Lögrétta - 28.03.1917, Blaðsíða 4

56
LÖGRJETTA
' “‘-7 '■} ~y ■ v ^ s' -< : - '■'<?•''
5
i3
03
S5'§
>2
z™
Z
KRONE LAGERÖL
best.
Landhelgisvörmii í Crardssjó.
Þeir, sem vildu taka hana að sjer á timabilinu frá ii. maí næstkom-
andi, yfir vorið og sumarið, geri svo vel að senda tilboð um, fyrir hve
mikið á mánuði þeir vilja gera það, til
Eiríks Þorsteinssonar kaupmanns í Gerðum
fyrir 14. apríl n. k.
um, en enskur herforingi, M a j 0 r
P e a c o c k, sem sjálfur var viS-
staddur málareksturinn, hratt þess-
um staölausa áburöi meö ítarlegri
grein í blaöinu Madras Times.
Langfráleitust eru þó ummæli sr.
Öfeigs um Mrs. Besant, þvi eng-
inn fótur er fyrir þeim, nema ef vera
skyldi sá, aö hún skildi við mann
sinn fyrir mörgum árum, og getur
þaö varla heitiö nein mannorösskemd,
jafnvel þótt hann væri prestur. Þar
sem hann segir, að hún hafi verið
„sökuö um hneykslanlega sambúö viö
ýmsa menn“, þá hefur, mjer vitan-
lega, enginn oröiö til þess á prenti,
nema Mr. Gook á Akureyri, og þaö í
bíaöi sem hann gefur út hjer á ís-
landi, en jeg leyfi mjer aö efast um
það, að hann þyrði aö halda sliku
fram opinberlega á Englandi, þar sem
Mrs. Besant er virt og elskuð af öll-
um mönnum, sem nokkuð þekkja til
hennar. Rit hennar bera ljósastan
vottinn um siöferöisskoðanir hennar,
og að hún brjóti ekki sjálf í bág við
þær meö „hneykslanlegri sambúö við
ýmsa menn“, má meðal annars ráða
af því, aö menn og konur af besta
tægi flykkjast þúsundum saman að
f}-rirlestrum hennar, en það mundi
fráleitt eiga sjer stað, ef slíkur blett-
ur væri á mannorði hennar. Englend-
ingar eru yfirleitt svo vandir að virð-
ingu sinni, aö þeir mundu ekki leyfa
konum sínum, systrum og dætrum aö
sitja við fætur þeirrar manneskju, sem
hefði slíkt óorð á sjer. Þá skal jeg
leyfa mjer aö benda á það, að W.
S t e a d ritstjóri, sem var alkunnur
aö prúömensku 0g vandlætingu, batt
vinfengi sitt viö Annie Besant og
mintist hennar jafnan með aðdáun og
viröingu í tímariti sínu „Review of
Reviews". Og að lokum vil jeg skír-
skota til enska prestsins alkunna, Mr.
Campbels, sem fjekk hana til að
fiytja erindi í kirkju sinni i Lund-
únaborg, og leiddi hana fram fyrir
söfnuðinn með þessum orðum:
„Þegar jeg leiði Mrs. Besant fram
fyrir söfnuð minn í City Temle með
nokkrum orðum, þá er það ekki í
þeim tilgangi, að slá henni neina gull-
hamra; en jeg finn mjer skylt gagn-
vart sjálfum oss, aö láta þess getið,
að vjer viðurkennum Mrs.
Besant sem einn af helstu
siðferöisfrömuðum vorr-
ar aldar........ Hún leitar sann-
leikans í 0g undir öllum trúarjátning-
um. Hún útskúfar engum. Af því að
þekking hennar og lífsreynsla er svo
djúp og víðtæk, hefur hún unnið sjer
álit og viðurkenningu sem m i k i 1 i
andlegur leiötogi og læri-
m e i s t a r i, og því er það, að vjer
bjóðum hana velkomna hjer í City
lemple í kvöld.“ —
Þetta ætla jeg að nægi, til að sýna
álit bestu manna erlendis á Mrs. Be-
sant, og finst mjer það þyngra á
metunum en órökstuddar ásakanir,
sem menn leyfa sjer að sletta fram
hjer á íslandi til að sverta mannorð
hennar, af því að þeir þykjast örugg-
it um, að þeir verði ekki látnir sæta
lagaábyrgð fyrir. Slík vopn eru ekki
sigurvænleg, heldur þvert á móti, og
býst jeg við að sr. Ófeigur og aðrir
komist að raun um það að lokum,
ef þeir halda áfram slíkum persónp-
legum árásum. Jeg finn ekki ástæðu
til að fara frekar út í þetta mál að
sinni, en læt Sigurð Kr. Pjetursson,
þýðanda bókarinnar „Lífstiginn“,
sem gerð hefur verið að umtalsefni í
áminstum fyrirlestri, um að svara á-
deilum og misskilningi prestsins að
öðru leyti.
