnar, sem Austurríkismenn
höfSu áSur náS, svo sem Arsiero og
Asiago.
í skeyti frá 29. f. m. er getiS um
sjóorustu i Eystrasalti milli ÞjóS-
verja og Rússa, en nánari fregnir um
liana engar.
Liebknecht, jafnaSarmannaforing-
inn þýski, hefur veriS dæmdur í 30
mánaða fang'elsi.
Era Balkan eru engar merkar nýj-
tmgar sagSar. En skeytafregnir frá
28. f. m. segja, a8 Arabia hafi lýst
sig lausa viS Tyrkjaveldi og sje orS-
in sjálfstætt ríki.
Frjettir.
Tíðin. Þurkar miklir og hitar hafa
veriS hjer sunnanlands nú aS undan-
förnu, og vegna þurkanna er gras-
vöxtur lítill.
Austur í Skaftafellssýslu gerir
grasmaSkur mikiS tjón. Segir sjera
SigurSur SigurSsson í Ásum, sem
hingaS kom í síSastl. viku, aS gras-
maSkurinn hafi aldrei veriS þar eins
mikill og nú og eySileggi hann heil
svæSi af landi.
Ferðalög. Jón Þorláksson lands-
verkfræSingur fór til NorSurlands
meS „lslandi“ í síSastl. viku. GuSm.
Björnson landlæknir fer norSur og
austur um land meS „Flóru“ næst.
Þorvaldur Pálsson læknir fór til út-
landa meS „íslandi“, sömuleiSis Sig-
fús Einarsson organisti, og gegnir
Pjetur Lárusson organistastarfinu í
fjarveru hans. Einar H. Kvaran skáld
fer nú í vikunni norSur í Húnavatns-
sýslu, meS Ara sýslumanni Arnalds,
tengdasyni sínum, en í ágúst verSur
Kvaran á Akureyri og flytur þar fyr-
irlestra.
„Um berklaveiki og meSferS henn-
ar“ heitir nýútkomiS rit, eftir SigurS
Magnússon lækni á VífilsstöSum,
góöar og þarfar leiSbeiningar, fyrst
og fremst öllum þeim, sem berkla-
veikir eru, eSa hafa meS berklaveikt
fólk aS gera, en einnig hverjum
manni, sém vernda vill sem best heil-
brigSi sína. ASalútsala er hjá Þór. B.
Þorlákssyni, Bankastræti 11. VerS:
1 kr.
Hafís við Norðurland. „ísland“ var
á Akureyri um síSustu helgi á leiS
norSur um land til útlanda. HafSi þaS
fariS gegnum töluvert íshröngl utan
viS EyjafjörS og þar vestur af, en
austurundan var sagt íslaust. Þoka
var þá útifyrir NorSurlandi.
Cabiria heitir leikur, sem nú er ver-
iS aS sýna á Gamla Bíó, eftir ítalska
skáldiS Gabrielle d’Annunzio, og ger-
ist hann á Sikiley, í Róm, og þó mest
i Karthago og öSrum borgum í NorS-
ur-Afríku á dögum þeirra Hanníbals
og Scipíos Afríkufara. Er þar meSal
annars sýnd för Hanníbals meS her
yfir Alpafjöllin, en í HeljarslóSaror-
ustu Gröndals segir, aS spor hans sjá-
ist þar enn í snjónum.
Ráðherra og símastjóri eru vænt-
anlegir heim frá Khöfn meS gufusk.
„Tjaldur", sem fór þaSan í gær.
Loftskeytastöð í Rvík. Mrgbl. seg-
ir frá því í gær, eftir frjett frá For-
berg símastjóra, aS kaup sjeu gerS
á loftskeytatækjum, og hefur þetta
gerst í utanför þeirra ráSherra og
símastjóra nú. Fjárveiting í þessu
skyni er til frá alþingi. Nánari fregn-
ir eru enn eigi sagSar af því máli.
Pjetur Jónsson alþm. frá Gautlönd-
um er staddur hjer í bænum, en mun
fara heiml. aftur meS „Flóru“ næst.
Mentaskólinn. Honum var sagt upp
1. þ. m. Undir stúdentspróf gengu 31
nem., en einn náSi eigi prófi og
nokkrir veiktust af mislingum o. fl.
meSan á prófi stóS. Stúdentar urSu
24: Ágúst Olgeirsson 69 st., Árni
Pálsson 69 st., Ársæll Gunnarsson 53
st., Brynj. Stefánsson 83 st., Egill
Jónsson 62 st„ FriSrik FriSriksson 65
st., Helgi Jónasson 52 st., JófríSur
Zoega 72 st., Kristín Ólafsson 61 st.,
Lárus Jónsson 59 st., LúSvik Nordal
60 st., Magnús GuSmundsson 65 st.,
Ólöf Jónsdóttir 63 st., Sig. Jónasson
60 st., Stanley GuSmundsson 58 st.,
Steingr. GuSmundsson 57 st., St.
