Lögrétta - 15.11.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
197
Þessi mynd er frá Kings Street (Konungsgötu), aöalgötunni í Krist-
jánsstaö á St. Croix, hinni stærstu af vestureyjum Dana, sem nú er talaS
um aS selja.
Asg. G. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavík,
s e 1 j a:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- *g innrifatnaði.
Regnkápur. — Sjóföt. — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netagarn. — Línur. — öngla. — Manilla.
Smurningsolíu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
Minn látni, kæri eiginmaSur kom
eitt sinn heim frá kirkjunni og átt-
um viS tal um VíSidalstungukirkju.
Ljet hann orS falla um þaS, aS sjer
leiddist aS sjá eySuna yfir altarinu, og
ljet hann mig heyra þaS oft síSar, aS
hann vildi geta úr þessu bætt, vildi
aS viS gæfum kirkjunni altaristöflu.
Ýms atvik, og þar meS aldurinn, sem
yfir hann færSist, dró úr framkvæmd
á þessu, og svo komu veikindi og
dauSi, og hann bindur enda á fram-
kvæmdir. okkar hjer.
ÞaS gleSur mig nú aS geta gert
þetta. Fyrst og fremst af þvi, aS þaS
var hans vilji, sem jeg ekki síSur nú,
þó hann sje mjer aS sinni horfinn,
met mikils. En þaS er margt, sem
bindur huga gamallar konu viS þá
kirkju, sem hún sótti til oft viS ýms
tækifæri gleSi og sorgir um fulla
fjóra tugi ára. MaSurinn minn sálaSi
liggur sunnan undir kirkjunni, börn
mín sömuleiSis, starfsbræSur og ná-
grannar á alla vegu, og fleiri eSa
færri af okkur, sem nú erum hjer
stödd, hvílumst sjálfsagt kringum
hana þegar kalliS kemur, Þetta á ekki
aS vekja okkur kviSa eSa sorg; þaS
er lögmál lífsins, sem allir lúta. En
hugsunin um þaS helgar staSinn og
viS lítum til hans meS meiri alvöru,
meiri lotning, en annara staSa. Jeg
vildi þá líka óska, aS þessi staSur,
þessi okkar kirkja, gæti orSiS okkur
helgur staSur, okkur og eftirkomend-
um okkar. Jeg vildi óska, aS börn
þessa safnaSar gætu hjer lyft huga
sínum til þess, sem göfugt er og fag-
urt og viS þaS orSiS betri menn. Og
máske getur altaristaflan stutt aS því.
Þá væri tilgangi mínum náS.
VirSiS viljann."
Þá stóS upp einn sóknarmanná og
þakkaSi gjöfina meS ræSu, en annar
bauS gefandanum næsta sunnudag til
heiSurssamsætis á AuSunnarstöSum.
Á stólnum var fjállræSan lesin upp
og útskýrS."
Aukaþingið.
Á öSrum staS í blaSinu er skýrt frá
því, aS aukaþing sje kvatt saman
meS konungsbrjefi í Lögb.blaSinu io.
þ. m. Stjórnin gerir í ísafold n. þ.
m. grein fyrir aulcaþinghaldinu á
þennan hátt:
„Hjer er, eins og allir vita, svo á-
statt, aS þingiS hefur ekki komiS
saman síSan sumariS 1915, enda eigi
löglega skipaS aS fullu síSan stjórn-
arskráin 19. júní 1915 kom til fram-
kvæmda 19. jan. þ. á. Þá fjell brott
umboS konungkjörnu þingmannanna,
en i staS þeirra voru landskjörnu
þingmen'nirnir fyrst kosnir 5. ágúst,
og þau kosningaúrslit fyrst kunn II.
september. Nú eru almennar kosning
ar nýafstaSnar og nýtt þing skipaS.