Jón Jónsson Aðils
dócent.
Formaður Reykjavíkurstúku Guðspekisfj#lagsins.
Ferð til Jökuls.
Eftir Guðmund Hjaltason.
VI. Sandur
Vestur á Sandi var jeg 3 daga. Bjó
þar hjá Valdimar kaupmanni. Var
þar einnig gott að vera. — Þorpið er
á hraunlendi, einkum syðst; sandur
ekki svo mikill. Og sunnan og vestan
við þorpið er mikið hraun, sumstað-
ar grösugt, en sumstaðar mjög úfiö,
einkum við sjóinn.
Á Sandi og í Keflavík eru nú um
450 manns og um 20 kýr, og sjávar-
gagn mikið. Heldur fátt um sauðfje
þar eins og í Ólafsvík, en þó eitt-
hvaö, og á öðrum stööum við jökul
er talsvert af því. Góð fjárbeit víða
í fjöllum þar, en graslendið er ekki
mikið.
Sjómenn þar voru að leita að fjöru-
maöki og sandsíli til beitu. En verða
annars, og jeg held þeir í Ólafsvík
líka, að sækja krækling langar leiðir.
Ekki að eins inn í Eyrarsveit, heldur
til Stykkishólms, stöku sinnum inn í
Dagverðarnes, vestan við Hvamms-
fjörð.
Er mikið haft fyrir lífinu við jök-
ul, þótt oftast sje aflasamt. Sjósókn
örðug og hættuleg, líkt og á Suður-
nesjum, en þó heldur verri, vegna
núsvinda. Bátar sýndust mjer held-
ur litlir, enda hefur trjáviður lengi
verið þar dýr, eins og önnur útlend
vara. En nú er samt verslunin að smá-
batna. Er kostnaðarsamt að versla
þarna vestra, vegna hafnslæmsku og
[ annars.
Margbreyttur var þar fjörugróð-
inn og fagur; þóttist jeg sjá þar
þangplöntur, sem jeg hef ekki ann-
arstaðar sjeð. En sárt fann jeg þar
til fáfræði minnar. Að líta yfir þetta
fiölskrúöuga fjörugróðurríki finst
mjer eins og að líta í Suöurlanda-
málin, sem maður rjett skilur ein-
stöku orð í, en hitt alt er eins og
hulinn fegurðarheimur fyrir manni.
Meöal fleiri góöra manna hitti jeg
hjer gamlan sjógarp frá Akranesi,
Árna Magnússon. Var hann lengi for-
maður hjá Hallgrími Jónssyni al-
þingismanni. Árni þessi var mesti
dugnaðarmaður til sjós og lands og
vildu allir hjá honum róa. Enda var
hann líka besti drengur og gáfumað-
ur. Svo mikill er áhugi hans, að hann
hefur róið 2 ár eftir að hann varð
blindu, og brimhljóðið þykir honum
eins ánægjulegt eins og fossavinum
fossahljómurinn. Sjer til skemtunar
er hann að yrkja og heyrði jeg sumt
af því, fult af góðum hugsunum. Eft-
ir hann eru góðar formannavísur í
„Ægi“.
Kenslukonu Ingveldi Sigmunds-
dóttur hitti jeg á skólanum. Er hún á-
hugasöm, og sýndi mjer dálítið safn
af íslenskum, fremur fásjeðum sjó-
dýrum. Sonur Árna kennir þar, og er
efnismaður.
VII. Ingjaldshóll.
Kirkjustaöur þessi stendur á hæð
rjett austan við Sand og Keflavík.
Er þaðan fallegt aö sjá upp til jök-
ulsins og undirfjalla hans, er í þeim
fallegur foss. Eins mikið að sjá inn
og yfrum Breiðafjörð og út um
hraunin vestast á Nesinu.
