Lögrétta - 13.12.1916, Blaðsíða 4

214
LÖGRJETTA
Við gengum nú eftir afarlöngum og
djúpum göngum, sem lágu í ótal
bugöum fram í aöra skotgrafalínuna,
en hún er 800 metrum fyrir aftan þá
fremstu. Göngin voru vel gerS og
botninn trjálagSur. En vegalengdin
var þreytandi. Alt í einu sá jeg, er
viS fórum fyrir horn í göngunum, þá
sem á undan okkur voru stökkva
upp úr þeim, þjóta á harSa hlaupi yf-
ir opiö svæði og hverfa þar aftur niö-
ur. ViS, sem á eftir vorum, ætluðum
aS hlaupa á eftir hinum. En rjett í
þvi heyröum við eins og tvö þung
högg, hvert á eftir ööru, og svo titr-
aSi loftiö sem snöggvast af skotum,
sem hleypt haföi veriö af okkar meg-
in. Við þetta námum viö staðar sem
snöggvast, en þutum svo á eftir hin-
um. Þar komum viö niöur í eina af
hinum djúpu gröfum eöa jaröhúsum
af nýjustu gerð. ÞaS eru neöanjarð
ar-bæir, lýstir af rafljósum, meS í-
búðarherbergjum, geymsluherbergj-
um, talsíma- og ritsímastövum, — 10
metra undir yfirboröi jaröar. Þar
niöri er hvaö eina, sem til þarf aö
taka. Foringjarnir hafa þar niöri
falleg herbergi, meö skrifboröum og
bókaskápum og myndum á veggjum.
Úr þessum jaröhúsum hafa ÞjóS-
verjar oft gert óvinaliöinu óþægileg-
ar skráveifur. Þegar Bretar höfðu
dægrum saman sent stórskotajelin yf-
ir skotgrafir Þjóöverja og hugsuSu
sjer, aö nú hlyti alt, sem þar heföi
lífsanda dregiö, að vera dautt og
grafið, svo aö hættulaust væri fyrir
fctgöngulið þeirra aS taka grafirnar
meö áhlaupi, þá kom þaS oft fyrir,
aö Bretar fengu dynjandi skothríö á
eftir sjer, er þeir voru komnir yfir
skotgrafirnar, frá vjelbyssum Þjóö-
verja, er geymdar höföu verið niöri
i jaröhúsunum. Þrátt fyrir umrótið af
jörðinni við skothríðarnar, höföu
Þjóöverjar meS einhverjum útbúnaöi
trygt sjer þaö, aö ná lofti niöur í jarS-
húsin.
VeSriS var enn drungalegt og ilt
sýni, svo að ekki var hægt aS vænta
neinna sjerlegra viðburða á vigvell-
ir.um þennan dag, segir höf., og því
hjelt hann til baka sama veg og hann
haföi komið, ásamt foringjanum, sem
flutt haföi hann fram í skotgrafirn-
ar. Hann segir, aö hermennirnir í
skotgröfunum taki heimsækjendum
mjög vel, líti á þá eins og brjef aS
heiman. Foringjarnir, sem hann átti
tal viö, voru engan veginn, segir
hann, soknir niður í umhugsun um
hermenskuna eingöngu. Þeir töluSu
um alls konar málefni, bókmentir og
listir o. s. frv.
