Lögrétta - 20.03.1918, Blaðsíða 4

48
LÖGRJETTA
lag, striös-leöuríjelag og önnur svip-
uS fjelög.
MeS því aS lýsa stríSs-leSurfjelag-
inu, er einna hægast aS gefa hug-
ínynd um þaS, hvernig þessi fjelög
starfa. Þetta fjelag tók tafarlaust á
sitt vald allar leSurbirgSir í ríkinu, og
borgaSi fyrir þær fastákveSiS verS;
einnig fær þaS húSir af öllum dýrum,
scm slátraS er. Ef nú til dæmis bóridi
slátrar nauti, verSur hann, hvort sem
honum líkar betur eSa ver, aS láta
húSina af hendi viS fjelagiS, annars
verSur honum hegnt. Innfluttar eSa
herteknar húSir lenda einnig undan-
tekningarlaust í höndum fjelagsins.
Hjer meS er safnstarfsemi fjelags-
ins lokiS. En síSan tekur fjelagiS til
aS dreifa húSunum út um landiS.
Fyrst er hugsaS fyrir hernum. Sjeu
nú pöntuS stígvjel handa hernum hjá
stígvjelaverksmiSjU', snýr hún sjer til
fjelagsins og fær hún efniS hjá fje-
laginu. VerksmiSjurnar fá líka tölu-
vert af leSri til þess, aS nota á fæt-
urna á íbúum landsins. Af því aS
efniS er af skornum skamti, er langt
frá því, aS þörfum þjóSarinnar fyrir
skófatnaS verSi fullnægt meS þessu.
Þess vegna var, áriS 1917, fariS aS
býta út skæSamiSum á sama hátt og
brauSmiSunum forSum, svo aS hver
maSur á ekki heimtingu á aS fá nema
vissan árlegan skæSaskamt. Á sama
hátt hefur veriS ákveSiS hve mikiS
af utanyfirfötum og nærfatnaSi hverj-
um manni ber aS fá árlega. Þegar
skamtar af þessu eru ákveSnir, er
algerlega fariS eftir tillögum hráefna-
fjelaganna, sem alt af vita nákvæm-
lega, hve mikiS er úr aS spila, á
hverjum tíma af hverju efni um sig,
og hve mikiS er hægt aS framleiSa.
Þetta alt markar mundangshófiS, aS
hvorki er of eSa van í eySslu eSa
sparsemi.
Þessu næst skulum vjer athuga,
hvaSa áhrif þetta fyrirkomulag hefur
á líf einstaklingsins í þjóSfjelaginu.
Hugsum oss nú þýskt heimili meS
mörgum börnum, og lítum á, hvaSa
skoit og feikna erfiSi ófriSurinn hef-
ur í för meS -sjer fyrir þaS. BrauS,
kjöt og kartöflur fengust oft ekki
nema í skömtum, sem tæplega nægja.
Fyrst þarf húsmóSirin aS vera sjer
úti um alla þá miSa og ávísanir, sem
meS þarf, en þar meS er alls ekki
sagt, aS nauSsynjarnar sjeu fyrir
hendi hjá slátrara og bakara, þegar
til á aS taka, sjerstaklega í stórborg-
unum eins og Berlín og Hamborg.
Þá þarf aS reyna aS búa til nokkurn-
vegiun ætan mat án þess aS nota
feiti eSa krydd aS ráSi. The, kaffi
cg kakaó fæst alls ekki í Þýskalandi,
því hafa menn orSiS aS venja sig viS
ýmsa aSra drykki svo sem the úr
eplablöSum og kaffi úr malti. Smá-
börnln þurfa mjólkur viS, en hana
er ekki hægt aS útvega nema meS
mestu herkjum. Auk þess er orSiS
miklu dýrara aS lifa, — miklu dýrara
en fvrir ófriSinn, og ótal nýjar kröf-
ur ei u gerSar til pyngja manna: sam-
skot handa rauSa krossinum, fyrir-
hvg'gjan fyrir særSum og farlama,
fyrir ekkjum og ómögum fallinna
manna, fyrir jólagjöfum handa her-
mönnunum á vígvellinum og annaS
slíkt. Svo kemur ríkiS meS óteljandi
fyrirskipanir. ÞaS heimtar sjer fram-
selda alla kopar- og tinmuni, og alla
alúminium- og nikkelhluti. ÞaS vill
vita, hvaS mikiS af fötum og líni
heimiliS á, og setur reglur um þaS,
hve mikiS þaS má kaupa af slíku
á komanda ári, og heimtar meira aS
segja aS sjer sje afhent þaS, sem
yfirskipa kann aS vera. Já, ríkiS er
harSur húsbóndi á þessum járnhörSu
tímum, og gerir hinar hæstu kröfur
til sjálfsafneitunar borgaranna. En
menn hlýSa því glaSir, því menn vita
líka, aS þaS er rjettlátur húsbóndi,
sem lieimtar þaS sama af öllum. HvaS
sem öllum inri kriti líSur, þá er þýska
þjóSin öll samhuga og samtaka
stjórninni í öllu, sem miSar til bæri-
legs ástands í landinu, meSan á ó-
friSnum stendur, og til viSunandi
friSar.
