Lögrétta - 17.10.1916, Blaðsíða 4

LÖQRJBTTA
17&.
ÍOO rúllur
af gfaddavir
eru til sölu á Hvítstöðum í Alfta-
neshreppi.
Helgi G. Póstur.
Söðlasmíða-
og aktýja-vinnustofa
Grettisgötu 44 A.
Tekið á móti pöntunum á reiötýgj-
um og aktýgjum og fl. tilheyrandi.
AðgerSir fljótt og vel af hendi leystar.
EGGERT KRISTJÁNSSON.
nema í samráði þessara manna og
með samþykki þeirra.
Þingið hefur sett þessa fulltrúa
sina, og virðist M. Þ. ekki vita þetta.
Eftir lát Sk. Th. kom sjera Krist-
inn Daníelsson í alþingisnefndina.
Hefur ekki neldur staðið á samþykki
hans til þess, er gera hefur þurft í
þessu máli síðan hann kom. Reglu-
gerðin 28. júlí, þar sem bannað er að
afgreiða skip hjeðan til Norðurlanda
eða Hollands með fisk, ull, lýsi o. s.
frv. nema bretskur umboðsmaður hafi
áður átt kost á að kaupa vöruna, var
t. d. sett með fullu samþykki hans,
einsog gerðabók alþingisnefndarinnar
sýnir.
3. En hvað hefði þingið getað gert?
Ekki gat það heft hernaðarráðstaf-
anir Breta. Ekki gat það skipað Bret-
um að gefa hærra verð en þeir sjálfir
vildu. Sú skipun hefði auðvitað ekk-
ert stoðað. Ekki hefur þingið betra
vit á verslun en þeir menn, sem stjórn-
in hafði sjer til aðstoðar og ráða.
Þingið hefði blátt áfram ekkert ann-
að getað gert en samþykkja það, sem
stjórn og alþingisnefnd lögðu til.
Þá kvartar M. Þ. þrisvar í grein
sinni yfir því, að hann hafi ekki ver-
ið spurður ráða, eða ef til vill send-
ur til Bretlands. Um sendingu M. Þ.
til Bretlands var víst ekki að ræða,
af ástæðum, sem honum eru sjálfum
best kunnar. Um að spyrja hann til
ráða var eigi heldur að ræða, þegar
af þeirri ástæðu, að hjer voru tök
á fjölda manna, sem bæði hafa betur
vit á málinu, eru ábyggilegri, gætnari
og vitrari menn, að M. Þ. alveg ólöst-
uðum.
Stjórnarráðið fjekk ráð og tillögur
Kaupmannaráðs íslands og stjórnar
Fjelags íslenskra botnvörpuskipaeig-
enda. Eru þessir menn gjörkunnugir
öllu því, er að sjávarútvegi og versl-
un sjávaraurða lýtur, svo að þar hef-
ur M. Þ. ekki tærnar þar sem þeir
hafa hælana. Auk þess eru ýmsir
þeirra þaulkunnugir verslun landaf-
urða. En þar hafði alþingisnefndin
líka þaulkunnugan mann, þar sem var
Jósef Björnsson. Visku í þessum efn-
um þurfti því ekki að sækja til
Khafnar.
Stjórnarráðið fjekk sundurliðaðar
tillögur kaupmannaráðs og stjórnar
botnvörpungaeigenda um verð, er
þeir töldu rjett að fara fram á, og
simaði þessar tillögur þegar til Sveins
Björnssonar, sem þá var í London.
Og allmörg skeyti fóru á milli stjórn-
arinnar og Sv. B. um verðlagið. Var
alt gert,sem í stjórnarinnar valdi stóð,
til að fá ákveðið sem hæst verð. Enda
ræður það af líkum, því að hvað gat
íslenska stjórnin grætt á lágu verði?
Ekki annað en óþökk og ef til vill
hatur landsmanna, að minsta kosti
í bili, meðan málið var eigi fullljóst
mönnum.
M. Þ. segir, að þetta hafi verið
gert bak við þjóðina. Er þetta svo
að skilja, að maðurinn ætlist til að
slíkar samningagerðir sem þessar og
á þeim tímum, sem þá voru, væru
lagðar undir þjóðaratkvæði eða fyrir
fram ræddar opinberlega í blöðnm?