AfstaSa stjórnarinnar til þess þings
er óviss. Því er þaS fyrst og fremst
þingræðislega sjeð í fylsta máta
rjett, að þingið sje kvatt saman. ÞaS
getur þá þegar tekiS ákvörSun um
þaS, hvernig stjórnin skuli skipuS.
Og verSi breyting á skipun stjórnar-
innar, verður hún svo tímanlega, aS
ný stjórn getur undirbúiS málin
til reglulega þingsins sumariS 1917.
í annan staS vita þaS allir, aS
styrjaldarástandið, sem viS ísland
kémur aS mörgu leyti á svipaSan hátt
sem önnur hlutlaus lönd, rjettlætir eitt
út af fyrir sig samkvaðningu þings-
ins. ÞaS þarf eigi aS lýsa því, aS
ísland á líka i vök aS verjast vegna
stríSsins. Stjórnin hefur orSiS aS gera
margskonar ráSstafanir vegna stríSs-
ins. Þar af er samningurinn viS Bret-
land auSvitaS stærsta ráSstöfunin.
Og vænta má þess, aS gera þurfi
ýmsar fleiri en þær, sem hann hefur
beinlínis í för meS sjer. Og þenna
samning á nú aS endurskoSa, verS-
lagsákvæSi hans. Nú hafa andstæS-
ingar núverandi stjórnar ráSist gifur-
lega á hana fyrir þá ráSstöfun. VerS-
ur þeim og öSrum þá gefinn kostur
á aS láta þinglega uppi álit sitt um
þær ráSstafanir. Þeim gefst og þá
tækifæri til aS laga hann, ef þeir
eru þess megnugir. Og þeim og öSr-
um gefst /enn fremur færi á aS segja
nei viS honum, viS framlengingu
hans, ef þeir telja hann óþarfan eSa
aS minsta kosti ónauSsynlegan.
Af styrjöldinni stafar þaS, aS
strandferSir vorar eru alveg
ófullnægjandi. Auk þess er illa var-
iS svo stórum og dýrum skipum sem
Gullfoss er 0g GoSafoss aS hafa þá
í slikar strandferSir, sem veriS hef-
ur þetta ár. BurSarmagn þeirra marg-
falt betur notaS á annan hátt, til
millilandaferSa, enda skortir mjög til-
finnanlega skip til þessa. Hjer viS
bætist þaS, aS stjórn Eimskipafje-
lagsins telur fjelaginu ókleift að halda
strandferSunum áfram, nema greitt
sje margfalt meira fyrir þær en þetta
ár.
Hjer eru því góS ráS dýr. Liggur
því eigi annað fyrir en annaShvort
1. AS leggja strandferSir
n i S u r, nema aS því leyti sem Sam-
einaSa og EimskipafjelagiS kemur
væntanlega eftir sem áSur í sumum
ferSum á ýmsar hafnir, eins og veriS
hefur. En stjórnin telur of ábyrgSar-
mikiS og alls eigi rjett fyrir sig aS
ákveSa niSurfall strandferSanna.
ÞingiS hefur ákveSiS, ætlast til þess
1915, aS ferSir þessar væru farnar
meS ákveSnum landsjóSsstyrk. Og
þingiS verSur þá sjálft aS breyta
þeirri ákvörSun sinni.
2. AS semja viS aSra, ef
kostur er. En til þess aS slíkir
samningar mundu geta komiS til tals,
þyrfti mörgum sinnum meira fje aS
vera í boSi en þær milli 70 og 80
þúsundir, sem þingiS 1915 gerSi ráS
fyrir, sjálfsagt 300—400 þúsund kr.
En stjórnin telur sig ekki heldur hafa
heimild til slíkrar samningagerSary
þar sem ræSa er um fjárgreiSslu úr
landsjóSi, er hundruSum þúsunda
færu fram úr áætluii þingsins og
samþykt.