Mjög fallegur nýr ljósahjálmur er
í kirkjunni, og annar gamall fremur
laglegur. Þar er og góð altarismynd,
og eitthvað einkennilegur prjedikun-
arstóll, minnir mig.
Svo fór jeg aftur til Ólafsvíkur.
Kom þar aftur til sr. Guðm. og til
kaupmannanna Proppe og Hreggviðs.
Skemtileg heimili. Eins til læknisins,
og gatst mjer vel að honum. Líka
hitti jeg Sigurbjörn hómópata, hafði
hann fundið áður nefndan fásjeðan
jafna 1914. Er fróður um plöntur.
Heimili Guðmundar er bæði fallegt
og alúðlegt. Móðir hans allfróð, og
þótti mjer ánægja að tala við hana.
Konan, dóttir sjera Þorkels sem var
á Reynivöllum, gerir og sitt til að
gera hið fámenna heimili skemtilegt.
Fáment er það, en alt af fult af að-
komandi, margur þarf prest að finna.
VIII. Brimilsvellir.
Svo fór jeg til Brimilsvalla. Bjarni
hreppstjóri fylgdi mjer þangað, og
bjó jeg hjá honum og syni hans. Góð-
ur bær og þægilegt myndarheimili.
Þar eru um 9 býli, og sá jeg þar
mörg skip í fjöru, enda er róið þaðan.
Þar sá jeg merkilegt grjót, sem Bjarni
sýndi mjer. Það var þar í veggjum og
i fjörunni. Það var rauðbleikt á lit,
smákornótt, nokkuð hart. — Dr. Þor-
valdur getur um grjót í gili nálægt
Máfahlíð: „Þar eru í hlíðinni upp af
bænum stórkostleg lög af hnullunga-
grjóti og stuölabergi; nokkru innar
er liparit og stórgert granófýr í
Rauðaskriðugili." (Ferðabók III., s.
32). Jeg held að Brimilsvallagrjótið
sje einhver liparitkendur granófýr.
Granófýr er líkur graníti. En granít
geta menn sjeð bæði í varða Jóns
Sigurðssonar í Rvíkur kirkjugarði,
og eins í súlunum við íslandsbanka-
dyrnar.
Hver veit annars hvað steinaríki
landsins hefur að geyma af gagni
og fegurð?
Matthias kveður um Dr. Hjaltalín:
„Gull þjer skein i fornu fjalli,
fólginn auður í jörðu snauðri,
undramagn úr ám og lindum,
eðalsteinar í foldarbeini.“
Hver veit nú nema Hjaltlín hafi
þarna sjeð rjettara en margir ætla?
Best er að gá vel að grjótinu í öll-
um giljum. Þau grafa sig æ dýpra
og dýpra, þau afhjúpa nýjan og nýj-
an jarðveg smátt og smátt. Jarð-
lögin eru eins og bók með ótal
blöðum. En ár og lækir opna bókina
blað fyrir blað.
Eggert Ciaeðsen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17. Venjulega heima
kl. 10—ix og 4—5. Talsími 16.
Prentsmijan Rún.
Með báli og brandi.
Eftir Henryk Sienkiewicz.
VIII. KAFLI.
Skrjetuski kom til Chigrin og hitti
þar Zakvilikovski gamla; var hann
þá í mikilli geðshræringu og orðinn
mjög óþolinmóður yfir því að ekki
kom sendiboði frá furstanum, því að
frjettirnar frá Sitsch urölu ávalt í-
skyggilegri. Það var ekki framar
vafi á þvi, að Kmielnitski ætlaði sjer
að hefja uppreisn og heimta hin fornu
riettindi Kósakka. Það var sannfrjett
að Kmielinitski hafði farið suður á
Krím og leitað liðveislu til khansins.
Hafði hann orðið vel við! liðsbóninni,
og var hans von til Sitsch á hverri
stundu. Horfurnar voru alvarlegar,
bæöi vegna liðveislu Tartara og hins,
að Kósakkar flyktust hvaðanæfa til
Sitsch. Aðalsmenn flýðu til borganna.
Sagt var að bjóða ætti út öllu her-
litSi suðurfylkjanna. Ukraine skiftist,
helmingur hennar fylgdi uppreisnar-
mönnum. Útlitið var slæmt, en eng-
um datt þó í hug, að ógnir þær myndu
á dynja, sem reynd varð á.