Þeir, sem koma í heimsókn til víg-
slöðvanna og vilja fá aö skoöa sig
þar um, veröa aö gefa skriflega yfir-
lýsingu um, aS þeir eöa erfingjar
þeirra geri enga kröfu til bóta, þótt
slys vilji til. Svo er þaö að minsta
kosti þarna á þýsku herstöövunum,
segir höf. Samt eru foringjar þeir,
sem taka að sjer aS fylgja gestum á
vígstöðvunum, mjög varkárir. Eftir
að greinarhöf. og förunautur hans
komu úr skotgröfunum, fóru þeir
gegnum skógana hjá Rancourt. Þar
voru holur eftir granata í vegunum,
sumstaðar þjettar. Foringinn hafSi
orS á því, aö sjer væri illa viö aö fara
um þetta svæði; þaö væri ekki hættu-
laust. Samt uröu engin slys aö því. I
útjaSri skógarins stigu þeir af vagn-
inum, er þeir höfðu fundið gott skjól
handa honum, og gengu inn í þorp-
iö. ÞaS var skotiö til grunna og rauk
enn úr rústunum. Stór búgarður þar
í grendinni var einnig í rústum. Viö
stóöum kyrrir um stund og lituðumst
um, segir greinarhöf. Hátt í lofti fyr-
ir ofan okkur sveif þýsk flugvjel, al-
veg eins og ránfugl til aö sjá, með
þöndum vængjum. FerSinni var
heitiö til nokkurra stórskotavjela, sem
duldar voru þar í grendinni. JörSin,
sem þeir gengu yfir, var mjög rifin
af skotum, og yfir holunum, þar sem
granatarnir höföu sprungiö, var enn
gulgrænn brennisteinsglampi. Komu
þeir svo til skotvjelanna. Þær voru í
lægö og þaktar visnum trjágreinum.
Mennirnir, sem hjá þeim voru, höföu
ekkert afdrep og var staöa þeirra
hættuleg. En skamt frá þeim voru
gryfjur, sem múrsteinn hafði verið
brendur í, og þar áttu þeir dálítið
jaröhús. Undanfarandi dægur haföi
skotum óvinanna veriS beint á þess-
ar stöSvar, og ekkert dægur haföi
liöið svo, aö ekki fjellu þar menn.
Einkum höfSu skothríöarnar að næt-
urlagi veriS hættulegar. Samt voru
bæSi foringjarnir og liSsmennirnir
þarna viS skotvjelarnar hinir róleg-
ustu. Það þótti ekki nema sjálfsagt,
aö menn fjellu og skotvopnin eyöi
legöust. Öll áherslan var lögS á aö
sýna, hvaS tekist hefði aS verja og
hvernig þaS hefði tekist. Um þaS
kunnu bæSi foringjarnir og liösmenn
þeirra margar skringilegar sögur,
sem þeim þótti gaman að segja frá.
Höf. segir, aö sjer hafi jafnan
virst þaS, er hann hafi komiS til víg-
vallanna, aS versti óvinurinn, sem
þeir eigi þar viS að stríöa, sje leiö-
indin. Alt sje þar kærkomið, sem
stytti stundirnar, svo sem brjef, blöS,
bækur, heimsóknir, og síöast en ekki
sist — tóbak. Þess vegna gera for-
ingjarnir sjer far um aS halda uppi
líkamsæfingum og leikum, þegar ekki
er annaö aö gera. ASgeröaleysiö er
allra verst. Þá geta leiSindin náð tök-
um á mönnum.
Einn af foringjunum, sem greinar-
höf. átti tal viö, segöi honum frá her-
rjetti, sem hann heföi átt sæti í yfir
i Champagnehjeraöi. MeSal a,nnara
var dæmdur þar fótgönguliösmaöur,
sem fariS haföi burt úr skotgröf um
nótt og náöst hafði síðan í eftir
nokkra daga langt bak viö herlínuna.
MaSurinn hafði veriö duglegur her-
maöur og var alls óhræddur, er hann
mætti fyrir rjettinum, þótt honum
væri þaö vel ljóst, aö þung hegning
liggur viö því, aö vikja í leyfisleysi
burt frá herdeild sinni. En hann af-
sakaði sig meS engu öðru en því, aö
hann heföi mátt til a bregða sjer
burtu til þess aö fá aö sjá eitthvað
nýtt. Hann haföi ekki þolað við fyrir
leiðindum. Svo fjekk hann 6 ára
betrunarhús, en hegninguna á hann
reyndar ekki að taka út fyr en eftir
stríöiö. „En þaö veit guö, aö jeg
skildi hann vel,“ sagöi foringinn.