3. AS kaupa skip. Til þess
þarf auSvitaS eigi síSur heimild
þingsins en hins aS leigja skip eSa
semja viS eitthvert skipafjelag á þann
hátt, er áSur getur.
En eigi aS gera einhverjar ráSstaf-
anir í þá átt aS halda uppi strand-
ferSunum, er bráSnauSsynlegt, aS
þingis geti ákveSiS þaS sem fyrst,
hvaS gera skuli, svo aS stjórnin hafi
tímann fyrir sjer til aS framkvæma,
eða reyna að framkvæma þær ráSstaf
anir. Reglulegt þing gæti alls ekki
komiS saman fyr en í apríl eSa maí.
En þaS er of seint vegna strandferSa-
málsins. Ef heimild þingsins væri eigi
fyrr fengin, gæti tapast fje á því, t. d.
af því aS aSgengilegu tilboSi yrSi
hafnaS vegna heimildarskorts stjórn-
arinnar til aS taka því. Og svo er
strandferSanna þörf þegar aS vorinu,
i byrjun aprílmánaSar. En þeirri þörf
væri ómögulegt aS sinna, ef eigi væru
gerSar ráSstafanir í þessu efni fyr en
á reglulegu þingi í vor eSa suniar."
ÞaS má vel vera, aS heppilegast sje
aS Alþingi komi sem fyrst saman nú
eftir kosningarnar, og aS ástæSur
stjórnarinnar sjeu góSar og gildar. En
margir munu horfa í kostnaSinn. Og
svo er tíminn óhentugur, bæSi örS-
ugt fyrir þingmenn marga hverja aS
komast hingaS þegar komiS er fram
í desember, einkum þar sem þeir
munú ekki hafa búist viS því ferSa-
lagi, og svo falla hátíSarnar inn í
þingtímann og lengja dvöl þeirra hjer
aS miklum mun. BoSskapurinn um
aukaþinghaldiS hefSi átt aS koma
fram undir eins aS kosningunum af-
stöSnum, og þá hefSi mátt halda þaS
fyr og á hentugri tíma. Stjórnin hlýt-
ur þá þegar aS hafa vitaS þær á-
stæSur, sem hún nú tekur fram fyrir
aukaþinghaldinu og hefSi átt aS geta
boSaS þaS fyr. Drátturinn á atkvæSa-
talningunni í sumum kjördæmunum
et lítil afsökun, því hann hefSi alls
ekki átt aS eiga sjer staS. ÞaS er al-
veg ástæSulaust, aS upptalning at-
kvæSa þurfi í nokkru kjördæmi aS
dragast frá 21. okt. til 13. nóv.
AfstaSa stjórnarinnar til hins ný-
kosna þings virSist Lögr. ekki geta
veriS í mikilli óvissu, eftir aS fariS
hafa fram tvennar kosningar og
stjórnin hefur haft menn sína í boSi
viS báSar, bæSi viS landskjör og kjör-
dæmakosningar. Fylgisleysi stjórnar-
innar viS landskosningarnar er ótví-
ræS yfirlýsing um afstöSu þjóSarinn-
ar til hennar, jafnvel miklu skýrari
en vantraustsyfirlýsing á þingi. Og
kjördæmakosningarnar bæta ekkert
úr. Þegar menn líta á þennan kosn-
ingaárangur, getur engum dulist, aS
stjórnin er svo aS segja fylgislaus,
jafnt hjá þingi sem þjóS. Svona er
þessu variS, og þaS er hollast aS líta
á þaS eins og þaS er, án þess aS
gylla þaS eSa sverta.
MeS tilliti til þessa gat Lögr. þess
til í síSasta blaSi, aS ráSherra mundi
segja af sjer, enda hafSi hún líka viS
aS stySjast ummæli hans ekki alls
fyrir löngu um þetta mál, og þótti
henni þá líklegast, aS landritari tæki
viS til bráSabirgða, eins og ráð er
fyrir gert í stjórnarskránni. BoSskap-
urinn um aukaþinghaldiS var þá ekki
kominn fram. En nú, þegar hann er
fram kominn og þing á bráSum aS
koma saman, er orSiS nokkuS öSru
máli aS gegna um hitt en áSur var.