i 3 aS allur kraftur Þýskalands hafi
fa til ófriSarþarfa, hefur því þó
ekki gleymst aS snúa huganum einnig
til framtíSarinnar. Afarmikill undir-
búningur hefur veriS hafinn undir
þaS, aS koma öllu í samt lag eftir
ófriðinn, svo aS sem minst fari í
súginn. ÞaS er langt síSan aS Þýska-
land í hlutlausum löndum keypti
geysimiklar birgSir af bómull, kopar,
nikkel, togleSri og ýmsu því líku.
Sjerstaklega hefur þýskskipaútgerS
orSiS hart úti, en hún var fyrir ófriB-
Ófriðarríma
(BorgfirSingur færSi Lögrjettu).
Berjast lýSir býsna víSa,
brandahríSar geisa um láS.
Vill þó síS til skarar skriSa;
skæSara striS var aldrei háS.
Hjörva rjóSa’ í heitu blóSi
helstu þjóSir jarSarranns;
á HeljarslóS í miklum móSi
magna óSan vopnadans.
Þrótt og snarleik þeygi spara
ÞjóSverjar í herferSutn;
meS þjetta skara fram þeir fara,
fullvel svara skotkveSjum.
í herflíkum ei þá svíkja
Austurríkis-þjóSirnar;
teljast slikar trauSla vikja.
Tyrkir líka’ og Búlgarar.
Má svo kalla’ — og margar snjallar
móti þeim allar þjóSir sje,
oft þá hallast hjör þars gjallar;
hafa þær varla í fullu trje.
Afrek drýgja og endurnýja
áhlaup sífelt ÞjóSverjar;
óttast þvi og undan flýja
Italíu-herflokkar.
Frakkar æSa fram af bræSi
firna skæSir ÞjóSverjum;
þeygi hræSast þeir á svæSi
þó aS blæSi úr holundum.
Byssuspjótum brugSnum þjóta
Bretar móti ÞjóSverjum,
leggja og skjóta, bramla og brjóta,,
burtu róta víggörSum.
Vanir aS deySa menn og meiSa
meS hraSreiSum stálvörSum,
vegi er skeiSa vonda’ og greiSa,
valda eySileggingum.
Rússar stóSu og hlutu hróSur
hjörs á slóSum lengi vel,
en nú er þjóSar mistur móSur
mækja blóSugt herSa jel.
Synir snjallir Svörtufjalla
og Serbakarlar skóku brand,
en hlutu allir flýja og falla
fleins viS spjall og missa land.
Belgíu-drengir dugSu lengi;
djarft fram gengu fullhugar,
en frægSir engar vígs á vengi
veslir fengu Rúmenar.
Grípa korSa’ og geist aS morSi
ganga þorSi Japans þjóS;
náSi hún forSum afreksorSi,
er á sporSi Rússum stóS.
Neyta handa og hugvitsanda
hyggjast Bandaríkjamenn;
frægir standa í fjúki branda
og fjendum granda ætla senn.
Einnig herör upp nú skera
allmörg hjer ótalin lönd;
gagnleg sjer þau vilja vera,
vona’ aS bera yfirhönd.
Meira en áSur ætla báSir
eftir háSan vopnagný
verSa’ af láSi og frægSum fjáSir,
fjölda ráSa nota því.