Annað getur M. Þ. varla átt við, ef
þessi orð hans eru þá ekki sögð al-
veg út í bláinn.
C. Efni samningsins.
Þegar M. Þ. talar um þetta atriði,
kemur það í ljós, að hann hefur ekki'
hugmynd um það, sem hann skrifar
um. Hann fullyrðir, að landstjórnin
hafi gripið „til þeirra örþrifaráða að
selja afurðir landsins fyrir þetta
dæmalausa verð“, að landstjórnin
hafi „lögfest sölu íslenskra afurða
fyrir verð út í loftiö". Þetta er hvort-
tveggja sagt alveg út í loftið hjá
M. Þ.
Það, sem um er að tefla, er þetta:
Bretar ákveða að hefta innflutning
fisks, ullar, gæra, kjöts og síldar til
Norðurlanda og Hollands. Það af
þessum vörum, sem eigi er markaður
fyrir í öðrum hlutlausum löndum eða
bandalöndum Breta, bjóðast þeir til
að kaupa fyrir ákveðið verð, er gildi
fyrst um sinn fyrir árið 1916, en end-
urskoða skuli verðið, hækka það til-
tölulega fyrir næsta ár, ef framleiðslu-
kostnaður hjer eykst, en lækka það
tiltölulega, ef framleiðslukostnaður
hjer lækkar.
Fiskmarkaður vor á Spáni hefur
t d. verið alveg opinn. Menn hafa
lítinn eða engan fisk selt hjeðan til
Englands í ár. Eftir að ráðstafanirn-
ar, sem gera þurfti samkvæmt samn-
ingnum og kröfum Breta, voru gerð-
ai, hafa menn alment selt fisk sinn
til Spánar fyrir 10—20 pct. hærra
verð en enska verðið. Gærur hafa
menn keypt mikið til að senda til
Ameríku. Sild munu menn og senda
þangað. Markaður fyrir ull hefur áð-
ur verið nokkur í Ameríku, en mun
enginn hafa verið þetta ár, af alt öðr-
um ástæðum en samningagerðinni við
Breta.
Það er leiðinlegt, þegar menn í opin-
berri stöðu, eins og M. Þ., láta sjer
sama að skrifa opinberlega um hluti,
sem þeir bera ekkert skyn á, eða mis-
skilja, eða ella rangfæra viljandi. Því
að um annaðhvort er hjer að tefla:
M. Þ. hefur annaðhvort ekkert kynt
sjer málið eða misskilið það frá rót-
um eða hann fer vísvitandi rangt
með. Og er hvorugur kosturinn
góður.
Og hverju einhverir gamansamir
eða miður góðgjarnir náungar kunna
að hafa skrökvað að M. Þ. til að láta
hann hlaupa með um efni þessara
samninga, getur landstjórnin enga
ábyrgð tekið á.
Sannleikurinn er þessi: Landstjórn-
in hefur útvegað mönnum markað
fyrir vörur í Bretlandi, sem þeir
hefðu að öðrum kosti hvergi getað
selt, meðan stríðið stendur. En hún
hefur enga sölu lögfest, ekki lofað
Bretum svo miklu sem fiskugga, auk
heldur meiru. Enda er bretsku stjórn-
inni alt annað en kappsmál að kaupa
afurðir vorar. Hún vildi langhelst að
vjer gætum fengið nógan markað fyr-
ir þær allar í þeim löndum, er hún
vill leyfa sölu til. Frá hennar sjónar-
miði — og reyndar allra hugsandi
og óhlutdrægra manna hjer líka —
eru þetta ómetanleg hlunnindi, er
bretska stjórnin veitir oss. Hún hefði
vel getað sagt svo við oss: Jeg hefti
sölu þína til Norðurlanda og Hol-
lands, og þú verður sjálfur að sjá um
að fá markað fyrir hana annarstaðar.