Og komiS hefur þaö fyrir, aö ó-
vinirnir taka höndum saman til þess
að skemta sjer. Á Champagnevíg-
stöðvunum uröu skotgrafir Frakka
og ÞjóSverja á nokkrum stööum svo
nálægar hvor annari, aö ekki voru
milli þeirra nema fáir metrar. ÞjóS-
verjar sáu til Frakka, er þeir voru
aö vinna í skotgröf sinni og eins
Frakkar til ÞjóSverja. En hvorugum
kom samt til hugar að kasta rekun-
um og grípa byssur í staöinn. Þeir
fóru, þvert á móti, aö sendast á brjef-
um og blöðum, og skiftust á mat og
tóbaki og ýmsu fleira, og var þetta
þó stranglega bannað. En það stytti
stundirnar og var því mjög freist-
andi. Og loks fór svo, aö þeir fóru
aö bjóöa hvorir öSrum heim á víxl,
þegar foringjarnir fóru langt í burtu,
til þess aö skoSa grafirnar hvorir hjá
öðrum. Þetta voru æfintýri, sem um
var talandi, og engum leiöindum yfir
aö kvarta meöan á þeim stóö.
Foringinn, sem greinarhöf. átti tal
viö, sagöist sjálfur vera brotlegur aö
því leyti, aS hann heföi gengiö fram
hjá þessu, þótt hann vissi af því, og
ekkert látist veröa var viö það. Og
sögu sagöi hann greinarhöf. um þess-
ar heimsóknir eftir einum af kunn-
ingjum sinum, sem var foringi í stór-
skotaliöinu.Hann haföi um tíma feng-
iö þaö hlutverk aö gera mælingar
frammi í skotgröfunum, sem næstar
lágu skotgröfum Frakka. Honum var
fótgönguliöiö óviökomandi, og þegar
hann hafði setið þar um hríð viö
verk sitt afskiftalaus, skeyttu liös-
mennirnir í skotgröfunum ekkert um
nærveru hans. Hann heyröi þá aö þeir
fóru aö masa viö Frakka hinu meg-
in, og Frakkar buöu þeim aS koma
yfir um. Þrír menn klifruöu þá upp
úr skotgröfinni og hlupu yfir um, og
var auðheyrt, aS vel var tekið á móti
þeim í skotgröfinni hjá Frökkum.
Eftir nokkra stund komu tveir af
þeim aftur, báöir kendir og meö lúk-
urnar fullar af vindlingum. Þegar
þeir komu heim til sín aftur, litu þeir
viö og kölluSu yfir að frönsku gröf-
inni: „Karl, Karl, hvaö er orðiö af
þjer!“ Enginn svaraöi. Karl var ró-
legur hinu megin, og þaö leit út fyrir
að þeir væru orönir hræddir um aö
fjelagi þeirra mundi heldur kjósa
fangavist hjá Frökkum en framhalds-
strit fyrir fööurlandiS. Svo kölluöu
þeir enn af öllum kröftum: „Karl,
Karl!“ Og er ekkert svar kom hinu
megin frá, klifruöu þeir aftur upp úr
gröfinni og ætluöu aö sækja fjelaga
sinn. En áður til þess kæmi, komu
Frakkar upp úr gröf sinni hinu meg-
in rambandi meö Karl á milli sín.
Þeir vildu ekki aö hann fengi óþæg-
indi fyrir heimsóknina.
MeSan viö vorum viS stórskota-
vjelarnar hjá Rancourt, segir grein-
arhöf., kom skipun um aS hlaSa þær.
ÞaS er gert meö vjelakrafti, en geng-
ur eins ljettilega, þótt granatinn, sem
lyft er upp í byssuhlaupiS, sje mörg
hundruö pund, aS hagræða honum
þar eins og velriS væri aö stinga
vindilstubb í hylki. ViS stóSum beint
aftur undan vjelinni, er skotinu var
hleypt af, því þaS er sagt, að ef
menn standi í rjettri línu aftur frá
vjelinni, eigi þeir aö geta sjeS gran-
atinn, er hann þýtur út í loftið. En
viS sáum ekkert, og jeg er hræddur
um aS þetta sje ekki annaS en tilbún-
ingur hermannanna, til þess aS leika
á okkur hina. ÞaS, sem viö heyrðum,
er skotið reið af, var eins og gríSar-
stórum tappa væri kipt upp úr flösku,
og síðan þyturinn í loftinu, er gran-
atinn þaut á stað. Ekkert svarskot
kom hinu megin frá meöan viS biS-
um þarna.