Anna Bjarnadóttir 88 st., Svanlaug
Árnason 67 st., Sveinbj. Blöndal 65
st., Valtýr Blöndal 63 st., Þórh. Sig-
tryggsson 60 st., Þorkell Gíslason
60 st. — Utanskóla: Árni SigurSsson
68 st., Helgi Ingvarsson 65 st. — St.
Anna Bjarnadóttir, dóttir Bjarna Sæ-
mundssonar kennara, hefur hlotiS
hæstu einkunn, sem gefin hefur ver-
iS viS prof þetta síSan reglugerS skól-
ans var breytt. HrósaSi rektor henni
mikiS viS skólauppsögn. — Undir inn-
tökupróf hÖfSu gengiS 37 nemendur.
Landskjörið. Hr. Gestur Einarsson
á Hæli hefur sent Lögr. svohljóSandi
leiSrjettingu: „Jeg lýsi því hjer meS
yfir, aS þaS eru ósannindi, aS jeg hafi
hvatt nokkurn mann til aS stryka
nafn SigurSar á Ystafelli út af lista
óháSra bænda og veit ekki til þess, aS
aSrir hafi haft á orSi aS gera þaS.“—
ViS því var nú varla aS búast, að
Gestur mundi viSurkenna þetta opin-
berlega; en miklu betur trúir Lögr.
sögusögnum manna úr Árnessýslu um
þetta mál, en yfirlýsing Gests, og er
hún í engum efa um þaS, aS hann
fari meS ósannindi i yfirlýsingunni.
Þrátt fyrir alt gaspriS um „gömlu
flokkana" og „nýju mennina“ (sem
eiga aS kaupa af honum Þorlákshöfn)
ei Gestur nú viS kosningarnar í þjón-
ustu Þversum-manna og rekur þeirra
erindi, en hugsunin er sú, aS veiSa
atkv. Heimastj.manna á listann meS
nafni SigurSar á Ystafelli, en fá svo
aSra til þess aS stryka hann út.
England og Þýskaland.
SiSan ófriSurinn mikli hófst, hafa
margir dómar komiS fram, þar sem
lögS hefur veriS á metin menning
þjóSanna, sem í ófriSnum eiga, og er
ýmiskonar fróSleikur í mörgum slík-
um greinum, þótt hins vegar kenni
þar oft og einatt hlutdrægni. Hjer
á eftir fara kaflar úr einni slíkri
grein, þar sem höf. ber saman ýmis-
legt í menning og siSum ÞjóSverja
og Englendinga, en höf. er frægur
rithöfundur, Houston Stewart Cham-
berlain, enskur maSur aS ætt og upp-
eldi, er stundaS hefur nám i Eng-
landi, Frakklandi og Sviss, en síSan
tekiS sjer bústaS í Þýskalandi og
síSast í Vínarborg. Hann hefur getiS
sjer frægS fyrir rit um ýms hin erf-
iSustu viSfangsefni, svo sem um
heimspeki Kants, um R. Wagner,
um indó-ariskar heimsskoSanir o. fl.
Grein sú, sem hjer er tekinn útdrátt-
ur úr, er skrifuS eigi löngu eftir aS
ófriSurinn hófst.
Oft má heyra þá staShæfingu í út-
löndum, aS óvinir Þýskalands sjeu
aS berjast fyrir frelsi og gegn kúgun.
Því er dreift út um alla veröld, aS
Þýskaland vinni frelsinu tjón. Jeg
hef t. d. hitt alvörugefna vísindamenn
á Englandi og Þýskalandi, er báru
hlýjan hug til þýskra vísinda og bók-
menta, en hjeldu þvi fram, aS frelsinu
væri mikil hætta búin, ef ÞjóSverjar
næSu enn meiri yfirráSum í Evrópu.