Jeg skifti mjer ekket af því. Hern-
aður er hernaður og jeg beiti að eins
aflinu. Það verðið þið að hafa eins
og aðrir. Þetta hefur bretska stjórnin
ekki gert, og megum vjer þakka fyr-
ir, að ekki hefur tekist ver til nú á
þessum hörmungatímum.
D. Verðlagið.
Eins og tekið hefur verið fram,
leitaði stjórn og alþingisnefnd upp-
lýsinga um það, hvaða verð ætti að
fara fram ávið bretsku stjórnina.Með
brjefum dags. 4. apríl þ. á. gerðu
Kaupmannaráðið og stjórn Fjelags
íslenskra botnvörpuskipaeigenda til-
lögur um þetta. Þessar tillögur með
breytingum til hækkunar, er stjórn
og velferðarnefnd taldi rjett að gera,
voru svo símaðar til Sveins Björns-
sonar. Sjálfur hafði hann mjög marga
fundi og mikil brjefaskifti við þá
menn, er sömdu við hann af hendi
bretsku stjórnarinnar. Auk þess hafði
hann aðra aðstoð í London. En eigi
náðist svo hátt verð, sem farið var
fram á. Um kjötverðið, sem óútkljáð
var i vor, hefur Björn bankastjóri
Sigurðsson einnig samið. Til marks
um að alt hafi verið gert, sem unt var
í því efni, skal þess getið, að sjera
Kr. Daníelsson, sem tilheyrir and-
stöðuflokki stjórnarinnar, samþykti
kjötverð Breta í haust, er hann sá
hvernig atvik lágu og brjefa- 0g
skeytaskifti um málið.
Stjórnin er sjer þess meðvitandi að
að hún hafi gert það, sem henni var
unt, til þess að fá sem best verð fyrir
vörur landsmanna. Hún er óhrædd við
að leggja það mál — og alt samn-
ingnum við Breta viðvíkjandi — fyr-
ir þingið á sinum tíma. Og hún ótt-
ast ekki dóm þjóðarinnar, þegar æs-
ingurinn er horfinn, eða sögunnar fyr-
ir afskifti sín af þessu máli. Og hún
ei enn fremur sannfærð um, að Sv.
Bj. hefur gert alt, sem í hans valdi
stóð, til að fá sem hæst verð fyrir
vörur vorar í Bretlandi.
M. Þ. tekur upp dæmi, er sýna á,
hvað ísland hafi tapað, að því er
virðist, yfirstandandi ár. Dæmið er
þannig:
0 O O O
0 O O O
0 O O O
0 O O O
0 »0 O «o
0 r>. O
fO vO ►H

-*-> H
s I | r*
d <fi 1 1 cn
"Ö <5
Oh
d I
c/l -M 1
p ’Íh* t I
<v 0
> >

1 l
íh I I
e* 1 1
O »0 O
00 *“« iO
*“«
ro
a 1 I
Q* 1
a
-M

CA r <
á
cx I
r* 4-> 1
C/J
O O O
O O O
8 O O O O
VO VO '3*
*■*
Maðurinn gætir þss fyrst og fremst
ekki, að Bretastjórn hefur engan fisk
keypt hjer á landi — að undantekinni
1 smálest —. Hann hefur verið seld-
ur til Spánar og Bretlands — ein-
stakra manna — fyrir hærra verð en
bretska verðið. Þar fyrir utan var
búið að selja mikið af fiski til Norð-
urlanda á þessu ári áður en samn-
ingarnir við Breta gengu í gildi.
Bretsku samningarnir skifta því litlu
eða jafnvel alls engu máli um fisk-
söluna í ár. En þar af leiðir, að 12
miljóna tapið á fiskinum hverfur,
er ofaukið í reikningsdæmi hans.
En M. Þ. munar það sjálfsagt litlu.
Það skoðar hann se/milega að eins lít-
ils háttar og bagalitla ónákvæmni!!!
Þá kemur síldin. Hjer telur M. Þ.