Hreysti neyta ög brögSum beita,
beggja sveitir gagnstæSar:
fúlum eituranda veita;
áhlaup þreyta á vígstöSvar.
Orkuramur geirs í glamur
geisar fram ’inn ólmi her,
fylktur hamalt, hlýSni tamur;
lærbragS gamalt þetta er.
Stórskot drynja — um svefnró synja,
sjást þess minjar víSa um heim:
særSir stynja, hallir hrynja,
. hlífa brynjur lítt viS þeim.
MögnuS tundri öll þau undrast,
ótal hundruS gjalla’ i senn,
viS þá fundi í flísar sundrast
fjöll og grundir, hús og menn.
i DrengjaliS á darrasviSi
djúpum niSur í gryfjum felst;
hefst þar viS i kúlnakliSi,
kann þar griSa aS vænta helst.
Annara her ef árás gera
ætlar sjer og hart fram snýr,
brautu er um þeirra þvera
þjettsett berum gaddavír.
HraSa á vettvang hamlar þetta,
hinir frjetta í skyndi slíkt;
gusu þjettri af skotum skvetta;
skatnar detta stráum líkt.
I
| En þeir þegnar — eftir megni —
ei sem vegnir hníga þá
kastast gegn því kúlnaregni;
j kjósa fegnir sigri aS ná.
Svífa um leiSir loftsins breiSar,
lemstra og deySa, flugvjelar;
eldi freySa ferSagreiSar,
frjóvar eySa bygSirnar.
BrynjuS fley á bláum legi
busla á degi og eins um nótt,
margoft sveigja’ á sínum vegi,
en sjaldan heyja vopnaslátt.
Djúpi í marar duldir fara
dirfskusparir kafbátar;
ógnunar þeir augum stara;
einatt þar til bölvunar.
Tundur ljótum skeytum skjóta
skipum móti’ er sigla um mar,
sem aS fljótast súSir brjóta
svo þau hljóta aS farast þar.
Þorsteinn Jakobsson.
inn önnur stærst í heimi. Fast aS
því helmingurinn af skipunum lenti
í höndum óvinanna, en hinn helming-
urinn liggur aS mestu aðgerSarlaus
í hlutlausum eða þýskum höfnum. En
land meS eins mikilli utanríkisverslun
eins og Þýskaland, getur ekki án mik-
ils verslunarflota veriS. Og þetta veit
þýska þjóSin. Fyrir þessa sök hefur
rikisþingiS í júlí 1917 veitt geysi-
háa upphæS, 1.800.000.000 króna til
viöreisnar verslunarflotanum. Og
meðan á ófriðnum hefur staSiS, hafa
þýskar skipasmíastöSvar bygt mikið
og er það ljós vottur þess, aS þær
ieggja mikiS upp úr framtíðinni.*
Öllum þessum ráðstöfunum er ætl-
að að græða þær undir, sem ófriður-
inn hefur slegiS. En á þessum voSa-
tímum hefur verið hugsað fyrir
mörgu, sem getur stutt viSskifta-afl
þjóSarinnar á friSartímum. Til dæm-
is er ætlað svo fyrir, aS hagnýtt verSi
eftir föngum vatnsafliS í landinu, svo
* Stærsta eimskipafjelag Þýska-
lands, Hamborg-Ameríku-línan, hef-
ur, meðan á ófriSnum stóS, látib
byggja stærsta skip heimsins, „Bis-
marck“ (56.000 smálestir), skipiS
„Tirpitz" 32.000 smál.), 3 skip,
22.000 smál. hvert, 4 skip, 18.000
smál. og ýms minni skip. , Nord-
deutsche Lloyd: „Columbus" og
„Hindenburg", hvert um sig 35.000
smáh, 2 skip 16.000 smál. og 12
12.000 smálestir aS staerö,
að vinna megi meö því ódýrt raf-
magn helst um land alt. Svo að flutn-
ingur á kolum, tígulsteini, korni og
slíku verSi sem ódýrástur, er ætlast
til aö enn verSi auknir skurðir þeir,
er liggja um alt Þýskaland. Sjerstak-
lega eru miklar líkur á því, aö þegar
aö ófriSnum loknum, og munu efa-
skuröur, er tengi saman Rín og Don-
á, NorSursjóinn og Svartahafið.