Foringi frá skotvjelunum fylgdi
okkur áleiSis til Rancourt. ÞaS var
hár maöur og sterklegur, meS gler-
augu, og haföi járnkrossband í netslu
á barminum. Hann hafði veriS meö
í stríSinu frá upphafi. En hann kvaSst
hafa verið aö búa sig á staS
yfir til Ameríku, þegar þaö byrj-
aði. Hann hafði veriS ráöinn pró-
fessor við Columbíu-háskólann í
New-York. Slíkir menn eru margir
meSal foringja í þýska hernum. Þar
eru prófessorar, doktorar, fram-
kvæmdastjórar, jarSeigendur, bóksal-
ar, leikarar og kaupmenn. Kemur þaö
oft skrítilega fyrir, er framkvæmda-
stjóri í heimskunnu firma, frægur
prófessor í listasögu eöa eigandi
heimskunnrar bókaverslunar er á-
varpaöur þarna hr. Iautinant eöa hr.
kafteinn. En einmitt margir slíkir
menn eru nú lautinantar eSa kaftein-
ar í þýska hernum.
Eftirmæli.
W/iT-------
2. septy'f. á. andaðist hjer í Reykja-
vík, aö heimili sínu, GuSrún Á-
mundadóttir, móðir Ámunda kaup-
manns Árnasonar og þeirra systkina.
Ámundi faöir hennar var merkur og
gildur bóndi. Hann bjó aS Sandlæk í
Gnúpverjahreppi. Hann var sonur
GuSmundar Björnssonar bónda á
Syöra-Langholti, og Guörúnar Á-
mujndadóttur „smiSs“, systur Hall-
dórs prófasts á Melstað, er var
„snillimaöur sem faðir hans“, segir
Jón Espólin. GuöríSur hjet kona Á-
munda bónda, Guömundsdóttir, Lofts-
sonar, Freysteinssonar. Höfðu þeir
feðgar allir þrír búiS aö Sandlæk,
hver eftir annan, og GuSmundur
keypt jörðina, er seldar voru jarðir
Skálholtsstóls um 1800. Freysteinn
afi hans var sonur Rögnvalds bónda
á Auösholti í Biskupstungum. HöfSu
þeir langfeögar búið þar mann fram
af manni svo aS rekja má frá því
um siöaskiftin á 16. öld, að því er
Hannes fróði Þorsteinsson segir. Er
þaö góö og gild bændaætt. Af henni
var og Illugi „smiöur“, nafnkunnur
maður austur þar og kynsæll.
Þau Sandlækjar systkin, börn Á-
munda og GuSríðar, voru átta, er
upp komust, og er það nú oröinn
mikill ættbogi. GuSrún heitin var
elst þeirra systkina, fædd 29. apr.
1839. Hún var um tvítugt, er móðir
hennar andaöist. Var hún eftir þaö
fyrir framan hjá fööur sínum, þar til
er hún fór sjálf aö búa á hálfu Syöra-
Langholti í Hrunamannahrepp og
giftist Árna Eyjólfssyni frá Minni-
Völlum á Landi haustiö 1864. Bjuggu
þau þar síðan, meöan hann liföi, 34
ár, og hún 2 ár eftir þaö meö börn-
um sínum, en fluttist hingað til
Reykjavíkur árið 1900 og dvaldi hjer
þaö sem eftir var æfinnar.
GuSrún var sköruleg kona, vel aS
sjer og fyrirmannleg, stórhuga og
kappsöm, iðjukona hin mesta, ráö-
deildarsöm og hagvirk, hvers er hún
tók höndum til; enda áttu þau syst-
kin hagvirkni og búmannskosti aö
sækja í báðar ættir. Þeirra kosta naut
hún þó varla til hálfs, því aö mestan
hluta æfinnar var svo farið heilsu
hennar, að hún tók ekki á heilli sjer.