íslenska verðið annars vegar og
norska hins vegar. En hann gætir
þess alls ekki, að sildina, sem Norð-
menn veiða hjer — og að eins um þá
síld talar M. Þ. —, eiga þeir að flytja
til Noregs, en vor síld er hjer seld
„frítt um borð“. Norðmenn borga því
flutningsgjald til Noregs og vátrygg-
ingargjald,uppskipun í Noregi, pakk-
húsleigu í Noregi 0. s. frv. Mun varla
of í lagt að gera þenna kostnað 4—5
kr. á tunnu, svo að þar með dragast
um 2 milónir króna frá í dæmi M. Þ.
Ekki er heldur kunnugt, hvaðan M.
Þ. hefur það, að síld vor sje í ár 250,
000 tn. Á land hjer munu hafa komið
af síld í sumar um 440,000 tn., en þar
af hafa útlendingar veitt meira en
helming, eins og áður hefur verið.
Svo að af þessari ástæðu er dæmi —
síldarliðurinn — M. Þ. einnig skakt.
Þá kemur lýsið. Þar fær M. Þ. 3Y\
milj. tap. Maðurinn virðist ekki vita
það, að svo að segja alt meðalalýsi
hjer og mikið af öðru lýsi þetta ár
var þegar selt áður en samningurinn
við Breta gekk í gildi, og fyrir verð,
sem var bretska verðinu alveg óháð.
Að eins mjög lítill hluti þess var ó-
seldur eftir.
En auk þess telur hann lýsið 40
þús. tunnur. Fróðlegt væri að vita,
hvaðan hann hefur þessa tölu. 1915
var, auk síldarlýsis, sem vjer fram-
leiðum ekki hjer, heldur Norðmenn,
fluttar út 21,647 lýsistunnur, en 1916
má gera ráð fyrir nokkru meira, að
kunnugra manna sögn 25,000 tn,, svo
hjer gerir M Þ. lýsið 15 þús. tn. eða
% meira en það er til þess að fá tap-
töluna sem hæsta.
Tapdæmi M. Þ. er því gersamlega
út í loftið, enda þótt bygt væri á sama
grundvelli og hann byggir.
Hvernig verð vort verður 1917 er
enn eigi hægt að segja. Enda byggir
M. Þ. varla á því, hvernig það verð-
ur. Spádómur hans um að það verði
varla hækkað, er auðvitað út í loftið.
En auk alls þessa getur M. Þ. eigi
farið rjett með tölur, þegar hann til-
færir verð Norðmanna. T. d. segir
hann, að Norðmenn eigi að fá 325—
400 kr. fyrir lýsistunnu, í stað kr.
157.50—262.50.
M. Þ. fullyrðir, að samningurinn
hafi lækkað verð afurða vorra á
heimsmarkaðinum. Rangt er þetta.
Fiskur hefur verið seldur til Spánar
í ár fyrir likt verð og í fyrra. Kjöt til
Noregs hærra verði e/i það hefur
nokkru sinni áður gengið. Smjörið
hærra í Bretlandi en nokkru sinni áð-
ur Auk þess gætir hvorki hann nje
aðrir þess, að líkindi eru til að nýr
markaður skapist í Bretlandi fyrir
sumar vörur vorar eftirleiðis fyrir
það, sem gert hefur verið.
M. Þ. segir, að vjer hefðum átt að
semja í samlögum við Norðmenn.
Norðmenn gátu vegna betri aðstöðu
en vjer beðið fram í ágúst með að
binda enda á samninga. Það gátum
vjer ekki af ástæðum, sem að ofan
eru fram teknar. En svo er annað. Til
þess að rjett hefði verið af oss að
semja í samráði við Norðmenn, þarf
að sanna að vorir hagsmunir og
þeirra rekist hvergi á. En það gera
þeir. Norðmenn flytja t. d. hvorki út
ull, nje kjöt. Það er því þeim hagur
að þessar vörur standi lágt. Og hver
gat vænst þess, að Norðmenn bæru
vorn hag fyrir brjósti frekar sínum
eigin hag? Norðmenn eiga betri að-
stöðu en vjer, því að þeir geta komið
frá sjer vöru sinni án þess að þurfa
að fara gegnum hervarnarlínu Breta,
en það er oss ókleift. Þeir hefðu því
varla farið að gera vor mál að sín-
um, fórna sínum hag fyrir vorn.
E. Hvernig hefði farið, ef vjer hefð-
um ekki samið við Breta?