Þó aS Georg 5. konungur hafi líka
fariS meS þessa staShæfingu í opnu
brjefi sínu til enskra nýlendna, erum
viS engu nær; því aS hann hefur ekki
haft meiri tíma til bóklestrar en aS
hann fyrir örfáum árum heyrSi nafn
Goethes nefnt í fyrsta sinni. Á þessu
má sjá, hvílíkt gildi slíkar fullyrS-
ingar hafa. Jeg hef reyndar oft reynt
aS halda hinu fram, aS Þýskaland
hafi í fleiri aldir veriS aSalheimkynni
manngöfgandi frelsis, en ekki hefur
mjer hepnast aS auka skilning manna
í því efni; Engl. og Frakkar, þó
mentaSir sjeu, hugsuSu ekki um eSli
frelsisins, nje heldur um, hversu frels-
inu innan um margflókna starfsemi
sálarinnar er variS; þeir hugsuSu aS
eins um stjórnmálahugtök og hjeldu
aS þeir sönnuSu mál sitt, ef þeir bentu
mjer á, aS kanslarinn þýski væri til-
nefndur af keisaranum og þyrfti ekki
aS fara frá völdum, þótt meiri hluti
þingsins væri á móti honum. Þetta
er þá eSli frelsisins aS geta steypt
kanslaranum úr völdum, ef menn
vilja! Jeg ætla nú aS eins aS benda á
hitt og þetta, veita mönnum efni til
umhugsunar. Spyrjum okkur fyrst:
hvernig er þá stjórnarfarslegt frelsi
Englands, er menn hafa gumaS mjög
af? Ef viS lítum á sögu Englands
fram aS 1688, getum viS sagt, aS hún
sje um baráttuna á milli fulltrúa aS-
alsstjettarinnar og þeirra manna, er
báru konungstign. Hvorugur þessara
valdhafa hugsaSi um frelsi, báSir
vildu hrifsa völdin til sín. Þegar
C'romwell kom til sögunnar, gerSu
þessir áSurnefndu valdhafar bandalag
gegn honum og stefnu þeirri, er hefSi
getaS grundvallaS sannarlegt frelsi á
Englandi. Seinna varS enska þingiS
til, er átti aS verSa sú fyrirmynd, er
ekki yrSi hægt aS jafnast viS; neSri
málstofan hefur þó fram aS síSustu
timum veriS jafnmikil höfðingjasam-
kunda og efri deildin. Fámennisstjórn
hefur lengi ráSiS yfir Englandi; kon-
ungarnir eru venjulegast brúSur,
nema þegar þeir eru bragSakarlar eins
og JátvarSur 7. Fram aS byrjun 19.
aldar gat konungur haft áhrif á kosn-
>ngu forsætisráSherra; þá glataSi
hann þessum rjetti og síSan ráSa ör-
fáir menn i þinginu öllu. Reyndar lít-
ur út fyrir, aS þjóSin hafi liönd í
bagga meS, því aSalflokkarnir skift-
ast á völdum, eftir því hvor er í meiri
hluta. En foringjar beggja flokkanna
koma sjer saman um aS bægja öllum
burtu, er vilja taka þátt í valdaskift-
ingum og bitlingagjöfum. Stjett sú,
er viS stjórnartauminn situr, ræSur
ein yfir öllum embættum; foringi
flokks þess, sem er í meiri hluta,
verSur ætíS yfirráSherra; aSrir ráS-
herrar eru ekki tilnefndir af flokkn-
um, heldur af flokksstjórninni, kon-
ungur og þjóS eiga ekkert atkvæSi
um þaS. Agans innan flokkanna er
gætt af svonefndum „whips“, svipu-
svéiflurum; ekki á sá þingmaSur upp
á háborSiS, er gerist svo djarfur aS
halda fram sjerstökum skoSunum.
Reyndar hefur þingiS fengiS meiri
lýSveldisblæ eftir þær breytingar á
kosningarjetti, er Disraeli og Glad-
stone komu til leiSar, en munurinn er
aS eins sá, aS höfSingjavaldiS hefur 1
orSiS aS víkja fyrir auSvaldinu. En j
harSstjórnin í þinginu er enn meiri
en áSur, eftir aS niSurskurSar-fyrir-
komulagiS komst á: allar umræSur
er hægt aS skera niSur á vissum tíma
og láta ganga til atkvæSa. Úr þessu
frjálsa þingi er því orSin vjel, er ör-
fáir stjórnmálamenn geta notaS til
þess aS vera viS völd í 7 ár. Og hert
var á böndunum, þegar efri málstof-
an fyrir 2 árum var svift þeim rjetti,
aS hafa úrslitaáhrif á löggjöfina.
Neitunarrjettur (veto) konungs er
löngu horfinn. Og þetta nefna menn
frelsi?