Þeir Zakvilikovski og Barabasch
liöfðu fyrir löngu sjeðí, að hætta mikil
var fyrir höndum. Kmielnitski hafði
skrifað hinum síðarnefnda og hvorki
sparað hótanir nje litilsviröingu.
Kvaðst hann þar bráðlega sækja fram
með lið sitt og þá gera hann að1 svína-
hirði, því að hann kynni ekkert til
herstjórnar.
„Og hann skrifar mjer þannig, sem
hef gengið honum í föðúr stað og
kent honum hernaðarlistina,“ sagði
Barabasch, utan við sig af gremju.
„Það er borgarastyrjöld, sem nú
vofir yfir,“ sagði Zakvilikovski, „og
hún er allra styrjalda ógurlegust."
„Jeg sje,“ mælti Skrjetuski, „að
tíminn er nú dýrmætur og jeg verð
að halda hjeðan sem fyrst. Verð jeg
því að' biðja yður að afhenda mjer
eins fljótt og hægt er brjef þau er
jeg á að bera frá yður til Sitsch.“
„Jeg afhendi yður brjef til yfir-
mannanna þar og Barabasch skrifar
ættingja sínum, er hann á þar. Jeg
býst reyndar við, að þetta verði um
seinan. Furstinn ætti helst nú þegar
að safna eins miklu liði og hægt væri.“
„Sendið þá undir eins til furstans
og látiö' segja honum það, en jeg verð
að halda áfram og reka erindi það:
er mjer var falið.“
„En það verð jeg að' segja, að ferð
sú er ekki hættulaus, því að þjer far-
iö bemt inn í gin drekans. Þjer getið
samt óhultur haldiö' til Kudak, Gro-
deitski er gamall hermaður og get-
ur ráðlagt yður hvaö þjer eigið a'ð
gera, þegar þangað er komið1'. Jeg
fer sjálfur á fund furstans; vil jeg
helst berjast undir merkjum hans, eigi
á annað borð fyrir mjer að liggja,
að standa í styrjöldum nú í elli minni.
Þjer fái'ð' bát skipaðan mönnum, er
flytur yður til Kudak.“
Skrjetuski hjelt heim og fór að
búast til ferðar. Á meðan leit hann út
um gluggann og sá hann þá menn
tvo er leiddust og stefndu þeir til
knæpu Dopulos’, voru það þeir Zag-
loba og Bohun.
Hann varð forviða að sjá Bohun í
Chigrin, og skildi ekki vinskap þeirra
Zagloba. Hann kallaði á Renzían og
kom hann þegar.
„Heyröu Renzían, flýttu þjer til
knæpunnar þarna, þar finnur þú digr-
an aðalsmann með ör á enni, segðu
honum, að< hjer sje maður, sem óski
eftir að tala við hann undir eins, um
mikilsvert málefni. Þú mátt ekki segja
ltonttm nafn mitt, þótt hann spyrji
ttm það.“
Renzían fór þegar og kom að
vörmtt spori aftur nteð Zagloba.
„Veriði þjer velkominn," sagði
Skrjetuski við Zagloba. „Þekkið þjer
mig?“
„Þekki jeg yður; jeg held nú það.
Mjer er hún svo minnisstæð, viðúr-
eign ykkar Tschaplinski. Jeg fór einu
sinni þannig að, til þess, að losna
úr fangelsi í Stambul. Hvernig líður
Longinusi?"
„Honum líöur ágætlega. Hann baö
mig að bera yður kveðju sína.“
„Hann er ntjög rikur af fje en ekki
viti. Þó hann losi af bolnum þessi
þrjú höfuð, og sjeu þau lík hans eig-
in, geta þau ekki talist nteira en hálft
annað1. En ntikill skelfingar hiti er
þetta, og það i marz. fungan límist
alveg föst við górninn."
„Jeg hef ágætan mjöð, má jeg
ekki bjóða yður eitt glas?