Því er að nokkru leyti svarað hjer
að framan.
1. Vjer hefðum orðið markaðslausir
í framtíðinni, meðan stríðið stend-
ur, fyrir allar þær vörur, sem ein-
göngu voru áður seldar á Norður-
löndum.
2. Vjer hefðum ekki getað aflað oss
kola, steinolíu, eða annara nauð-
synja, er vjer þurfum til fram-
leiðslu vorrar, af ástæðum, sem
greindar eru að ofan undir A-lið.
Það er því rjett að snúa dæminu
við og spyrja: Hverju hefðum vjer
tapað, ef ekki hefði verið samið?
Það er sýnt hjer að framan, að
sjávarútvegur vor hefði svo að segja
alveg orðið að leggjast niður, ef
stjórnin hefði ekkert gert.
Hvaða tjón hefði þar af leitt?
Þetta ár nema útfluttar sjávaraf-
urðir vorar, að hagfræðinga reikn-
ingi:
Sildin (með bretska
verðinu'; síld, veidd
af útlendingum, eigi
með talin).........
Fiskurinn (með því
verði,sem hann hef-
ur verið seldur fyr-
ir, sbr. að framan)
Lýsið (sildarlýsi eigi
meðtalið) .........
Aðrar fiskiafurðir ...
um 9,000,000
— 16,000,000
— 5,000,000
— 1,500,000
Alls kr. 31,500,000
— þrjátíu og ein og hálf miljón króna.
.Hversu mikið rentutap mundu
menn hafa liðið á fje, er stendur í
útvegstækjum þeirra, í botnvörpu- og
öðrum skipum, í pakkhúsum, lóðum
og löndum, er til þessa atvinnuvegar
eru notuð ?
Hvernig hefðu þeir nálægt % hlut-
ar landsmanna, sem á sjávarútvegi
lifa nú, átt að draga fram lífið?
Hvernig hefði landsjóður átt að fara
að, ef hann hefði mist allar þær tekj-
ur, sem til hans renna frá sjávarút-
veginum? Hvað ætli sveitarþyngsli,
bæði til sjávar og sveita, hefðu auk-
ist mikið, ef þorri þeirra manna, sem
nú lifa á sjávarútvegnum, hefðu mist
þá atvinnu ? Og hvað rnörgum manns-
lífum mundi hafa orðið færra í landi
þessu, ef yfir það hefði komið öll sú
örbirgð og allur sá skortur, sem nið-
urlagning sjávarútvegsins hefði hlot-
ið að hafa í för með sjer?
Það er best að M. Þ svari þessum
spurningum.
Ámæli segir M. Þ. að vjer liöfum
hlotið fyrir samninginn. Allir óhlut-
drægir menn, sem kost hafa átt á að
kynna sjer ástand vort og aðstöðu,
telja oss happ í að hafa náð þeim
kostum, er hann veitir.Nokkrir dansk-
ir umboðssalar hafa þótst missa við
samninginn umboðslaun, og pólitísk-
ir andstæðingar stjórnarinnar hafa
notað hann sem kosningaróg, og tek-
ist í bili. En þjóðin mun átta sig áður
lýkur.
Útvegsmenn hjer eru t. d. flestir
mjög ánægðir með það, sem orðið er.
M. Þ. kemur loks með þá speki, að
vjer höfum brotið hlutleysi vort með
samningnum. Ætlar hann með þessu
að reyna að koma Dönum eða oss í
klípu? En önnur ríki líta svo á, að
vjer höfum gert samninginn af óum-
flýjanlegri nauðsyn. Ef staðhæfing
M. Þ. um hlutleysisbrotið væri rjett,
mundu mótmæli hafa komið fram. En
þau hafa engin komið.
Margt fleira er að athuga við grein
M. Þ., en hvorki tími nje rúm leyfir
meira. Er þetta og væntanlega nóg til
að sýna helstu fjarstæðurnar í grein
M. Þ., af hvílíku rakaleysi, fljótfærni
og vanþekking grein hans er gerð.
Kosningarnar.