Jeg vil leggjast dýpra. Því eSli
frelsisins er viSkvæmt mjög, og verS-
ur þaS oft aS flýja hávaSa lífsins til
þess að draga fram lífiS í baráttuþreki
einstaklinganna; nægir þar aS benda
á Bandaríki NorSur-Ameríku. AS
vissu leyti er þessu einnig þannig
háttaS á Englandi, hvergi hittast fyrir
aSrir eins sjervitringar, er ekki kæra
sig um skoSanir annara, um venjur,
um orSróm, illan eSa góSan, heldur
hugsa og lifa eins og þeim lætur best.
En þetta eru bara undantekningar frá
reglunni. Þvi reglan er tilbreytinga-
leysi á öllum sviSum. Þegar jeg
dvaldi á Englandi fyrir nokkrum vik-
um, urSu vinir mínir forviSa, er jeg
sagSi viS þá: „ÞiS eruS sauSir, Eng-
lendingar." í öllum siSum daglega
lífsins og eins í stjórnmálum er sama
venjan. Allir karlmenn bera sams
konar brækur, allar konur eins gerSa
hatta; man jeg eftir, aS einu sinni var
ekki hægt aS fá í allri London blátt
hálsbindi; blátt var ekki tíska þá
nefnilega; í Berlin, París og Wien
er þetta ekki hugsanlegt. Allir menn
á Englandi, konur og karlar, lesa
sömu skáldsögurnar, gleypa þær, eitt
bindi á dag. Þegar kappróSrarnir
milli háskólanna í Oxford og Cam-
bridge fara fram, eru allar götur í
London tómar, allir eru gagnteknir
af þessu æSi, frá elstu hertogafrúnni
til yngsta sótarans; því þegar best
lætur, sjá þau eitthvaS af því, er fram
fer, en skilja ekkert af því, þar eS
þaulvanur róSrarmaSur einn hefur
skilning á því, er úrslitunum veldur,
straumum, vindáttum 0. s. frv. Fyrir-
litning á öllum andlegum gæSum er
samfara þessu líkamsíþróttaæSi. Jeg
tala ekki aS eins um fáviskuna, sem
er á svo háu stigi aS undantekinni fá-
mennri stjett hámentaSra manna, aS
ÞjóSverjar geta ekki gert sjer hana
í hugarlund; fyrir fáum árum síSan
var ekki hægt í enskum bæ, er hafSi
40000 íbúa, aS ná i einn einasta mann,
er var fær um aS lesa upp ensku galla-
laust fyrir sjúkan mann (gegn borg-
un) — þegar þriggjaatkvæSa orS
kom fyrir, rak þá i vörSurnar, og
viS fjögra atkvæSa orS námu þeir
staSar! Reyndar skal jeg ekki minn-
ast nánar á þetta nú, heldur á lítils-
virSingu Englendinga á allri andlegri
starfsemi. Allir sannmentaSir menn
á Englandi verSa fyrir tortrygni;
þeir eru virtir, ef þeir vinna sjer
inn peninga fyrir andleg störf
sín, annars eru þeir álitnir flón.
Fyrir nokkrum árum kom jeg — því
miSur nokkrum vikum of seint — til
borgar á Englandi, þar sem ársfundur
náttúruvísindafjel. var nýafstaSinn;
jeg hitti einn helsta íbúa borgarinnar,
sjerlega gáfaSan mann, er var í miklu
áliti við hirSina, þektan af öllum og
mikilsvirtan, og óskaSi jeg honum til
hamingju, af því aS allir helstu vís-
indamenn Englands og margir út-
lendir hefSu þar veriS saman komnir,
og nú hefSi hann fengiS gott tæki-
færi til aS örva anda sinn og fræS-
ast. Hann skildi mig í fyrstu ekki, en
brosti síSan og svaraSi: „Nú, þjer er-
uS aS tala um bretska asnann, sem
viS köllum fjelagiS!" (orSaleikur:
British association, er verSur aS
ll7
British ass). „Svo er guSi fyrir þakk-1
andi, aS jeg komst úr vegi þessara
herra og sá því engan þeirra!“ Þann-
ig er virSing bestu manna á Englandi
fyrir vísindum. Jeg gæti enn nefnt
r.iörg dæmi; í sambandi viS þetta
vildi jeg benda á, aS sannarlegt frelsi
getur ekki veriS samfara slíku hug-
arfari.