„Sá er heimskingi, er hafnar góöú
boöi. Bartskerinn hefur ráðlagt mjer
aö drekka töluvert, til þess að kefja
niður þunglyndið. Nú er Tschaplinski
bættur að venja kornttr sínar til Dopu-
los, hann er hálfdauður af hræðslu
og forðast alla Kósakkaforingja. En
jeg held fjelagskap við þá. Þetta er
ágætur mjööur. Hvaðan er hann?“
„Frá Lubni. Eru margir Kósakk-
foringjar hjer?“
„Jeg held nú það, það er sannarlega
nóg af þeim og hann Bohun, uppá-
haldið þeirra, er einnig hjer. Hann
hefur verið vinur minn síðan jeg
drakk hann fyrir borð og lofaði að
gera hann aö kjörsyni mínum. Allur
þessi lýður er nú að slæpast hjer t
borginni, og er óráðinn í því, hverj-
um ltann á að fylgja. Það er mjer að
þakka, að þeir eru ekki orðnir menn
Kmielnitski."
„Hvernig þá?“
„Þannig, að þegar við drekkum
saman, þá áminni jeg þá um að vera
trúir þegnar, jeg treyst því líka, að
kongurinn launi mjer eftir verðskuld-
un minni, annars má sá gamli hætta
lífi og blóði fyrir ríkið.“
„Hvað hefst Bohun að hjer?“
„Hann? Hann leggur hlustirnar við
öllum frjettum frá Sitsch, því er hann
kominn hingað. Jeg hygg hann væri
fyrir löngu genginn í lið með Kmiel-
nitski, ef það væri ekki af sjerstök-
um ástæðum. í gær varð' hann blind-
fullur og þá skaut hann því að mjer,
að hann væri ástfanginn í stórættaðri
stúlku og ætlaði a'ð kvongast henni.
Jeg býst við, að honum þyki það1 ekki
heppilegt, að ganga í bóndaliöið rjett
fyrir brúðkaupið. Þaö er þess vegna
sem hann girnist svo mjög ættar-
skjaldmerki mitt, er hann fær við
ættleiðsluna. Mikill blessaður drykk-
ur er þetta,"
„Það gleður mig, a'S' yður fellur
hann, fáið yður í glasið aftur."
„Þakka yðúr fyrir. Jeg hef aldrei
bragðað betri mjöð.“
„Hann hefur víst ekki sagt nafn
stúlkunnar ?“
„Mjer er alveg sama um hvað húu
heitir. í æsku var jeg ekki sjerstak-
lega fríður. En sjáið lautina í enni
mjer. Geldingar í kvennabúri pash-
ans í Galata geröu hana.“
„En þjer sögðuð um daginn, að íTún
væri eftir ræningjakúlu."
„Nú, sagði jeg þaö!? En það var
líka satt, því að allir Tyrkir eru ræn-
ingjar."
Zakvilikovski kom nú inn og
mælti: „Bátarnir eru tilbúnir, jeg hef
valið áreiðanlega menn með' yður.
Hjerna eru brjefin, farið í herrans
nafni.“
„Hvert ætlið þjer?“ spurði Zag-
loba.
„Suðúr í Kudak."
„Þar verður víst heitt."
Skrjetuski heyrði ekki spádóm
þennan, því hann hafði gengið út til
manna sinna.
„Á bak og niður a'ö1 ánni. Leiðið
hestana x bátinn og bíðið mín.“
Skrjetuski sneri síðan inn. Zakvili-
kovski helti miði í glas handa sjer
og bað Skrjetuski vel fara.
„Og hamingjusama heimkomu,"
bætti Zagloba vi'ðL
,,Jeg býst við að ferðin gangi fljótt,
því að vöxtur er í ánni,“ sagði Za-
kvilikovski.
„Drekkum eitt glas enn,“ sagði
Skrjetuski.
Þeir settust niður og Zakvilikov-
ski sagði frá ýmsum æskuæfintýrum
sínum og ljet í ljósi hrygð sína yfir
hinni yfirvofandi borgarastyrjöld.
Það var komið sólarlag og hringt
var til aftansöngs. Þeir gengu út,
Skrjetuski í hina rómönsku og Za-
kvilikovski í hina grísku kirkju, en
Zagloba fór rakleitt á knæpuna.
Það var orðið aldimt, þegar þeir
hittust aftur niður við ána, 0g voru
menn Skrjetuskis altilbúnir. Skrje-
tuski kvaddi þá með virktum. Árarn-
ar voru lagðar út, og bátarnir hurfu
úr augsýn.
Skrjetuski vafði að sjer kápuna og
lagðist niður á hálmbing og sofnaði
þegar, en hann hafði ekki sem hæg-
asta draurna.