StríSiS hefur kent mönnum gætni
og sparsemi, og að því loknu munu
menn aS sjálfsögöu geta komist af
meS minna en áöur. ÞaS hefur kent
mönnum, aö notast viS ýmsar vörur,
sem fundnar voru upp í staö þeirra,
er skorti. Stórar verksmiöjur hafa
veriö bygöar til þess aö búa til þcss-
at vörur, og þessar verksmiSjur munu
aö sjálfsögSu halda áfram aö starfa
að ófriönum loknum, og munu efa-
laust hlífa landinu viö mörgum inn-
flutningi.
MeS fullu trausti horfir þýska þjóö-
in til framtíöarinnar, ekki að eins
til ófriSarlokanna, heldur einnig til
friðaraldarinnar, sem fram undan
liggur. í þrjú og hálft ár hefur hún
boöið ofurefli óvina drengilega byrg-
inn, og heiminn furðar á mótstöðu-
afli hennar. Og allar líkur eru til
þess, aS hún muni rjetta fljótt viö
eftir hörmungar ófriöarins, eins og
í garðinn er búiS. ÞaS vona jeg og
því trúi jeg.
Með báli og brandi.
Eftir Henryk Sienkiewicz.
XXIX. KAFLI.
ÞaS er hægt aö geta sjer þess til,
hve furstanum hefur orðiS þungt i
skapi viö þær fregnir, aS þeim Osin-
ski og Kositski var bannað aS ganga
i lið meS honum. Hann gat ekki fram-
fylgt hernaðarfyrirætlun sinni, sem
orSiö heföi uppreisnarmönnum afar-
hættuleg. Alt hans starf var til ónýtis.
Jafnvel hans stálsetta sál örvænti.
Hann kvartaöi í hrygS sinni yfir því,
að jafnan væri reynt aö tálma fram-
kvæmdum sínum í staS þess aS
styrkja sig og þakka sjer fyrir þaS,
sem hann ynni landi og þjóð til heilla.
Foringjar furstans, þeir er við-
staddir voru, urSu hrærön, er þeir
sáu hve hryggur hann varð. Hersir-
inn frá KænugörSum kvaS furstann
hafa fullgilda ástæöu til þess að
hryggjast viö vonbrigði þessi, en aft-
ur væri von til þess, aö gert væri alt
til sátta.
„Sigurvegarinn á aS vera miskunn-
samur og sáttfús,“ greip furstinn
fram i fyrir honum, „og hinir sigruöu
gleyma ekki náö hans. En ætli hinir
sigruðu að fara að auösýna náð, er
aS eins dregiS dár aS þeim. Uppreisn-
in veröur að kefjast í blóði, en ekki
samningum. Þeir veröa oss til smánar
og tortímingar.“
„Ekkert er oss jafnvíst til tortím-
ingar eins og óhlýðnin.“
„Þjer ætliS þá aS bregöast mjer?“
„Sannarlega vildi jeg styrkja yður,
en jeg treystist ekki til þess aö taka
á mig þá ábyrgS, aS senda menn mína
út í opinn dauöann. Þeir gætu oröiS
fööurlandi sínu til mikils gagns, ef
þeim endist líf til þess.“
Furstinn svaraSi þessu engu, en
sneri sjer til foringja sinna og mælti:
„Ætlið þiö einnig aS yfirgefamig?“
Foringjarnir fjellu allir á knje fyr-
ir furstanum og sumir kystu skikkju-
skaut hans.
„YSur fylgjum vjer, meSan nokk-
ur blóödropi er í oss,“ hrópðu þeir
einum munni.
Furstinn gekk meöal þeirra og
lagöi hönd á höfuð þeim og þakkaSi
þeim trygð þeirra. Hann var mjög
hrærður.
„MeS ykkur vil jeg liía og deyja,“
sagði hann hátíölega.
Eftir nokkra stund tók hann aftur
til máls:
>,Jeg 0g menn mínir þurfum nú
hvíldar viS, eftir þá áreynslu og vök-
ur, sem vjer höfum haft nú um lang-
an tíma. Vjer verðum aS styrkja oss
áður en vjer ráðumst móti Kryso-
vonos. Jeg ætla því aö búast um í
Sbarasch, og vel getur fariö svo, aS
vjer þar fáum liösstyrk nokkurn."