Hið íslenska fræðafjelag
í Kaupmannahöfn.
Þá er HiS íslenska fræSafjelag var
sett á stofn, ákváSu stofnendur þess
aS selja eigi bækur þess fyrir ákveSiS
árstillag, til þess aS keppa eigi viS
BókmentafjelagiS. í annan staS vill
þó FræSafjelagiS greiSa fyrir þvi, aS
viSskiftamenn þess, einkum þeir sem
árlega kaupa bækur þess, geti fengiS
þær fyrir lægra verS en bókhlöSu-
verð, serstaklega er um stór rit er aS
ræSa. Fyrir því hefur FræSafjelagiS
sett þriSjungi lægra verS fyrir áskrif-
endur aS allri JarSabókinni, en bók-
hlöSuverSiS er. Af sömu ástæSu seldi
þaS og FerSabók Þorvalds Thorodd-
sens fyrir nálega hálfvirSi til 1. júlí
1915; notuSu sjer þaS meSal annars
ýmsir fróSleiksfúsir alþýSumenn og
var þaS vel fariS. Hins vegar þurfti
FræSafjelagiS eigi aS selja FerSabók-
ina svona ódýrt, því aS hún hefSi selst
hvort sem var, eins og nokkur reynd
var fengin fyrir meS fyrsta hefti, áS-
ur en þaS ákvæSi var tekiS, aS selja
hana fyrir hálfvirSi.
En FræSafjelagiS óskar eigi aS eins
aS gefa þeim mönnum, sem kaupa
flestar bækur þess, tækifæri á aS fá
þær fyrir mjög gott verS, heldur vill
þaS og efla greiSa bóksölu,
og venja menn aS því leyti sem þaS
getur viS greiS viSskifti. Fyrir því
selur þaS stærstu bækurnar ódýrt
fyrst eftir aS þær koma út. AS þessu
verSa viSskiftamenn FæSafjelagsins
aS gæta. Þá er bókhlöSuverSiS eitt
sinn er gengiS í gildþ má eigi vænta
þess, aS bækurnar fáist úr því meS
öSru verSi. FræðafjelagiS mun ekki
hafa þann siS aS setja bækur niður,
þá er þær eru orSnar nokkurra ára
gamlar, eins og margir bóksalar gera
og sum fjelög. VerSiS á öllum bókum
FræSafjelagsins er í hlutfalli viS
prentunarkostnaSinn sett svo lágt, aS
fjelagiS gæti alls ekki staSist, ef þaS
hefSi ekki 1000 króna styrk á ári til
þess aS bera hallann, og ef sumir fje-
lagsmenn sýndu því eigi mikla óeig-
ingirni, sjerstaklega meS þvi aS vinna
ókeypis fyrir þaS.
UpplagiS af flestum bókum FræSa-
fjelagsins er fremur lítiS ; er þaS meS-
fram gert til þess aS þurfa aldrei aS
setja niSur neina bók. AS eins af
Stafsetningarorðabók Finns Jóns-
sonar er prentaS stórt upplag, en hún
er líka seld fyrir hálfvirSi; hjer er
mjög dýrt aS prenta orSabækur.
Af Ársriti Fræðafjelagsins, sem nú
er aS hlaupa af stokkunum, er og
prentaS heldur stórt upplag, en þó
eigi stærra en svo, að allur kostnaS-
urinn viS útgáfu þess fæst ekki, þótt
þaS seljist alt fyrir 75 aura eintakiS.