Þó var jafnan snyrtilegur myndar-
bragur á heimili hennar og gott var
aö koma aS Langholti. Þau hjón voru
hvort ööru gestrisnara, þótt ekki
væru þau annars skaplík, hann gleði-
maöur, ljettur í lund og manna
skemtilegastur, hún alvörugefin og
viökvæm og örlynd. En hún átti einn-
ig aðra kosti, sem raunirnar gátu al-
drei bugað nje borið á skugga: Hún
var guörækin trúkona alla sína daga
Rafnainsujeler. Ssiinapsálil.
Ef þjer þurfið aS byggja rafstöö fyrir: Kaupstað, Sveitaheimili, Versl-
unarhús, Skólabyggingar eSa Hreyfimyndahús, enn fremur til ljósa á
Gufuskip eða Mótorbáta, þá leitiö upplýsinga öllu því viðvíkjandi hjá
mjer, áöur en þjer festiö kaup annarstaðar.
Jeg hef bein sambönd við Ameríku, þar sem vjelarnar eru smíðaðar,,
og enga milliiiði milli mín og verksmiðjanna.
Skrifiö í tíma, áSur en alt farrúm aö vestan í vor gengur upp.
Öllum fyrirspurnum svarað tafarlaust.
S. Kjartansson.
Pósthólf 383. Reykjavík.
(Fiskstrigi) ogf
Ullarballar
fyrir kaupmenn, kaupfjelög og útgerðarmenn.
Leitið yður upplýsinga um verðið, áður en þjer festið kaup annarstaðar,
hjá
T. Bjarnason.
Sírni 513. Box 157. Síinn. Tbjarnason.
KRONE |nAGERÖL
er best
Söðlasmíða-
og aktýja-vinnustofa
Grettisgötu 44 A.
TekiS á móti pöntunum á reiötýgj-
um og aktýgjum og fl. tilheyrandi.
ASgerSir fljótt og vel af hendi leystar.
EGGERT KRISTJÁNSSON.
og ástrík móðir og eiginkona. Sjaldn-
ar en hana langaSi gaf hún sjer tóm
til aö lesa sjer til skemtunar, en
varla leiö svo dagur, aS minsta kosti
a efri árunum, aö hún læsi ekki eitt-
hvaS gott eða ljeti lesa fyrir sig.
Hún átti marga þunga stund um dag-
ana, en það var eins og altaf birti
yfir æfinni og í huga hennar eftir því
sem á leið. Og bjartast er ef til vill
yfir banasænginni, þar sem hún
kveður börnin sín öll meS fullri
rænu og glaöri trú og sofnar síðan
blítt og rótt í örmum yngri dóttur
sinnar, sem hún unni mest allra
manna og aldrei haföi viS hana skiliö.
Af 10 börnum hennar eru nú 4 á
lífi og öll í Rvík: Ámundi kaupmað-
ur á Hverfisgötu 37; GuSríSur, versl-
nnarkona á Klapparstíg 20; Tryggvi,
trjesmiöur á Njálsgötu 9 og GuSrún,
er jafnan var með móSur sinni, nú
í húsi Ámunda bróöur síns.
M.
íV. ^ jc.it
Bæjarstjórnir —
Byggingarncfndir!
UM SKIPULAG BÆJA
eftir
GUÐM. HANNESSON.
Omissandi bók fyrir bæjarstjórnir,
bygginganefndir og framtakssama
bæjarbúa.
Fæst lijá ritara Háskólans
(kl. 1-2 og 4-5).
Verð kr. 2,50.
Ekki seld í bókaverslunum.
Eg-g-ert Claessen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17. Venjulega heima
kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16.
Schannongi
Monument-Atelier,
Ö. Farimagsg. 42.
Köbenliavn.
= Katalog gratis. -:
PrentsmiSjan Rún.