Foringjarnir fóru og Skrjetuski
var einn eftir inni hjá furstanum.
Hann sagði honum alt frá ferö sinni,
bardaganum viS bændur og fundum
þeirra Zagloba.
Furstinn varö glaöur viö, er hann
heyrði að Helena var óhult í Bar og
henni leiS vel.
„Zagloba hlýtur aö hafa ráö undir
hverju rifi,“ sagði hann. „ÞaS er eng-
inn barnaleikur aS komast þannig
meS unga stúlku nú á þessum tímum,
alla leiö frá DnjeprhjeruSunum til
Bar. Þaö var von til, aS þjer yrSuS
glaöur og þjer skuluS engar ávítur
fá, þótt fangarnir væru leystir. Mjer
er þetta nokkur huggun í hörmum
mínum. Aöalsmaöur þessi er víst
mjög slægvitur; mjer þætti gaman
að sjá hann. SækiS hannl“
Skrjetuski fór undir eins til þess
aö sækja Zagloba, en í dyrunum rakst
hann á Virschul, sem ruddist inn allur
rykugur og rennsveittur. Hann kom
úr árásarferS á Kósakka, er hann
hafSi farið meö Tar-taraflokk sinn.
„Náðugi fursti!“ sagði hann og var
mikiS niöri fyrir. „Krysovonos hefur
tekiS Polonneborg og látið drepa þar
tiu þúsundir manna, konur karla Og
börn.“
Allir foringjar furstans komu inn
á eftir honum; þeir höfðu veöur ai
því, aS hann segSi stórtíðindi. Hersir-
inn frá KænugörSum kom þar einnig.
Furstinn var sem þrumulostinn, við
þessu haföi hann aldrei búist.
„Alt Rússar! Þetta getur ekki átt
sjer staö.“
„Ekki ein einasta hræða komst lif-
andi burt.“
„Þarna sjáiS þjer þaS !“ sagði furst-
inn við hersinn. „Hvernig verður
samiS við þann fjandmann, er ekki
þyrmir sínum eigin lýö!“
Hersirinn stappaSi niSur fótunum
og livæsti af reiSi:
„Sje þetta rjett, þá eru þeir ekki
menn en djöflar. Jeg berst meS yður,
náSugi fursti, hvaS sem hver segir.“
„Þjer eruð þá bróðir minn og sam-
herji,“ sagði furstinn og varS glaöur
viö.
„Lifi hersirinn frá KænugörSum 1“
hrópaSi Zakvilikovski gamli.
„Lifi samband þaS 1“
Furstinn sneri sjer að Virschul og
spurði:
„VitiS þjer hvert þorparalýöurinn
hefur haldiS, er hann fór frá Pol-
onne?“
. „Þeir hafa aS öllum líkindum fariö
til Konstantinov.“
„GuS minn góSur! ÞaS er tortím-
ing þeirra Osinskis og Kositskis og
alls liðs þeirra. Fótgönguliðið getur
ekki forSaS sjer á flótta. Vjer veröum
að gleyma því aS þeir hafa neitaö
oss um liðveitslu og hraöa oss þeirn
til liðs. Á bak undir eins!“
Augu furstans leiftruðu af víg-
móSi. Leiðin til frægðar lá nú aftur
beint fram undan honum.
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri og innri fatnaði.
Regnkápur. — Sjóföt. — Ferðaföt.
1
Prjónavörur.
Netagarn. — Línur. — öngla. — Manilla.
Smurningsolíu.
Vandaðar vörur. Sanngjarut verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
Eggort Claessen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17.. Venjulega heima
kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16.
Sighv. Blöndahl
cand. jur.
ViStalstími 11—12 og 4—6.
Lækjargötu 6B.
Sími 720. Pósthólf 2,
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur aS sjer alla vinnu, sem aö bók-
bandi lýtur og reynir aö fullnægja
kröfum viðskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lestrarfjelög og aörir ættu því aB
koma þangaö. — Útvegar allar bækur
er fáanlegar eru.
Brynj. Magnússon.
Þingholtistræti 6 (Gutenberg).
FjelagsprentsmiSjan.