Erlendis er þaS selt á 1.50, og ætti þaS
aS borga kostnaSinn allan, þyrfti aS
selja þaS svo, enda er þaS mjög lágt
verS, aS minsta kosti þriSjungi lægra
en þaS ætti aS vera eftir prentunar-
kostnaSinum nú á tímum og eftir því,
sem bókaverS er alment á NorSur-
löndum. En FræSafjelagiS gerir i
þetta sinn tilraun til aS koma á fróS-
legu Ársriti handa öllum almenningi,
er verSi svo ódýrt sem framast má
verSa, svo aS sem flestir alþýSumenn
geti eignast þaS. ÞaS getur áreiSan-
lega haft töluverSa þýSingu fyrir all-
an almenning og alþýSumentunina, ef
landsmönnum tækist aS eignast al-
þýSlegt ársrit, afaródýrt, meS marg-
breyttu efni, fróSleik og nýungum,
er aS gagni mættu verSa.
En þetta getur þvi aS eins tekist,
ef margir kaupa ÁrsritiS og stySja
þaS á þann hátt. FræSafjelagiS vonar
aS margir góSir menn vilji gera það
víSsvegar um landiS, og þar á meSal
æskulýður landins.
Kaupmannahöfn, i septbr. 1916.
B o g i T h. M e 1 s t e S.
Glíma.
»Hrörnar þöll,
sús stendr þorpi á,
hlýrat henni börkur né barr«.
Nú er íslenska glíman aS verSa oln-
bogabarn þjóSarinnar. Nú er hún
hrakyrt af mörgum og fáir leggja
henni HSsyrSi. Láta margir gildlega
gegn henni og vinna henni þaS ógagn
er þeir mega. Reyna þeir aS koma
þeirri flugu i munn fávísum mönnum,
aS hún sje hættuleikur og lítt fallin
til gamans, þvi stór meiSsl geti hlot-
ist af. Þar aS auki sje hún ljót og leiS-
inleg íþrótt.
Þeir menn, sem slíkt mæla, þekkja
lítiS til glimunnar, og sýnist svo, aS
ekki þyfti aS saka, þótt menn þessir
vildu gerast henni gustillir. En þaS
verSur jafnan svo, aS fleiri trúa lasti
en lofi. HvaSan þessar óvinsældir eru
runnar, veit jeg ekki gerla, en rekja
má víst sum sporin aS dyrum glímu-
mannanna sjálfra. Þeir hafa fáir bor-
iS þá virSingu fyrir íþróttinni, sem
hún á skilið.
Nú eru aldrei kappglimur háSar, af
því aS engir fást til aS glíma. Nú eru
glímufjelög aS leggjast niSur af því
aS enginn vill læra aS glima. Nú talar
fólkiS um íslensku glímuna eins og
úrelt gaman. Svona er nú komiS fyrir
þjóSlegustu og fegurstu íþrótt vorri.
Tómlæti íslendinga ríSur ekki viS ein-
teyming.
ÞaS lítur nú helst út fyrir, aS glím-
an ætli aS leggjast niSur meS öllu. Er
slikt allmikil skömm fyrir íslendinga,
aS týna þannig íþrótt, sem hefur ver-
iS þjóSaríþrótt þeirra frá landnáms-
tíS og aSrar þjóSir hafa ekki þekt til
skamms tíma. En nú eru ýmsar þjóS-
ir farnar aS iSka þessa iþrótt og eng-
an skyldi undra, þótt Mörlandinn yrSi
eftirbátur þeirra í sinni eigin íþrótt
áSur en langt um líSur.
En hvaS þarf aS gera til þess, aS
firra þjóSina þeirri skömm, aS glata
þessari íþrótt og láta aSrar þjóðir
verSa sjer snjallari í henni? HvaS
þarf aS gera til þess, aS glímunni
verði skipaS á þann bekk, er henni
ber ?
Það á að kenna glímu
í öllum barnaskólum,
„ÞaS ungur nemur gamall temur“.
ÞaS á aS kenna drengjum aS glíma
strax og þeir fara aS ganga í skóla.