Frelsi er hugtak, þaS hefur Kant
kent okkur. Enginn maSur fæSist
frjáls; einstaklingurinn verSur aS
vinna sjer frelsi. Til þess verSur aS
menta andann og gera hann sterkan,
lyfta honum samkvæmt vissum lög-
málum upp yfir byrjunarástandiS,
þangaS til hlekkirnir hristast af og
andinn verSur frjáls. Frelsi er sá
hæfileiki aS geta litiS yfir atvik og
lagt á sjálfstæSan dóm. Ytra frelsi
verSur aS einhverjum óhemjuskap, ef
innra freÍsiS vantar. Englendingurinn
hyggur, aS frelsiS sje í þvi fólgiS, aS
geta gengiS út á grasvöll án þess aS
lögreglan skifti sjer af því; aS hann
geti fariS i æfintýraleit út um heim
16 ára gamall, af því aS engin her-
varnarskylda hvílir á honum; aS
hann geti sagt sig úr skóla í næst
efsta bekk og fariS á skrifstofu hjá
lögmanni og geti smámsaman orSiS
slálfstæSur lögmaSur á þennan hátt,
án þess aS leggja stund á hvimleitt
lögfræSisnám o. s. frv. En ÞjóSverj-
irtn má ekki ganga út á grasvöllinn;
hann getur ekki hagaS lífi sínu eins
og hann vill; hann er neyddur til aS
gefa ættjörS sinni mörg dýrmæt
æskuár og auk þess blóS sitt, ef þörf
gerist; hann kemst í engar æSri stöS-
ur, ef hann hefur ekki öSlast almenna
þekkingu og víStæka um leiS i sinni
grein. Er hann þó engu ófrjálsari en
Englendingurinn. Þýskir hermenn
standa öSrum framar og er þaS siS-
ferSisþroska þeirra aS þakka. Þetta
er frelsi, aS hermaSurinn vill þaS,
er hann á aS gera. HvaS er
þaS, sem einkennir þýska almúg-
ann ? Mentunin, sem hver og einn
verSur aS öSlast og gerir þaS aS verk-
um, aS þjóSin dæmir frjáls um hlut-
ina. Segir ekki Marteinn Lúter: Hold-
iS skal ei frjálst vera, og allir eigum
vjer aS vera þjónar annara, en hann
bætir viS: í samvisku og anda er-
um vjer allra manna frjálsaStir; vjer
trúum engum, treystum engum, ótt-
umst engan nema Krist. Ekki veit jeg,
hvort nútíma Englendingar telja Mar-
teinn Lúter frjálsan. Jeg er hræddur
um, aS meiri hlutinn, einnig hinna
mentaSri, þekki hann jafnlítiS og
konungur þeirra Goethe, sennilega
bara nafniS. FriSrik mikli sagSi, aS
engin farsæld væri til án frelsis, en
mjer mundi svaraS, aS hann hafi ver-
if harSstjóri. Þýskt frelsi — ósvikiS
frelsi — vildu og grundvölluSu þeir
Martin Lúther, FriSrik mikli, Kant,
Goethe, Wilhelm v. Humboldt, Bis-
mark og þúsundir annara manna, er
gengu í fótspor hinna miklu frelsis-
höfunda.
í aldalöngum vígum — meS vopn-
um stáls og anda — hefur Þýskaland
veriS aS eignast þetta hnoss, frelsíS.
Þýskt frelsi er einstakt í sinni röS;
heimurinn hefur aldrei þekt neitt
svipaS; þetta frelsi er miklu meira
virSi en hellenska freJsiS, enda á,
traustara grundvelli. Einkenni þýsks
frelsis er heildarhugsunin: allir ein-
stakir hlutar halda sjereSli sínu, en
sigrast þó á sjálfum sjer til þess aS
verSa liSir í heildinni, eins verSur
hver einstaklingur aS sigrast á sjálf-
um sjer vegna heildarinnar. Frelsi
er ekki sjálfstæSi, heldur sannleiks-
ást, segir Rich. Wagner. En eins
og frelsiS á Þýskalandi — er var
fyrsti draumur og von einstakrá
guSi kærra manna, og enn er aS
eins eign þeirra manna, er örlög
og eSlisgáfur hafa veriS hliShollar —
mun læsa sig um allan þjóSlikamann,
eins og viS höfum sjeS í stríSi þessu,
er fleiri miljónir gripu til vopna af
frjálsum vilja án þess aS nokkur her-
skylda hvíldi á þeim: á sama hátt
mun þetta þýska frelsi rySja sjer
braut um alla veröld, þar sem þýsk
tunga er töluS. En máliS, þýsk tunga,
ei varSveitir þessa leyndardóma, mun
ekki lengur verSa lítilsvirt og gleymt
af eigin börnum sínum í fjarlægum
löndum, heldur iSkaS og göfgaS og
mun þaS grundvalla þýskt alheims-
þjóSerni (Weltdeutschtum), og enn
fremur ala upp aSrar þjóSir, eftir því
sem auSiS verSur eftir legu landanna,
svo aS þær fái fullan skilning á frels-
inu og eignist þaS um IeiS.