„Fram“-fundurinn síðastl. laugar-
dagskvöld var vel sóttur og fluttu
þingmannaefni Heimastjórnarmanna
þar langar og xtarlegar ræður og var
gerður að þeim hinn besti rómur.
Verður nánar frá fundinum skýrt í
næsta blaði, sem koma mun út á
fimtudagskvöld næstk.
Fundur út af bretsku samningun-
um, sem „langsum“-menn boðuðu á
laugardagskvöldið var, samtímis
„Fram“-fundinum, var og fjölmennur,
því menn bjuggust alment við að
„Lands“-menn og „langsum" mundu
leiða þar saman hesta sína og deila
um samninginn. En svo varð ekki og
var fundurinn, að sögn, afar-ómerki-
legur, og engin tillaga var borin þar
upp til samþyktar. Má af þvx ráða,
að fundarboðendum hafi ekki þótt
byrinn hagstæður sjer.
Verkmannafundur var haldinn í
Bárubúð á sunnudagskvöldið og þar
margt manna. Á fundinn var boðið
þingmannaefnum „langsum“-manna,
M. Th. Bl. og Sv. B., en ekki þing-
mannaefnumHeimastjórnarmanna, og
er sú aðferð forgangsmannanna næsta
undarleg. Má það mikið vera, ef kjós-
endur verkmannafjelagsskaparins eru
ánægðir með þá frammistöðu for-
sprakka sinna, einkum er þess er
gætt, að forsprakkarnir rjeðust þarna
mjög óvægilega á þingmannaefni
Heimastjórnarmanna,sjerstaklega Jón
Magnússon bæjarfógeta, og hafði ein-
mitt Jörundur Brynjólfsson sjálfur
gengið einna lengst x þvi. En úr þvx
að aðalefni fundarins var árás á þing-
mannaefni Heimastjórnarmanna, og
úr þvi að þingmannaefnum utan
verkmannaflokksins var boðið á
fundinn, þá var það í mesta máta
vesaldarlegt, að bjóða ekki einn-
ig þingmannaefnum Heimastjórnar-
manna. Það er ekki hægt að skýra
þetta nema á einn veg, og hann er
sá, að þeir Jörundur og hans menn
sjeu hræddir við fylgi þeirra J. M.
og K. Z. meðal verkamanna og sjó-
manna og treysti sjer ekki til að bera
fram lastmæli sín gegn þeim, ef þeim
sje jafnframt gefinn kostur á að verja
sig, en hins vegar telji þeir „langs-
um“-mennina hættulausa, vegna fylg-
isleysis, og því sje óhætt að bjóða
þeim á fund með sjer. Sjerlega ridd-
araleg eða drengileg er aðferðin ekki,
hvernig sem á hana er litið.
Ólíkar aðfarir. Jafnframt því sem
Lögr. flytur árás hr. Matth. Þórðar-
sonar á þá ráðherra og hr. Sv.
Björnsson, gefur hún ráðherra tæki-
færi til þess að svara henni, vegna
þess að hún vill koma drengilega fram
við þá í kosningabaráttunni. En með-
an ráðherra er að rita svar sitt i Lögr.
er unnið að því í prentsmiðju stjórn-
arblaðsins „ísafoldar“, að koma út
níðriti um Jón Þorláksson landsverk-
fræðing, sem sent er út á laun austur
í Árnessýslu. Þeim, sem að þessu
vinna, er stranglega skipað að þegja
yfir því og láta engan mann hjer
í bænum vita neitt um ritsmíðina, og
nafn prentsmiðjunnar er ekki sett á
ritkornið, heldur á að heita svo sem
það sje prentað austur á Eyrarbakka.
Launungin er auðvitað fyrirskipuð til
þess að J. Þ. geti ekki sjeð árásina nje
svarað henni fyrir kosningarnar, og
er þetta þveröfugt við framkomu
Lögr. gegn þeim E. A. og Sv. B.
Kosningaskrifstofa Heimastjórnar-
manna er i LækjargÖtu 6 a (gengið
inn gegn um portið) og er opin allan
daginn frá 10—10 og geta menn feng-
ið þar upplýsingar viðvíkjandi kosn-
ingunum. Sími 263.
Prentsmiðjan Rún.