ÞaS á aS kenna þeim aS bera virS-
ingu fyrir glímunni, eins og öllu sem
þjóSlegt er. Þegar drengir fara fyrst
í skóla, eru þeir vanalega svo stálp-
aSir, aS þaS er hægSarleikur aS kenna
þeim aS glíma svo vel fari. Leikfimi
er nú kend í mörgum skólum. Glíman
og leikfimin geta sameinast. Glíman á
aS verSa skyldu-námsgrein í hverjum
opinberum skóla, þar sem leikfimi er
kend, og leikfimiskennararnir eiga aS
vera færir um aS kenna hana.
Jeg sje ekki aS neitt geti veriS þessu
til fyrirstöSu, ef þeir, sem fyrir skól-
unum ráSa, vilja sinna þessu.
Ef þessi hugmynd næSi fram aS
ganga, mundu glímufjelög rísa upp
þróttmeiri en áSur. Áhuginn mundi
vaxa og hópur glímumannanna
stækka meS hverju ári. ÞaS vex ætíS
gengi hvers málefnis því meira, sem
fleiri veita því fylgi. En hygg, aS
flestir drengir mundu halda áfram aS
iSka glímu eftir aS þeir hætta aS
ganga í skóla, ef þeim hefur veriS
lcend hún þar og vakinn áhugi þeirra
fyrir henni.
Glíman verSur aS lifa og þetta er
ráS til þess, aS auka gengi hennar. Ef
þeir menn vilja sinna þessu, sem ráS
hafa á aS koma því í framkvæmd, þá
vinna þeir þjóSinni meira gagn en
margir hyggja.
[Vetrarblaðið].
Eftirmæli.
Kristinn Stefánsson skáld
andaSist á heimili sínu í Winnipeg
seint i september siSastl. Lögb. frá 5.
okt. minnist hans meS þessum orSum:
„Kristinn Stefánsson var fæddur i
júlímánuSi 1856 aS Egilsá í NorSur-
árdal í SkagafirSi. Foreldrar hans
voru þau Stefán læknir Tómasson og
Vigdís Magnúsdóttir kona hans. Er
móSurætt hans sú sama og Sigtryggs
Jónassonar, B. L. Baldwinssonar og
FriSbjarnar Steinssonar.
Kristinn ólst upp hjá móSur sinni
þangaS til hann var 12 ára, en föSur
sinn misti hann þegar hann var 8 ára.
Tólf ára fluttist hann aS Akureyri og
dvaldi þar um fimm ára skeiS. Kom
vestur til Ameríku áriS 1873, þá sam-
ferSa þeim B. L. Baldwinssyni og
SigurSi J. Johannssyni. Settist hann
fyrst aS í Ontario og var þar i 8 ár,
en áriS 1881 flutti hann til Winnipeg
cg dvaldi þar til dauSadags.
ÁriS 1884 kvæntist Kristinn Guö-
rúnu Jónsdóttur Árnasonar frá Tjör-
nesi í Þingeyjarsýslu; voru þau Guö-
rún og sjera Árni Jónsson á Skútu-
stöSum systkinabörn. ÁriS 1909 var
þeim hjónum haldiS veglegt silfur-
brúSkaup.
Kristinn sál. veiktist í aprílmánuSi
af æSakölkun og hjartveiki og ljetst
af heilablóSfalli 30. september . JarS-
arför hans fór fram á föstudaginn frá
Únitarakirkjunni, aS viSstöddum
fjölda manns, og voru ræSur fluttar
af þeim sjera Rögnvaldi Pjeturssyni
og sjera Fr. J. Bergmann.
Kvæðabók kom út eftir Kristinn
áriS 1900; heitir bókin „Vestanhafs"
og er gefin út í Reykjavík af Jóni
Ólafssyni. Úrval af öllum ljóSum
Kristins eru nú í prentun.
Kristinn var ejnn af útgefendum